CHÓD PRAWIDŁOWY I PATOLOGICZNY

Chód każdego człowieka jest sposobem jego przemieszczania się w przestrzeni (przenoszenia ciała w przestrzeni). Jest sposobem lokomocji. Sposób chodzenia utrwala się w 7 roku życia. Gdy stoimy na obu nogach i obciążamy równomiernie obie stopy punkt ciężkości ciała pada na środek czworoboku podparcia. Jest to pozycja symetrycznego obunożnego podparcia. Jeśli z tej symetrycznej pozycji rozpoczniemy chód, przechylamy tułów ku jednej nodze i czworobok podparcia zawęża się do małego pola ograniczonego przez stopę podporową. W tej sytuacji musiałaby nastąpić utrata równowagi, której jednak zapobiega wysunięcie drugiej nogi w przód i przejęcie przez nią ciężaru ciała. Wynikiem tego jest przemieszczanie się środka ciężkości nad płaszczyznę podparcia nogi przejmującej ciężar ciała. W czasie chodu taka sytuacja powtarza się i każda z nóg staje się raz podpierającą , raz wykroczną.

CHÓD PRAWIDŁOWY (fizjologiczny) jest:

• Dwunożny

• Naprzemienny

• Przedsiębieżny

• Symetryczny (izometryczny, izochroniczny, izotoniczny) i harmonijny

- Izometria - polega na wykonywaniu równej długości kroków prawą i lewą kończyną dolną

- Izochronia - polega na równym w czasie obciążania lewej i prawej kończyny dolnej

- Izotonia - polega na prawidłowej koordynacji ruchów kończyn górnych i tułowia z praca kończyn dolnych

CHÓD

Definicja:

1. seria rytmicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia powodujących w rezultacie przesunięcie się do przodu środka ciężkości człowieka

2. rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach podporu i przenoszenia

W chodzie możemy wyróżnić:

Cykl chodu:

• czynności i ruchy wykonywane przez idącego, pomiędzy kontaktem pięty z podłożem jednej z kończyn i powtórnym jaj zetknięciem się z podłożem

• podczas jednego cyklu chodu każda z kończyn dolnych przechodzi przez jedną fazę podporu i wykroku. Czyli chód składa się z dwóch rytmicznie następujących po sobie faz:

1. Podporu (obciążania)

2. Wykroku (przenoszenia)

• faza podporu

• podczas przeciętnie szybkiego chodu faza podporu jednej kończyny dolnej zajmuje około 60% czasu cyklu chodu

• rozpoczyna się w momencie zetknięcia się pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha

• składa się z pięciu podfaz (w odniesieniu do stopy):

1. kontakt pięty z podłożem

2. „stopa płasko” - cała powierzchnia stopy przylega do podłoża

3. pełne obciążenie - podpór właściwy (środek masy ciała znajduje się nad środkiem geometrycznym powierzchni styku stopy z podłożem)

4. oderwanie pięty od podłoża - przetaczanie stopy (propulsja)

5. oderwanie palucha - odbicie

• faza przenoszenia

• podczas przeciętnie szybkiego chodu faza przenoszenia jednej kończyny dolnej zajmuje około 40% czasu cyklu chodu

• rozpoczyna się w momencie oderwania od podłoża palucha, a kończy w chwili zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem

• składa się z trzech podfaz:

1. przyspieszenie

• rozpoczyna się w momencie gdy paluch kończyny dolnej zakrocznej odrywa się od podłoża i noga zakroczna goni tułów, a kończy w chwili gdy kończyna ta znajdzie się pod środkiem ciała

2. przenoszenie właściwe

• sytuacja, w której oś poprzeczna stawu skokowo - goleniowego znajduje się w płaszczyźnie czołowej ciała

• w tym momencie przenoszona kończyna jest potrójnie zgięta (w stawie skokowym, kolanowym, biodrowym)

