Czynniki kształtujące popyt na wybrane dobro

Człowiek, aby mógł żyć i rozwijać się musi zaspokajać ciągle różnorodne potrzeby. Pierwotnie potrzeby wynikały z istoty samego organizmu - jedzenie, spanie, tzw. potrzeby podstawowe. Przechodzenie ludzi do wyższych form współżycia społecznego powodowało zmianę charakteru potrzeb oraz ich narastanie, powstawały nowe, wynikające z kultury społeczeństwa - potrzeby wyższego rzędu.

Potrzeby możemy podzielić na powtarzalne (np. żywność, odzież) i sporadyczne (np. zmiana mieszkania).

W ekonomii zapotrzebowanie na towary i usługi w określonych warunkach nazywamy popytem.

Możemy wyróżnić popyt potencjalny wyznaczany przez potrzeby i popyt efektywny inaczej realny gdzie potrzeby poparte są odpowiednimi funduszami nabywczymi.

Rozpatrując w innych kategoriach mamy popyt substytucyjny (konsument kieruje się ceną np. margaryna i masło) i komplementarny (artykuły uzupełniające się).

Potrzeby ludzkie zaspokoić można środkami materialnymi nazywanymi dobrami lub korzystając z usług.

Dobra mogą być wolne (np. powietrze) lub gospodarcze (wytworzone przez człowieka), produkcyjne (np. maszyny)lub konsumpcyjne (żywność, ubrania), prywatne lub publiczne (dobro społeczne), substytucyjne (zastępcze) lub komplementarne (np. tablica i kreda).

Wielkość i struktura popytu na dane dobro zależy od wielu czynników, które mogą być w różny sposób klasyfikowane, np. czynniki ekonomiczne i nieekonomiczne.

Z czynników ekonomicznych, czyli wymiernych należy wymienić przede wszystkim cenę. Między zmianami ceny i zmianami popytu na dane dobro istnieje zależność odwrotna. Jest to prawo popytu - wraz ze wzrostem cen produktu zmienia się, ceteris paribus (inne czynniki zostają nie zmienione), popyt na ten produkt,

natomiast wraz ze spadkiem cen popyt wzrasta. Prawidłowość ta przedstawiona na wykresie tworzy tzw. krzywą popytu.

Od tych zasad bywają wyjątki:

• Paradoks Giffena - przy wzroście cen na produkty żywnościowe popyt na podstawowe produkty żywnościowe rośnie;

• Paradoks Veblena - przy wzroście cen na artykuły wyższego rzędu popyt na nie rośnie;

• Paradoks spekulacyjny - przy częstej zmianie cen, przy wzroście cen rośnie popyt.

Do najważniejszych czynników niecenowych wpływających na zmiany popytu należą dochody. Składają się głównie z wynagrodzenia za pracę, świadczeń społecznych, przychodów rolników ze sprzedaży produktów rolnych.

Wzrost dochodów, przy niezmienionych cenach, zwiększa popyt, spadek dochodów powoduje spadek popytu. Zmiana dochodu wpływa nie tylko na rozmiar popytu, ale i na jego strukturę. Przykładem jest prawo Engla - w miarę wzrostu dochodów maleje udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach.

Inne czynniki niecenowe możemy podzielić na

• demograficzne i społeczne

• geograficzne i klimatyczne

• psychologiczne

• zjawisko sezonowości.

Liczba ludności na danym terenie kształtuje popyt zwłaszcza na towary powszechnego użytku. Płeć decyduje o popycie na artykuły typowo kobiece lub męskie. Poziom wykształcenia i zawód wykonywany wyraża się w zapotrzebowaniu na artykuły użytku kulturalnego (np. książki), odpowiednią żywność. Czas wolny może mieć wpływ na popyt na urządzenia rekreacyjne i sportowe. Wielkość rodziny i jej wiek wiąże się z zapotrzebowaniem na artykuły dla niemowląt, artykuły gospodarstwa domowego.

Region, klimat wpływają między innymi na sposób odżywiania się ludności, rodzaje stosowanej odzieży.

Z pośród psychologicznych czynników wymienić można tradycje, zwyczaje, gusty i modę. Każdy posiada ulubiony kolor, tradycja powoduje, że w dniu 8 marca popyt na kwiaty wzrasta wielokrotnie, moda skłania nas do zakupu nowych artykułów, choć zakupione wcześniej nie zostały zużyte.

Sezonowość popytu na określone towary związana jest głównie z porą roku. Zimą - wzrost zapotrzebowania na odzież ciepłą zimą, w okresie przedurlopowym - na sprzęt turystyczny, na początku roku szkolnego - na podręczniki, zeszyty.

Spójrzmy na czynniki kształtujące popyt na konkretne dobro, w tym wypadku będzie to rower. Podstawowy czynnik - cena. Wiadomo jest, że gdy cena spada rośnie popyt na dane dobro. Tak samo jest w wypadku zapotrzebowania na rowery. W sytuacji, gdy rosną dochody mogą wystąpić dwa zjawiska, popyt może wzrosnąć, bo mamy możliwość, aby kupić rower dla każdego członka rodziny lub popyt może maleć, bo traktując rower jako dobro substytucyjne będziemy woleli kupić samochód lub skuter.

Gdy dany teren zamieszkuje duża liczba ludności, jest większe prawdopodobieństwo, że będzie więcej osób chętnych na zakup roweru.

Poziom wykształcenia, wzrost świadomości potrzeby dbania o kondycję fizyczną powoduje, że chętniej korzystamy z rowerów, co za tym idzie więcej ich kupujemy.

Region ma także wpływ na popyt na rowery. Są kraje, gdzie jazda na rowerze jest bardzo rozpowszechniona lub rejony gdzie można poruszać się tylko na rowerze lub pieszo np. Cambriadge w Angli. Tam popyt będzie duży.

Moda, reklama też będą wpływać na popyt na rowery. Gdy polscy kolarze zwyciężają w różnego rodzaju wyścigach, wzrasta zainteresowanie tym sportem, modna staje się jazda na rowerze. W czasach świetności Wyścigu Pokoju każdy młodszy Polak chciał zostać „Szurkowskim”, zapotrzebowanie na rowery rosło. Także sezonowość będzie miała wpływ na popyt na ten artykuł. Pora roku zimowa na pewno nie będzie sprzyjała zakupom rowerów. Natomiast wiosna (okres komunijny), lato, weekendy powodują wzrost zapotrzebowania tego rodzaju sprzętu.

Jak widzimy wiele czynników kształtuje popyt na dane dobro. Właściwa ich ocena pomaga oddać obraz zapotrzebowań na rynku.

---