Rozwój mowy dziecka wiąże się z rozwojem jego życia psychicznego, sfery emocjonalnej, społecznej, intelektualnej. Mowa pomaga w kształtowaniu się takich czynności umysłowych jak: uogólnianie, analiza, synteza, porównywanie, abstrahowanie oraz pozwala na zwerbalizowanie stanów, relacji między rzeczami, osobami i zjawiskami, które aktualnie nie są spostrzegane, a więc umożliwia antycypowanie przyszłych wydarzeń i zjawisk.
Etapy rozwoju mowy dziecka
Rozwój mowy dziecka przebiega w czterech etapach:
· Etap I - okres melodii - obejmuje 0-1 rok życia dziecka;
· Etap II - okres wyrazu - obejmuje 1-2 rok życia dziecka;
· Etap III - okres zdania - obejmuje 2-3 rok życia dziecka;
· Etap IV - okres swoistej mowy dziecka - obejmuje 3-7 rok życia dziecka.
Dzieci przedszkolne znajdują się w okresie swoistej mowy dziecięcej. Przychodzące do przedszkola dziecko 3-letnie powinno porozumiewać się z otoczeniem za pomocą zdań, jego zasób głoskowy powinien obejmować:
- wszystkie samogłoski: a, e, o, u, i, y, ę, ą;
- następujące spółgłoski: p, pi, b, bi, m, mi, u, f, fi, w, wi, n, l, li, ś, ć, ź, zi, ń, i, k, ki, g, gi, ch, chi.
Podczas pobytu w przedszkolu dziecko uczy wymawiać się pozostałe głoski: 3-4 latek: s, z, c, z; 4-5 latek sz, rz(ż), cz, r. Kształtowanie się i utrwalanie wymowy poszczególnych głosek powinno zakończyć się w wieku 5 lat.
Dzieciom należy pomóc w pokonaniu ewentualnych lub rzeczywistych trudności w przyswajaniu nowego dla nich systemu fonetycznego. Wadliwa wymowa utrudnia dzieciom naukę czytania i pisania. Przyswajanie mowy odbywa się w sposób nieświadomy, dziecko nie uświadamia sobie ani struktury dźwiękowej słów, ani gramatyki mowy, ani też sposobów artykulacji, choć praktycznie nimi się posługuje. Orientuje się przy tym głównie na zawartą w nich treść znaczeniową.
Rozwój mowy dziecka wiąże się z rozwojem jego życia psychicznego, sfery emocjonalnej, społecznej, intelektualnej. Mowa pomaga w kształtowaniu się takich czynności umysłowych jak: uogólnianie, analiza, synteza, porównywanie, abstrahowanie oraz pozwala na zwerbalizowanie stanów, relacji między rzeczami, osobami i zjawiskami, które aktualnie nie są spostrzegane, a więc umożliwia antycypowanie przyszłych wydarzeń i zjawisk. Umożliwia też dziecku zwerbalizowanie przeżyć związanych z przeczytaną czy opowiedzianą przez innych literaturą, obejrzanym filmem, przedstawieniem kukiełkowym, wzbogacając w ten sposób jego świat wewnętrzny, uwrażliwiając na piękno języka poprzez kontakt z żywym słowem, a także na piękno przyrody, sztuk artystycznych, muzyki, malarstwa, rzeźby.
Kontakt słowny dziecka z grupą społeczną i kulturową, rozmowy z rodzicami i wychowawcami, rozmowy dzieci między sobą, telewizja, radio są podstawami do kształtowania się wzorców zachowania, postaw, następuje uczenie się współżycia w grupie, uwzględnianie w swoim postępowaniu sądów i opinii kolegów, umiejętność rozgraniczania tego, co zakazane, od tego, co dozwolone.
Rozwijanie komunikatywnej wypowiedzi dziecka ma istotne znaczenie ze względu na jej funkcję regulacyjną, ze względu na przygotowanie dziecka przedszkolnego do szkoły, do nauki czytania i pisania. Umiejętność poprawnego wypowiadania się w rozmowie jest odbiciem procesów umysłowych dziecka, które gwarantują pojmowanie czytanego tekstu i wytwarzają motywację do nauki czytania; uczę się czytać, bo dzięki temu poznaję dużo nowych, nie znanych mi dotychczas rzeczy i zjawisk, mogę je zrozumieć, uczę się nowych słów i mogę się nimi posługiwać.
Mowa szczególną rolę odgrywa w sytuacjach problemowych, jeżeli napotkamy sytuację jako problem, czyli niewiadomą do odkrycia i potrafimy zwerbalizować to, czego szukamy, postawić pytanie - zdajemy sobie wtedy sprawę z kierunku naszych poszukiwań. Pierwszy etap poszukiwań powinien być zwerbalizowany - wtedy potrafimy ocenić i porównać to, czego nie wiemy, z tym, co wiemy na dany temat. Ważną funkcją mowy jest funkcja społeczna, mowa służy jako środek porozumiewania się między ludźmi.
Rola czynności werbalnych jest dominująca, mowa rozwija się z działalności praktycznej i prowadzi do powstania czynności umysłowych, sama natomiast utrzymuje się jako odrębna forma czynności i oddziałuje w dalszym ciągu na strukturę i przebieg czynności materialnych, z których powstała, jak również czynności umysłowych, które zrodziła, spełnia w ten sposób rolę w regulacji całokształtu ludzkich czynności i nadaje im specyficznie ludzki charakter.