26

Wprowadzenie do ekonomii

Rozdzial l

27

prawo oznacza relatywnie zmniejszenie rzadkości dóbr. Możliwe jest także polepszenie techniki, technologii wytwarzania jednego z dóbr, przez co położenie KMP również ulegnie zmianie.

Rys. 1.2. Przesunięcie krzywej możliwości produkcyjnych Źródło: opracowanie własne.

Za pomocą KMP można również wyjaśnić społeczne wybory polegające na alokacji czynników produkcji w skali makroekonomicznej, czyli w skali całej gospodarki. Zestawienie kombinacji dwóch dóbr, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w danym czasie, wykorzystując do tego w całości i w najlepszy sposób posiadane zasoby określa się mianem społecznej granicy możliwości produkcyjnych. Dla przykładu możemy podać, że jeżeli społeczeństwo pewną część posiadanych zasobów przeznaczy na sferą obroną to tym samym zmniejsza zasoby przeznaczone na szkolnictwo. Taki sam problem można odnieść do konieczności dokonywania wyboru między dobra prywatne a dobra publiczne, dobra konsumpcyjne a dobra inwestycyjne.

Przedstawione rozwiązanie KMP stanowi jeden z możliwych sposobów alokacji ograniczonych zasobów. Stanowi też jedno z narzędzi służące do rozwiązania trzech podstawowych pytań ekonomii. W większości gospodarek podstawowy mechanizm determinujący co, jak i dla kogo to działanie rynku.

1.5 Wybory ekonomiczne gospodarstw domowych

Problem nieustannego dokonywania wyboru dotyczy także gospodarstw domowych. Konsumenci podejmują decyzje o zakupie dóbr po określonych cenach, dysponując pewnym ograniczonym dochodem i kierując się indywidualnymi preferencjami. Mamy zatem do pogodzenia dwie kwestie: ograniczenie budżetowe i potrzeby. Ograniczenie budżetowe przedstawia różne koszyki dóbr, które mogą być nabyte przez konsumenta przy danym dochodzie i poziomie cen.

Dla przykładu przyjmijmy, że konsument ma do dyspozycji 200 zł i w swoich cotygodniowych wydatkach uwzględnia zakup tylko dwóch dóbr: dobra A po cenie 20 zł i dobra B po cenie 5 zł. Jeżeli konsument zdecyduje się wyłącznie na zakup 10 szt. dobra A, to nie zakupi żadnego dobra B. I odwrotnie:

jeżeli zakupi 40 szt. dobra B to nie będzie miał już środków na zakup dobra A. Oczywiście są możliwe kombinacje zakupu i dobra A, i dobra B, np. 5 szt. dobra A i 20 sz. dobra B, 15 sz. dobra A i l O szt. dobra B, itd. Pamiętajmy jednak, że konsument jest ograniczony swoim dochodem 200 zł. Takie różne kombinacje w formie graficznej przedstawia linia (krzywa) budżetu. Linia budżetu stanowiąca zbiór punktów reprezentujących wszystkie kombinacje dwóch dóbr, jakie konsument może nabyć przy danym dochodzie i cenach tych dóbr.

Rys. 1.3. Linia budżetu Źródło: opracowanie własne.

Podobnie jak KMP linia budżetu jest narzędziem przedstawiającym substytucyjność nabywania dóbr. Nachylenie tej krzywej zależy od stosunku cen dóbr, które chce nabyć konsument. Linie leżące poza linią budżetu są dla konsumenta nieosiągalne. Punkty leżące wewnątrz informują, że pewna część dochodu nie zostaje wydatkowana i może zostać zaoszczędzona.

Przejdźmy teraz do drugiej strony wyboru konsumenta, czyli krzywej obojętności. Jest to zbiór punktów reprezentujących różne kombinacje dwóch dóbr jednakowo preferowanych przez konsumenta. Nazywana jest ona także krzywą jednakowych użyteczności. Użyteczność to zadowolenie uzyskiwane z zaspokojenie danej potrzeby. Należy wyróżnić tu użyteczność całkowitą i krańcową. Ta pierwsza rośnie w miarę nabywania coraz większej ilości danego dobra. Z kolei użyteczność krańcowa to użyteczność wynikająca z nabycia dodatkowej jednostki danego dobra. Przyjmuje ona coraz mniejsze wartości, gdyż potrzeby w miarę zaspokajania ulegają nasyceniu. Wzdłuż krzywej obojętności użyteczność całkowita jest stała. Każda punkt leżący na wyższej krzywej obojętności jest lepszy od punktów leżących na niższej krzywej. Krzywe obojętności nie mogą się przecinać.

---