UKŁAD KRWIONOŚNY:
krew, serce, naczynia krwionośne, narządy krwiotwórcze i śledziona (tu rozkład zużytych erytrocytów)
-Krew w ciągłym ruchu przez prace serca
-Naczynia krwionośne wyprowadzające krew z serca to TĘTNICE, a doprowadzające to ŻYŁY.
-Między zylami i tętnicami znajdują się naczynia włosowate.
-Jedynie w śledzionie krew z naczyń włosowatych w większości wylewa się z tego narządu.
-W wątrobie w miejscu krążenia czynnościowego żyły rozpadają się na naczynia włosowate i znów zbeiraja się w żyły - SIEĆ DZIWNA ZYLNO-ŻYLNA.
-W nerce, w kłębku nerkowym SIEĆ DZIWNA TĘTNICZO-TĘTNICZA na tej samej zasadzie.
-Na poziomie naczyń włosowatych dokonują się zasadnicze funkcje krwi:
Aprowizacyjna-dostarczenie kom. Tlenu i subst odżywczych,witanim, soli min.
Oczyszczająca-wydalanie z tkanek różnych metabolitów i prod przemiany materii
Termoregulacyjna-stabilizacja ciepłoty ciała
Koordynacyjna-dostarczenie komorkom hormonow i innych biol czynnych substancji
Krążenie małe-płucne:
-zaczyna się w prawej komorze serca. Stąd podąża tętnicami do płuc, nastepuje wymiana gazów i stąd wraca żyłami do lewego przedsionka.
Krążenie duże:
-zaczyna się w lewej komorze, wtloczona zostaje do tętnicy głównej (aorty) a jej odgałęzienia doprowadzają krew do wsyztskich narządów ciała. Z narządów krew uboga w tlen i bogata w CO2 wraca żyłami do prawego przedsionka.
SERCE(cor):
-znajduje się w śródpiersiu, miedzy IV a VIII kręgiem piersiowym.
-od tyłu sasiaduje z przełykiem, od przodu przylega do ściany klatki piersiowej na niewielkiej pow.
-po bokach styka się z opłucną a z dołu przylega do rpzepony.
-Polozone asymetrycznie: 1/3 serca po stronie prawej a 2/3 po lewej.
-kształt spłaszczonego stożka, wierzchołek skierowany ku dołowi
-waga u kobiet to 230-280 g, a u mężczyzn 280-340 g.
-oś długa serca tworzy z osią podłuzna ciała kąt ok 45 stopni.
-Na sercu wyróżnia się:
Podstawę serca-skierowana ku gorze, ku tyłowi i ku stronie rpawej
Koniuszek serca- skierowany ku dołowi, stronie lewej
Powierzchnię mostkowo-zebrową- przylegająca do mostka i chrząstek żebrowych
Powierzchnię płucna-pokryta wyciskiem sercowym płuca lewego
Powierzchnię przeponowa-granicząca z przeponą
Prawy brzeg serca - graniczący z płucem prawym.
-Serce obejmują błona surowicza OSIERDZIE mające dwie blaszki : zewnetrzna scienna i wewnętrzną trzewną zwaną NASIERDZIEM.
-Pomiedzy blaszkami znajduje się JAMA OSIERDZIAwypełniona płynem surowiczym
-JAMA OSIERDZIa to pozostałość wtórnej jamy ciała
-Na powierzchni sercawidac zagłębienia - BRUZDY SERCA:
Bruzda wieńcowa-biegnie dookoła serca na granicy przedsionków i komór.
Bruzdy międzykomorowe przednia i tylna- na granicy komór i odpowiadają przegrodzie międzykomorowej.
- leżą w nich nacyznia krwionośne doprowadzające krew do serca.
-PRZEDSIONKI oddzielone sa od siebie przegrodą miezyprzedsionkową z KOMORY przegrodaa miedzykomorowa. Przedsionki od komór oddzielone przegrodą przedsionkowo-komorową w której znajdują się otwory umożliwiające kontrolowany jednokierunkowy przepływ krwi z przedsionków do komór. Są to: Ujścia przedsionkowo komorowe prawe i lewe.
PRZEDSIONEK PRAWY:
-kształt nieregularnego SZEŚCIANU.
-Ściana przednia ma uwypuklenie skierowane ku przodowi- USZKO PRAWE.
