NARODOWE I ETNICZNE UWARUNKOWANIA KULTURY FIZYCZNEJ
NARÓD W MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ
Kategoria narodu ogrywa fundamentalna rolę w myśli socjologicznej XX wieku. Od czasów Wiosny Ludów rozpowszechniło się przekonanie, że ludzkość jest całością złożona z grup etnicznych, narodowości, narodów, które mają niezbywalne prawo do wolności i suwerenności, to jest do niezakłóconego przez siły wewnętrzne i zewnętrzne swobodnego rozwoju.
Naród jest wspólnotą, w której dominują więzy pokrewieństwa, braterstwa i sąsiedztwa.
W zależności od przyjmowanej przez autorów wartości podstawowej konstytuującej naród, interesująca nas grupa społeczna definiowana jest jako;
Wspólnota historyczna - tzn. że naród powstał w procesie dziejowym. Pozostaje zatem wynikiem wspólnego losu historycznego określonej wspólnoty terytorialnej, którą łączą przede wszystkim więzi o charakterze subiektywnym.
Wspólnota terytorialno - ekonomiczna - gdzie nacisk kładzie na czynniki natury obiektywnej. Jest to ziemia ojczysta, zarówno w sensie geograficznym, jak i w znaczeniu materialnego źródła bytowania ludzi, na której tworzy się swoisty typ gospodarki i podziału pracy. Sfera bytu stanowi o kształtowaniu się narodu.
Wspólnota duchowa - wartości symboliczne (w szczególności jeżyk i sztuka) decydują
o swoistości i dojrzałości narodu. Stąd można być narodem nie posiadając własnego terytorium. (Diaspora Żydowska w przeszłości, czy obecnie społeczność Kurdów)
Wspólnota polityczna - naród wyraża się przez fakt posiadania własnego państwa. Na gruncie państwa samo stanowiącego prawa współżycia między jednostkami i grupami oraz działalności innych instytucji politycznych tworzy się najpełniejsza postać narodu jaką jest wspólnota psychiczna. Chodzi mianowicie o wole bycia narodem, zgodę na wspólny los historyczny i więź uczuciową z tym systemem wartości, który określamy zazwyczaj mianem ojczyzny. W ten sposób kształtuje się świadomość tożsamości z grupą etniczna oraz postawa dumy z jej osiągnięć, co wywołuje zazwyczaj uczucia głębokiego patriotyzmu
Definicja syntetyczna;
Naród to trwała wspólnota ludzi ukształtowana historycznie obrębie własnego terytorium, na gruncie określonych tradycji i języka, połączona więzami ekonomicznymi, mająca własne instytucje polityczne, charakteryzująca się swoistą kulturą oraz poczuciem tożsamości i odrębności wobec innych grup narodowych i etnicznych.
PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA SOCJOLOGÓW NARODU
Okoliczności powstania i rozwoju narodów
Właściwości charakterystyczne narodów w sferze cywilizacyjnej, społecznej, psychologicznej, kulturowej
Wkład poszczególnych narodów do skarbnicy wartości uniwersalnych
Realnej wzajemne między narodami (Anatagonizmy np. angielsko-francuskie czy finsko - szwedzkie, sojusze -„ Polak, Węgier dwa bratanki…”)
Formy współistnienia narodów: asymilacji, przystosowania, antagonizmu (Społeczności napływowej czy narodów nie posiadających własnego państwa)
Typy charakteru narodowego i stereotypów narodowych
Relacje między grupami narodowymi a instytucjami społecznymi, w szczególności państwowymi (np. debata nad wprowadzeniem zakazu wstępu do instytucji państwowych w chustach (burkach w przypadku Muzułmanek)
Okoliczności i formy inwolucji narodów lub ich zanikania.
Socjologia kultury licznej w tym kontekście zajmuje się
Rolą instytucji KF i zdrowotnej, w tym organizacji o charakterze sportowym w budowaniu kondycji gospodarczej narodu
Rola aktywności ruchowej w programach edukacji młodego pokolenia
Rolę w procesach budowania poczucia tożsamości narodowej
Trwały wkład do współczesnej kultury fizycznej (w wymiarze uniwersalnym, światowym). Rozprzestrzenianie się w skali globalnej tzw. „sportów narodowych” przez poszczególne narody - Szwedzka gimnastyka, sporty walki Dalekiego wschodu, angielskie gry i zabawy. Czy ogrody Jordanowskie
Fenomen dyfuzji lub narzucania pewnych wzorów somatycznych, które ukształtowane zostały w klimacie dominacji poszczególnych narodów wobec innych. (Np. Wpływ Wielkiej Brytanii na kraje przez nią kolonizowane - krykiet czy Polo obecnie najpopularniejsze dyscypliny sportu w Indiach)
Znaczenie etosu narodowego w kulturze fizycznej
Kultura fizyczna, zrodzona na kulturze antycznej, pomimo swojego utylitarnego często charakteru, miała być wartością samą w sobie, godną rozwijania dla ugruntowania humanistycznych zasad funkcjonowania człowieka i współżycia między ludźmi.
