Przemiany w komunikacji a współczesna młodzież
Krzysztof Łuszczek, Nowoczesna telewizja, czyli bliskie spotkania z kulturą masową, Maternus Media, Tychy 2004, s. 15 - 16 i 19 - 21.
Transformacja technologiczna doprowadziła do zmian w relacjach między ludźmi. Szczególnie szybko dało się to zauważyć w stylu życia młodego pokolenia. Przemiany zawiodły jednak oczekiwania wielu osób. Ideologia nieograniczonego postępu przeżywa kryzys. W miejsce przekonania o stałym postępie pojawia się swoisty realizm cechujący się brakiem wiary w człowieka i jego możliwości [48]. Określa się to mianem ponowoczesności. Odrzucono przekonanie, że nieład świata jest tylko przejściowy, że zmierza powoli, ale wciąż do ładu. Utwierdza się natomiast przeświadczenie, że ludzkie decyzje i postawy będą wciąż wieloznaczne i nieuporządkowane [49]. Przeważa koncepcja społeczeństwa konsumpcyjnego. Jego istota polega na zaspokojeniu potrzeb materialnych z nie docenianiem lub pomijaniem wartości duchowych. Konsumpcjonizm wyraża się w ciągle rozwijającym się pragnieniu posiadania i pomnażania dóbr materialnych [50].
Jednym z elementów tych przemian jest "cicha rewolucja" w sferze wartości. Oznacza ona kryzys dawnych wartości mieszczańskich, jak np. orientacji na osiągnięcia, dyscypliny, posłuszeństwa czy oszczędności. Są one zastępowane dążeniami hedonistycznymi i konsumpcyjnymi [51].
Obecnie mamy do czynienia z sytuacją wielkiego, aksjologicznego tygla [52]. Tradycyjne struktury światopoglądowe, pewien oczywisty "świat wiedzy" został rozbity przez współczesny pluralizm światopoglądowy. Hierarchia wartości nie stanowi wspólnej własności wszystkich członków społeczeństwa. System wartości nawet wśród najbliższych osób nie jest oczywisty. Konsekwencją tej chwiejności staje się zjawisko kontrkulturowe. Polega ono na swobodnym, nie ujętym w żadne ramy instytucjonalne, kontakcie z kulturą i ludźmi [53].
48. J. Mariański, Mieć czy być, Kraków 1996, s. 17.
49. J. F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, Warszawa 1997, s. 25.
50. J. Mariański, dz. cyt., s.12-13.
51. Tamże, s. 21-22.
52. A. J a w ł o w s k a , Kierunki zmiany kulturowej i jej konsekwencje społeczne, [w:] Społeczeństwo w transformacji. Ekspertyzy i studia, pod red. A. Rychard, M. Fedorowicza, Warszawa 1993, s. 191.
53. A. P r z e c ł a w s k a, Personalistyczne odniesienia pedagogiki społecznej, [w:] Poza kryzysem tożsamości, pod red. F. Adamskiego, Kraków 1993, s. 131.
Cechą charakterystyczną współczesnej młodzieży jest silne uzależnienie od technologii. Ciągle wydłuża się czas, który młodzi spędzają przed ekranem telewizora i komputera. Współcześnie żyją w świecie zdominowanym przez mass media. Niektórzy uważają, że nie tyle reprezentują one rzeczywistość, co ją tworzą [77]. Rzeczywistość otaczającego życia miesza się z medialną do granic nierozróżnialności. Stąd przekazy medialne są dla młodych często bardziej "realne" niż ich własne życie. Dla określenia tego zjawiska stosuje się często pojęcie hiperrzeczywistości [78]. Współczesne społeczeństwa nabierają charakteru telewizyjnego. Rzeczywistość coraz bardziej miesza się w nich z iluzją [79]. Wspólnym mianownikiem tej telewizyjnej kultury jest według Neila Postmana nie to, co intelektualne bądź estetyczne, ale to, co sensacyjne, uproszczone, emocjonalne i zorientowane na maksymalną przyjemność [80]. W tak rozwijającej się kulturze wykształca się nowa tożsamość młodych ludzi zwana „globalnym nastolatkiem” [81]. Większość uczniów dużo lepiej porusza się w Internecie niż ich nauczyciele. Bywa, że adresy e-mailowe są wykorzystywane do komunikacji uczniów między sobą i do kontaktów z nauczycielem [82].