- W ścianie górnej ujście żyły głównej górnej, a w ścianie tylnej dwa otwory stanowiące ujście żyły gównej dolnej i ujście zatoki wieńcowej serca.
-Powstał przez połączenie się zatoki żył głównych.
- W miejscu ujścia zyły gównej górnej - SZCZĄTKOWA PÓŁKSIEZYCOWATA ZASTAWKA- pozostałośc zastawki zatokowo-przedsionkowej( w sercu gadów, ptaków i niższych ssaków)-cecha paleogeniczna.
-W przegrodzie międzyprzedsionkowej jest niewielkie owalne wgłębienie-DÓŁ OWALNY. W życiu płodowym jest tam otwór owalny przez który krew przepływa z przedsionka prawego do lewego- cecha paleogeniczna. (Norma u płazów)
-Ujście przedsionkowo komorowe prawe jest w ścianie dolnej przedsionka, zamknięte zastawką TRÓJDZIELNĄ która zapobiega cofaniu się krwi do rpzedsionka prawego przy skurczu komory pr.
KOMORA PRAWA:
-kształt piramidy, podstawa skierowana do przedsionka prawego
-przednią sylwetke serca tworzy przednia powierzchnia komory prawej
-Tylna powierzchnia komory p. lezy na przeponie
-U podstawy piramidy znajduja się dwa otwory : ujście przedsionkowo komorowe prawe i UJŚCIE PNIA PŁUCNEGO. Oba ujścia oddzielone listewką mięśniowa, tak że prad w komorze tworszy pętlę na kształt litery V.
-Krew do pnia płucnego pływa przez stożek tętniczy, będący częścia prawej komory.
-Miedzy stozkiem tętniczym i pniem płucnym znajduje się TRÓJPŁATOWA ZASTAWKA PNIA PŁUCNEGO (półksiężycowata).
ZASTAWKA TRÓJDZIELNA zapobiega cofaniu się krwi do przedionka. Zbudowana jest z trzech płatków. Mają one przyczepy na PIERSCIENIU WLOKNISTYM, który otacza to ujście rpzedsionkowo komorowe.
Do powierzchni komorowej i brzegów wolnych płatków, do zastawki przeyczepiają się STRUNY ŚCIĘGNISTE rozpoczynające się na MIĘŚNIACH BRODAWKOWYCH(odchodzą od ściany komory, wygląd stożkowaty)- aby płatki nie wyginały się w sronę przedsionka.
PRZEDSIONEK LEWY:
-kształt podobny do przedsionka prawego.
-Usytuowany bardziej poziomo niż przedsionek prawy.
-Maja tu ujście zyły płucne (para)
-Brak wyodrębnionej zatoki żylnej
-podobnie jak prawy posiada uszko.
-Na dolnej ścianie przedsionka, która tworzą przegroda przedionkowo komorowa lewa znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe lewe. Zamyka je zastawka PRZEDSIONKOWO-KOMOROWA LEWA -dwudzielna.
-Przez ujście przedsionkowo komorowe lewe przechodzi krew z przedsionka lewego do lewej komory.
KOMORA LEWA:
-kształt stożka
-trochę dłuzsza niż prawa, grubsze ściany.
-Ma podstawę, wierzchołek i trzy ściany.
-Na podstawie zwróconej ku przedsionkowi lewemu jest ujście przedsionkowo-komorowe, ujście tętnicy głównej (aorty).
-Ujście aorty zamknięte trójpłatową zastawka półksięzycowatą aorty.
-W ścianie komory znajduja się grube beleczki mięśniowe przechodzące w dwie grupy mięśni brodawkowych, od których odchodzą struny ścięgniste przymocowujące się do płatków zastawki dwudzielnej.
-Jama komory ma dopływowa i odpływową drogę krwi.
BUDOWA ŚCIANY SERCA:
-ma budowę trójwarstwową. Składa się z : wsierdzia, śródsierdzia i nasierdzia.
WSIERDZIE:
-zbudowane z śródbłonka, pod nim warstwa tk. łącznej luźnej z włóknami sprężystymi- ta warstwa jest odpowiednikiem błony wew naczyń krwionośnych.
-Opisane wcześniej zastawki utworzone się przez zdwojenie wsierdzia. W zastwkach przedsionkowo-komorowych sa także komórki mięśniowe gładkie.
