KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ
Ze względu na przedmiot objęty ochroną ubezpieczeniową
1) u. osobowe-przedmiotem jest życie, zdrowie i zdolność do pracy człowieka:
u. wypadkowe:
u. następstw nieszczęśliwych wypadków (NW) - np. NW grupowe, pracowników zatrudnionych w danym zakładzie, NW młodzieży szkolnej, NW indywidualne, dostosowane do potrzeb ubezpiecz. itd.);
u. chorobowe (zdrowotne);
u. życiowe:
u. na życie (przedmiotem jest życie człowieka - wypłata świadczenia w razie śmierci ub.) oraz na dożycie (wypłata świadczenia gdy ubezpiecz. dożyje wieku ustalonego w umowie) - mogą być mieszane;
u. rent (dożywotnie, czasowe).
u. majątkowe - przedmiotem są różne wartości majątkowe (mienie ruchome i nieruchome) oraz tzw. interes majątkowy ubezpieczającego:
u. rzeczowe - przedmiotem są określone obiekty materialne (np. dom - u. od ognia i innych zdarzeń losowych, samochód - AC);
u. majątkowe sensu stricto - przedmiotem jest interes majątkowy ubezpieczającego, czyli jego sytuacja finansowa (np. OC, ub. kredytu).
II. Podział ubezp. wg ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ub. - teraz ustawa o działalności ubezp. z 22 maja 2003 r. (Dz. U. Nr 124 poz. 1151)
Dział I - Ubezpieczenia na życie (5 grup ubezpieczeń)
Dział II - Pozostałe ubezp. osobowe i ubezp. majątkowe (18 grup ub.)
Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ub. na życie (Dział I) i w dziale pozostałych ub. osobowych i ub. majątkowych (Dział II).
UBEZPIECZENIA
SPOŁECZNE (osobowe) GOSPODARCZE
OSOBOWE MAJĄTKOWE
ŻYCIOWE WYPADKOWE RZECZOWE MAJĄTKOWE
- NA ŻYCIE - NW (SENSU STRICTO)
- RENT - CHOROBOWE
DZIAŁ I (5 grup) DZIAŁ II (18 grup)
Inne podziały: Ub. komercyjne (S.A.) i wzajemne (TUW); ub. morskie i lądowe; ub. bezpośrednie i pośrednie; ub. dobrowolne i obowiązkowe (OC posiadaczy poj. mechanicznych; OC rolników z tytułu prowadzenia gosp. rolnego; ub. budynków wchodzących w skład gosp. rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych; OC doradców podatkowych; INNE)
Odrębną grupę stanowią ub. komunikacyjne, jako zintegrowanie ub. rzeczowych (AC) z ub. majątkowymi w węższym sensie (OC) oraz ub. osobowych (NNW).
PODSTAWOWE RÓŻNICE MIĘDZY PRODUKTAMI UB. OSOBOWYCH I MAJĄTKOWYCH
Kryteria |
Ubezpieczenia osobowe |
Ubezpieczenia majątkowe |
Przedmiot |
Ryzyko osobowe obejmujące życie, zdrowie i zdolność do pracy ubezpieczonego (dobra osobiste, prawa niemajątkowe) |
Ryzyko majątkowe, obejmujące prawa i obowiązki majątkowe osoby ubezpieczonej |
Podmiot |
Osoby fizyczne |
Osoby fizyczne i prawne |
Szkoda |
Ma charakter niewymierny w pieniądzu i nie zawsze ma charakter negatywny |
Ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze charakter zdarzenia negatywnego |
Suma ubezpieczenia
|
Swobodnie ustalana przez strony umowy |
Ustalana na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczenia |
Charakter świadczenia |
Świadczenie |
Odszkodowanie |
Czas |
Zazwyczaj długookresowe (powyżej 1 roku) |
Wyłącznie krótkoterminowe (do 1 roku) |
Pod pojęciem usługi ubezpieczeniowej (regulacje UE) należy rozumieć całość działalności ubezpieczeniowej i z nią związanej, do której należą:
bezpośrednie ubezpieczenia na życie i pozostałe,
reasekuracja i retrocesja,
ubezpieczeniowe pośrednictwo jak agencje i brokerstwo,
powiązane z ubezpieczeniami usługi takie jak doradztwo, kalkulacje, wycena ryzyka i szacowanie szkód.
