Konflikt pokoleń - mit czy rzeczywistość? - na podstawie wybranych bohaterów lektur i własnych przemyśleń.

Konflikt pokoleń to, moim zdaniem, rzeczywistość. Dowodem na to są różnice zdań między nami i naszymi rodzicami, znane z codziennego życia, a także opisane przez wybitnych literatów polskich i światowych, konflikty rodziców z dziećmi.

Swoją pracę zacznę do zdefiniowania pojęcia "konfliktu pokoleń". Jest to zetknięcie się sprzecznych, wykluczających się nawzajem dążeń, działań i poglądów. Swojego rodzaju niezgodność, sprzeczność, a czasem nawet antagonizm ludzkich postaw i dążeń.
W literaturze różnych epok znajdujemy wiele przykładów konfliktu pokoleń. Ja wybrałam zaledwie kilka z nich i na ich przykładzie spróbuję dowieść, że konflikt pokoleń nie jest mitem.
Już w epoce oświecenia znajdujemy komedię Moliera "Skąpiec". Tematem przewodnim tego utworu jest konflikt ojca, Harpagona, z dziećmi, Elizą i Kleantem. Na pierwszy plan wysuwa się tyrania ojca, jego dyktatorska władza w domu i gotowość szastania szczęściem dzieci. Dla ojca liczą się tylko pieniądze i własne szczęście. W bezwzględny sposób wykorzystuje on posłuszeństwo dzieci, a także ich zależność od swojego majątku. Jego egoizm uwidacznia się, gdy zaczyna konkurować z synem o względy tej samej kobiety, Marianny. Molier posługuje się wielokątem uczuć, by w bardzo zabawny sposób ukazać konflikt pokoleń i interesów.
"Pan Tadeusz" A. Mickiewicza i "Maria" A. Malczewskiego, dzieła okresu romantyzmu, również zawierają wątki dotyczące konfliktu pokoleń.
W "Panu Tadeuszu" mamy do czynienia z kończącą się Rzeczpospolitą szlachecką i powstawaniem nowego narodu. Wśród ludzi pamiętających jeszcze dawny porządek rzeczy, zjawia się pokolenie nowe, które jak Tadeusz, rozumie konieczność wprowadzenia przemian społecznych.. "Ważna sędziego nauka o grzeczności", opowiadanie Podkomorzego o Podczaszym, myśliwskie gawędy Wojskiego i jego uwagi o polskich sejmikach, opowiadanie Gerwazego o życiu na zamku Horeszkowskim są ukazaniem minionej bezpowrotnie przeszłości. Opowiadają o niej ludzie starzy, o których często w poemacie mówi się, że są "ostatni". Przymiotnik ten znalazł się nawet w podtytule utworu "ostatni zajazd na Litwie". "Ostatni" odgrywają w eposie bardzo ważną rolę. Świadczy o tym np. rola Wojskiego jako mistrza ceremonii czy rola Gerwazego w organizowaniu zajazdu. Do nowego pokolenia należą natomiast np. Tadeusz, który zwrócił chłopom wolność i ziemię, Hrabia - kosmopolita, obywatel świata oraz ks. Robak, który jest nowoczesnym Polakiem - demokratą.
W epopei Mickiewicza konflikt pokoleń polega na zestawieniu przeszłości, co, do której zachowano pełen szacunek, z teraźniejszością.

