Giełda i jak funkcjonuje
Każdy z nas spotyka się na co dzień z pojęciem giełdy, jako miejsca gdzie kupujący i sprzedający wymieniają się określonymi towarami po ustaleniu wspólnie akceptowanej ceny. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, znajdująca się w Centrum Giełdowym jest jedynym rynkiem w Polsce, na którym, od blisko 10 lat, można dokonywać transakcji, obejmujących wtórny obrót tak specyficznym towarem, jakim są papiery wartościowe.
W przeciwieństwie jednak do wszystkich innych rodzajów rynków, na których dochodzi do zakupu lub sprzedaży towarów występujących w formie materialnej, Giełda Papierów Wartościowych działa w systemie, w którym nie ma fizycznej dostawy zakupionych papierów wartościowych. Cały obrót prowadzony na rynku giełdowym jest obrotem niematerialnym tzn. że tak naprawdę nie istnieje drukowana postać papierów wartościowych. Wszystkie papiery wartościowe przechowywane są w formie zapisów elektronicznych w systemie komputerowym Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Zapisy te znajdują również szczegółowe potwierdzenie w zapisach na rachunkach inwestycyjnych klientów w biurach maklerskich. Zawarcie na Giełdzie jakiejkolwiek transakcji pociąga za sobą zmiany w zapisach na kontach prowadzonych przez KDPW oraz zmiany na rachunkach klientów uczestniczących w transakcji w domach maklerskich.
Aby handel papierami wartościowymi na Giełdzie odbywał się w jak najbardziej płynny sposób na rynku działają animatorzy. Na podstawie umów zawartych z Emitentem lub Giełdą zobowiązani są do stałego składania ofert kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego w celu utrzymania jego płynności.
Na naszej Giełdzie istnieje rynek kierowany zleceniami. Oznacza to, że kursy w oparciu, o które dochodzi do zawarcia transakcji, kształtowane są przez ceny zawarte w zleceniach składanych przez inwestorów. Dzięki właśnie temu na Giełdzie najlepiej kształtuje się cena papieru wartościowego odzwierciedlająca jego wartość, a co za tym idzie wartość podmiotu, który go wyemitował. Więcej informacji na temat zasad obrotu na giełdzie.
Werset
Linie notowań
Notowania ciągłe: dla akcji, praw do akcji (o ile spółka wystąpi z wnioskiem do GPW, aby w tym systemie były notowane jej akcje), praw poboru (o ile akcje, których dotyczą, są notowane w tym systemie), a także certyfikatów inwestycyjnych, obligacji oraz wszystkich instrumentów pochodnych.
Pojedynczy fixing: wyłącznie dla akcji i praw do akcji (o ile spółka wystąpi z wnioskiem do GPW, aby w tym systemie były notowane jej akcje).
Podwójny fixing: wyłącznie dla akcji i praw do akcji (o ile spółka wystąpi z wnioskiem do GPW, aby w tym systemie były notowane jej akcje).
Żaden instrument finansowy nie może być notowany w więcej niż jednej linii notowań, a więc spółki, które będą notowane np. na pojedynczym fixingu, nie będą uczestniczyły w notowaniach ciągłych.
Przebieg notowań ciągłych
O godz. 8.30 rozpoczyna się faza "Przed Otwarciem", w trakcie której można będzie składać zlecenia na otwarcie bieżącej sesji. Dla kontraktów terminowych zakończy się ona o godz. 9.00, natomiast dla pozostałych instrumentów finansowych o godz. 10.00. Kurs otwarcia ustalany będzie w podobny sposób, jak to jest do tej pory, z tym że dopuszcza się możliwość składania zleceń "Po Każdej Cenie" także przed otwarciem. Należy jednak pamiętać, że w przypadku złożonego zlecenia kupna z limitem PKC zablokowane zostaną środki pieniężne powiększone o 26,5% w stosunku do kursu zamknięcia z poprzedniej sesji (maksymalna zmiana ceny). Nowością będzie publikowanie Teoretycznego Kursu Otwarcia, który z chwilą zakończenia przyjmowania zleceń stawać się będzie kursem otwarcia, Teoretycznego Wolumenu Otwarcia, a także przynajmniej trzech najlepszych ofert kupna i sprzedaży.
