Wzmocnienia pozytywne

Wykład drugi

Przypomnienie

Wzmocnienie (zarówno pozytywne jak i negatywne)

• Jakikolwiek bodziec, zdarzenie lub sytuacja

• Która następuje zaraz po zachowaniu

• I która zwiększa częstotliwość pojawienia się reakcji

Procedura wzmacniania reakcji

Przykład interwencji opartej na wzmocnieniu pozytywnym

• Tomlison, J. R. (1970) interwencja dotycząca nawykowych zaparć u 3 letniego chłopca.

• Przed interwencją chłopiec wypróżnia się raz na 10 dni.

• Jeśli chcesz aby zachowanie pojawiło się częściej wzmocnij je

Interwencja

• Po każdym wypróżnieniu chłopiec dostawał kawałek gumy do żucia.

• W ciągu dwóch tygodniu chłopiec zaczął wypróżniać się tak często jak powinien w tym wieku - codziennie.

Łapówka

• Wzmocnienie musi następować po zachowaniu inaczej jest łapówką

• Oferowanie pacjentowi wzmocnienia kiedy prezentuje on zachowania niepożądane może wzmacniać jego zachowania trudne

Zasada Premack'a (1965)

• gdy mamy dane dwie czynności, możemy wykorzystać tę z nich, która jest preferowana, do zwiększenia częstotliwości czynności mniej lubianej np. interesujące zajęcie, na którym dana osoba spędza dużo czasu może wzmocnić wykonywanie innej, mniej interesującej i mniej lubianej czynności (możliwość zjedzenia deseru, zachowania o dużej częstotliwości następuje dopiero wtedy, gdy dziecko zje warzywa, zachowanie o małej częstotliwości).

Często oceniam że coś jest wzmocnieniem tylko dlatego że:

• Obserwowaliśmy że było to wzmocnieniem dla kogoś w przeszłości

• Wydaje się nam że dla nas byłoby to wzmacniające

• Dla większości ludzi jakich znamy byłoby to wzmacniające

Pamiętaj sprawdź wzmocnienie

• Zanim poświęcisz dużo czasu na wzmacnianie zachowania

• Upewnij się że masz prawdziwe wzmocnienie

Rodzaje wzmocnień

• Nieuwarunkowane

• Wrodzone

• Stosowane na początku terapii

• U małych dzieci

• Przy zadaniach trudnych

• U osób nisko funkcjonujących

• Uwarunkowane

• Nabyte

• Stosowane w miarę upływu czasu terapii

• Przy zadaniach już opanowanych

• W miarę dokonywania przez dziecko postępów w terapii

Podział wzmocnień

• Wzmocnienia biologiczne

• Wzmocnienia społeczne

• Wzmocnienia poprzez aktywność

• Wzmocnienia symboliczne

• Wzmocnienia poprzez możliwość zaangażowania się w zachowania autostymulacyjne

• Inne

Rozkłady wzmocnień

Rozkłady wzmocnień sporadyczne

• Stałe wywołują wzrost prawidłowych reakcji pod koniec określonego czasu lub po określonej liczbie reakcji

• Zmienne wywołują stałe i wysokie tempo reakcji

Zasady stosowania wzmocnień

• Wzmocnienie powinno być dostarczane natychmiast po prawidłowym zachowaniu.

• Na początku stosujemy rozkład ciągły a w miarę upływu terapii przechodzimy do rozkładu sporadycznego

• Częstość stosowanych nagród powinna być uzależniona od trudności wykonywanego zadania

• Należy unikać sytuacji przesycenia wzmocnieniem, w tym celu powinno się stosować bardzo zróżnicowane nagrody w niewielkich ilościach, nagrody są wówczas skuteczne przez dłuższy czas

Zasady stosowania wzmocnień - cd.

• Wzmocnienie nie powinno być dostępne dziecku poza sytuacją treningową. Dlatego wybierając jedzenie jako wzmocnienie, musimy mieć na uwadze fakt, że musi to być taki rodzaj posiłku, z którego rodzice mogą zrezygnować w ciągu dnia.