W Polsce przez działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych: w zakresie grup ubezpieczeń zgodnie z załącznikiem do ustawy.
Czynnościami ubezpieczeniowymi są:
zawieranie umów ubezpieczenia, reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowych, bądź zlecanie ich uprawnionym osobom,
wypłata ustalonych odszkodowań i świadczeń,
przejmowanie i zbywanie przedmiotów lub praw nabytych przez ZU w związku z wykonywaniem umowy ubezpieczenia (lub gwarancji),
ustanawianie zabezpieczeń rzeczowych lub osobistych,
oraz
ocena ryzyka w ub. osobowych, majątkowych i gwarancjach,
ustalanie wartości przedmiotu ubezpieczenia,
ustalanie składek i prowizji ubezp. oraz ich egzekwowanie,
kontrola przestrzegania przez ubezpieczonych obowiązków i zasad zastrzeżonych w umowie ubezpieczenia,
ustalanie przyczyn i okoliczności wypadków ubezpieczeniowych,
ustalanie wysokości szkód i rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym,
prowadzenie postępowań regresowych,
marketing i reklama w zakresie świadczonych usług ubezp.,
lokowanie środków zakładów ubezpieczeniowych,
prowadzenie działalności prewencyjnej.
*ZU może zlecać wykonanie tych czynności innym podmiotom, co również traktowane jest jako wykonywanie czynności ubezpieczeniowych.
*Nie należy kojarzyć pojęcia „działalność ubezpieczeniowa” z działalnością agentów ub., brokerów lub instytucji związanych z rynkiem ubezpieczeniowym.
UBEZPIECZENIA OBOWIĄZKOWE I DOBROWOLNE
Zgodnie z polskimi przepisami obok ubezpieczeń dobrowolnych wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe.
Ub. obowiązkowe stanowią wyjątek od zasady dobrowolności uzasadniony specjalnymi okolicznościami społecznymi i gospodarczymi.
Rodzaje ub. obowiązkowych (kryterium źródła prawnego):
Ub. obowiązkowe wynikające z ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezp. obowiązkowych... |
1. Ub. OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (OC komunikacyjne), 2. Ub. OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego (OC rolników), 3. Ub. budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych (ub. budynków rolniczych), 4. Inne ub. przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub umów międzynarod. ratyfikowanych przez RP, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia: OC obcych przewoźników lotniczych; OC właścicieli statków za szkody spowodowane zanieczyszczeniami olejami (1976r.); OC zagranicznych inwestorów i wykonawców robót budowlanych lub montażowych (1984 r.); OC za szkody jądrowe (Prawo atomowe 1986). |
Ub. obowiązkowe wynikające z innych aktów prawnych, do których wydane zostały rozporządzenia MF, regulujące ich warunki (obowiązek zawarcia umowy wynika ze szczególnych przepisów prawnych) - 50 ub. |
OC agentów ub.; OC brokerów; OC adwokatów; OC radców prawnych; OC notariuszy; OC radców prawnych, OC rzeczników patentowych; OC podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe; OC podmiotów uprawnionych do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych; OC podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych (biegli rewidenci); OC architektów i inżynierów budownictwa; OC rzeczoznawcy majątkowego (głównie nieruchomości); OC pośrednika w obrocie nieruchomościami; OC podmiotów ratownictwa medycznego; OC zarządcy nieruchomości; OC podmiotu przyjmującego zamówienie na świadczenia zdrowotne, za szkody wyrządzone przy udzielaniu tych świadczeń; OC komorników sądowych; OC przedsiębiorcy za szkody wyrządzone podczas wykonywania czynności detektywa; OC kwalifikowanego podmiotu świadczącego usługi certyfikacyjne (podmiotów certyfikujących podpis elektroniczny); OC prowadzących działalność w zakresie łowiectwa, OC badaczy i sponsorów badań klinicznych; ub. na rzecz klientów w zawiązku z działalnością prowadzoną przez organizatorów turystyki i pośrednictwa turyst.; OC organizatorów imprez masowych (artystycznej lub rozrywkowej na terenie zamkniętym) - SG 5 tys. euro (między 300 a 500 miejsc) suma gwarancyjna, wzrasta o 1 tys. euro na każde kolejne 100 osób. |
Inne obowiązkowe, nie regulowane rozporządzeniem MF (OWU ustalane przez ZU) |
NW sportowców; OC doradców finansowych, OC posiadaczy psów obronnych. |
Cechy ustawowych ubezpieczeń obowiązkowych:
OWU określa ustawa lub wydaje MF (składkę ustala ZU -powiadamia organ nadzoru o taryfach składek - dotyczy ub. ustawowych);
OC komunikacyjne i OC rolników powiązane są z UFG (inne nie);
ZU nie może odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia;
nie zapłacenie składki w terminie (na raty) nie powoduje ustania odpowiedzialności ZU;
generalnie ZU ma 30 dni na wypłacenie odszkodowania;
za brak zawarcia umowy ub. obowiązuje sankcja (ub. ustawowe).