W trakcie notowań ciągłych może dojść do ich zatrzymania. Spowodować to może zarówno transakcja poza "widełkami", jak i zlecenie PKC, które nie może być zrealizowane w całości. Zlecenie powodujące zatrzymanie jest automatycznie anulowane i w ogóle nie jest realizowane. Po anulowaniu przez GPW powyższego zlecenia następuje faza "Równoważenia Rynku", podczas której przyjmowane są zlecenia i na ich podstawie tworzony jest tzw. "Mini Fixing". W przypadku gdy kurs teoretyczny ustali się w granicach obowiązujących "widełek" po ok. dziesięciu minutach notowania zostaną wznowione, w innym przypadku trzeba będzie zaczekać na zmianę "widełek".
Uwaga! Aby zlecenie, które powoduje zatrzymanie notowań nie utraciło swojej ważności musi być ponownie złożone!
O godz. 16.00 rozpocznie się faza "Przed Zamknięciem", w trakcie której można będzie składać zlecenia na zamknięcie bieżącej sesji. Należy pamiętać, że w tym okresie nie dochodzi do zawarcia żadnej transakcji. Złożone zlecenia uczestniczą w tworzeniu fixingu na zamknięcie publikowanego o godz. 16.10.
Od godz. 16.10 do 16.30 będą przyjmowane zlecenia na kolejną sesję.
Każde zlecenie złożone na kolejną sesję może być wprowadzone do systemu giełdowego dopiero po zakończeniu bieżącej sesji.
Do wyceny portfela inwestycyjnego będzie brany pod uwagę kurs zamknięcia, a w przypadku jego nieokreślenia kurs ostatniej transakcji.
Przebieg notowań jednolitych dla akcji notowanych na pojedynczym fixingu
Od godz. 8.30 do godz. 11.00 trwa faza "Przed Otwarciem", podczas której można składać zlecenia na bieżącą sesję. W tym czasie GPW publikuje Teoretyczny Kurs Otwarcia.
Między 11.00 a 11.15 odbywa się będzie faza "Interwencji", podczas której animatorzy rynku mogą polepszać swoje oferty w celu zwiększenia płynności na danym papierze wartościowym. W przypadku gdy nie jest określony animator rynku na danym papierze, zlecenia mogą polepszać (nie składać nowych!) również pozostali uczestnicy obrotu, czyli klienci Domów Maklerskich. Za polepszenie zlecenia rozumie się podwyższenie limitu w zleceniach kupna, obniżeniu limitu w zleceniach sprzedaży oraz zwiększeniu wolumenu zlecenia. GPW opublikuje listę spółek, dla których rolę animatora będzie pełnił rynek.
O godz. 11.15 zostaną opublikowane kursy fixingowe. W nowym systemie może się tak zdarzyć, że kurs fixingowy na danym papierze wartościowym może w ogóle nie zostać określony. W takim wypadku faza "Dogrywka" nie rozpoczyna się.
Uwaga! W nowym systemie nie ma fazy "Oferty". Kurs, albo zostanie ustalony i papier od razu wejdzie do fazy "Dogrywki", albo nie zostanie określony i obrót w czasie Dogrywki w ogóle nie będzie się odbywał.
Pomiędzy 11.15 a 11.45 odbywa się faza "Dogrywek". Każde zlecenie, które zostało złożone z limitem lepszym od kursu fixingowego (kupna wyższym, sprzedaży niższym oraz wszystkie zlecenia PKC) muszą zostać zrealizowane w całości, natomiast zlecenia z limitem równym temu kursowi realizowane będą według kolejności złożenia. Nie ma proporcjonalnej redukcji, ani alokacji zleceń.
Po zakończeniu fazy "Dogrywek", a więc o godz. 11.45 przyjmowane są zlecenia na kolejną sesję. I w tym przypadku należy pamiętać, że zlecenie złożone na kolejną sesję np. w trakcie dogrywki może być wprowadzone do systemu giełdowego najwcześniej po jej zakończeniu. O 16.30 zostaje zakończona możliwość wprowadzania zleceń na kolejną sesję do systemu giełdowego. Zlecenia, które zostały złożone po tej godzinie, zostaną wprowadzone najwcześniej o godz. 8.30 następnego dnia.