PIERŚCIENIE WŁÓKNISTE:
-występuja miedzy przedsionkami a komorami oraz przy wyjściu tetnic z serca.
-Zbudowane z tk lącznej włóknistej zwartej z niewielka liczba włókien sprężystych.
-Miedzy pierścieniami dwa trójkąty włókniste. Pierscienie wraz z trójkątami i częścią błoniastą przegrody międzykomorowej tworzą SZKIELET SERCA.
ŚRÓDSIERDZIE:
-tworzy tk mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa.
- W obrębie przedsionków sa dwie warstwy miesni: zewnętrzna (powierzchniowa) i wewnetrzna(głeboka)- warstwa zewnętrzna jest wpsolna dla obu przedsionków.
-Mięśniówka komór jest utworzona z 3 warstw: zewnetrzna-skośna, środkowa-okrężna, wewnętrzna-podłużna.
-Warstwy wew i zewn są oddzielone dla każdej komory.Włókna skośne tworzą wspolna warstwę obu komór.
-Najgrubsza jest sciana lewej komory, a ściana przedsionków najcieńsza.
-w obrębie myocardium znajduje się wyspecjalizowany układ, który przewodzi bodźce z przedsionków do komór i reguluje rytmiczną pracę serca-UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA. Wyróżnia się w nim: zęwezł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, peczek przedsionkowo-komorowy.
-WĘZEŁ ZATOKOWO-PRZEDSIONKOWY lezy w ścianie przedsionka prawego między ujściem żyły głównej górnej i dolnej a ujściem zatoki wieńcowej.
-WĘZEŁ PRZEDSIONKOWO-KOMOROWY skłąda się z 2 części. Od tego węzła odchodzi PĘCZEK PRZEDSIONKOWO-KOMOROWY którego pień biegnie w przegrodzie międzykomorowej.
UKLAD PRZEWODZĄCY SERCA jest zbudowany ze specjalnie zmodyfikowanych pod względem budowy komórek mięśniowych.
-Są one bogate w sarkoplazmę, a miofibryle są tylko na obwodzie włókna.
-W obu węzłach oprócz komorek mięśnia przewodzącego serca są też sploty nerwowe z kom nerw.
NASIERDZIE:
-składa się z śródbłonka i warstwy tk łącznej, która przylega do śródsierdzia.
-Liczne włókna sprężyste i komórki tłuszczowe
-Blaszka ścienna worka osierdziowego jest zbudowana podobnie jak nasierdzie. Nabłonek zwrócony do jamy osierdzia.
NACZYNIA KRWIONOŚNE
Budowa sciany naczyń krwionośnych:
-zespolenia tętniczo zylne- ANASTOMOZY - w narządach o okresowo nasilonej czynności, np. gruchołach slinowych, żołądku, kończynach.
-Sciana TĘTNIC i ŻYŁ ma budowę trójwarstwową. Idąc od światła: błona wewnętrzna, błona środkowa, błona zewnetrzna(przydanka).
-BŁONA WEWNĘTRZNA utworzona z śródbłonka oraz lezącej pod nim warstwy tk łącznej luźniej z włóknami sprężystymi o przebiegu podłużnym(W aorcie ta warstwa jest stosunkowo gruba). Włókna sprężyste na granicy wew i środ tworza warstwę sprężystą wewnętrzną o falistym konturze.
-BŁONA ŚRODKOWA: składa się z komórek tkanki mięśniowej gładkiej, ulozonych spiralnie. Skurcz tych komórek powoduje zmniejszenie się światła naczynia. W tk łącznej spajającej kom mięśniowe są włókna sprężyste które zagęszczając się tworzą na obwodzie błony środkowej BŁONĘ SPRĘZYSTĄ ZEWNĘTRZNĄ.
-BŁONA ZEWNETRZNA: utworzona z tk łącznej włóknistej w włóknami sprężystymi o przebiegu podłużnym, w zyłach są tu także komórki mięśniowe gładkie o przebiegu podłużnym i skośnym.
