UBEZPIECZENIA DZIAŁU I - NA ŻYCIE

Wypadek ubezpieczeniowy - zdarzenie losowe objęte ochroną ub.

Suma ubezpieczenia - kwota na jaką ubezpieczone jest mienie, interes majątkowy lub życie człowieka.

Ubezpieczający - osoba, która zawiera umowę ubezpieczenia i zobowiązana jest do zapłacenia składki. - często ta sama osoba

Ubezpieczony - osoba, której majątek, życie, zdrowie lub zdolność do pracy są objęte ochroną ubezpieczeniową.

Uposażony (uprawniony) - osoba, której może być wypłacona suma ub.

Wartość odstąpienia (ew. wartość wykupu) - kwota pieniędzy (część opłacanej przez ubezpieczającego składki), podlegająca zwrotowi w przypadku zerwania umowy (ub. na życie).

Wartość polisy - określona kwota stanowiąca sumę zainwestowanych składek z dopisanymi zyskami wypracowanymi przez ZU (ub. na życie).

Indeksacja - podnoszenie sumy ubezpieczenia i składki w celu jej urealnienia wobec inflacji.

Fundusz kapitałowy polisy - odrębny, indywidualny fundusz składający się ze składek przeznaczonych do inwestowania oraz zysków osiągniętych przez ZU w wyniku ich inwestowania. Fundusz ten stanowi podstawę wypłaty jednorazowych lub okresowych świadczeń osobie uprawnionej zgodnie z warunkami umowy (ub. na życie).

Umowa ubezpieczenia na życie - umowa, na podstawie której ZU zobowiązuje się do spełnienia świadczenia umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej, natomiast ubezpieczający zobowiązuje się zapłacenia składki.

Wypadkiem ubezpieczeniowym jest „wypadek w życiu ubezpieczonego”, tzn. w ub. na życie jest to śmierć ubezpieczonego lub dożycie przez niego wieku określonego w umowie; świadczenie może polegać na jednorazowej wypłacie określonej sumy pieniężnej albo periodycznej wypłacie renty - świadczenie okresowe.

KALKULACJE W UBEZP. NA ŻYCIE (trzy podstawowe czynniki)

• prawdopodobieństwo śmierci danej osoby w danym okresie - podstawową przesłanką UnŻ jest fakt, że każdy musi umrzeć - nieznany jest jedynie termin śmierci (w ub. majątkowych ryzyko może się zrealizować lub nie - w typowych UnŻ ryzyko musi się zrealizować), dlatego w UnŻ tak ważną rolę odgrywa wiedza na temat śmiertelności w momencie zawierania ub. oraz przewidywane wyniki w przyszłości;

• zysk, który może być uzyskany z zainwestowanego kapitału;

• poziom wydatków związanych ze sprzedażą ubezpieczenia i obsługą polisy ubezpieczenia na życie.

Źródła informacji - w ub. na życie - tablice trwania życia (w ub. majątkowych dane własne ZU z przeszłości lub inne).

Początki tablic trwania życia

Pierwsze tablice wymieralności brały za podstawę ogół ludności jednego miasta lub regionu. Pierwszą tablicę trwania życia opracował w 220 r. rzymski prawnik Dominatius Ulpianus (obowiązywała przez 14 wieków). Potem, opartą na doświadczeniach z okresu 1706-1777, opracował w 1778 r. angielski ZU Amicable Society for a Perpetual Assurance Office. W 1896 r. angielski Instytut Aktuariuszy ogłosił tablicę klasyfikując materiał nie tylko wg wieku, ale i wg płci i stanu zdrowia, a opartą na doświadczeniach 20 ZU.

Od 1996 roku tablice trwania życia w Polsce publikowane są co roku.

Zgodnie z założeniami reformy u. emerytalnych co roku ogłaszany jest Komunikat Prezesa GUS (do 31 marca w Monitorze Polskim) zawierający informacje o przeciętnym dalszym trwaniu życia podawanym w miesiącach - stanowią podstawę wyliczania kapitału początkowego i wysokości emerytury.