"Maria" A. Malczewskiego jest poematem o pogwałceniu głębokich uczuć. Podobnie jak w "Skąpcu" Moliera występuje tu postać ojca despoty. Tym razem jest nim magnat Wojewoda, który nie akceptuje decyzji syna, Wacława, i jego małżeństwa z Marią, córką Miecznika. Wyzuty z ludzkich uczuć Wojewoda dla zaspokojenia własnej dumy knuje spisek, oszukuje syna i płaci najemnikom za zamordowanie Marii. To przykład ojca, dla którego duma rodowa jest ważniejsza niż szczęście własnego dziecka. Ten konflikt pokoleń jest tragiczny w skutkach. Doprowadza do zamordowania Marii, śmierci jej ojca i ogromnej rozpaczy Wacława, który domyśla się prawdy.
W pozytywizmie konflikt pokoleń znajdujemy w "Lalce" B. Prusa i "Nad Niemnem" E. Orzeszkowej.
"Lalka" B. Prusa jest powieścią o trzech pokoleniach: romantyków i pozytywistów, oraz pokolenia przejściowego. Ignacy Rzecki reprezentuje romantyków. Został wychowany w ideologii romantycznej i kulcie Napoleona. Jednak jego ideały dezaktualizują się w kapitalistycznej rzeczywistości. Wokulski - pokolenie przejściowe, po części romantyk i pozytywista. Brał udział w konspiracji i powstaniu styczniowym, był zesłany na Sybir, zakochał się w Izabeli, a na koniec próbował popełnić samobójstwo. Wszystko to przeplata się z szacunkiem dla wiedzy, chęcią zdobycia wykształcenia, działalnością filantropijną i badaniami naukowymi. Pozytywistą jest Ochocki, który przedkłada pracę naukową ponad życie typowe dla arystokracji. Za odziedziczone pieniądze wyjeżdża za granicę by prowadzić badania naukowe.
W tym przypadku konflikt pokoleń ukazany jest przez zestawienie postaci z trzech różnych epok, z których każda reprezentuje inne ideały.
W "Nad Niemnem" konflikt pokoleń dotyczy głównie sporu Witolda z ojcem. W całej powieści młodzi nie stanowią jednolitej grupy. Pozytywni entuzjaści: Witold, Justyna, Jan, Kirłówna oraz młodzi prozaicy: Leonia, Zygmunt i córki Darzeckich. Zasadniczo konflikt zasadza się na stosunku do polskiej ziemi. Pan Benedykt popełnia szereg błędów spowodowanych uporczywymi dążeniami by ziemię na kresach zachować w rękach polskich. Witold podziela jego dążenia. Natomiast salonowe lwy, Dominik i Zygmunt, gotowi są wyrzec się rodzinnej posiadłości.
Młodo polska nowela S. Żeromskiego "Doktor Piotr" przedstawia konflikt między ojcem i synem, konflikt odmienności wyznawanych zasad etycznych. Wina leży po stronie ojca, który pieniądze na edukację syna czerpał z obniżania zarobków robotników. Jednak syn nigdy wcześniej nie zastanawiał się skąd ojciec czerpie środki na jego wykształcenie. Teraz poczuwa się do obowiązku naprawienia zła i spłacenia długu robotnikom. Przedkłada ich dobro ponad swoje własne. Zadając ból ojcu, zrywa z nim kontakty i wyjeżdża, zostawiając go samego. Doktor Piotr jest szlachetny i nie pozostaje obojętny na ogrom krzywdy społecznej wyrządzonej przez swojego ojca.
"Noce i dnie" M. Dąbrowskiej z okresu dwudziestolecia między wojennego ukazują konflikt pokoleń na przykładzie Barbary i Bogumiła, i ich zawiedzionych oczekiwaniach w stosunku do Tomaszka. Chłopiec od dziecka był rozrabiaką jednak rodzice myśleli, że jak podrośnie to zmądrzeje. Szczególnie Barbara miała do niego słabość. Niestety Tomaszek nie miał ochoty się uczyć i wolał żerować na naiwności kochających go rodziców.
Wyżej wymienione utwory doskonale obrazują szerokość pojęcia konfliktu pokoleniowego. Łatwo zauważyć, iż dotyczy ono nie tylko konfliktów dzieci z rodzicami, ale też różnic między ludźmi wynikającymi z ich wieku, pochodzenia i światopoglądu. Zdecydowanie uważam, że konflikt pokoleń to rzeczywistość, a nie mit.

---