Tętnice: |
|
Ściana gruba w stosunku do wielkości światła |
Ściana cienka w stos do wielości światła |
Kontur światła pofałdowany |
Kontur światła gładki, w swietle krwinki |
Najgrubsza warstwa środkowa |
Najgrubsza warstwa zewn |
Błona sprężysta wewn dobrze wykształcona |
Błona spręzysta wewn słabo wykształcona |
Błona sprężysta wew dobrze wykształcona |
Brak błony sprężystej zewnętrznej |
NACZYNIA WŁOSOWATE:
- drobne, cienkie kanaliki o średnicy ok 7-15 mikrometrów.
-Jedynie w n. włos. typu zatokowego, wyst np. w gruczołach dokrewnych lub w śledzionie, światło jest szerokie.
-Ściana naczyń wł. jest zbudowana z komórek śródbłonka leżących na błonie podstawnej oraz przydanki włosowatej(jedna warstwa komorek wydłużonych lub gwiaździstych-PERICYTÓW)
KRĄŻENIE MAŁE:
-rozpoczyna się w komorze prawej PNIEM PŁUCNYM. Jest to krótki o dł 6 cm pień tętnicy.
-Pień płucny, pod wklęsłym brzegiem łuku aorty dzieli się na tętnice :
Tętnice płucne prawą i lewą.
-Od pnia płucnego, w miejscu pdoziału na tętnice odchodzi więzadło tętnicze. Jest pozostałością przewodu tętniczego Botala, przez który w życiu płodowymz pnia tętniczego przechodzi bezpośrednio w aorty, z pominięciem nieczynnych jeszcze płuc.
-Kazka z tętnic płucnych dzieli się wewnątrz płuca na tętnice płatowe.
-W płucu prawym są 3 tętnice płatowe, a w płucu lewym dwie. W obu płucach rozpadają się na tętnice segmentowe.
-Tętnice segmentowe, rozgałezaijąc się w obrębie zrazików płucnych, przechodzą w tętnice o coraz cieńszych ścianach i swietle do momentu kiedy naczynia włosowate oplatają pęcherzyki płucne. Tu odbywa się wymiana gazów (erytrocyty odbierają O2 i oddają CO2).
-Naczynia włosowate, odchodząc od pęcherzyków płucnych zbierają się w zyły, łącząc się towrzą żyły segmentowe, później zyły płucne.
-Najczęściej z każdego płuca wychodzą dwie żyły płucne, uchodzą do lewego przedsionka.
KRĄŻENIE DUŻE:
-Słuzy do dostarczania narządom, tkankom i komorkom tlenu, subst odżywczych oraz ciał biologicznie czynnych (np. hormonów), a odprowadzaniu Co2 i składników rpzemiany materii.
TĘTNICE KRĄŻENIA DUŻEGO
-Naczyniem macierzystym dla wsyztskich tetnic krążenia dużego jest tętnica główna czyli AORTA.
-W przebiegu aorty wyróżnia się : aortę wstępującą, łuk aorty i aortę zstępującą.
-AORTA WSTĘPUJĄCA: odchodzi od stożka tętniczego lewej komory, kierując się nieco w prawo. Na wysokości zastawek odchodzą od aorty obie tętnice wieńcowe-prawa i lewa. Odgałęzienia tętnic wieńcowych unaczyniają ścianę serca.
-ŁUK AORTY odchodzi od lewej strony kręgosłupa i dalej wzdłuż kręgosłupa, początkowo po jego stronie lewej, biegnie ku dołowi jako AORTA ZSTĘPUJĄCA.
-W obrębia klatki piersiowej aorta zstęp to AORTA PIERSIOWA, a po przejściu przez rozwór aortowy nazywa się AORTĄ BZUSZNĄ.
-Na wys IV kręgu lędźwiowego dzieli się ona na dwie TĘTNICE BIODROWE WSPOLNE.
-Bezpośrednim przedłużeniem aorty brzusznej jest TĘTNICA KRZYŻOWA POŚRODKOWA-szczątkowe naczynie- ma znaczenie u kręgowców z ogonem.
ŻYLY KRĄŻENIA DUŻEGO:
-Z naczyń włosowatych, obficie rozgałęzionych w tk narządów, krew wraca żyłami do prawego przedsionka serca.
-Żyly w swoim przebiegu w zasadzie towarzyszom tętnicom i przybierają ich nazwy.
-Wyjątkami są żyły powierzchniowe kończyn-odpromienna, odłokciowa, odpiszczelowa, odstrzałkowa, niektóre żyłki klatki piersiowej i żyła nieparzysta, nieparzysta krotka i zyła wrotna.
