Rys historyczny i podstawy teoretyczne
Twórczyni metody, Susanne Klein - Vogelbach - dyplomowana choreografka i wieloletnia instruktorka fizjoterapii w Szwajcarii, uznała, że ruch tylko wtedy można nazwać prawidłowym, gdy zachodzi w osi fizjologicznej stawu. W każdej innej sytuacji u pacjenta występuje deficyt dynamiczny, nazwany przez nią „schorzeniem ruchowym”. Dla rozwiązania danego deficytu ruchowego należy wybierać najwłaściwsze ćwiczenia terapeutyczne, tzw. „normy”.
Zdaniem autorki, dobrze wyszkolony terapeuta zawsze potrafi dobrać odpowiednie ćwiczenie lub też zmodyfikować je tak, aby stało się przydatne w procesie leczenia. Wynika z tego główna zasada metody: adaptowania ćwiczeń w zależności od stanu pacjenta. Dobór ćwiczeń zależy od:
stanu pacjenta - zarówno somatycznie jak i psychiczne możliwości pacjenta zmieniają się w czasie usprawniania; zawsze należy być przygotowanym na zmianę terapii (inaczej będzie prowadzone leczenie chorego w okresie ostrym, inaczej zaś w okresie podostrym lub przewlekłym);
typu budowy pacjenta - cecha właściwie niezmienna; wymaga jedynie jednorazowego doboru ćwiczeń;
charakteru zaburzenia: dysfunkcja może dotyczyć statyki lub dynamiki ciała.
Według Klein - Vogelbach, im więcej metod kinezyterapeutycznych opanował fizjoterapeuta, tym większe ma możliwości dobrania najlepszego w danym przypadku sposobu usprawniania.
Badanie
Do zastosowania właściwych sposobów leczniczych konieczna jest analiza czynności ruchowych wykonywanych przez pacjenta. W badaniu wykorzystuje się jedynie obserwację. Autorka nie wypracowała żadnych technik umożliwiających powtarzalność diagnozy, uznając je za niepotrzebne. Ocenie podlegają:
Statyka ciała:
określenie wzorca postawy
określenie sposobu utrzymywania równowagi
Dynamika ciała:
ekonomia i płynność ruchów, tzw. dystans ruchów
zakres ruchomości
praca mięśni
obecność współruchów
mobilność i stabilność poszczególnych części ciała
chód
dokładność ruchów naprzemiennych
Po ustaleniu stanu pacjenta określany jest cel terapii. Jeśli schorzenie ruchowe ma charakter odwracalny, celem będzie powrót do stanu prawidłowego; jeśli zaś problem jest nieodwracalny, zadaniem stawianym przed pacjentem jest uzyskanie możliwie maksymalnej poprawy stanu funkcjonalnego.
Terapia
W warunkach prawidłowych każda osoba dzięki stymulacji zewnętrznej uczy się potrzebnych wzorców ruchowych (sposobów przemieszczania się, wykorzystywania kończyn górnych w czynnościach chwytnych, artykulacji swych myśli). Wielokrotne powtarzanie czynności pozwala na ich automatyzację, co - według autorki - kończy proces nauki. Jednak jakiekolwiek zaburzenia pętli: środowisko - człowiek - czynność ruchowa nieuchronnie wywołują zmianę wzorców ruchowych i uaktywniają mechanizm unikania czynności sprawiających trudność, co pogłębia dysfunkcję.
W rozwiązaniu powyższego problemu pomóc mają ćwiczenia zalecane przez Klein - Vogelbach. Zdefiniować je można jako szczegółowo zaplanowane i kierowane sekwencje, wykonywane w celu wyróżnienia i wyizolowania zaburzeń funkcjonalnych pacjenta. Ćwiczenia powyższe wykonuje się tak, aby omijać mechanizmy kompensujące (zastępujące). Częste powtarzanie ćwiczenia ułatwia kontrolę zwrotną, przyspiesza wykonanie ruchu, poprawia pracę OUN. Jednak, aby stosowane ćwiczenia okazały się skuteczne, należy:
wykonywać je z wielką precyzją
powtarzać w celu ich opanowania i automatyzacji
intensywnie motywować pacjenta - ćwiczenia rzadko są wykonywane spontanicznie
stale kontrolować poprawność ćwiczenia (częsta autokorekcja)
Według autorki metody, początkowo ćwiczenia terapeutyczne mogą sprawiać ćwiczącemu pewną trudność, jednak zawsze należy je wykonywać tak dokładnie, jak tylko jest to możliwe. Nieprawidłowe bądź niedbałe, szybkie przeprowadzanie ćwiczeń jest nie tylko bezużyteczne, ale czasem może okazać się szkodliwe.
Większość procedur terapeutycznych można sklasyfikować jako ćwiczenia:
orientacji ciała w przestrzeni
wykorzystujące opór
zmieniające układ odniesienia ciała w stosunku do siły ciężkości
kształtujące umiejętność czynnego stabilizowania odpowiednich segmentów ciała
kształtujące umiejętność odcinkowego uruchamiania pewnych segmentów ciała względem innych - czynnie ustabilizowanych
technik ręcznych na tkankach
mobilizacyjne z wykorzystaniem, tzw. długich i krótkich dźwigni.