• Powinniśmy wypróbować szeroki wachlarz różnych wzmocnień, należy pamiętać, wzmocnienia dobierane są indywidualnie, ten sam obiekt może być wzmocnieniem dla jednego pacjenta lecz nie musi być wzmocnieniem dla innych

Zasady stosowania wzmocnień - cd.

• Powinno się stosować wzmacnianie różnicujące tzn. silniej powinniśmy wzmacniać te zachowania, które są bliższe zachowaniu docelowemu, a mniej intensywnie te, które nie są tak zbliżone do oczekiwanej reakcji.

• Wzmocnienia powinny być takie aby były proste w podawaniu lub konsumpcji.

Trudności napotykane przez terapeutów w zakresie stosowania wzmocnień:

• Spontaniczność

• Umiejętności „rozbawienia” dziecka

• Pomysłowość

• Zbyt szybkie wycofywanie się terapeutów ze stosowania nagród

Czy to prawda?

• „nie, na niego żadne wzmocnienia nie działają”

• „….(żelki) to jest dla niego jedyne wzmocnienie.”

• „….”przybicie piątki) to mu w zupełności wystarczy jako wzmocnienie. Przecież musi się uczyć żyć w naturalnym środowisku.”

• „przerwa jest dla niego wystarczającą (jedyną) nagrodą.”

• „on rozumie jak się mu powie dobrze. To mu w zupełności wystarczy.”

• „nie można mu za każdym razem dawać cukierka, przecież to wygląda jak tresura.”

• „on ze mną bardzo ładnie pracuje bez wzmocnień.”

• „a ja słyszałam, że najnowsze badania wykazały, że wzmocnienia nie działają”

Kierowanie klasą poprzez organizowanie występowania konsekwencji, które wzmacniają zachowanie

• Ekonomia żetonowa

• Kontrakt

• Warunek grupowy

• Warunek związany z domem

• Ćwiczenie umiejętności społecznych

Ekonomia żetonowa

• Wzmacnianie uczniów przez dawanie im materialnych symbolicznych nagród - żetonów, które mogą być później zamienione na konkretne przywileje.

• Żetony przyznawane są natychmiast po poprawnym zachowaniu i później wymieniane na aktywności, przywileje czy inne rzeczy stanowiące nagrodę dla danej osoby.

• Żetony pełnią taką funkcje jak pieniądze w naszym społeczeństwie.

• Żeton wzmacnia dane zachowanie powodując, że zwiększa się prawdopodobieństwo, że dane zachowanie pojawi się w przyszłości.

Ekonomia żetonowa cd.

Jest pewna ustalona ilość żetonów, po których zebraniu dziecko może dostać konkretne wzmocnienie. W ten sposób dziecko widzi ile żetonów jest koniecznych, aby uzyskać wzmocnienie. Na przykład:

Ekonomia żetonowa cd.

• Liczba żetonów nie musi być zawsze taka sama, ale dziecko zawsze musi zdawać sobie sprawę ile żetonów jest koniecznych do uzyskania wzmocnienia. Dziecko widzi ile już ma a ile mu jeszcze zostało.

• Terapeuta może dać dziecku więcej niż jeden żeton za jakieś zachowanie, jeśli uzna, że dziecko wykonało je szczególnie dobrze lub, gdy było to bardzo trudne i wymagało dużo wysiłku

• Przed przytępieniem do pracy pytamy dziecko, co chce dostać za swoje żetony:

• To może być taca z konkretnymi rzeczami, wśród, których dziecko wybiera te, za które dziecko chce pracować.

• To mogą być zdjęcia tych przedmiotów bądź aktywności, np. zdjęcie podwórka będzie symbole wyjścia na dwór.

GOSPODARKA ŻETONOWA

• NIE Żeton sam w sobie nie jest wzmocnieniem (po pewnym czasie zaczyna pełnić taką funkcję), ale nie należy wzmacniać zachowanie dziecka poprzez dawanie mu żetonów do zabawy!

• NIE Ilość żetonów nie może zmieniać się w zależności od nastroju terapeuty, jeśli tak się dzieje dziecko musi być o tym poinformowane lub być tego świadome.

• NIE Żetony nie są dla terapeuty, ale dla dziecka - dziecko musi widzieć, kiedy otrzymuje żeton.