-W krążeniu dużym trzy grupy naczyń krwionośnych żylnych:
Zyły serca
Żyła główna górna i jej dopływy
Żyła górna dolna i jej dopływy.
-Żyły serca za pośrednictwem zatoki wieńcowej odprowadzają krew ze sciany serca bezpośr do rpawego przedsionka
-Żyła główna górna (5-6 cm) przebiega ku tyłowi i bocznie od aorty wstępującej. Powstaje z zepsolenia żył RAMIENNO-GŁOWOWYCH a one powstają z połączenia ŻYŁY PODOBOJCZYKOWEJ z ŻYŁĄ SZYJNĄ-WEWNĘTRZNĄ.
-Do żyły głównej wpada także ŻyŁa NIEPARZYSTA, która rozpoczyna się pod przeponą jako przedłużenie zyły lędźwiowej wstępującej prawej.
-ŻYŁA GŁÓWNA GÓRNA zbiera krew z obrębu głowy, szyi, kończyn górnych, przepony, śródpiersia, przełyku, tchawicy, oskrzeli, płuc i częściowo z tylnej ściany klatki piersiowej i brzucha.
-ŻYŁA GŁOWNA DOLNA: najgrubsze naczynie w organizmie człowieka !
-Powstaje z połączenia żyły biodrowej wspólnej prawej i lewej. Poczatek tej żyły między IV a V kręgiem lędźwiowym. Dalej zyła ta podąża ku górze wzdłuż kręgosłupa po prawej str aorty brzusznej. Później wnika do bruzdy na części tylnej powierzchni rpzeponowej wątroby, przechodzi rpzez otwór zyły głównej przepony do jamy klatki piersiowej i uchodzi do przedsionka prawego.
DOPŁYWY ZYŁY GŁÓWNEJ DOLNEJ dzielimy na ścienne i trzewne:
-Ścienne:
żyły lędźwiowe zbierające krew a jamy brzusznej i
zyły przeponowe zbierające krew z przepony.
-Trzewne:
zyła jadrowa prawa i jajnikowa-zbierają krew z gonad.
Żyły nerkowe prawa i lewa; wpadają do niej żyła nadnerczowa lewa i żyła jadrowa lub jajn.
Żyla nadnercza prawa
Żyły wątrobowe w liczbie 2-3.
UKŁAD CHŁONNY:
-jest otwarty, a zawarta w naczyniach chłonnych chłonka(limfa) ma bieg jednokierunkowy: od zaczynających się w tkankach na obwodze ciała włosowatych naczyniach chłonnych, poprzez naczynia o coraz większy świetle i grubszych ścianach, do dwóch dużych przewodow, które uchodzą do dużych zył.
-Uboczny układ układu krwionośnego.
-W ścisłym związku rozwojowym, anatomicznym i czynnościowym z ukł krwionośnym.
-Głowne zadania ukł chłonnego to:
Drenaż(osuszanie)przestrzeni śródtkankowych z nadmiaru płynów i ich odprowadzanie do ukł krwionośnego
Transport substancji odżywczych(np. tłuszcze z jelita cienkiego), ciał biologicznie czynnych, prod przemiany materii, ciał obcych
Wytwarzanie limfocytów, oczyszczanie płynów śródtkankowych ze szkodliwych składników dla zdrowia człowieka
Do układu chłonnego zalicza się struktury, przez które bezpośrednio przepływa chlonka tj. chłonkę, naczynia chłonne, węzły chłonne.
CHŁONKA:
-żółtawy płyn o skł chemicznym i biologicznym podobnym do osocza krwi. Brak w nim krwinek czerwonych, znaczna ilość limfocytów.
-pierwotniejsze od naczyń krwionośnych, obecne u człowieka w prawie wsyztskich narządach.
-Do narządów NIE posiadających naczyń limfatycznych zaliczamy: ośrodkowy ukł nerwowy, szpik kostny, sledzionę, wyspy trzustkowe, zraziki wątroby, łożysko, sznur pępowinowy, blony płodowe, nabłonki, chrząstki, rogówkę i soczewkę oka.
-Naczynia chłonne włosowate, małe, duże, pnie i przewody chłonne.
