17.12.2012

Wykład 6

Temat: System ubezpieczeń społecznych.

1. Pojęcia podstawowe:

• Zabezpieczenie społeczne:

• To całokształt środków i działań publicznych za pomocą, których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb, wspólnie uznawanych za ważne.

• Określenie zabezpieczenia społecznego opiera się na założeniu, że:

• Z reguły każdy dorosły członek społeczeństwa ma możliwość i jest obowiązany zapewnić własną pracą (majątkiem) zaspokojenie potrzeb swoich i najbliższej rodziny,

• Prawo zabezpieczenia społecznego przypada jedynie definiowanie społecznie uchwytnych wyjątków od tej reguły,

• Normowanie przedsięwzięć uznawanych za możliwe i właściwe w celu wypełnienia powstających luk.

Metody zabezpieczenia społecznego:

• Technika ubezpieczeniowa - tworzenie wyodrębnionego funduszu ubezpieczeniowego dla potrzeb finansowania zabezpieczenia społecznego

• Technika zaopatrzeniowa - środki gromadzone są przez państwo w ramach budżetu i część tych środków przeznaczana jest na potrzeby zabezpieczenia społecznego

• Technika opiekuńcza (pomoc społeczna) - świadczenia przyznawane są według kryteriów obiektywnych, ale również na zasadzie uznaniowości

• Określenie ubezpieczenia społecznego (za Wacławem Szubertem) - ubezpieczenie społeczne stanowi *:

• System zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym

• System świadczeń pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzeniami

• System świadczeń spełnionych przez zobowiązane do tego instytucje

• System świadczeń finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń w całości lub, co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych

• Cechy ubezpieczenia społecznego:

• Tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe (choroby, inwalidztwa, starość, bezrobocie, śmierć)

• Cel tworzenia wspólnoty - pokrywanie potrzeb majątkowych ze wspólnego funduszu

• Ubezpieczenia społeczne - ścisły związek z pracą, której charakter decyduje o przynależności do określonej wspólnoty,

• Charakter przymusowy,

• Publiczny (państwowy Np. ma go ZUS lub pod nadzorem państwa Np. OFE)

• Nie zarobkowy charakter instytucji zbierających fundusze i dokonujących wypłat (są wyjątki takie jak OFE)

• Ustawowo gwarantowane prawo do świadczeń przysługujące w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem i niezależnie od posiadania innych środków utrzymania,

• Zróżnicowanie świadczeń wg wysokości utraconych zarobków oraz wysokości i liczby opłaconych składek.

• Należy odróżnić ubezpieczenia społeczne od pomocy społecznej!!!

• Zakres ubezpieczeń społecznych:

• Podstawowa regulacja systemu ubezpieczeń społecznych:

• Ustawa z 13.10.1998r o systemie ubezpieczeń społecznych,

• Ustawa z 17.12. 1998r o emeryturach i rentach z FUS

• Ustawa z 22.08.1997r o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

• Ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmują:

• Ubezpieczenia emerytalne

• Ubezpieczenia rentowe

• Ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (tzw. chorobowe)

• Ubezpieczenia z tyt. wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. wypadkowe)

• Konstrukcja polskiego systemu ubezpieczeń emerytalnych - trój-filarowy system emerytalny

• I Filar

• Ubezpieczenia społeczne mające charakter powszechny i obowiązkowy

• Finansowanie metodą repartycyjną i administrowanie przez ZUS

• II Filar

• Otwarte Fundusze Emerytalne o charakterze powszechnym i obowiązkowym gromadzące i pomnażające składki wpłacone przez członków,

• Zakłady emerytalne zapewniające wypłatę świadczeń emerytalnych z tych środków

• Element uzupełniający systemu ubezpieczeń społecznych:

• III Filar

• Pracownicze programy emerytalne (PPE) organizowane dobrowolnie przez pracodawców dla pracowników oraz IKE, IKZE, prywatne ubezpieczenie na życie o charakterze emerytalnym

• Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określonych ustawą wykonują:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych

• Otwarte Fundusze Emerytalne

• Zakłady emerytalne

• Komisja Nadzoru Finansowego

• Płatnicy składek

• System finansowy ubezpieczeń społecznych opiera się na funduszach pochodzących ze:

• Składek ewidencjonowanych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek prowadzonych przez ZUS oraz na indywidualnych kontach w OFE

• Środków budżetu Państwa

• Główne elementy systemu finansowego to:

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)

• Fundusz Rezerwy Demograficznej

• Fundusze emerytalne (OFE, PPE)

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne zarządzają OFE

• ZUS:

• Państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną,

• W jego skład wchodzą jednostki terenowe i centrala

• Struktura organizacyjna ZUS, zakres działania, tryb funkcjonowania i kompetencje jego organów określone są w statucie ZUS

• Organami ZUS są: Zarząd i Rada Nadzorcza

• PTE (Powszechne Towarzystwa Emerytalne)

• Spółka Akcyjna, która tworzy fundusz emerytalny i zarządza nim za wynagrodzeniem,

• PTE pełni funkcje organizatorskie

• Zakład Emerytalny:

• Podmiot wybrany przez ubezpieczonego dla wypłacania mu emerytury (dożywotniej lub kapitałowej)

• KNF - Komisja nadzoru Finansowego

• Płatnicy składek

• Głównie pracodawcy,

• Ich zadania o charakterze obowiązkowym wyznacza głownie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,

• Dodatkowe możliwości oferowania pracownikom dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego określa ustawa o pracowniczych programach emerytalnych.

• Kapitałowa część ubezpieczeń emerytalnych to głównie II filar i jego instytucje:

• Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE)

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE)

• Zakłady Emerytalne (EM)

• Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) - zasady funkcjonowania i przedmiot działalności:

• Gromadzenie środków pieniężnych,

• Lokowanie środków pozyskanych ze składek z przeznaczeniem uzyskanego kapitału na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego

• Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składki na ubezpieczenia emerytalne i do OFE trafia 2,3% (7,3% trafiało do 30 kwietnia 2011) podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne

• Cechy OFE:

• Fundusze emerytalne maja charakter otwarty - każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa,

• Istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31.12.1968r

• Osoby, które nie wybrały funduszu są przypisywane do funduszu w drodze losowania, które organizuje ZUS,

• Członek funduszu może zdecydować o zmianie funduszu, a fundusz, do którego należy nie może ograniczać jego prawa do wystąpienia, jeżeli dokonał on wyboru innego funduszu,

• Decyzja o zmianie funduszu oznacza przeniesienie do tego funduszu zgromadzonych środków w drodze tzw. wypłaty transferowej.

• Organizacja OFE:

• OFE są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną,

• OFE są tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez PTE

• PTE:

• PTE - podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych,

• OFE i zarządzające nimi PTE, podlegają nadzorowi państwa - Komisji Nadzoru Finansowego (KNF)

• PTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym

• PTE mogą się łączyć lub być nabywane przez inne towarzystwa emerytalne (fundusz emerytalny jest likwidowany, ale nie odbywa się to w drodze przeniesienia aktywów)

• Wszystkie zmiany struktury podmiotowej rynku, jak również zmiany właścicielskie, wymagają zezwolenia organu nadzoru,

• Podstawową przesłanką dla wydania zgody na połączenie funduszy jest właściwe zabezpieczenie interesów członków OFE

Finanse i Rachunkowość	Przedmiot: System ubezpieczeń (wykłady)
Rok akademicki 2012/2013	Semestr I
Dr D. Szewieczek	Autor notatki: lic. Krzysztof Podgórski

1

---