3. hamowanie

• po wyprzedzeniu tułowia przez kończynę dolną zakroczna następuje zwolnienie tempa ruchu kończyny ku przodowi i przygotowanie jej do kontaktu z podłożem

W chodzie dwunożnym istnieje krótki okres podwójnego podporu

• faza podwójnego podparcia

• sytuacja w której paluch nogi zakrocznej jeszcze się nie oderwał od podłoża a pięta nogi wykrocznej już się oparła

• czas trwania fazy podwójnego podparcia jest zależny od szybkości chodu

• im jest ona większa tym faza ta jest krótsza

• podczas biegu faza podwójnego podparcia nie występuje - zastąpiona jest fazą lotu

WYZNACZNIKI (DETERMINANTY, CECHY CZY KOORDYNANTY) CHODU PRAWIDŁOWEGO

Prawidłowy chód wymaga spełnienia kilku warunków dotyczących ruchów miednicy i stawów kończyn dolnych.

Analizując udział poszczególnych części ciała w mechanice chodu należy wymienić 6 wyznaczników chodu:

• trzy z nich dotyczą zmiany położenia miednicy i stawów biodrowych

• dwa zakresu ruchu w stawach kolanowych

• jeden stawów skokowo-goleniowych

Są to więc wyznaczniki kinematyczne i dotyczą chodu po gładkiej poziomej płaszczyźnie

1. Skręty miednicy w płaszczyźnie poziomej

• określenie prawidłowego ustawienia miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie poprzecznej w fazie podwójnego podparcia

• w chwili wysunięcia nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za ruchem i wysuwa swą wykroczna stronę nieco do przodu

• wykazuje ona skręt w płaszczyźnie poziomej około 4° do przodu i 4° do tyłu

• ruch odbywa się w obu biodrach

• na skutek ruchów miednicy udo nogi wykrocznej ustawia się w rotacji na zewnętrz, a udo nogi podpierającej w rotacji wewnętrznej

• skręcanie się miednicy wydłuża krok

2. Pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej

• określa ustawienie miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej

• równocześnie z uniesieniem nogi w chwili rozpoczęcia wykroku miednica (w warunkach prawidłowych) po stronie wykrocznej nieco się obniża, wskutek czego po stronie podporu powstaje przywiedzenie, a po stronie wykroku odwiedzenie uda. Miednicę przed większym opadaniem w kierunku kończyny przenoszonej zabezpiecza napięcie mięśnia pośladkowego średniego po stronie przeciwnej.

Pochylenie miednicy po stronie wykrocznej zmusza kolano do zgięcia, co chroni stopę przed zaczepieniem palcami o podłogę. Dzięki przechyleniu miednicy unoszenie środka ciężkości zostaje zredukowane o połowę.

3. Ruchy boczne miednicy

• określa konieczność bocznych przemieszczeń miednicy w czasie chodu, wynikających z naprzemianstronnego obciążania kończyn dolnych, miednica podąża w kierunku nogi podporowej. Boczne ruchy miednicy wiążą się z rotacją miednicy (wyznacznik I) i z obniżeniem się miednicy (wyznacznik II)

• ruchu boczne miednicy najbardziej widoczne są podczas wolnego chodu

• podczas biegu zostają całkowicie zniwelowane

• wykonywane są w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i obu stawach biodrowych

4. Zgięcie w stawie kolanowym w fazie podporowej

• określa wielkość kąta zgięcia stawu kolanowego kończyny podporowej w fazie pełnego obciążenia

• musi on wynosić około 20°

• w początkowej fazie podporu gdy pięta styka się z podłożem kolano jest wyprostowane

• zaraz potem ulega zgięciu, aż stopa przyłoży się podeszwą do podłoża

• zaraz po okresie pełnego obciążenie stopy znowu następuje gwałtowny wyprost stawu kolanowego

• zgięcie stawu kolanowego w chwili gdy masa ciała przenosi się do przodu ponad nogą podporową, redukuje wysokość środka ciężkości