Należy również pamiętać, że po zakończeniu fixingu i w przypadku ewentualnych realizacji zleceń sprzedaży na rachunkach inwestycyjnych pojawią się należności, za które będzie można kupować np. w trakcie notowań ciągłych.
Uwaga! Priorytet czasowy zlecenia brany jest pod uwagę z chwilą wprowadzenia zlecenia do systemu giełdowego, a nie złożenia go pracownikowi DM BOŚ SA.
Uwaga! Należy zwrócić szczególną uwagę na moment złożenia zlecenia. Zlecenie złożone w nieodpowiedniej fazie cyklu giełdowego będzie skutkować jego anulowaniem. Tak więc zlecenia np. "na Dogrywkę" należy składać w trakcie jej trwania, a nie wcześniej.
Przebieg notowań jednolitych dla akcji notowanych na podwójnym fixingu
Harmonogram pierwszego fixingu jest taki sam, jak dla akcji notowanych wyłącznie na pojedynczym fixingu, z tą różnicą, że po zakończeniu pierwszej dogrywki przyjmowane są zlecenia na drugi fixing, a nie na kolejny dzień.
Zlecenia na drugi fixing są przyjmowane do godz. 14.45, z tym że do systemu giełdowego nie będą mogą być wprowadzone wcześniej niż o godz. 11.45 (koniec pierwszej dogrywki).
Pomiędzy 14.45 a 15.00 nastąpi faza "Interwencji", o 15.00 "Otwarcie", a od godz. 15.00 do godz. 15.30 faza "Dogrywek". Po jej zakończeniu będą przyjmowane zlecenia na kolejną sesję analogicznie, jak dla akcji notowanych na pojedynczym fixingu.
Uwaga! Niezrealizowane zlecenia z pierwszego fixingu nie tracą automatycznie ważności i uczestniczą w drugim. Aby zlecenie całkowicie bądź częściowo niewykonane nie uczestniczyło w drugim fixingu należy złożyć dyspozycję jego anulowania!
Zlecenia w Warsecie
We wszystkich zleceniach, niezależnie od linii notowań, jednostką transakcyjną jest jedna sztuka.
Zmianie uległy terminy ważności zleceń i są następujące:
Na daną sesję, ale w DM BOŚ SA z terminem ważności nie dłuższym niż koniec przyszłego miesiąca.
Z warunkiem "Wykonaj i anuluj" (zlecenie w chwili złożenia jest realizowane w takiej części, jaka jest możliwa do wykonania, pozostała część jest automatycznie anulowana).
Z warunkiem "Wykonaj lub anuluj" (zlecenie w chwili złożenia jest realizowane w całości, w innym wypadku zlecenie jest automatycznie anulowane).
Powyższych dwóch warunków, a więc "Wykonaj i anuluj" oraz "Wykonaj lub anuluj" nie można łączyć ze zleceniami PKC.
Obydwa te warunki można łączyć jedynie ze zleceniami z limitem ceny, z jednym wyjątkiem: nie można dołączyć warunku "Wykonaj lub anuluj" do zleceń składanych w fazie "Przed Otwarciem" (niezależnie czy jest to przed fixingiem, czy też przed notowaniami ciągłymi), a także "Przed zamknięciem" i w trakcie "Równoważeń" w notowaniach ciągłych.
Opis pozostałych rodzajów zleceń
Wahania kursów
W notowaniach ciągłych jest to * 15% od ostatniego kursu zamknięcia z możliwością rozszerzenia o kolejne 10%. Dla kontraktów - 10% od ostantiego zamknięcia.
W systemie notowań pojedynczego fixingu jest to * 15% od ostatniego kursu jednolitego z możliwością rozszerzenia o kolejne 10%.
W systemie notowań z podwójnym fixingiem jest to * 10% na pierwszym fixingu, a także * 10% na drugim fixingu. GPW również ma możliwość rozszerzenia wahań notowań, ale tak aby kurs nie przekraczał 33,1% od ostatniego kursu jednolitego z dnia poprzedniego.
