Gospodarka-zorganizowana działalność ludzi zmierzająca do
zaspokajania potrzeb Obejmuje 4 fazy: produkcje, podział,
wymianę, konsumpcje
Gospodarowanie-działalność polegająca na uzyskiwaniu jak
największej ilości dóbr i usług z, zasobów, czynników
wytwórczych
System gospodarczy-system instytucji i organizacji związanych
podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych
Rodzaje systemów gospodarczych
a)gospodarka wolnocłowa-zasoby są w posiadaniu prywatnym ich
alokacja odbywa się w wyniku działania mechanizmu rynkowego
b)gospodarka rynkowa mieszana –w tym systemie dominuje własność
prywatna oraz rynkowa-alokacja zasobów, istnieje ingerencja
państwa w sprawy gospodarcze korygujace i uzupełniające
mechanizm rynkowy, ważna role odgrywa mechanizm wspomagający
c)gospodarka centralnie kierowana-zasoby są własnością
państwa, zarządów terytorialnych-alokacja zasobów określona
jest planem centralnym rządu
Racjonalność gospodarowania-Istota tego jest dokonywanie
najbardziej korzystnych wyborów przy podejmowaniu decyzji w
zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i metod
realizacji tych celów
Podmioty gospodarcze i ich funkcjonowanie:
W gospodarce rynkowej występuj 2 główne podmioty gospodarcze
a)gospodarstwo domowe- rodzina, jest konsumentem i
właścicielem zasobów i środków, przedsiębiorstwa- producentem i
użytkownikiem zasobów własnych, gospodarstwo domowe samo
decyduje o sobie
b)przedsiębiorstwo -wykorzystuje czynnikiem do wytwarzania
dóbr ,zakres funkcji zależy od ustroju społecznego, majątek
przedsiębiorstwa jest własnością indywidualna lub należy do
grupy właścicieli
c)państwo-występuje samodzielnie jako potężna siła ekonomiczna,
jest właścicielem ziem i gałęzi i udziałowcem kapitału
bankowego i przemysłowego, systemu łączności, transportu
Ewolucja systemu gospodarczego- dążenie do ustanowienia
gospodarki rynkowej. Dynamika rozwoju kształtuje się na rynku
który musi mieć swobodę w kształtowaniu się cen i płac, rynek i
jego pochodne mogą być jedynym wyznacznikiem życia społecznego
Gospodarka Narodowa i jej struktura-jest to cała działalność
gospodarcza prowadzona w danym kraju z oddziaływaniem ludzi na
zasoby materialne w zakresie wytwarzania obrotu towarowego i
konsumpcji , a także działalności we wszystkich dziedzinach
gospodarstwa krajowego. Obejmuje zbiór wszystkich podmiotów
gospodarczych oraz organizacji i instytucji współpracujących ,a
także wszystkie zależności między nimi zachodzące
Czynniki zmian strukturalnych
a)mechanizm rynkowy-mechanizm cen popytu i podaży
b)postęp techniczny-powoduje korzyści społeczne. ekonomiczne i
ekologiczne. Powoduje wzrost wydajności pracy, surowców ,
materiałów i energii, powoduje zmiany w strukturze:
zatrudnienia, kwalifikacji i produkcji
c)wzrost poziomu dochodów realnych, który wywołuje zmiany w
strukturze konsumpcji popytu i produkcji
d)polityka ekonomiczna państwa
Rodzaje systemów gospodarczych
a)gospodarka tradycyjna- żyją w niej ludzie z godnie z
odwiecznymi zasadami
b)rynkowa- charakteryzuje się tym że większość czynników
wytwórczych jest własnością prywatna ,decyzje podejmowane są na
rynku. Co oznacza to że konkurencyjne rynki kierują zasoby tam
gdzie są one najefektywniej wykorzystane.
c)gospodarka nakazowa-występuje państwowa własność czynników
wytwórczych, co związane jest z centralnym podejmowaniem
decyzji ,przekazywanych jednostkom gospodarczym w postaci
planów gospodarczych
d)gospodarka mieszana-składa się ona zarówno z sektora
publicznego jak i prywatnego
Rola państwa i stosunki własnościowe-państwo jako podmiot
gospodarczy państwo ingeruje w sprawy gospodarcze i stymuluje
popyt na siłę roboczą, zasoby ,surowce oraz działalność
gospodarki
Gospodarka naturalna
Dopóki ludzie wytwarzają dobra i usługi po to, aby zaspokajać swoje potrzeby, a więc dopóki producenci są równocześnie konsumentami wytworów swojej pracy, dopóty ma miejsce wytwarzanie produktów. Jeśli jest to zjawiskiem powszechnym, mówimy, że gospodarka ma charakter naturalny. A więc gospodarka naturalna jest to taka organizacja działalności gospodarczej, w której produkcja i podział są nastawione na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb producentów. Podstawą gospodarki naturalnej są zwyczaje i tradycja. Rutyna i przyzwyczajenie w stosowaniu metod produkcji i dystrybucji powodują, że zmiany w technice gospodarowania oraz w stosunkach gospodarczych dokonują się powoli.