-Średnica naczyń chłonnych włosowatych waha się od 10-200 mikrometrów, brak zastawek. W ich przebiegu obecne sa rozszerzenia zwane zbiornikami chłonki lub jeziorami chłonnymi. Naczynia te zespalają się tworząc SIECI CHŁONNE. Ich ściana zbudowana tylko z śródbłonka, brak pericytów, zpoczywa na b cienkiej blonie podstawnej. Chlonka w naczyniach włosowatych nie ma krwinek.
-NACZYNIA CHŁONNE MAŁE: sa ogniwem pośrednim. W ich ścianie znajdują się zastawki. Procz śródbłonka występują tez poj komórki mięśnia gładkiego o przebiegu okrężnym lub skośnym i włókna sprężyste. Ich rola jest odprowadzanie chłonki z narządów i części ciała do węzłów chłonnych lub do pni i przewodów chłonnych.
-NACZYNIA CHŁONNE DUŻE: pnie i przewody chłonne- sa naczyniami o największej średnicy światła. Ściana o budowie trójwarstwowej(blona wew, środk, przydanka). Przypomina budowę żył.
-Największymi naczyniami chłonnymi u człowieka są: przewód piersiowy i przewód chłonny prawy.
-PRZEWÓD PIERSIOWY ma dl 30-40 cm. Wyróżnia się części: brzuszną, piersiowa i szyjną. Rozpoczyna się na wys XI i XII kręgu piersiowego. Zbiera chłonkę z górnej lewej połowy ciała oraz całej dolnej części organizmu. Na wysokości IV-V kręgu piersiowego odgina się ku przodowi i ku stronie lewej uchodząc do kata żylnego.
-PRZEWÓD CHŁONNY PRAWY jest krótkim naczyniem-1 cm dł- powstaje z zespolenia pnia oskrzelowo-śródpiersiowego, pnia szyjnego prawegi i pnia podobojczykowego prawego. Wchodzi do prawego kąta żylnego. Zbiera chłonkę z prawej połowy klatki piersiowej, szyi i prawej kończyny gornej( ok ¼ ciała)
NARZĄDY POWSTAWANIA I NISZCZENIA KOMÓREK KRWI:
-krew nie ma zdolności do podziałów ani namnażania się, liczba krwinek musi być stale uzupełniana, bo żyja one stosunkowo niedługo. Stały proces nazywamy wymianą krwi.
-Powstają one w narządach krwiotwórczych- białe i czerwone krwinki.
-Są to: szpik kostny czerwony, grudki chłonne samotne lub skupione, migdałki, węzły chłonne, miazga biała śledziony, grasica.
-SZPIK KOSTNY CZERWONY:
-w kościach zawierających tk kostną gąbczastą, czyli krótkich i płaskich. Tk kostna gąbczasta stanowi rusztowanie chroniące komórki macierzyste krwinek czerwonych i białych przed wstrząsami.
-ogólny ciężar u człowieka dorosłego powinien wynosić ok 1300 g.
-Podłozem czerwonego szpiku kostnego jest tkanka łączna siateczkowa, która otacza liczne naczynia krwionośne włosowate typu zatokowego. Naczynia te mają cienka ścianę, nieciągły śródbłonek i szerokie swiatło.
-tkanka ta ma zdolności krwiotwórcze i zawiera w sieci oczek makrofagi(kom żerne), kom plazmatyczne, poj komórki tłuszczowe, osteoblasty i osteoklasty.
-Powstające tu krwinki przedostają się przez szczeliny istniejące w sródbłonku zatokowych naczyń krwionośnych. Przedostawanie się dojrzałych krwinek do obiegu krwi odbywa się rzutami
-SZPIK KOSTNY ŻÓŁTY- w jamach szpikowych trzonów kosci długich. Powstaje z czerwonego szpiku kostnego wskutek nagromadzenia się tłuszczu. Nie ma zdolności krwiotwórczych, chyba że wzrasta zpaotrzebowanie organizmu na krwinki np. po krwotokach.
Rozwój krwi:
-w czasie zycia człowieka wyróżniamy 3 okresy tworzenia krwi: mezoblastyczny, wątrobowo-śledzionowy, szpikowy.
-OKRES MEZOBLASTYCZNY: obejmuje bardzo wczesny okres życia śródmacicznego. W ścianie woreczka żółtkowego powstają wyspy krwiotwórcze- z nich wyróżnicowują się kom macierzyste krwi i pierwsze naczynia krwionośne.