KONSTRUKCJA TABLIC TRWANIA ŻYCIA (TTŻ)

Podstawą teorii ub. na życie są TTŻ, określane jako instrument, przy pomocy którego można zmierzyć prawdopodobieństwo życia i śmierci. TTŻ są głównie zapisem doświadczenia z przeszłości i ich użycie dla przewidywania przyszłych zdarzeń zakłada, że doświadczenia z przeszłości będą powtórzone w przyszłości.

Rodzaje TTŻ (zestaw parametrów opisujących):

• tablice kohortowe - charakteryzują proces wymierania generacji, czyli kohort osób jednocześnie urodzonych;

• tablice przekrojowe (tablice bieżące) charakteryzują porządek wymierania osób różnych z generacji, żyjących w danym momencie.

Tablice kohortowe

Kohorta - zbiorowość ludzi wyodrębniona na podstawie wspólnie przeżytego zdarzenia demograficznego lub społecznego w określonym miejscu i czasie. Jeżeli wspólnym zdarzeniem jest urodzenie, to kohortę nazywa się generacją.

Opracowanie takich tablic wymaga informacji o zgonach osób urodzonych w danym momencie, obserwowanych w dostatecznie długim czasie, aż do wymarcia osób należących do tej samej generacji. ---- dotyczy tych, co się urodzili w danym roku!

Tablice przekrojowe

Ze względu na trudności w opracowywaniu tablic kohortowych (trzeba zbierać informacje z wcześniejszych lat o zgonach osób tej samej generacji) w praktyce stosuje się tablice przekrojowe. Parametry tablic przekrojowych odzwierciedlają porządek wymierania osób wszystkich generacji żyjących w danym czasie. Podstawą opracowania są informacje o zgonach osób należących do różnych kohort, które zmarły w obserwowanym czasie (najczęściej rok)---- dotyczy tych, co zmarli w danym roku.

Punktem wyjścia przy budowie TTŻ jest prawdopodobieństwo zgonu q_x oszacowane na podstawie danych empirycznych. Na podstawie znanych zależności konstruowane są pozostałe parametry:

l_x - liczba dożywających wieku x,

d_x - liczba zmarłych w wieku x,

q_x - prawdopodobieństwo zgonu w ciągu roku osoby x-letniej,

p_x - prawdopodobieństwo przeżycia roku przez osobę x-letnią,

L_x - średnia liczba dożywających wieku x (na 100 000 osób),

T_x - fundusz czasu, jaki mają do przeżycia, do końca trwania generacji osoby w wieku x ukończonych lat (e_x x l_x)

e_x - przeciętne dalsze trwanie życia osób w wieku x,

Tablice przekrojowe dają odpowiedź na pytanie: jak kształtowałyby się wartości poszczególnych parametrów, charakteryzujących porządek wymierania danej populacji, gdyby intensywność zgonów we wszystkich generacjach utrzymywała się na zaobserwowanym poziomie przez dostatecznie długi okres (np. 100 lat)

Długość życia w Polsce a inne kraje

Badania nad długością trwania życia są chętnie podejmowane przez naukowców. Wyniki najstarszego okresu dotyczą terenów dzisiejszego Maroka, gdzie na podstawie 186 szkieletów i kości ludności zamieszkującej tam przed 10 tys. lat (okres paleolitu) oszacowano, że średnia długość życia noworodka wynosiła 12,9 lat, a osoby 10 letniej 16,5 lat. W Grecji (początki neolitu 3500 - 1150 p.n.e.) średni wiek mężczyzny wynosił 17,1 lat a kobiety 14,3 lat; a w latach 1200 - 150 p.n.e. podniósł się do 18,3 i 15,3 lat.

Wg danych z lat 1995-96 w Polsce:

*Śr. długość życia mężczyzn wynosi 67,9, a kobiet 76,5 lat (krócej, niż wynosi średnia długość trwania życia żyje ok. 40% kobiet i mężczyzn).

*Prawdopodobieństwa zgonu mężczyzn w wieku 40-60 lat są 2,5-3 razy wyższe, niż u kobiet, a w wieku 20-40 lat nawet 3-4 razy. Umieralność obu płci wyrównuje się dopiero w wieku 90-100.

*Średnia długość życia w miastach jest 0,55 roku dłuższa niż na wsi.

