Polskie przedsiębiorstwa a swobodny przepływ kapitału w UE
Pod koniec 1990 roku rozpoczęto negocjacje w sprawie układu stowarzyszeniowego Polski ze Wspólnotami Europejskimi. 16 grudnia 1991 roku podpisano w Brukseli Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. 1 lutego 1994 roku Układ Europejski wszedł w życie.
W czerwcu 1995 roku Rada Europejska przyjęła Białą Księgę w sprawie przygotowania krajów stowarzyszonych do stosowania przepisów prawnych obowiązujących we Wspólnym Rynku. W związku z tym rząd polski podjął uchwałę (nr 133/95), która określa czynności konieczne dla dostosowania polskiego systemu prawnego do wymogów wspólnego rynku. Ważne także jest zaadoptowanie istniejących, bądź stworzenie nowych instytucji i struktur administracyjnych, prawnych, technicznych koniecznych dla dobrego rozwoju sektora prywatnego.
Układ zobowiązuje Polskę i kraje członkowskie do stworzenia warunków zapewniających swobodny przepływ kapitału (w zakresie bezpośrednich inwestycji kapitałowych) do lutego 1999 roku.
Strony przyjęły także zobowiązanie do niewnoszenia nowych ograniczeń do obrotu dewizowego związanego z przepływem kapitału. Polska została dodatkowo wyposażona w prawo zastosowania ewentualnego ograniczenia w obrotach dewizowych do czasu wprowadzenia pełnej wymienialności złotego. Ograniczenia nie mogą mieć jednak charakteru dyskryminacyjnego.
Realizacja postanowień Układu Europejskiego oraz Białej Księgi doprowadziła do całkowitej liberalizacji: inwestycji bezpośrednich, kredytów komercyjnych, kredytów długoterminowych, pożyczek, przepływ kapitału pomiędzy osobami fizycznymi. Częściową liberalizacją zostały objęte: inwestycje w nieruchomości (m.in. nabywanie nieruchomości lokalowych), transakcje dotyczące papierów wartościowych, dostęp papierów wartościowych do wewnętrznych i zagranicznych rynków kapitałowych.
Do końca roku 1998 powinny zostać wyeliminowane pozostałe ograniczenia dotyczące przepływu kapitału średnio- i długoterminowego. W roku 1999 powinny być zniesione ograniczenia związane z przepływem kapitału krótkoterminowego.
Dodatkowe zalecenia dotyczące swobody przepływu kapitału zostały zawarte w Partnerstwie dla Członkostwa (zalecenie dotyczy zakończenia dostosowań w sektorze usług finansowych).
Po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w UE, polski przedsiębiorca będzie mógł korzystać ze swobody przepływu kapitału dzięki zwiększonej podaży kapitału, wynikiem czego będzie lepsze przygotowanie jego towaru czy usługi na wysoko konkurencyjny rynek wewnętrzny. Napływ kapitału oznacza także zwiększenie atrakcyjności towaru poprzez napływ nowych technologii. Polskie podmioty będą mogły dokonywać wyboru inwestora kredytodawcy z szerszej niż dotychczas oferty.
Osoby fizyczne i prawne będą miały możliwość korzystania z korzystnych ofert lokat oszczędnościowych. Interesująca oferta zmobilizuje większy kapitał oszczędnościowy.
Czynnikiem, który mógłby wpłynąć negatywnie na rozwój byłoby zmniejszenie atrakcyjności rynku krajowego dla inwestorów zagranicznych w porównaniu z innymi rynkami krajowymi. Nie można do tego dopuścić biorąc pod uwagę dotychczasowe wyniki oddziaływania wprowadzanych zmian na polską gospodarkę. Obecnie elementem, który winien być umacniany to wzrost zaufanie do polskich kontrahentów. Czynnikiem umacniającym rozwój dobrych stosunków gospodarczych z podmiotami z państw członkowskich (na poziomie makro) jest stabilizacja ekonomiczna Polski. Bezpośrednio w sferze obrotu kapitałowego oznacza to stworzenie stabilnego systemu podatkowego, głównie gałęzi ulg podatkowych. Kolejnym etapem winno być wypracowanie systemu instrumentów oddziałujących na rynek wtórny, które wyeliminują element spekulacyjny.
Wprowadzenie bardziej elastycznego kursu walutowego pozwoli na wyeliminowanie kapitału spekulacyjnego a jego miejsce zastąpią nakłady inwestycyjne przeznaczone na inwestycje portfelowe, długoterminowe.
Korzyści płynące z dostosowań polskiego sektora obrotu kapitałowego do swobodnego przepływu kapitału można zaobserwować w sektorze inwestycji bezpośrednich. Wzrost aktywności inwestorów zagranicznych na naszym rynku jest bardzo dynamiczny. W latach 1993-95 bezpośrednie inwestycje osiągnęły wartość 1.5-2.5 miliardów USD, a w roku 1996 już 5.2 miliardów USD. Tak silny wzrost pozostaje w ścisłym związku z wprowadzaniem w życie przepisów liberalizacyjnych dotyczących przepływu kapitału (obok dużej chłonności inwestycyjnej rynku). Inwestycje amerykańskiego kapitału są obecnie najsilniej reprezentowane w kraju. Drugą, wielką grupę stanowi kapitał pochodzący z państw UE i wykazuje tendencje wzrostowe. Prognozy wskazują na bardzo optymistyczny rozwój inwestycji europejskich w Polsce. Zakłada się, że w ciągu najbliższych pięciu lat bezpośrednie inwestycje zagraniczne będą charakteryzować się 20% średnim rocznym wzrostem.
Warto odnotować, że także polskie podmioty inwestycyjne wykazują zainteresowanie zagranicznymi lokatami kapitałowymi. Rynki europejskie są w głównym kręgu zainteresowania (europejskie inwestycje bezpośrednie Polski stanowią około 2/3 wszystkich inwestycji bezpośrednich). Jest to wyraźny znak rosnących wpływów i wzajemnych powiązań.