ANALIZA TRANSAKCYJNA A WYCHOWANIE MORALNE
Zmiany istotne i nowe jakościowo, jednak tylko „materialnie”. Brak lepszego jutra, nastrojów czy egzystencjalnych odczuć związanych z optymizmem ludzi na przyszłość. Ciągłe konflikty, zaprzeczenia między tradycją i godnością a wolnością bez granic i pluralizmem.
Wychowawcy i pedagodzy: kształcenie aksjologicznie uzasadnionego systemu wartości. Wychowanie - działalność, wyrażona w pomocy w usprawnieniu i realizacji życia d wypełnienia jego zasadniczego sensu, ważny jest przekaz wartości (moralne - to one są najwyższe gdyż „organizują i hierarchizują całość systemu wartości”) = celów - treść teorii wychowania. Stwarzanie możliwości konfrontacji z rzeczywistością celem „pełniejszego życia i twórczości”. Wychowanie do wartości - nie przez narzucanie ich czy wdrażanie automatyczne, ukazywanie plusów ich przyjęcia lecz proces nabywania i zdobywania ich - konsekwencją ma być sublimacja wartości nie stawanie się indoktrynacją. Taką propozycją jest analiza transakcyjna (wymiany):
Eric Berne (1910 - 1970)
Podstawą jest proces komunikowania się międzyludzkiego
Prosty zrozumiały język w zgodzie z godnością i wolnością człowieka
Uświadamia jednostkę w odpowiedzialności za własne decyzje i rozwiązywanie problemów
Człowiek odczuwa trzy potrzeby - „głód” : stymulacji, wsparcia i strukturalizacji czasu - zaspokojenie - więź z drugą osobą - jej warunek „kontakt z samym sobą” i spotkanie ze swoją wolnością
Podział analizy transakcyjnej:
- analiza struktury osobowości - zrozumienie „co w człowieku?”
- analiza pozwalająca zrozumieć relacje międzyosobowe
- analiza gier - zrozumienie ukrytych , negatywnych uczuć w stosunkach międzyludzkich
- analiza „skryptu życiowego” - zrozumienie scenariusza życia i postępowania wg. niego
Elementy struktury osobowości:
Osobowość składa się z warstw - „stanów JA” - swego rodzaju system działania myślenia i odczuwania
Rozdźwięk miedzy człowiekiem wewnętrznym i zewnętrznym - zawsze obok dobrego (czynnika) jest zły
Człowiek ma w sobie „kilka osób” które rywalizują i wypierają się w odpowiedzi na reakcję : JA - dziecko, JA - dorosły, JA - rodzic (eksperyment na epileptykach - wymuszenie wspomnień)
JA - RODZIC: przyjmowanie modelów, zachowania itd. od rodziców przez niemożność dokonywania korekty i całkowite uzależnienie od otoczenia. Obserwowanie relacji między rodzicami. Kształtowanie wizerunku świata w pierwszych latach życia dziecka. *Skuteczne wypełnianie roli rodzica jednostki i *automatyczne reakcje oszczędzające czas i energię.
JA - DZIECKO: wręcz fotograficzna reprodukcja tego co czuł, widział, rozumiał i odczuwał. Pierwsze pięć lat życia - nieumiejętność interpretacji, ciągłe poczucie winy.
JA - DZIECKO przystosowane - uczucia kształtowane przez środowisko
JA - DZIECKO naturalne - uczucia spontaniczne, bez wpływu środowiska
JA - DOROSŁY - samourzeczywistnienie, „myślowa koncepcja” życia - zgromadzone i przetworzone dane (na swoje myślenie) z RODZICA(czy dane są prawdziwe i przydatne) i DZIECKA(czy dane są adekwatne), „określenie prawdopodobieństwa”, odpowiada na pytanie jak osiągnąć to co zamierzyło DZIECKO, kontroluje dyrektywy RODZICA
Kruche granice między „JA”, zbyt dużo wiadomości budzi spontaniczność i intuicję „co będzie to będzie”; w nerwicy pourazowej przeważa DZIECKO jeżeli DOROSŁY nie przebije się,
Wychowanie do wartości moralnych
System wartości - kiedy zawodzi DOROSŁY i brak punktu odniesienia; motywacja, „pewien zwarty system wartości będący znakiem motywacji”
Dystans do systemu wartości rodzi zaburzenia; brak wartości i poczucia sensu życia powoduje nerwice neogenną; metapatologia której przyczyną jest brak wartości transcendentnych.
Odpowiedz „Po co żyję i do czego jestem potrzebny?” = szczęście
„Nie czyń drugiemu co tobie…” wyznacznikiem kodeksu moralności - nie; to RODZIC(„trzeba” „powinno się”) podtrzymuje kulturę, przez selekcję DOROSŁY tworzy system wartości które na początku gromadzą się w RODZICU
Poszukiwanie obiektywnych zasad i kontaktów międzyludzkich, porządku etycznego; obiektywny porządek moralny = hierarchia wartości
Aby DOROSŁY mógł wypełniać swoją funkcję musi zakładać istnienie jakiegoś obiektywnego porządku etycznego, który nadaje sens życiu; potrzebna jest wiara drugi człowiek.
Analiza transakcyjna ma istoty wkład w procesie zdobywania wartości, uczy dojrzałej postawy wobec swojej przeszłości teraźniejszości i przyszłość, odpowiedzialności za siebie, przeżywania szczęścia i zadowolenia z wyboru wartości, przekraczania możliwości permanentnego rozwoju…