-W okresie WATROBOWO-ŚLEDZIONOWYM funkcje tworzenia krwi spełnia watroba i sledziona. Krwinki początkowo powstają z kom śródbłonka naczyń krwionośnych znajdujących się w narządach. Później tworzenie krwi podejmują mało zróżnicowane komórki mezenchymalne lezące w sąsiedztwie włosowatych naczyń krwionośnych.
-CZERWONY SZPIK KOSTNY podejmuję funkcję krwiotwórczą w drugiej połowie życia płodowego.
-powstają tu wsyztskie rodzaje krwinek: erytrocyty, granulocyty, monocyty i płytki krwi-te powstają tylko w czerwonym szpiku.
-Komórka macierzystą krwinek powstających w czerwonym czpiku jest HEMOCYTOBLAST.
-hemocytoblast->proerytroblast->erytroblast-> normoblast-> retikuloblast-> ERYTROCYT
-hemocytoblast->mieloblast->promielocyt->mielocyt o,k,z-> obojętnochłonne, kwasochłonne lub zasadochłonne metamielocyty-> o,k,z granulocyty.
-hemocytoblast->megakariocyt->płytki krwi.
-GRUDKA CHŁONNA ma kształt kulisty lub owalny
-długości od 0,5 do kilku mm.
-Utworzona z tk łącznej siateczkowej z limfocytami.
-wyróżnia się grudki chłonne pierwotne u płodów i noworodków i grudki chłonne wtórne-pojawia się po zetknięciu człowieka z antygenami.
-Wtórne- w ich budowie wyróżnia się część środkową jasneijszą i obwodową-ciemniejszą.
-Część środkowa nazywana jest ośrodkiem odczynowym lub ośrodkiem rozmnazania.
-WĘZŁY CHŁONNE:
-narządy włączone w bieg anczyń chłonnych. Chłonka przechodząc przez węzły chłonne, uzyskuje lub wzbogaca się w limfocyty.
-rozmieszczone w całym organizmie pojedynczo lub grupami. -Ich suma wynosi ok 360-1200
-Węzeł chłonny ma kształt ziarna fasoli lub bobu- z jednej strony wypukły, z drugiej ma wnękę.
-Od zewn węzeł otoczony jest torebką łącznotkankową , która wnika do wnętrza narządu w postaci pasma tk łącznej, tworząc grubsze rusztowanie dla miąższu.
-Podlożem dla miąższu jest tk łączna siateczkowa. W obrębie miąższu wyróżnia się część korową i rdzenna.
-Część korowa zbudowana jest z grudek chłonnych, a część rdzenna z pasm tk limfatycznej, które odchodzą od grudek chłonnych i podążają wgłąb narządu.
-W grudkach chłonnych i pasmach rdzennych limfocyty B.
-Między kora a rdzeniem jest strefa przykorowa, zawierająca grasiczozależne limfocyty T (strefa T).
-Miąższ węzła ch nie przylega ściśle do torebki łącznotkankowej i do rpzegród od neicj odchodzących
-Znaczenie węzłów chłonnych polega na:
Tworzeniu limfocytów i mielocytów(f. krwiotwórcza)
Oczyszczaniu chłonki z odczynników szkodliwych dla organizmu
Niszczeniu krwi-ulegają tu rozpadkowi zużyte limfocyty, zachodzi w ośrodkach odczynowych
GRASICA:
-lezy w górnej części srodpiersia, bezpośrednio z rękojeścią mostka.
-jest narządem parzystym.
-składa się z dwóch płatów-prawego i lewego.
-wazy ok 35 g.
-po osiągnięciu dojrzałości płciowej stopniowo zanika, podlega fizjologicznej inwolucji.
-W wieku ok 50 lat zosatej z niej ciało resztkowe.
-Rozwija się z entodermalnej ściany III i IV kieszonki skrzelowej.
-Otoczona jest torebką łacznotkankowa, od której w głąb narządu wnikają cienkie pasma tk łącznej, dzieląc ją na płaciki.
-W płaciku wyróżnia się część korową i rdzenną
-Miąższ grasicy jest zbudowany z nabłonkowej tkanki siateczkowej, w której oczkach znajdują się limfocyty T, zwane tymocytami.
-W strefie powierzchniowej części korowej tymocyty które przywędrowaly do grasicy, ulegaja podziałowi.