EKONOMIA ŻETONOWA DZIAŁA TYLKO WTEDY, KIEDY DZIECKO OTRZYMUJE ŻETON NATYCHMIAST PO WYSTĄPIENIU, PRAWIŁOWEJ REAKCJII.

Żetony umożliwiają

• Natychmiastowe nagrodzenie zachowani, które trudno byłoby wzmocnić w inny sposób, np.: w klasie

• Wzmacnianie kilku osób jednocześnie

• Żetony mogą być także stosowane przy pracy z niepożądanymi zachowaniami; procedura zwana KOSZTEM REAKCJI - odebranie żetonów wcześniej uzyskanych w ramach programu interwencyjnego.

Jak wprowadzić gospodarkę żetonową w szkole?

• Krok 1 - Wybierz zachowanie docelowe

• Krok 2 - Wybierz żetony

• Krok 3 - Wybierz wzmocnienia

• Krok 4 - Zaplanuj system wymiany

Kontrakt

• Dokument, w którym nauczyciel i uczeń zawierają umowę stwierdzającą, że jeśli uczeń zachowa się jakiś pożądany sposób, otrzyma określony przywilej.

• Kontrakt działa według zasady Premack'a - jeśli ..... to ...., np.: Jeśli odrobisz zadanie domowe to będziesz mógł zagrać na komputerze.

• Pod kontraktem jest podpisany uczeń, nauczyciel i świadek.

• Uczeń sam wybiera wzmocnienie.

• Dzięki tej procedurze wzmocnienia są dobierane do indywidualnych potrzeb jednostki.

• Kontrakt powinien być jasny dla ucznia i nauczyciela.

• Kontrakt powinien być sprawiedliwy - wzmocnienie winno być proporcjonalne do zachowania

• Rzeczywiście wzmacniaj pożądane zachowanie.

Warunek grupowy

• Zasada dokładnie określająca, w jaki sposób określona konsekwencja będzie stosowana wobec grupy.

• Czasami łatwiej jest określać standardy zachowania wobec całej grupy niż pojedynczego ucznia, np.: kiedy w klasie jest hałas.

• Również wówczas, kiedy wielu uczniów zachowuje się nieodpowiednio w tym samym czasie.

• Kiedy trudno jest stwierdzić kto zachowuje się nieodpowiednio a kto poprawnie.

• JEST TO BARDZO KORZYSTNY SPOSÓB, GDY WZMOCNIENIA UZYSKIWANE ZE STRONY RÓWIEŚNIKÓW STANOWIĄ CZYNNIK UTRZYMUJĄCY NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIE.

• Nauczyciel określa, jaki rodzaj wzmocnienia uzyska cała klasa po spełnieniu określonego kryterium (np.: poziom hałasu) albo, jaki utraci.

• ODMIANA - „zabawa w dobre zachowanie” - podzielić klasę na dwa zespoły każdy zbiera punkty za złe zachowanie, przegrywa ta drużyna, która zbierze ponad 5 punktów przez ustalony czas.

• PUŁAPKI - użycie wpływu rówieśników do kierowania klasą może mieć bardzo negatywne skutki tj. np.: grożenie.

• Może się również okazać, że sabotowanie wysiłku klasy może działać jako silny bodziec wzmacniający

Warunek związany z domem

• Uczniowie dzięki swojemu zachowaniu w szkole „zarabiają” na wzmocnienia dostarczane w domu przez rodziców.

• Nauczyciel i rodzice definiują, na czym polega zachowanie niepożądane

• Rodzice często dysponują silniejszymi wzmocnieniami niż nauczyciele

• Rodzice umawiają się z dzieckiem, że jeżeli będzie ono wykonywało pewne zadanie w szkole to uzyska takie i takie wzmocnienia. Nauczyciel posyła rodzicom codziennie notki, dzięki, którym rodzice są w stanie kontrolować zachowanie dziecka.

Ćwiczenie umiejętności społecznych

• 5 stopniowy model usprawniania zachowań społecznych wg McGinnis (1984)
  

• Modelowanie

• Granie ról

• Informacje zwrotne o wykonaniu

• Ćwiczenie

• Wzmacnianie

Dziękuję za uwagę

---