Doskonalenie jest procesem polegający nie tylko na podnoszeniu tytułów nauczyciela, ale podnoszenie pewnych kwalifikacji prowadzących do mistrzostwa.

System doskonalenia nauczycieli ma na celu stymulowanie, zmuszanie do rozszerzania swojej wiedzy. Zmian pedagogiczne dotyczą sfer merytorycznych i pedagogicznych.

Programy doskonalenia nauczycieli, oparty jest na umiejętnościach, które nauczyciel już posiada, pozwalają mu na głębsze zrozumienie swoich możliwości i przewidywanie przyszłych potrzeb uczniów, zmian programowych, wprowadzania nowych metod dydaktycznych. Możemy wyróżnić dwie podstawowe etapy doskonalenia, pierwszy z nich to:

Doskonalenie Zewnętrzne, które jest organizowane przez CODN i mają one formę:

• studia podyplomowe doskonalące,

• studia podyplomowe kwalifikacyjne,

• kursy doskonalące,

• kursy kwalifikacyjne,

• warsztaty, konferencje, spotkania metodyczne i inne krótkie formy doskonalenia.

W Polsce nad systemem doskonalenia nauczycieli czuwa Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, obejmuje ono piecze nad ośrodkami doskonalącymi. Głównymi ośrodkami są CODN (Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli) zajmujący się doskonaleniem nauczycieli przedmiotów ogólno kształcących. i KOWEZiU (Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej) zajmuje się doskonaleniem nauczycieli przedmiotów zawodowych. Na szczeblu wojewódzkim są tak zwane WOM (Wojewódzki Ośrodek Metodyczny), podlega pod prezydenta miasta oraz ODN (Oddział Doskonalenia Nauczycieli), które są placówkami podlegającymi WOM, oraz staroście. Administracje są różnie podporządkowane, ale mają wspólne cele merytoryczne.

Podstawę koncepcji działań, jakie podejmowane są w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli jest przekonanie, że nauczyciel jest osobą uczącą się przez całe życie, nieustannie rozwijającą swą wiedzę merytoryczną i umiejętności profesjonalne.

Celem działalności Ośrodka jest wspieranie rozwoju ogólnopolskiego systemu doskonalenia nauczycieli, zgodnie z polityką edukacyjną państwa.

Do zadań Ośrodka należy w szczególności:

• koordynacja doskonalenia specjalistów pracujących w systemie doskonalenia oraz innych osób odpowiedzialnych za jego funkcjonowanie;

• badanie potrzeb i prognozowanie sytuacji kadrowej w oświacie;

• koordynacja krajowego systemu informacji w zakresie doskonalenia nauczycieli;

• ewaluacja kluczowych przedsięwzięć ogólnopolskich realizowanych w zakresie doskonalenia nauczycieli;

• opracowywanie i promocja standardów w doskonaleniu nauczycieli;

• wspieranie i promocja nowatorstwa pedagogicznego;

• organizowanie struktur i sieci współpracy w zakresie doskonalenia nauczycieli;

• współpraca z innymi centralnymi jednostkami Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie doskonalenia kadr oświatowych;

• programowanie działań na rzecz rozwoju i awansu zawodowego nauczycieli;

• doskonalenie nauczycieli skierowanych do pracy w środowiskach polonijnych;

• współpraca z krajowymi i zagranicznymi instytucjami i organizacjami odpowiedzialnymi za kształcenie i doskonalenie nauczycieli.

KOWEZiU (Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej) inspiruje, przygotowuje i koordynuje zadania w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli kształcenia zawodowego oraz nauczycieli szkół dla dorosłych.

W KOWEZiU są opracowywane i realizowane przedsięwzięcia edukacyjne związane z kolejnymi etapami przemian edukacyjnych w Polsce.

Ośrodek współpracuje z innymi centralnymi placówkami edukacyjnymi oraz instytucjami rządowymi i organizacjami pozarządowymi w kraju i za granicą. Zajmuje się także gromadzeniem, przetwarzaniem i rozpowszechnianiem informacji pedagogicznej z zakresu kształcenia zawodowego.

Potrzeba doskonalenia zawodowego wynika z rozwoju nauki i techniki, ze zmian w technologiach wytwarzania, zmieniającej się organizacji pracy i z dążenia każdego człowieka do stawania się doskonalszym.

Do instytucjonalnych form doskonalenia zawodowego nauczycieli przedmiotów zawodowych należą:

• Studia podyplomowe (przedmiotowe i przedmiotowo - metodyczne prowadzone przez wyższe uczelnie);

• Studia przedmiotowo - metodyczne nauczyciel bez wyższego wykształcenia;

• Studia specjalne przygotowujące do nowych zadań i funkcji w zawodzie;

Drugim etapem doskonalenia jest:

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli (WDN) forma tego doskonalenia jest następująca:

1. Posiedzenia samokształceniowe Rady Pedagogicznej:

- przygotowane przez nauczyli,

- prowadzone przez trenerów ośrodków edukacyjnych,

2. Posiedzenia samokształceniowe zespołów roboczych: przedmiotowych, wychowawczych, ścieżek przedmiotowych.

3. Lekcje otwarte,

4. Hospitacje koleżeńskie,

5.Udział zespołów nauczycielskich w mierzeniu jakości pracy szkoły w wybranych obszarach,