5. Skrócenie czynnościowe kończyny w fazie przenoszenia (ruch kolana)

• określa wymaganą wielkość skrócenia czynnościowego kończyny dolnej w fazie przenoszenia

• kończyna przenoszona powinna przemieszczać się do przodu dokładnie w płaszczyźnie strzałkowej przeprowadzonej przez staw biodrowy

• miednica po tej stronie jest lekko opuszczona

• skrócenie czynnościowe odbywa się we wszystkich trzech stawach

• największe jest w stawie kolanowym

• kolano zgina się po raz pierwszy zaraz po styku pięty z podłożem oraz po raz drugi gdy pięta zaczyna się unosić a stopa przygotowuje się do odbicia

• aby chód mógł być prawidłowy, staw kolanowy musi mieć możliwość zgięcia do kąta 65° (w fazie przenoszenia)

6. Ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego w płaszczyźnie strzałkowej

• określa kątową wielkość zakresu ruchomości w stawach skokowo-goleniowych w płaszczyźnie strzałkowej, która jest potrzebna przy prawidłowym chodzie.

Gdy pięta nogi wykrocznej styka się z podłogą, stopa jest zgięta grzbietowo. Zaraz potem zgina się podeszwowo, opera o podłoże i ustala. Goleń wraz z kostkami zakreśla łuk nad piętą. Następuje moment pełnego obciążenia stopy i zaczyna się unosić pięta.

Człowiek porusza się dzięki sile jego mięśni

ANALIZA DYNAMICZNA

• określa wielkość siły mięśni, która jest potrzebna w trakcie prawidłowego chodu

Idący normalnym krokiem, po płaskim podłożu, człowiek poddany jest działaniu dwojakiego rodzaju sił, które wpływają na ekonomię tej czynności.

Są to siły:

1. zewnętrzne

• siła grawitacji, reakcja podłoża

Wywierają one na poszczególne stawy kończy dolnych działanie najczęściej zginające, którym muszą się przeciwstawić siły:

2. wewnętrzne

• pracujące mięśnie - napięcie mięśniowe stabilizuje stawy, zapewniając utrzymanie prawidłowej postawy w czasie chodu oraz wpływa hamująco lub przyśpieszająco na poszczególne części kończyn i tułowia, od czego zależy efektywność chodu.

Analiza dynamiczna określa zatem wielkość siły mięśni, która jest potrzebna w trakcie prawidłowego chodu.

DZIAŁANIE MIĘŚNI PODCZAS CHODU

Z chwilą odbicia włącza się mięsień czworogłowy uda, zużywając ok. 40% swej energii. Zasila on zgięcie biodra i nadaje nodze pierwszy impuls. Podczas nagłego skręcenia nogi na zewnątrz dołączają się mięśnie przywodziciele. Grupa prostowników (piszczelowy przedni, prostownik długi palców, prostownik długi palucha) podczas wykroku unosi grzbietowo stopę, aby zabezpieczyć jej palce przed zaczepianiem o podłoże. Ruch przenosi nogę wykroczną do przodu. Bezpośrednio przed zetknięciem się pięty z podłogą grupa mięśni kulszowo-goleniowych (dwugłowy uda, półbłoniasty, półścięgnisty) stabilizuje kolano. Gdy ciężar ciała przenosi się na nogę, działa na nią grupa przywodzicieli i prawie natychmiast grupa odwodzicieli stabilizuje miednicę względem uda. Równocześnie włącza się mięsień pośladkowy wielki prostując biodro i zmniejszając rotację wewnętrzną uda.

Grupa prostowników stopy, która w fazie wykroku jest wydłużona hamuje stopę zapobiegając jej zahaczaniu o podłoże. W tym czasie przystępuje do pracy mięsień czworogłowy uda. Łagodzi on uderzenie pięty o podłoże i przejmuje ciężar ciała, po czym doprowadza kolano do wyprostu. Gdy człowiek zaczyna stawiać kroki do przodu, mięsień prostownik grzbietu i odwodziciele uda kontrolują pochylenie miednicy i utrzymują wyprostowaną postawę.

