FORMULARZ 5.1
W JAKI SPOSÓB USTALIĆ WŁAŚCIWE CELE SZKOLENIA
Cele kształcenia zawierają charakterystykę efektów pracy i (lub) zachowań, jakie powinny osiągnąć i (lub) przejawiać osoby uczące się po zakończeniu szkolenia. Te efekty i (lub) zachowania ściśle wiążą się z rezultatami procesu szkolenia, a nie z samym procesem. Powinny one w sposób jasny i logiczny wypływać z potrzeb organizacji i celów szkolenia. Niezwykle ważne jest prawidłowe określenie celów szkolenia, ponieważ na nich będzie się opierała ocena, a ponadto:
• będą one służyły jako podstawa opracowywania i realizacji programów szkoleniowych,
• będą pomocne przy typowaniu właściwych osób do udziału w szkoleniu,
• pozwolą osobom uczącym się, ich przełożonym oraz firmie na właściwe przygotowanie
i możliwie jak najlepsze wykorzystanie szkolenia.
Cele szkolenia przede wszystkim muszą być:
• ściśle ukierunkowane na zniwelowanie luki między obecnymi a wymaganymi efektami pracy,
• wyrażone w kategoriach behawioralnych, co pozwoli na dokonanie ich pomiaru,
• z jednej strony możliwe do osiągnięcia i realistyczne, z drugiej - zamierzone jako pewne wyzwanie.
Cele szkolenia odnoszą się do trzech obszarów kształcenia: zdobywania lub doskonalenia umiejętności, nabywania lub pogłębiania wiedzy oraz kształtowania postaw.
Cele dotyczące zdobywania lub doskonalenia umiejętności
Zazwyczaj podczas szkolenia uczestniczący w nim pracownicy uczą się wykonywania pewnych czynności, których wcześniej nie umieli zrobić, lub wykonywania ich lepiej niż dotychczas. Większość celów szkolenia z tego zakresu dotyczy opanowania umiejętności robienia konkretnych rzeczy i dlatego te cele opisuje się za pomocą czasowników wyrażających aktywne zachowania. Oto kilka przykładów często stosowanych czasowników:
• budować, realizować, przeprowadzać, projektować, kierować, sporządzać, mierzyć, robić, obsługiwać, wykonywać, prezentować, wybierać, ustalać, szkolić, używać, pisać.
A oto przykłady celów szkolenia w zakresie doskonalenia umiejętności, sformułowanych
w zalecany powyżej sposób.
Zakłada się, że w efekcie szkolenia jego uczestnicy będą potrafili:
• obsługiwać centralkę telefoniczną,
• sporządzać sprawozdania z działalności firmy,
• budować strukturę projektu,
• przeprowadzać wywiady oceniające.
Dokonaj przeglądu celów ujętych w którymś z twoich programów szkoleniowych związanych z kształceniem umiejętności i w razie potrzeby odpowiednio je skoryguj.
Cele szkolenia dotyczącego zdobywania |
Cele szkolenia dotyczącego zdobywania lub doskonalenia umiejętności - po wprowadzeniu korekty |
Czy cele zostały sformułowane przy użyciu czasowników opisujących aktywne zachowania
Przykład
Nabyć umiejętność obchodzenia się |
Po korekcie Nauczyć się prawidłowo wypełniać formularz podatku VAT nr ............. (miernikiem umiejętności byłby prawidłowo wypełniony formularz). |
Cele dotyczące nabywania lub pogłębiania wiedzy
W prawie każdej formie kształcenia wiedza jest podstawą umiejętności i dlatego niektóre cele szkolenia odnoszą się do kompetencji, którą jest określony poziom wiedzy. Przykładowo, do przeprowadzania rozmów kwalifikacyjnych z kandydatami do pracy zazwyczaj jest potrzebna wiedza z zakresu prawa pracy oraz dotycząca stanowisk pracy
i związanych z nimi wymagań. Trzeba również umieć zaplanować przebieg rozmów kwalifikacyjnych i zaaranżować pomieszczenie, w którym będą się odbywały. Niekiedy szkolenia mogą być poświęcone wyłącznie przekazywaniu wiedzy, na przykład poznawaniu nowych przepisów prawnych lub nowych procedur urzędowych. Podstawowe cele odnoszące się do pogłębiania wiedzy należy formułować za pomocą czasowników opisujących mierzalne zmiany w zachowaniach.
Oto przykłady kilku użytecznych czasowników:
• obliczyć, sklasyfikować, porównać, definiować, opisywać, scharakteryzować, wyjaśniać, określać, wymieniać, nazywać, stwierdzać.
Należy unikać czasowników, dla których trudno ustalić mierniki. Zaliczają się do nich takie, jak: doceniać, wiedzieć, rozumieć. Trudno odczytać sens celu ujętego w następujący sposób: „Docenić rolę dyrektora personalnego”. Nie można przecież ani ocenić, ani tym bardziej zmierzyć, w jakim stopniu ktoś docenia rolę dyrektora personalnego. Ten cel, zapisany w inny sposób, przybrałby formę: „Scharakteryzować rolę dyrektora personalnego”.