Istotny wpływ na zmianę stosunków społecznych miał również rozwój telefonii komórkowej. Obecnie znajdujemy się na progu kolejnej rewolucji w tej dziedzinie, czyli upowszechnienia systemów trzeciej gereracji UMTS. Młodzi ludzie wykorzystują telefony komórkowe przede wszystkim do wysyłania SMS-ów, tzn. krótkich wiadomości tekstowych (ang. Short Message System). Jest to wygodny i tani sposób porozumiewania się. Aby go jeszcze uprościć i udoskonalić, posługują się często skrótami reprezentującymi dłuższe zwroty bądź stany emocjonalne [83].
Obecność wielu innych środków technologicznych w najbliższym otoczeniu powoduje, że żyjemy w środowisku wysoce stechnicyzowanym. Młodzi ludzie korzystają na co dzień z wysoko przetworzonych technologii i nie wyobrażają sobie życia bez tych urządzeń. Wzory ich wykorzystania dzięki globalnej sieci Internetu, a także ponadnarodowym stacjom telewizyjnym (MTV, VIV A, FTV i innych) upowszechniły się na całym świecie.
Allan Bloom widzi przyczynę trudności socjalizacyjnych młodego pokolenia w niedociągnięciach systemu edukacji. Uważa, że współczesna edukacja (zwłaszcza amerykańska) zawiodła nadzieje studentów, zubożyła ich i nie rokuje dobrze dla rozwoju demokracji. Zamiast odpowiedzi na pytanie: "kim jest człowiek?" proponuje w rozwoju kulturalnym cofnąć się do etapu kultur plemiennych i tam szukać uzasadnień dla ludzkich działań [84].
Nie są one jednak wystarczające, dlatego młodzi ludzie uciekają często w różnego rodzaju zachowania autodestrukcyjne jak palenie papierosów, picie alkoholu czy używanie narkotyków [85]. Coraz częściej takim zachowaniem jest również ucieczka w wirtualny świat Internetu, gier komputerowych lub hiperrzeczywistości telewizyjnej [86].
78. Z. Melosik, Postmodemistyczne kontrowersje wokół edukacji, Toniń-Poznań 1995, s. 171-175.
79. J. J e n s e n, Redeeming Modemity. Contradiction in Media Criticism, London 1990, s. 30-35.
80. N. Postman, Zabawić się na śmierć. Warszawa 2002, s. 44-47.
81. Z. M e los i k, Edukacja a przemiany..., s. 25.
82. Tak jest np. w Liceum im. M. Kopernika w Warszawie, gdzie chory nauczyciel może przesłać klasówkę do szkoły e-mailem i przeprowadzi ją inny nauczyciel. Zob. T. G o b a n -Klas, K. Długosz, 1. Mirecka, A. Jabłońska, Gener@cja SMS-ów, "Przegląd" 2001, nr 14, http://www.przeglad-tygodnik.pl (S lipca 2001).
83. Np. NBD = No Big Deal (nie ma sprawy); THX = Thanks (dzięki); CPf = Cali Me (zadzwoń do mnie); [CUjL8R = [See You Later (do zobaczenia); :-) uśmiech; :-( smutek; : O zdziwienie.
84. A. Bloom, Umysł zamknięty, Poznań 1997, s. 37.
85. I. O b u c h o w s k a , Psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodziców i wychowawców, Warszawa 1996, s. 186.
86. M. Braun-Gałkowska, I. Ulfik, Zabawa w zabijanie, Warszawa 2000, s. 77-79.