Ochrona własności intelektualnej
Przedmiot prawa autorskiego
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)
Inaczej rzecz ujmując:
Utwór, w rozumieniu prawa autorskiego, to wytwór człowieka, który spełnia następujące przesłanki
- jest rezultatem działalności twórczej
- ma indywidualny charakter
- został ustalony w jakikolwiek sposób
Z przejawem działalności twórczej mamy do czynienia, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektu - mówimy o oryginalności utworu
Indywidualny charakter działalności twórczej wskazuje, że utwór jest rezultatem osobistego ujęcia autora
Wytwory intelektualne posiadające łącznie cechy oryginalności i indywidualności uznawane są za posiadające charakter twórczy
Warunek indywidualności uważa się za spełniony, jeśli w obiektywnej ocenie nie jest statystycznie możliwe, aby inna osoba (inny twórca) uzyskała identyczny rezultat swojej pracy
Ma to miejsce, gdy elementy formy i treści utworu nie sa w pełni zdeterminowane charakterem, funkcją, specyfiką utworu, a jego twórca miał margines swobody w wyborze i uporządkowaniu składników utworu
Takie warunki są spełnione np. przy pisaniu pracy magisterskiej, gdyż to student decyduje o podziale treści na rozdziały, o tytułach rozdziałów, użytych argumentach i doborze słów, terminów, definicji przy objaśnieniu, czy argumentowaniu analizowanych zagadnień.
Ustawa o prawie autorskim podaje otwarty, przykładowy katalog utworów
Literackie
Publicystyczne
Naukowe
Kartograficzne
Programy komputerowe
Fotografie
Plastyczne
Wzory przemysłowe
Architektoniczne
Urbanistyczne
Muzyczne
Słowno-muzyczne
Choreograficzne
Pantomimiczne
Sceniczne
Audiowizualne (w tym filmowe)
To wyliczenie ma charakter przykładowy, w praktyce ochronie prawnoautorskiej podlega bardzo wiele wytworów intelektualnych mogących mieć jeszcze inny charakter i stanowiący rezultat działalności twórczej człowieka
Różnego rodzaju utwory powstają w związku z działalnością edukacyjną, naukowa i dydaktyczną, np.
Artykuły naukowe
Artykułu popularno-naukowe
Podręczniki
Skrypty
Opracowania monograficzne
W tego typu utworach ochronie polega np.
Twórcze ujęcie tematyki
Zestawienie fragmentów
Wnioskowanie
Dowodzenie
Interpretacja
Weryfikacja
Ochronie prawnoautorskiej NIE podlegają
Zawarte w utworach proste informacje
Wyniki badań jako takie
Fragmenty dokumentów urzędowych
Pomysł badawczy
Tytuł utworu naukowego
Utworami są także (mogą być)
Recenzje naukowe
Prace licencjackie, inżynierskie, magisterskie
Wykłady akademiczne
Uzyskanie ochrony autorskoprawnej
Powstaje w sposób automatyczny, w momencie ustalenia utworu w jakiekolwiek postaci
Dla ochrony nie jest wymagane zgłoszenie, wniesienie opłat itp.
Nie ma w Polsce rejestrów utworów stąd czasem trudno wykazać prawo do autorstwa
Umieszczenie znaczka ochrony copyrightowej ma znaczenie tylko jako wskazanie praw autorskich majątkowych
Na ochronę prawnoautorską nie ma wpływu płeć, wiek, wykształcenie, stan psychiczny
Nieukończona postać utworu może podlegać ochronie
Podmiot prawa autorskiego
Podstawowa zasada prawa autorskiego
Prawo autorskie powstaje w sposób pierwotny na rzecz twórcy
Dotyczy to:
- Autorskich praw majątkowych
- Autorskich praw osobistych
Mamy dwa pojęcia
1. twórca
2. pierwotny podmiot prawa autorskiego
Twórca to wyłącznie osoba fizyczna
niezależnie od tego czy:
- jest pełnoletnia czy małoletnia
- posiada pełna czy ograniczoną zdolność do czynności prawnych czy jest pozbawiona zdolności czynności prawnych
Brak pełnej zdolności do czynności prawnych wiąże się z niemożnością samodzielnego dysponowania prawami autorskimi.
Status twórcy to kwestia faktu:
- Twórcą jest zawsze osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu
- Przyznanie podmiotowi statusu twórcy wymaga stwierdzenia zależności między działalnością tej osoby a powstaniem utworu, podlegającego ochronie autorskoprawnej.
Pomiędzy powstaniem utworu a działanością twórcy powinien zachodzić związek przyczynowy
Kwestia uznanie za twórce nie podlega woli stron, stąd na drodze czynności prawnej nie można uregulolwać kwestii powstania prawa autorskiego na rzecz innego podmiotu niż twórca (prawo niezbywalne)
Ustawa przyjmuje domniemanie, ze twórca jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzach utworu
Jest to domniemanie prawne wzruszalne: może zostać obalone dowodem przeciwnym
W praktyce:
Osoba A, której nazwisko figuruje na dziele nie musi udowadniać, że jest twórca. Ten, kto temu przeczy, musi udowodnić, że osoba A nie stworzyła utworu
Współtwórcy jako podmioty praw autorskich do utworu współautorskiego
Każdemu współautorowi przysługuje udział we wspólnym prawie autorskim
Istnieje domniemanie, że udziały sa równe
Współtwórcy mogą ustalić inne wielkości udziałów, adekwatnie do wkładu
W razie sporu, udziały rozstrzyga sąd
Inne niż twórca podmioty pierwotnie uprawnione do prawa autorskiego:
Utwory zbiorowe
Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego jako całości (np. encyklopedie) przysługują producentowi lub wydawcy
Twórcy zachowują prawa autorskie do swoich części
Zbycie tych praw jest często przedmiotem umowy wydawniczej
Programy komputerowe stworzone przez pracownika w wyniku wykonywania pracy
Pracodawcy przysługują prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy
Jeśli pracownik miał z pracodawcą umowę cywilnoprawną, przyjmuje się, że pełnia praw autorskich lezy po stronie pracownika, jeśli umowa między pracownikiem a pracodawcą nie stanowi inaczej
Inne podmioty praw autorskich
Pracownicza twórczość naukowa
Prawa autorskie do utworów naukowych stworzonych przez pracownika zatrudnionego w instytucji naukowej przysługują ich twórcom
Instytucja może korzystać z uprawnień eksploatacyjnych:
- Pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego
- Prawdo do korzystania z materiału naukowego zawartego w utworze naukowym
- Prawo udostępniani tego utworu osobom trzecim
Twórczość studencka
Uczelni przysługuje pierwszeństwo opublikowania pracy dyplomowej studenta
Jeśli uczelnia w ciągu 6 miesięcy od obrony nie skorzysta z tego prawa, student, który ją przygotował, może ją opublikować
Student jest jedynym podmiotem autorskich praw majątkowych i osobistych w stosunku do swojej pracy dyplomowej