Dieta w zespole nerczycowym
Zespół nerczycowy (nerczyca) nie jest odrębną jednostką chorobową - to zespół objawów będących efektem procesów chorobowych w nerkach.
Charakteryzuje się dużą utratą białka z moczem, która prowadzi do powstania uogólnionych obrzęków oraz zaburzeń gospodarki tłuszczowej. Często pierwszymi objawami jest pienienie się moczu, spowodowane obecnością w nim białka, oraz większa skłonność do infekcji.
Zespół nerczycowy może wystąpić w przebiegu wielu chorób, przy czym do uszkodzenia błony kłębuszków nerkowych prowadzą choroby o podłożu immunologicznym, toksycznym lub alergicznym. Najczęstszą przyczyną są zapalenia nerek, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca), uczulenia i uszkodzenia wywołane związkami nefrotoksycznymi.
W nerczycy lipidowej obserwuje się zaburzenia poziomu lipidów we krwi, które objawiają się bardzo wysokim poziomem cholesterolu (często powyżej 400 mg/dl) i triglicerydów.
Leczenie dietetyczne w zespole nerczycowym zależy zarówno od przebiegu choroby, jak i zastosowanej terapii. Podstawą żywienia jest dieta o dużej zawartości białka, które musi być podawane w ilości potrzebnej do pokrycia prawidłowego zapotrzebowania organizmu w stosunku do właściwej masy ciała oraz do uzupełnienia utraty białka z moczem w ciągu doby. Zazwyczaj należy w ciągu dnia dostarczyć około 100-120 g białka, w tym co najmniej 80 g zwierzęcego. Tak duży udział białka zwierzęcego jest konieczny, gdyż jest ono pełnowartościowe, a więc zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy w proporcjach wymaganych przez organizm.
Najważniejsze zasady diety
• Dzienną rację pokarmową należy rozłożyć na 5-6 posiłków o równomiernej zawartości białka.
• Spośród produktów roślinnych białka o największej wartości odżywczej dostarczają rośliny strączkowe, zwłaszcza soja.
• Do najbardziej polecanych produktów bogatobiałkowych należą chude gatunki mięs (cielęcina, drób), ryby, sery twarogowe chude, mleko i napoje mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, jaja (gdy chory nie ma podwyższonego poziomu cholesterolu).
• Należy ograniczyć ilość soli w diecie, jeśli występują obrzęki i wysokie ciśnienie tętnicze. W przypadku niewielkich obrzęków i stosowania leków moczopędnych wystarczy spożywać 1-3 g soli na dobę. W praktyce oznacza to, że posiłki przygotowuje się bez soli i ogranicza produkty zawierające dużą jej ilość. Sól w potrawach możemy zastąpić mieszankami ziołowymi. Do produktów dostarczających największej ilości soli należą: sery żółte, konserwy mięsne i rybne, ryby wędzone, wędliny, mieszanki przyprawowe, koncentraty sosów, kostki bulionowe, zupy w proszku. Źródłem dużej ilości soli są też produkty należące do żywności typu fast - food, takie jak: frytki, pizza, hamburgery, hot - dogi oraz słone chrupki, chipsy i krakersy. W razie występowania dużych obrzęków należy zrezygnować też z gotowych wędlin i przyrządzać je samodzielnie w domu bez dodatku soli.
• W zależności od stanu chorego lekarz może zalecić ograniczenie wody w diecie. Stopień ograniczenia płynów jest zależny od ilości moczu wydalanego w ciągu doby.
• Z powodu możliwości występowania zaburzeń lipidowych należy znacznie ograniczyć udział nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych są przede wszystkim tłuste mięsa i produkty mięsne, pokarmy przyrządzane na maśle, smalcu i twardych margarynach oraz wyroby cukiernicze sporządzane z masłem lub utwardzonymi tłuszczami roślinnymi. Natomiast najwięcej cholesterolu zawierają podroby, jaja i ciemne mięso. Zalecane są wędliny drobiowe, chuda szynka i polędwica. Zdecydowanie należy unikać pasztetów, wędlin z podrobów oraz konserw mięsnych. Dozwolone sposoby przyrządzania potraw to: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii, na ruszcie. Niewskazane jest natomiast smażenie i duszenie poprzedzone obsmażaniem.
• W przypadku leczenia sterydami dodatkowo należy zwrócić uwagę na energetyczność diety, odpowiednią podaż wapnia i cukrów prostych. Długotrwała kuracja sterydowa wpływa na zwiększenie apetytu i prowadzi do nadwagi lub otyłości. Unikać więc należy produktów wysokokalorycznych, takich jak słodycze, ciasta, tłuste potrawy. Sterydy stosowane długo wpływają niekorzystnie również na mineralizację kości, mogą prowadzić do osteoporozy. Dlatego dieta musi zawierać odpowiednią ilość wapnia. Dzienne zapotrzebowanie na wapń waha się (w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego) od 800 do 1200 mg/dobę. Oznacza to, że aby pokryć dobowe zapotrzebowanie na ten składnik mineralny w wysokości 1000 mg, należy spożyć w ciągu dnia: 3 szklanki mleka lub 2 szklanki mleka i kubek jogurtu naturalnego (175 g) albo szklankę kefiru, 100 g soi, 2 plasterki sera żółtego i 100 g boćwiny. Trzeba przy tym pamiętać, że ser żółty, choć jest doskonałym źródłem wapnia, dostarcza, niestety, dużej ilości sodu i tłuszczu.
• Dieta powinna zawierać również odpowiednie ilości witamin i składników mineralnych. Dlatego w każdym posiłku w ciągu dnia powinny się znaleźć warzywa i owoce będące ich najlepszym źródłem. W fazie remisji choroby zalecenia dietetyczne nie są już tak restrykcyjne. Ilość białka w diecie zmniejsza się i powinna odpowiadać zapotrzebowaniu organizmu określonemu przez normy dla ludzi zdrowych. Nie trzeba już ograniczać płynów, a w jadłospisie możemy umieszczać zupy i większe ilości mleka oraz soków. Można również wrócić do wędlin gotowych oraz pieczywa z solą. Podczas przygotowywania potraw nadal nie używa się soli kuchennej.
Przykładowy jadłospis w fazie ostrej choroby
I śniadanie Chudy twarożek z rzodkiewkami Pieczywo z pieczonym schabem (bez soli) Sok jabłkowy
II śniadanie Pieczywo z indykiem pieczonym (bez soli) Surówka z cykorii
Obiad Ryba pieczona w folii Ziemniaki pure Surówka z selera, jabłka i jogurtu
Podwieczorek Brzoskwinia lub jabłko Serek naturalny
Kolacja Klopsiki w sosie z ryżem Surówka z sałaty i ogórka Herbata