Ruch olimpijski od początku stawiał na zasadę narodowości w organizowaniu współzawodnictwa globalnego. Był to wyraz uznania dla emancypacji i samostanowienia narodów
Sport jako zjawisko o międzynarodowym charakterze i międzynarodowych funkcjach służy w dużej mierze umacnianiu i popularyzacji danego narodu i państwa wśród wszystkich społeczności świata.
Sprzyja temu włączenie do rytuału sportowego symboli: sztandary, hymny, instytucja reprezentacji sportowej.
Ojczyzna a symbolika współczesnego sportu
Ojczyzna jako kategoria ogólna zwiera dwie warstwy składowe:
Materialne dobra, wartości kulturowe i konstytuujące naród istotne zdarzenia o wadze historycznej
Określona struktura postaw pojedynczych osób i całych zbiorowości
Ojczyzna zapewnia jednostce ład moralny i sens istnienia?
Kultura fizyczna jest szansą wzbogacenia i uatrakcyjnienia ojczyzny prywatnej jak i ojczyzny ideologicznej. Dzięki szerokiemu uczestnictwu ludzi w sporcie widowiskowym, dzięki jego stosunkowo zrozumiałym treściom i nieskomplikowanej symbolice, ze względu na wysoka temperaturę wyzwolonych przez sport uczuć - dokonuje się intensywny proces utrwalania i rozbudowywania gamy doznań i przeżyć, ważnych z punktu widzenia potrzeby internalizacji tkwiących w sporcie, a kojarzących się z narodem i ojczyzna treści.
Charakter narodowy i stereotypy narodowe oraz ich rola w sporcie
Charakter narodowy - to wspólnota cech osobowości członków danej grupy etnicznej. Odnosi się on do względnie trwałych cech i wzorów osobowych, które najczęściej występują wśród dorosłych członków danego społeczeństwa.
Systemy wychowania fizycznego często związane były z sytuacją narodowej klęski bądź zagrożenia, a więc wyrażały potrzeby bądź aspiracje narodowe. Niemiecki system odwoływał się do kultury germańskiej, szwedzki do tradycji nordyckich.
Model sportu w poszczególnych krajach budowany jest na systemie narodowych tradycji, z drugiej jednak strony owe tradycje istotnie wzmacnia i pomnaża.
Normatywne i empiryczne podejście do kwestii charakteru narodowego
Normatywne - uwzględnia świadomość potoczna, przesycone interpretacjami wartościującymi, nie stroniące od ocen, często bardzo jednostronnych.
Empiryczne - próba ustalenia swoistych właściwości danego charakteru narodowego drogą badań.
Normatywne interpretacje budują i ugruntowują określone stereotypy narodowe - tj. tendencyjne, jednostronne i uproszczone wyobrażenia o charakterystycznych właściwościach poszczególnych grup etnicznych. Myślenie stereotypowe w kwestiach narodowych posługuje się kategoriami „swoich” i „obcych”, przy czym z reguły prowadzi do idealizacji własnej grupy i deprecjacji innych..
Stereotypy w kulturze fizycznej.
Wielką rolę w osłabieniu, bądź całkowitym zanikaniu stereotypów narodowych odgrywa np. międzynarodowa turystyka. Powoduje to ukształtowanie postawy, która nie ocenia w kategoriach wyższości czy niższości, ale odrębności.
Podobną rolę odgrywają sporty o zasięgu międzynarodowym. (Uprawianie np. wschodnich sztuk walki jest silnie zintegrowane z poznawaniem kultury dalekiego wschodu) Liczne kontakty sportowców z całego świata na zawodach, zgrupowaniach również przyczyniają się do obalanie negatywnych stereotypów. (Justyna Kowalczyk z Rosjanami, Majewski z Amerykanami).
Utrwalanie pozytywnych stereotypów - Igrzyska Olimpijskie są doskonałą okazją, szczególnie dla organizatorów do zaprezentowania swej odmienności.
Wielkie mityngi sportowe, są jednak niejednokrotnie okazją do ujawnienia się, a nawet brutalnej demonstracji ujemnych stereotypów narodowych. (są to jednak społeczne grupy marginesu, które w ten sposób się ujawniają, i nie jest to pochodna dyscypliny czy sportu
w ogóle).
Rola czynnika rasowego w sporcie
Ograniczenia rasowe w sporcie ukazywane są z reguły w kategoriach segregacji
i dyskryminacji. Źródła tej segregacji nie tkwią jednak w sporcie, ale w systemie społecznym w którym rasizm pozostaje ideologią panującą.
Nierówności rasowe mogą występować w następujących formach:
Zakaz przynależności do ekskluzywnych organizacji sportowych
Niedoreprezentowanie ludności odmiennego koloru skóry w organizacjach sportowych w stosunku do jej procentowego udziału w kraju.
Nierówność statusu w sporcie jako instytucji. Osoby odmiennego koloru skóry funkcjonują głównie w postaci zawodników (gdzie w wielu sportach mają obecnie wyraźną nadreprezentacje). Sytuacja jest jednak zdecydowanie inna jeśli chodzi o kluby amatorskie, które cieszą się dużym prestiżem, tam przedstawiciele odmiennego koloru skóry stanowią mniejszość. Podobnie sytuacja przedstawia się jeśli chodzi o trenerów, dominacja białych w sferze menadżerskiej jest już bezdyskusyjna.