Terytorium w prawie międzynarodowym

8.1. Rozumienie pojęcia i rodzaje terytorium w prawie międzynarodowym

Terytorium w prawie międzynarodowym - przestrzeń z określonym systemem prawnym: część kuli ziemskiej (ziemia, woda, przestrzeń powietrzna), a także przestrzeń kosmiczna i ciała niebieskie

.

W systemie prawnym terytorium dzieli się na: państwowe, terytoria z mieszaną własnością, quasi terytoria.

8.2. Terytoria państwowe

Terytorium państwa - część kuli ziemskiej znajdująca się pod suwerennością odpowiedniego państwa, na której państwo realizuje swoją władzę zwierzchnią

.

Zwierzchnia władza (zwierzchniość) - najważniejsza cecha suwerenności państwa. Oznacza ono pełną i wyłączną władzę państwa na swoim terytorium w stosunku do wszystkich osób znajdujących się na tym terytorium

8.2.1. Granica państwa

Zakres terytorium państwa określa prawnie określona umowna płaszczyzna, która jest poprowadzona przez jego przestrzeń - granica państwa (na powierzchni lądu, wody, powietrza i w głąb ziemi).

Państwowe granice - granice na powierzchni lądu oraz granice morskie między państwami są określane w drodze porozumienia. Granica powietrzna i w głąb ziemi jest pochodną tych pierwszych.

Linia graniczna jest opisana w akcie prawnym na podstawie prawa międzynarodowego i naniesiona na mapę. Wyznaczenie granic składa się z delimitacji i demarkacji (re demarkacji).

8.3. Terytoria międzynarodowe

.

Terytorium międzynarodowe - to terytorium, na które nie rozciąga się suwerenność żadnego państwa i które są ogólnym bogactwem ludzkości

8.4. Terytoria o mieszanej przynależności (statusie)

.

Terytoria o mieszanej przynależności (statusie konwencyjnym) - terytoria, które nie wchodzą w skład terytorium państwowego i nie znajdują się pod jego suwerennością. Nadbrzeżne państwa posiadają prawa do prowadzenia badań, poszukiwania bogactw naturalnych, ochrony środowiska naturalnego, stanowienia reguł określających prowadzenie tego typu działalności. Inne państwa nabywają te prawa za zgoda państwa przybrzeżnego.

Terytoria te dzielą się na strefy przylegające, strefy ekonomiczne, szelf kontynentalny, międzynarodowe cieśniny i kanały.

Rodzaje systemów prawnych na terytorium

Część geosfery (lądów, wód, przestrzeni powietrznej Ziemi) znajdująca się pod wyłączną suwerennością określonego państwa i w ramach jego granic państwowych będąca podstawą istnienia państwa. Podstawą prawnego statusu terytorium państwa są normy prawa narodowego.

Terytorium państwowe

Terytoria międzynarodowe

Morze otwarte poza granicami wód terytorialnych, międzynarodowa część dna morskiego, niektóre międzynarodowe cieśniny, rzeki i kanały, Antarktyda, przestrzeń kosmiczna i ciała niebieskie; terytorium międzynarodowe nie należące do żadnego państwa i znajdujące się w wykorzystaniu wszystkich państwу. Status prawny tych terytoriów określany jest przede wszystkim w drodze umów międzynarodowych.

Terytoria o mieszanej własności

Szelf kontynentalny i strefa ekonomiczna; nie wchodzi w skład terytorium państwowego, jednak nadbrzeżne państwa mają na tych obszarach określone suwerenne prawa zapisane w prawie narodowym i umowach międzynarodowych

Quasi-terytoria

Statki morskie i powietrzne poza obszarem terytorium państwa, gazo- i ropociągi, inne urządzenia w granicach terytoriów międzynarodowych, sztuczne wyspy, platformy, stacje orbitalne, itd.

Przymioty terytorialnej zwierzchniości państwa

Władza danego państwa jest najwyższą władza w stosunku do wszystkich osób fizycznych i prawnych znajdujących się na obszarze danego terytorium

Na terytorium państwa niedopuszczalne jest działanie władzy publicznej innego państwa

Najwyższa władza państwowa realizowana jest przez system organów państwa w sferze ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej

W granicach swojego terytorium państwo stosuje w stosunku do przebywających na nim osób środki przymusu władczego wynikające z prawa narodowego, o ile prawo międzynarodowe nie stanowi inaczej.

Jurysdykcja państwa może wykraczać poza obszar jego terytorium tylko w odniesieniu do floty wojskowej na otwartym morzu, statków powietrznych i statków kosmicznych oraz ich załóg.

Nikt nie ma prawa siłowo pozbawiać państwa należącego do niego terytorium , zasobów naturalnych oraz zmieniać granic

Ziemia i bogactwa naturalne nie mogą być wykorzystywane przez inne państwa i ich przedstawicieli w przemysłowych celach bez zgody suwerena terytorialnego

Składowe terytorium państwa

Terytorium lądowe

Cała powierzchnia ziemi położona w granicach danego państwa, wyspy, archipelagi

Terytorium wodne (akwatoria)

Jest tworzone przez wszystkie zbiorniki i cieki wodne znajdujące się na powierzchni lądu (rzeki, jeziora, kanały, inne zbiorniki wodne),część wód morskich i oceanów graniczących z linią brzegową (wewnętrzne morza, wody morskie i terytorialne)

Gleba

Przestrzeń pod terytorialną powierzchnią lądu i wody danego państwa

Przestrzeń powietrzna

Cała przestrzeń powietrzna do wysokości 100-110 km znajdująca się nad powierzchnią lądu i wody danego państwa

Quasi-państwowe terytorium

Umownie przyjęto uważać za terytorium państwa jego statki morskie, powietrzne, kiedy znajdują się poza jego granicami, statki kosmiczne a także gazo i ropociągi oraz inne urządzenia w granicach terytorium międzynarodowego (platformy, sztuczne wyspy)

Sposoby zmiany terytorium

W wyniku walki narodowo-wyzwoleńczej na podstawie stosowania zasady samookreślenia

W drodze referendum

Za zgodą stron

Podział państwa, wydzielenie się część terytorium ze składu państwa

Połączenie dwóch lub więcej państw , przyłączenie terytorium

Wymiana terytorium między państwami za obopólnym porozumieniem

Cesja - oddanie prawa do terytorium

Sprzedaż terytorium

Sposoby ustalenia granic

Delimitacja

Umowne określenie kierunku i położenia granic i opisanie oraz naniesienie ich na mapę

Demarkacja

Ustalenie granicy w terenie

Redemarkacja

Przywrócenie lub odnowienie wcześniej ustanowionej granicy

Rodzaje granic państwowych

wodne

lądowe

Granice w głębi ziemi

powietrzne

Antarktyda

Terytoria międzynarodowe

Terytorium kuli ziemskiej na południe od 60 równoleżnika szerokości południowej obejmujące stałą Antarktydę, lodowce szelfowe i przylegające morza

Otwarte morze

Międzynarodowe cieśniny i kanały

Międzynarodowe obszary dna morskiego

Przestrzeń kosmiczna i ciała niebieskie

Międzynarodowa przestrzeń powietrzna

Rzeki międzynarodowe

Międzynarodowe terytoria gleb

Terytoria o mieszanym statusie

Strefy przylegające

Wyłączne strefy ekonomiczne

Szelf kontynentalny

Międzynarodowe cieśniny i kanały

---