6. Badanie osiągnięć edukacyjnych uczniów przez zespoły przedmiotowe nauczycieli,

7. Obserwacja,

8. Pełnienie funkcji opiekuna stażu,

9. Studiowanie literatury,

10. Czerpanie informacji z Internetu.

Cele wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli jest:

• aktualizacja już uzyskanych kwalifikacji

• refleksja nad procesami uczenia się i zmiana rzeczywistości szkolnej

• poprawa komunikacji i współpracy w radzie pedagogicznej

• konkretyzacja zadań dydaktycznych i wycho­wawczych w praktyce

• opracowanie koncepcji kształcenia i wycho­wania w danej szkole

• rozwiązywanie, /szkolnych/wychowawczych problemów i trudności

•konstruktywne radzenie sobie z normami i wartościami, subiektywnymi teoriami i obciążeniami w pracy

• koordynacja pracy wychowawczej i procesu dydaktycznego

W urzeczywistnianiu celów i realizacji zadań ważne jest, aby istniała zgodność celów, treści, tematów, me­tod, środków i materiałów, uznając dobrowolność w określaniu zadań stawianych przez radę pedagogiczną. Kontynuacja i długofalowość współ­pracy w radzie pedagogicznej oraz decyzje dotyczące udziału instytu­cji doskonalenia i zewnętrznych doradców w procesie WDN.

Bardzo ważną rolę w prowadzeniu i wspieraniu procesu WDN pełni tzw. doradca zewnętrzny — moderator. Nie rozwiązuje on problemów szkoły ani nie jest ekspertem w zakresie szczegółowych tematów związanych z pojawiającymi się problemami w życiu szkoły. Jest natomiast ekspertem w prowadzeniu procesu zmian i metodach rozwiązywania problemów w zespołach, wspiera wspólne uczenie się organizacji.

Wyodrębniono cztery role moderatora w procesie zmian edukacyjnych:

1. Katalizowanie zmian - przełamanie bezwładu systemu i osób tkwiących w tym systemie. Rolą moderatora jest zainicjować zmiany.

2. Wspieranie procesu zmian - kreatywne rozwiązywanie problemów, wyodrębnienie

etapów procesu, identyfikacja potrzeb, ewaluacja zastosowanych rozwiązań.

3. Wspomaganie dochodzenia do rozwiązań - pomoc w adaptowaniu ich do potrzeb

klienta.

4. Dostarczanie zasobów - dotyczy zarówno wszelkich materiałów, jak i nawiązywania kontaktów z ekspertami zewnętrznymi oraz poszukiwanie źródeł finansowania w procesie zmian edukacyjnych.

Niezależnie od danej formy i różnych moż­liwości w wewnątrzszkolnym doskonaleniu istnieje pewien wzorzec, który określa jego prze­bieg:

1. PUNKT WYJŚCIOWY

Doświadczenia uczestników, subiektywne teo­rie, aktualne problemy, niezadowolenie ze stanu aktualnego, potrzeba doskonalenia.

2. PRZYGOTOWANIE

Dokonuje zespół lub wszyscy uczestnicy przy współudziale doradców.

3. REALIZACJA

Z protokołem, spisaniem efektów, uzgodnie­niami, konsekwencjami.

4. OCENA

Dyskusja nad wynikami, bilans, konsekwencje, kontynuacja procesu.

Czynniki ułatwiające powodzenie WDN

1. Inicjatywa musi wyjść od rady pedagogicznej. Może być poparta impulsami z zew­nątrz, ale nie powinna być zarządzona odgórnie.

2. WDN wychodzi od problemów życia codziennego i potrzeb uczestników dosko­nalenia.

3. Ponieważ cała rada pedagogiczna nie jest w stanie działać równocześnie, powinny tworzyć się grupy robocze i grupa koordynująca. W skład takich grup powinni wchodzić przedstawiciele różnych opcji.

4.WDN nie może być realizowane bez udziału dyrektora szkoły.

5. W przeciwieństwie do codziennych form współpracy wewnątrzszkolnej WDN ma strukturę opierającą się na kryteriach dydaktyki doskonalenia, tzn. muszą być określone cele, treści i tematy, metody i sposób mierzenia efektów.

6. Nauczyciele formułują na początku założenia, które często nie są adekwatne do rzeczywistych potrzeb. Dla określenia realnych potrzeb należy dokonać samobadania pracy szkoły, czyli samooceny polegającej na porównaniu stanu oczekiwanego ze stanem faktycznym. Na tej podstawie można sformułować cele działania.

7. WDN musi opierać się na wiążącym planie działania, ponieważ oparte na zamie­rzeniach bez pokrycia jest skazane na niepowodzenie.

8. WDN powinno być ukierunkowane na konkretny efekt i widoczne konsekwencje działań.

9. Proces WDN powinien być realizowany własnymi środkami. Mogą tu być pomocni doradcy z zewnątrz, jeżeli szkoła nie dysponuje fachowcami.

10. WDN nie powinno być koordynowane i zarządzane przez pojedyncze osoby, lecz przez zespół moderatorów ze względu na to, że jest to proces skomplikowany.

11. WDN nie może być planowane z dnia na dzień, ponieważ wymaga czasu.

12. Nie zawsze trzeba inicjować wszelkie działania. Warto wykorzystać dotychczasowe dobre doświadczenia.

13. WDN ma większe szansę powodzenia, jeżeli jest wspierane przez nadzór pedago­giczny.

14. Konieczne jest również zagwarantowanie ram prawnych, które dawałyby szansę doskonalenia wewnątrzszkolnego.

5

---