W Europie na 36 krajów Polska zajmuje 26 miejsce pod względem długości trwania życia mężczyzn oraz 23 pod względem długości trwania życia kobiet

Poza Europą różnice w długości trwania życia sięgają 35-40 lat.

Najdłużej żyją japończycy: mężczyźni 76 l, kobiety 82 l. Poza tym wysokie wskaźniki trwania życia odnotowuje się w Australii, USA, Nowej Zelandii, Kanadzie i Izraelu.

Najkrócej żyją mieszkańcy państwa afrykańskich: na 55 klasyfikowanych krajów aż w 27 mężczyźni żyją poniżej 50 lat (kobiety w 18 krajach).

Najniższe wskaźniki notuje się w Sierra Leone (mężczyźni 37 lat, kobiety 41) oraz w Gambii, Gwinei Bissau, Malawi, Ugandzie (mężczyźni 42-44 l, kobiety 45-47 l).

KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE

1. Ze względu na konstrukcję można wyróżnić produkty oferujące:

• czystą ochronę ubezpieczeniową (ub. czyste) - ub. terminowe;

• ochronę ub. połączoną z oszczędzaniem (ub. mieszane) - ochrona + zgromadzone środki.

2. Ze względu na metodę selekcji ryzyka i kalkulacji składki:

• z indywidualną selekcja ryzyka (ub. indywidualne) - zasada proporcjonalności;

• z grupową selekcja ryzyka (ub. grupowe) - uproszczone metody oceny.

3. Ze względu na sposób obsługi:

• ub. tradycyjne (terminowe, na dożycie, na życie i dożycie);

• ub. nowoczesne (uniwersalne, ub. na życie z ubezp. funduszem kap.).

4. Ustawowy podział ubezpieczeń działu I:

- ub. na życie (na życie i dożycie);

- ub. posagowe i zaopatrzenia dzieci;

- ub. na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;

- ub. rentowe;

- ub. wypadkowe i chorobowe jako uzupełnienie grup 1- 4.

TYPOWE PRODUKTY UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE

a) Terminowe ubezpieczenie na życie - zapewnia okresową ochronę ub. na wypadek śmierci (termin - zgodnie z umową). Świadczenie wypłacane jest wyłącznie w przypadku śmierci ub. w okresie obowiązywania polisy - brak świadczenia, gdy ub. dożyje końca okresu ub.

Jest ub. najczęściej roczne, odnawialne, oferowane pracodawcom lub instytucjom kredytowym (z malejącą sumą ubezpieczenia).

Może być indywidualne lub grupowe. Składka w całości pokrywa ryzyko.

b) Ubezpieczenie na całe życie - zapewnia dożywotnią ochronę ub. na wypadek śmierci. Składka jest tak kalkulowana, że jej część może zostać wykupiona lub przekształcona w rentę (w zależności od umowy).

c) Ubezpieczenie na życie i dożycie - ubezpieczony zapewnia świadczenie uprawnionym w razie jego śmierci i jednocześnie zyskuje świadczenie w przypadku dożycia wieku ustalonego w umowie.

d) Ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci posagowe (celowe oszczędzanie) - celem ub. jest możliwość kompensaty kosztów studiów lub usamodzielnienia się przez dziecko. Podstawowym ryzykiem jest śmierć osoby zaopatrującej dziecko. Skutkiem śmierci zaopatrującego nie jest wypłacenie określonej sumy ub. ale odstąpienie ZU od pobierania składek (ub. pozostaje czynne i w określonym wieku dziecko otrzymuje świadcz.).

Pierwsze ub. posagowe - XV wiek - Florencja - tzw. Monti delle Doti. Od 1425 r. każdy mężczyzna, któremu urodziła się córka mógł złożyć do miejskiej kasy depozyt na 7,5 roku lub 15 lat. Jeśli po tym czasie córka wyszła za mąż i małżeństwo zostało skonsumowane, miasto wypłacało posag jej mężowi.

e) Ub. na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - jest ub. na życie powiązane z wydzielonymi funduszami, w których środki lokuje się na ryzyko klienta.

f) Ub. uniwersalne na życie - składka, wartość polisy i poziom ochrony ubezpieczeniowej mogą być obniżane lub podnoszone w okresie ubezpieczenia: wartość polisy = wartość zgromadzonego funduszu + wartość czystego ubezpieczenia (suma ub.) - są to odrębne wielkości dające łączną sumę świadczenia w przypadku śmierci lub traktowane są alternatywnie (wypłacana jest wyższa z kwot).

g) Renty życiowe - RENTY ŻYCIOWE

Renta - seria regularnych wypłat należnych osobie ubezpieczonej z tytułu przekazania płacącemu rentę określonej kwoty lub mienia.