-W części rdzennej płatów jest mniej tymocytów niż w części korowej.-Dla części korowej charakterystyczna jest obecność ciałek grasicy(ciałka Hassala). Pojawiaja się w zyciu płodowym, przy czym w maire upływu lat powiększają się. W środku ciałka widoczna jest szklista masa.
-Grasice niekiedy zalicza się do narządów układu dokrewnego, jako gruczoł dokrewny. Z grasicy wyodrębniono wiele subst białkowych nazwanych hormonami grasicy. Maja znaczenie w odporności organizmu. Do hormonów o działaniu ogólnych zalicza się TYMOPOITYNĘ I i II. Hamuje ona prowadzenie impulsów nerowych przez synapsy nerowo mięśniowe, co zmiejsza siłę skurczu mięśni szkieletowych.
-Do hormonów o działaniu miejscowym należy zaliczyć: grasiczy czynnik hormonalny (THP) i grasiczy czynnik surowiczy(FTS). Pod wpływem tych hormonow wzrasta metabolizm wewnątrzkomórkowy limfocytów oraz zostaje przyspieszony proces dojrzewania limfocytów T.
-Z grasicy wyizolowano TYMOZYNĘ, która pobudza limfopoezę w innych narządach chłonnych i w grasicy.
-Grasica dostarcza organizmowi limfocytów T.
ŚLEDZIONA:
-narzad włączony w bieg naczyń krwionośnych
-lezy w lewym podbrzezu, schowana pod łukiem żebrowym, miedzy IX a XI żebrem, miedzy żołądkiem, przeponą, lewą nerką i okrężnicą.
-Wymiary: 12x7x4 cm. Waży ok 150-200 g.
-Wyróżnia się dwie powierzchnie: przyponowa wypukła i zwrócona w bok i graniczącą z przepona oraz tzrewną- zwróconą do żołądka, do nerki i do okrężnicy.
-Pomiedzy powierzchnią nerkową i żołądkową znajduje się wnęka śledziony. Przez nią wnika do śledziony tętnica śledzionowa oraz wychodzi żyła sledzionowa.
-połozona wewnątrzotrzewnowo. Pod blaszką trzewną otrzewnej lezy torebka włóknista z włóknami sprężystymi i pojedynczymi komórkami mięśni gładkich. Od torebki włóknistej w głąb narządu wnikają pasma tk łącznej, wytwarzając beleczki śledziony.
-Dzięki włóknom sprężystym i mięśniowym sledizona może powiekszac i zmniejszać swoja objętość.
-Miąższ śledziony utworzony jest z miazgi czerwonej i miazgi białej.
-MIAZGA CZERWONA stanowi główną masę miąższu śledziony. Zbudowana z tk łącznej siateczkowej, wzmocnionej włóknami srebrochłonnymi, oraz ze wsyztskich elementow morfologicznych krwi. Zawiera makrofagi i kom plazmatyczne.
-Naczynia krwionośne włosowate, będące ostatecznym rozgałęzieniem tętnicy śledzionowej sa otwarte i krew wylewa się do miąższu śledziony.
-Wychwytywane sa w niej a następnie fagocytowane słabsze biologicznie lub zużyte krwinki, przedewsyztskim czerwone- `cmentarzysko' krwinek czerwonych
-W śledzionie dochodzi do sortowania krwinek czerwonych na zdolne do pełnienia swej funkcji i zużyte.
-Hemoglobina pochodzaca z rozpadłych erytrocytów dostaje się do wątroby, gdzie tworzą się z niej barwniki żółciowe, a wyzwolone z hemoglobiny zelazo dostaje się za pośrednictwem krwi do spziku kostnego i służy do budowy nowych erytrocytów.
-MIAZGA BIAŁĄ tworzą wszystkie, występujące tu bardzo licznie grudi chłonne. Śledziona jest więc tez narządem krwiotwórczym i obronnym, powstają w niej bowiem limfocyty B.
-Z miazgi czerwonej sledizony krew wraca do ogólnego obiegu, dzięki temu, że śródbłonek zatokowych naczyń krwionośnych znajdujących się w miazdze sledizony nie jest ciągły i zawiera liczne stałe otwory, przez które przechodż do światła naczyń zdolne do życia krwinki oraz osocze krwi.