Cele szkolenia z zakresu pogłębiania wiedzy można sformułować na przykład tak:
• wymienić zasady postępowania przy rozpatrywaniu skarg,
• określić cztery korzyści płynące z oceny szkolenia,
• wymienić prawidłowo sformułowane (tzn. spełniające następujące kryteria ...) cele szkolenia,
• obliczyć za pomocą analizy ścieżki krytycznej czas realizacji projektu, począwszy od stworzenia jego struktury.
Dokonaj przeglądu celów ujętych w którymś z twoich programów szkoleniowych z zakresu nabywania lub pogłębiania wiedzy i w razie potrzeby odpowiednio je skoryguj.
Cele szkolenia dotyczącego nabywania lub pogłębiania wiedzy |
Cele szkolenia dotyczącego nabywania lub pogłębiania wiedzy - po wprowadzeniu korekty |
Czy cele zostały sformułowane przy użyciu czasowników opisujących aktywne zachowania i bez wykorzystywania takich, dla których trudno jest ustalić mierniki? Czy cele są konkretne i mierzalne?
Przykład Zrozumieć nowy system emerytalny. |
Po korekcie Scharakteryzować wpływ zmian w systemie emerytalnym na jego funkcjonowanie.. |
Cele dotyczące kształtowania postaw
Wywołanie zmian postawy wobec pewnych zagadnień stanowi często jeden z celów szkolenia, a zdarza się, że jego podstawowy cel. Dokonanie pomiaru zmian postawy, zwłaszcza pomiaru kompleksowego, jest zazwyczaj bardzo trudne, dlatego trzeba mieć do dyspozycji odpowiednie narzędzia. Często znacznie lepiej jest skoncentrować się na zachowaniach będących wynikiem konkretnych postaw i zmierzyć te zachowania. Zostanie to pokazane na przykładzie programu, w którym pożądanym rezultatem było przekonanie personelu do zaakceptowania polityki równych szans.
Dokonaj przeglądu celów ujętych w którymś z twoich programów szkoleniowych
z zakresu kształtowania postaw i w razie potrzeby odpowiednio je skoryguj.
Cele szkolenia dotyczącego kształtowania postaw |
Cele szkolenia dotyczącego kształtowania postaw - po wprowadzeniu korekty |
Czy cele ujmują opis pożądanych zachowań? Czy cele są konkretne i mierzalne?
Przykład Zachować postawę neutralną wobec rasy i płci przy rekrutacji pracowników. |
Po korekcie
Przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną zgodnie |
Uzupełnianie celów szkolenia o dodatkowe warunki i standardy
Do tej pory koncentrowaliśmy się na tych aspektach dobrze sformułowanego celu, które dotyczą efektów końcowych. Można oczywiście, jeśli to konieczne, bardziej szczegółowo określić cele szkolenia, wskazując warunki realizacji danego zadania i standardy lub kryteria odnoszące się do efektów, które mają być osiągnięte. W wartej polecenia publikacji Preparing Instructional Objectives (R. F. Mager, Belmont, Calif. 1991) znajduje się charakterystyka dobrze sformułowanych celów,zgodnie z którą: efekty - wskazują, co osoby uczące się będą potrafiły zrobić, warunki - określają ewentualne czynniki, od których jest uzależnione pojawienie się efektów, standardy lub kryteria - opisują, tam gdzie jest to możliwe, standardy i kryteria efektów możliwych do zaakceptowania, na przykład
w kategoriach szybkości działania, jego dokładności lub jakości.
Spójrzmy teraz na kilka celów zawierających wszystkie trzy wymienione elementy:
• wskazać usterki (efekt) zmywarek Coldpoint modele 1/2/3 (warunek) w ciągu 15 minut (standard),
• nie korzystając z materiałów pomocniczych (warunek), wymienić działania, które należy podjąć w razie pożaru (efekt), zgodnie z obowiązującymi w przedsiębiorstwie zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (standard),
• dokonać prezentacji (efekt) trwającej nie dłużej niż 15 minut (warunek) i adresowanej do grupy przełożonych, współpracowników lub podwładnych, na temat wykonywanej pracy (warunek), odnosząc się do co najmniej 80% zagadnień znajdujących się na liście kontrolnej (standard).
Dokonaj przeglądu celów ujętych w którymś z twoich programów szkoleniowych
i w razie potrzeby uzupełnij je o warunki i standardy.
Prawidłowo sformułowane cele szkolenia |
Prawidłowo sformułowane cele szkolenia - po wprowadzeniu korekty |
Czy cele szkolenia określają wymagane efekty, które mają być osiągnięte w specjalnych warunkach, z jednoczesnym wskazaniem standardów?
Przykład Opracować pisemnie zakres obowiązków. |
Po korekcie Opracować w formie pisemnej zakres obowią-zków dla kierownika liniowego, z zachowaniem formy przyjętej w przedsiębiorstwie. |
Efektem tego ostatniego etapu są dobrze sformułowane cele szkolenia. Stopień ich szczegółowości jest kwestią indywidualnej oceny. Jedno jest pewne: muszą one być tak precyzyjnie i jasno sformułowane, by każdy, kto jest zainteresowany rezultatami szkolenia, wiedział na ich podstawie, jakich efektów po zakończeniu szkolenia oczekuje się od osób uczących się, oraz by te efekty można było zmierzyć.
© Copyright by Frances and Roland Bee 2000. Authorised translation from the English language edition published by arrangement with the Chartered Institute of Personnel and Development
© Copyright for the Polish edition by Oficyna Ekonomiczna, Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o. 2004