Kary za brak obowiązkowego ub. (płatne na rzecz UFG):
- ub. OC komunikacyjnego: osobowy 500 euro (do 3 dni 20%, do 14 dni 50%, powyżej 100%), autobusy i ciężarowe 800 euro, pozostałe pojazdy 100 euro;
- OC rolników 30 euro;
- ub. budynków rolnych 100 euro.
UBEZPIECZENIOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY (zadania)
1. Wypłata odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego - OC komunikacyjnego i OC rolników:
a) za szkodę na osobie, gdy szkoda wyrządzona została w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną:
posiadacza lub kierującego pojazdem, gdy nie ustalono ich tożsamości, ani nie zidentyfikowano pojazdu,
rolnika, gdy nie ustalono jego tożsamości;
b) za szkodę na mieniu i osobie, gdy:
posiadacz zidentyfikowanego pojazdu nie miał ub. OC,
rolnik lub osoba pracująca w jego gospodarstwie wyrządzili szkodę a rolnik nie posiadał nie OC.
2. Zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych w przypadku upadłości ZU z tytułu:
umów ub. OC komunikacyjnego, OC rolników;
umów ub. bud. rolnych i pozostałych umów obowiązk. (inny tryb);
umów ub. na życie w wysokości 50% wierzytelności, jednak nie więcej niż równowartość w zł 30 000 euro.
3. Udzielanie zwrotnej pomocy finansowej ZU przejmującym portfel ubezpieczeń (OC komunik., OC rolników), gdy (w związku z przejęciem):
posiadane środki własne na pokrycie marginesu wypłacalności,
aktywa na pokrycie rezerw tech.-ub. nie gwarantują wypłacalności ZU!
Pomoc udzielana jest na warunkach korzystniejszych od ogólnie stosowanych.
4. Fundusz pełni funkcję ośrodka informacji:
- prowadzi rejestr umów ubezp. OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
- zbiera od ZU dane o wypadkach i wypłaconych odszkodowaniach.
5. UFG gromadzi dane dotyczące reprezentantów do spraw roszczeń ZU wUE.
W pewnych sytuacjach (istnieje interes prawny w pozyskaniu tych informacji, w związku z zaistniałą szkodą) UFG udostępnia zgromadzone dane (np. akta szkodowe) poszkodowanemu, ZU, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Ministrowi Finansów, PBUK, Rzecznikowi
Ubezpieczonych, PIU, Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Współpracuje z CEPiK.
Tabela Monkiewicz t. 2, s. 31
Obowiązkowe ob. OC w innych krajach (2004):
Francja - ok. 90 rodzajów; Belgia, Włochy - ok. 50; Grecja - 1.
Przykłady obowiązkowych OC z innych krajów: operatorów wyciągów narciarskich (Włochy, Austria); rowerzystów (Szwajcaria), sprzedawców używanych samochodów (Islandia); Rosja - brak obowiązkowego OC komunik.!!!!
Ubezpieczenie OC ma na celu zapewnienie wypłaty przez ZU odszkodowania, w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego innym osobom, za którą ponosi on odpowiedzialność (na zasadzie winy lub ryzyka). Ubezpieczenie to z chroni majątek sprawcy szkody odpowiedzialnego cywilnie za jej powstanie.
Jeżeli OC ma obowiązkowy charakter gwarantuje poszkodowanemu zaspokojenie swoich roszczeń odszkodowawczych i chroni go skutecznie przed ewentualną niewypłacalnością sprawcy szkody zobowiązanego do jej naprawienia.
Strona4