Podczas pełnego podporu ustaje aktywność mięśni z wyjątkiem mięśni łydki, które zaczynają pracę w tej fazie. Ich działanie jest największe , tuż przed odbiciem. Dalej uczestniczą one w unoszeniu miednicy, następnie przyłączają się przywodziciele uda, które skręcają udo na zewnątrz i cały cykl przebiega od początku.

CHÓD PATOLOGICZNY

• Czynniki powodujące zaburzenia chodu

• anatomiczne zmiany układu kostno stawowego,

• Zmiany układu nerwowo-mięśniowego - spowodowane zmianami w obrębie kończyn i tułowia

• Amputacja

• Inne przyczyny

Przyczyny chodu patologicznego są różne. Do najważniejszych z nich należą:

1.Ból w jednej kończynie (najczęściej spowodowany procesami zapalnymi stawów, mięśni, urazem kończyny lub zapaleniem nerwu).

Podczas chodu antalgicznego (przeciwbólowego) chory stara się skrócić fazę podporu na bolącej kończynie przenosząc szybko ciężar ciała na kończynę zdrową. Występuje wówczas utykanie.

2. Zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym

Asymetria długości kończyn dolnych powoduje zazwyczaj kulenie. Skrócenie może być rzeczywiste lub pozorne spowodowane np. przykurczem mięśni.

3.Sztywność stawów

Przy usztywnieniu jednego stawu brak ruchów w tym stawie jest kompensowany ruchami w stawach sąsiednich.

Podczas usztywnienia stawu biodrowego chory przenosi miednicę ku przodowi wokół osi kończyny zdrowej, a wiec skręty miednicy odbywają się w zdrowym stawie biodrowym. Usztywnienie stawu kolanowego powoduje odwodzenie tej kończyny.

4.Ubytki i niedomogi mięśni

Zaburzenia funkcji tych mięśni mogą być spowodowane:

• zbliżaniem się do siebie przyczepów lub ich oddalaniem

• porażeniem lub niedowładem wiotkim

• stanem zapalnym mięśni

• urazem mięsni

• wrodzonym ubytkiem mięśni

• dystrofią mięśniową

Porażenie mięśnia pośladkowego wielkiego powoduje na początku fazy podporu cofnięcie tułowia i wysunięcie biodra do przodu po stronie kończyny chorej.

Niewydolność mięśnia pośladkowego średniego jest przyczyną braku stabilizacji miednicy (objaw Trendelenburga).

Przy porażeniu mięśnia czworogłowego chory nie osiągnie stabilizacji kolana i w czasie obciążenia kończyny nastąpi nagłe zgięcie w stawie kolanowym. Chód będzie wówczas możliwy tylko przy utrzymywaniu stawu kolanowego w wyproście podczas całej fazy podporu.

Rodzaje chodu:

1. Chód koszący - w niedowładzie połowiczym

2. Chód spastyczny lub nożycowy - w niedowładzie spastycznym kończyn dolnych

3. Chód patetyczny - w niedowładzie wiotkim

4. Chód parkinsonowski - drobnymi krokami, bez współruchów kończyn górnych

5. Chód defiladowy - w uszkodzeniu układu pozapiramidowego

6. Chód szczudłowy - w porażeniu zginaczy podeszwowych stopy

7. Chód zapadający - w przykurczu zgięciowym stawów biodrowego i kolanowego

8. Chód brodzący - w obustronnej niewydolności mięśni zginaczy grzbietowych stopy

9. Chód kaczkowaty - w dysplazji lub zwichnięciu obu stawów biodrowych

10. Chód kangurowy - jest to chód o kulach z jednoczesnym przestawianiem obu kończyn.

1

---