Renty mogą być oferowane przez różne instytucje finansowe (zakłady emerytalne!!!!!!!!). ZU oferują renty życiowe.

Ub. renty życiowej to umowa, w której ZU zobowiązuje się do regularnej wypłaty ustalonych kwot w pewnym okresie lub dożywotnio w zamian za wpłaconą składkę lub składki.

Wysokość renty zależy od: wysokości składek (lub jednorazowej składki), okresu składkowego, umieralności ubezpieczonych.

Ryzykiem ZU jest długie życie ub. Ub. rentowe transferuje fundusze od tych, którzy relatywnie wcześniej umarli do tych, którzy relatywnie żyją dłużej. W ten sposób pobierający rentę mogą uzyskać więcej, aniżeli mogliby samodzielnie zgromadzić, oszczędzając regularnie tę samą kwotę i inwestując na tych samych warunkach (pozostali ubezpieczeni nie żyją dostatecznie długo, aby odzyskać to co wpłacili i pomnożyli). Typy rent życiowych

INFORMACJE RÓŻNE

- samobójstwo zwalnia ZU z konieczności wypłaty świadczenia, w sytuacji gdy zostało popełnione w ciągu 2 lat od zawarcia umowy;

- gdy ustalony w umowie uposażony umyślnie przyczyni się do śmierci ubezpieczonego ZU nie wypłaci świadczenia;

- istnieje zakaz ubezpieczania innej osoby „na siebie” - ubezpieczający i ubezpieczony może być tą samą osobą ale ubezpieczający i uposażony nie, w sytuacji gdy ubezpieczonym jest ktoś inny;

- zawarcie umowy ub. na życie zwykle sprowadza się do wypełnienia przez klienta wniosku ub., najczęściej podania w odpowiednim kwestionariuszu informacji o stanie zdrowia, zagrożeń życia i zdrowia związanych z obciążeniami genetycznymi, a także stylem życia i wykonywanym zawodem - udzielenie nieprawdziwych informacji zwalnia ZU z obowiązku wypłaty świadczenia, o ile miało to wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia zdarzenia ubezp. - jeśli śmierć nastąpiła w ciągu (maks.) 3 lat od zawarcia umowy - sprawdzić OWU!!!!

*W XV wieku w Genui i Barcelonie sprzedawano polisy ub. na życie niewolników - specyficzny rodzaj ub. majątkowego (niewolnikiem można było zostać w wyniku pojmania przez piratów - ubezpieczyciel zobowiązywał się wykupić z niewoli).

*Pierwszą znaną polisę sprzedano Williamowi Gibbonowi w 1585 r.

*Najstarsze towarzystwo ubezpieczeniowe powstało w 1699 r. - Towarzystwo Opieki dla Wdów i Sierot.

Ub. chorobowe i inwalidztwa oraz inne

Świadczenia z tytułu choroby, NW.

Świadczenia dodatkowe do umów ub. na życie z tytułu :

• śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku (np. podwójna suma ubezpieczenia),

• z tytułu konieczności pokrycia kosztów leczenia skutków NNW (do wysokości określonej części SU),

• z tytułu niezdolności do zarobkowania (przyśpieszenie wypłaty SU),

• z tytułu śmierci dziecka, współmałżonka (najczęściej podstawowa SU),

• zwolnienie z obowiązku płacenia składek w okresie niezdolności do pracy lub inwalidztwa (ubezpieczenie opłacania składki),

• wystąpienia poważnych zachorowań (zawał serca, udar mózgu, nowotwór, niewydolność nerek i inne).

Strona4

---