Gospodarka towarowa
Z chwilą, kiedy producenci wymieniają swoje wytwory z innymi za ich produkty, których potrzebują, ale sami nie wytwarzają, wtedy mamy do czynienia z produkcją towarową. Poszczególne produkty pracy ludzkiej zmieniają swoją istotę- przekształcają się w towary. Jeśli zjawiska te staja w danej gospodarce powszechne, stwierdzamy, że jest to gospodarka towarowa.
Właściwość towaru
a) użytkowa zdolność do zaspokojenia określonej potrzeby ludzkiej, zależy od użyteczności towaru,
b) wymienna zależy od wartości użytkowej, zależy od nakładu pracy
Towar - artykuły (dobra materialne) przeznaczone na sprzedaż
Rynek miejsce spotkań sprzedawców i nabywców, którzy poprzez swoje decyzje określają popyt i podaż oraz dokonują transakcji kupna i sprzedaży.
Funkcje rynku:
a)informacyjna dostarcza informacji o popycie, podaży i cenie.
b)równowagi dostosowuje wielkość produkcji oraz jej jakość do oczekiwań klienta
c)akceptacji produktu następuje potwierdzenie przydatności danego produktu lub jego odrzucenie przez rynek
Rodzaje rynku: Rynek sprzedawcy, rynek dóbr i usług, rynek pracy, rynek papierów wartościowych (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy, doskonały, niedoskonały itp.)( rynek giełdowy, czarny, podstawowy, równoległy, wolny, blokowy)
Pieniądz to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę. Najczęściej funkcję pieniądza pełnią obecne monety oraz pieniądz papierowy (banknot).
Rodzaje pieniądza: Kruszcowy, zdawkowy (gotówkowy), rozrachunkowy, międzynarodowy, bankowy.
Funkcje pieniądza:
A. Miernik wartości na rynka wymiany pieniądz ujawnia się w postaci ceny, której miarą są narodowe jednostki pieniężne.
B. Środek cyrkulacji (środek obiegowy) zarówno towary jak i pieniądze są w ciągłym ruchu.
C. Środek nagromadzenia służy do gromadzenia i przechowywania wartości (bogactwa) w postaci pieniężnej bądź kruszcowej (złoto). Pieniądz jest czasowo wycofywany z obiegu przez tych którzy go posiadają i tworzą się tzw. oszczędności.
D. Środek płatniczy (środek odroczonej płatności) ta funkcja pieniądza wiąże się z jego zdolnością do regulowania różnych zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu, płacenia należnego podatku, składki ZUS lub kary pieniężnej itp.
Cena - wartość pieniężna (lub określona w inny sposób), za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją oddać, aby do tego dobra nabyć prawa. Cena może dotyczyć m.in. towaru lub usługi.
Funkcje cen:
-informacyjna: podstawa podejmowania decyzji przez producentów i konsumentów
-kosztowa: producent ponosi koszty
-przychodowa: dostarcza środki finansowe na prowadzenie dalszej działalności
-motywacyjna: wysokość cen produktu kształtuje u producenta strukturę produkcji a u konsumenta strukturę konsumpcji
-bilansowa: wykorzystuje ceny dla równoważenia rynku
Rodzaje cen:
- Cena hurtowa- cena zbytu + marża hurtowa;
- Cena detaliczna cena hurtowa + marża detaliczna
- Cena maksymalna- wprowadzana na ogół w sytuacji braku pewnych dóbr na rynku. D>S w celu ochrony konsumenta przed nadmiernie wysokimi cenami. Nie można żądać wyższej ceny!
- Cena minimalna celem jest podwyższenie cen dla producenta lub dostawców. Dane dobro nie może być sprzedawane poniżej tej ceny
Elastyczność popytu - określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy więc dodatkowo pamiętać o znakach.
Cenowa elastyczność podaży- intensywność reakcji producentów danego dobra na zmianę jego ceny, przejawiająca się skalą zmiany wielkości oferty.