Transakcje pakietowe
Jeżeli transakcja dotyczy akcji spółek wchodzących w skład indeksu WIG20 wartość jej musi wynosić nie mniej niż 3 mln złotych, a dopuszczalne odchylenie od ostatniego kursu z bieżącej sesji wynosi pół procent. Poziom odchylenia może być jednak zwielokrotniony, o ile zostanie zwielokrotniona wartość transakcji. Np. transakcja na 9,5 mln złotych może być zawarta z maksymalnym odchyleniem 1,5% od ostatniego kursu z notowań ciągłych.
Jeżeli transakcja dotyczy pozostałych akcji spółek notowanych w systemie notowań ciągłych wartość jej musi wynosić nie mniej niż 1 mln złotych. Zasady maksymalnego poziomu odchylenia stosuje się analogicznie jak w przypadku powyżej. Np. transakcja na 2,7 mln może być odchylona od ostatniego kursu z bieżącej sesji o 1%.
Jeżeli transakcja dotyczy pozostałych akcji spółek notowanych na GPW oraz innych instrumentów finansowych wartość jej musi wynosić nie mniej niż 0,5 mln złotych. Zasady maksymalnego poziomu odchylenia stosuje się analogicznie.
Maksymalne odchylenie ustanowione zgodnie z zasadami opisanymi w powyższych punktach nie może jednak przekroczyć 10% dla transakcji zawieranych w trakcie sesji.
Maksymalne odchylenie może przekroczyć 10%, ale nie więcej niż 40% dla transakcji zawieranych poza godzinami sesji. W tym przypadku odniesieniem jest średnia arytmetyczna ze wszystkich transakcji z ostatniej sesji ważona obrotami. Aby zawrzeć transakcję na powyższych warunkach do zlecenia należy dołączyć uzasadnienie.
Za zgodą Zarządu Giełdy transakcja pakietowa na 5% papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego może być zawarta na innych warunkach niż opisane powyżej. W tym przypadku oprócz złożenia zlecenia należy również dołączyć uzasadnienie.
Zaokrąglenia limitów cen w zleceniach na obligacje
Jeżeli wartość nominalna obligacji jest poniżej 100 złotych, kurs ustala się z dokładnością do 0,1 pkt. procentowego.
Jeżeli wartość nominalna obligacji jest większa lub równa 100 złotych, kurs ustala się z dokładnością do 0,01 pkt. procentowego.
Jak zacząć grać na Giełdzie?
Chcąc zainwestować np. w akcje danej spółki na rynku pierwotnym, musisz zapisać się na nie w miejscach określonych w prospekcie emisyjnym. W tym przypadku rachunek inwestycyjny nie jest Ci potrzebny. Posiadanie jego stanie się niezbędne jeśli zdecydujesz się obracać akcjami na Giełdzie.
Warunkiem prowadzenia operacji giełdowych jest posiadanie rachunku inwestycyjnego w biurze maklerskim. Rachunek inwestycyjny składa się z rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego. Mając już otwarty rachunek musisz jeszcze wpłacić gotówkę, a potem śmiało możesz składać zlecenia na sprzedaż lub zakup papierów wartościowych na Giełdzie. W celu otwarcia rachunku nie musisz udawać się osobiście do biura maklerskiego. W DM BOŚ możesz to zrobić za pośrednictwem poczty i Internetu. Więcej na temat procedury otwarcia rachunku dowiesz się ze strony [zlecenia].
Jak zauważyłeś, zlecenia na Giełdę możesz składać tylko za pośrednictwem biura maklerskiego prowadzącego Twój rachunek będącego licencjonowanym pośrednikiem w transakcjach giełdowych. Za takie pośrednictwo biura maklerskie pobierają prowizję od każdej zawartej transakcji. Prowizję płaci zarówno kupujący, jak i sprzedający, a jej wysokość zależy od wartości transakcji. Na każdy rodzaj papieru wartościowego składa się oddzielne zlecenie i osobno za każdą transakcję płaci się prowizję maklerską.
Każde zlecenie, zarówno kupna, jak i sprzedaży, zawierać musi ściśle określone informacje: datę złożenia, rodzaj zlecenia (kupno, czy sprzedaż), dane dotyczące składającego zlecenie, nazwa papieru wartościowego, który ma być przedmiotem transakcji, liczba papierów wartościowych, cena, po której chcemy dokonać transakcji, termin ważności zlecenia oraz dodatkowe warunki wykonania zlecenia.
zlecenia po cenie rynkowej (PCR),
zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie (PCRO),
zlecenia po każdej cenie (PKC),
zlecenia z limitem ceny (Limit),
zlecenia z warunkiem minimalnej wielkości wykonania (Wmin),
zlecenia z warunkiem wielkości ujawnianej (WUJ),
zlecenia z limitem aktywacji (LimAkt),
zlecenia z oznaczeniem ważności do końca sesji (DZIEŃ),
zlecenie z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania, (WiN)
zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj (WuA).
Biura maklerskie oferują różne możliwości składania zleceń. Zlecenia możesz składać osobiście w Punkcie Obsługi Klienta biura maklerskiego, ale również telefonicznie, faksem lub za pośrednictwem Internetu. W ostatnich latach szczególnie dynamicznie rozwinęły się usługi maklerskie właśnie za pośrednictwem sieci komputerowej. Dzięki nim inwestor zyskuje dostęp do rachunku niezależnie od czasu i miejsca zamieszkania. Płaci również niższe prowizje. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z książki Inwestowanie w Internecie.
Czy inwestowanie jest bezpieczne?
Nadrzędnym organem regulującym cały obrót papierami wartościowymi, a także czuwającym nad zgodnym z prawem funkcjonowaniem biur maklerskich, spółek publicznych, funduszy inwestycyjnych, Giełdy oraz działalnością inwestycyjną samych inwestorów jest Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Urząd ten sprawuje jednak stały nadzór jedynie nad obrotem publicznym, tzn. obrotem, w którym dochodzi do proponowania przez Emitenta lub inwestora (posiadacza papieru wartościowego) zawarcia transakcji, jak i dokonywania transakcji, jeżeli zawarcie transakcji jest proponowane dowolnemu (nieoznaczonemu) inwestorowi, więcej niż trzystu inwestorom lub gdy propozycja zawarcia transakcji jest przekazywana za pośrednictwem środków masowego przekazu (TV, radio, prasa itp.). Dzięki takiej ochronie nawet drobni inwestorzy mogą mieć nadzieję, że na rynku publicznym będą traktowani na równi z potentatami finansowymi, a także uzyskają wiarygodne informacje, dzięki którym będą mogli podejmować decyzje inwestycyjne. Trafność jednak tych decyzji nie zależy od Komisji ani też od innych instytucji działających na rynku. To czy inwestowanie przyniesie Ci zyski, zależy wyłącznie od Ciebie i Twoich umiejętności oceny spółki, korzystania z informacji finansowych, gospodarczych, a także wyczucia zmian, jakie mogą zachodzić na rynku.
Jak grać na giełdzie?
Każdy inwestor ma w swoim ręku narzędzia do analizy, za pomocą których podejmuje decyzje. Dzięki temu, że większość inwestorów posługuje się tymi samymi metodami możesz mieć pewność, że w granicach błędu rynek będzie zachowywał się zgodnie z oczekiwaniami płynącymi ze stosowania tych metod.
Są dwie podstawowe metody: analiza techniczna i analiza fundamentalna.
Analiza techniczna wykorzystuje tylko kurs i obroty z sesji. Dzięki tej metodzie prognozować możemy dla jednego lub grupy papierów wartościowych (np. WIG).
Analiza fundamentalna odnosi się tylko do jednej spółki. Wykorzystuje się w niej wszystkie wiadomości podane przez spółkę. Oprócz tego możesz zmniejszyć ryzyko poprzez dywersyfikację portfela, czyli rozłożenie środków na kilka rożnych papierów wartościowych. Dywersyfikacja portfela nie zawsze musi łączyć się ze zmniejszeniem prognozowanych zysków.
Jeśli uważasz inwestowanie na giełdzie za zbyt ryzykowne, możesz powierzyć swoje pieniądze podmiotom trudniącym się inwestowaniem cudzych pieniędzy, czyli funduszom powierniczym.