A

B

C

U

n

ii

E

u

ro

p

e

js

k

ie

j

A

B

C

U

n

ii

E

u

ro

p

e

js

k

ie

j

JAK FUNKCJONUJE UNIA EUROPEJSKA

JAK FUNKCJONUJE UNIA EUROPEJSKA

Uniê Europejsk¹ tworzy obecnie piêtnaœcie

pañstw, które zachowuj¹ swoj¹ suwerennoœæ i s¹
pe³noprawnymi podmiotami prawa miêdzynaro-
dowego. Pañstwa te, decyduj¹c siê na cz³onko-
stwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie
przekaza³y czêœæ swoich kompetencji ponadnaro-
dowym organom wspólnotowym.

Funkcjonowanie i rozwój Wspólnot Euro-

pejskich wymaga - w celu zrealizowania posta-
wionych przed nimi zadañ - podejmowania ró¿-
nego rodzaju i ró¿nej wagi decyzji oraz odpo-
wiednio skutecznego wdra¿ania tych decyzji. Ins-
tytucj¹ wykonawcza jest Komisja Europejska i na
niej spoczywa obowi¹zek wdra¿ania postano-
wieñ podjêtych przez inne, upowa¿nione do tego
organy. Natomiast sam mechanizm podejmowa-
nia decyzji we Wspólnotach jest skomplikowany,
bywa wieloetapowy i wielop³aszczyznowy. Proces
uzgadniania decyzji przebiega zarówno na
szczeblu wspólnotowym, jak i w poszczególnych
pañstwach cz³onkowskich.

Inicjatywa legislacyjna

Komisja Europejska na mocy traktatowej ma

wy³¹cznoœæ wszelkiej inicjatywy legislacyjnej w
dziedzinach objêtych Traktatem o Wspólnocie
Europejskiej. Nie posiada ona natomiast takiego
„monopolu" w kwestiach mieszcz¹cych siê w II fi-
larze Unii Europejskiej, czyli w ramach Wspólnej
Polityki Zagranicznej i Bezpieczeñstwa, ani te¿ w
III filarze - wspó³pracy w dziedzinie wymiaru spra-
wiedliwoœci i spraw wewnêtrznych, choæ Traktat o

Uniê Europejsk¹ tworzy obecnie piêtnaœcie

pañstw, które zachowuj¹ swoj¹ suwerennoœæ i s¹
pe³noprawnymi podmiotami prawa miêdzynaro-
dowego. Pañstwa te, decyduj¹c siê na cz³onko-
stwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie
przekaza³y czêœæ swoich kompetencji ponadnaro-
dowym organom wspólnotowym.

Inicjatywa legislacyjna

Jak funkcjonuje

Unia Europejska

(proces decyzyjny)

Jak funkcjonuje

Unia Europejska

(proces decyzyjny)

UE z Maastricht nie wy³¹czy³ tych dziedzin z
uprawnieñ inicjatywnych Komisji.

Komisja Europejska opracowuje stosowne

propozycje aktów prawnych (rozporz¹dzeñ, dy-
rektyw, decyzji, zaleceñ i opinii) i przedk³ada je
Radzie UE. W trakcie przygotowywania tych pro-
pozycji Komisja ma obowi¹zek sprawdzenia, czy
s¹ one zbie¿ne z interesem Wspólnot; musi prze-
prowadziæ odpowiednie konsultacje (których mi-
nimalny zakres jest okreœlony zapisami traktato-
wymi) oraz zbadaæ celowoœæ proponowanej legis-
lacji z punktu widzenia zasady subsydiarnoœci
(pomocniczoœci). Ustalaj¹c ostateczn¹ wersjê pro-
ponowanego aktu prawnego, Komisja dzia³a
kolegialnie, podejmuj¹c decyzjê zwyk³¹ wiêk-
szoœci¹ g³osów.

Przed³o¿ona przez Komisjê Radzie UE pro-

pozycja legislacji mo¿e byæ przez Radê UE zmie-
niona tylko w trakcie g³osowania jednomyœlnego
(z niewielkimi wyj¹tkami). W innym przypadku
propozycja powinna zostaæ przez Radê przyjêta
lub odrzucona. Rada UE mo¿e przekazaæ Komisji
Europejskiej swe uprawnienia do wydawania
aktów wykonawczych do przyjêtych aktów praw-
nych, co u³atwia i przyspiesza proces legislacyjny.

Organ decyzyjny
- Rada Unii Europejskiej

Podstawowe decyzje o skutkach zasadni-

czych dla kszta³tu i rozwoju Wspólnot Europej-
skich zapadaj¹ na zasadzie konsensu na forum
Rady Europejskiej (zgromadzenia szefów pañstw i
rz¹dów), która zbiera siê na swych regularnych
sesjach raz na pó³ roku, a poza tym na jednym lub
dwóch dodatkowych spotkaniach w ci¹gu roku.
Rada Europejska wytycza tylko podstawowy kurs
na przysz³oœæ, natomiast szczegó³owe decyzje
gwarantuj¹ce realizacjê postanowieñ szczytu mu-
sz¹ zostaæ podjête na szczeblu Rady UE, która jest

Organ decyzyjny
- Rada Unii Europejskiej

Unia Europejska

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

Jak funkcjonuje Unia Europejska

Jak funkcjonuje Unia Europejska

g³ównym organem decyzyjnym w Unii Europejskiej.
W sk³ad Rady UE wchodz¹ przedstawiciele (po
jednym) ka¿dego pañstwa cz³onkowskiego, na
szczeblu ministerialnym.

Zanim propozycja Komisji Europejskiej trafi do

Rady UE jest ona zwykle uprzednio dyskutowana na
forum Komitetu Sta³ych Przedstawicieli (COREPER),
który tworz¹ ambasadorowie pañstw cz³onkowskich
akredytowani przy UE. Ambasadorowie bardzo czê-
sto przeprowadzaj¹ stosowne konsultacje ze swoim
rz¹dem i w ten w³aœnie sposób poszczególne pañ-
stwa cz³onkowskie uczestnicz¹ w procedurze uzgod-
nieniowej. Wiele prostych spraw jest natomiast roz-
strzyganych na poziomie COREPER-u, a przyjête
uzgodnienia zostaj¹ ju¿ tylko formalnie potwierdzo-
ne na forum Rady UE.

Decyzje Rady UE zapadaj¹, w zale¿noœci od

wagi sprawy, przy zastosowaniu jednej z trzech pro-
cedur g³osowania: na zasadzie zwyk³ej wiêkszoœci
g³osów, wiêkszoœci kwalifikowanej b¹dŸ jednomyœl-
nie.

Zasada zwyk³ej wiêkszoœci g³osów jest stoso-

wana w przypadkach, co do których zapisy traktato-
we nie stanowi¹ inaczej. S¹ to przewa¿nie sprawy o
charakterze proceduralnym, lub niewielkiej wadze.
Ka¿de g³osuj¹ce pañstwo dysponuje w ramach tej
procedury jednym g³osem.

Zasada kwalifikowanej wiêkszoœci g³osów obo-

wi¹zuje - na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego -
w prawie wszystkich sprawach wi¹¿¹cych siê z ryn-
kiem wewnêtrznym. Traktat o UE z Maastricht roz-
ci¹gn¹³ zasadê g³osowania kwalifikowanego m.in.
na uchwalanie przepisów w ramach Wspólnej Poli-
tyki Rolnej, swobodê przep³ywu si³y roboczej oraz
zawieranie niektórych umów z pañstwami trzecimi
i organizacjami miêdzynarodowymi. Traktat amster-
damski z 1997 r. znacznie rozszerzy³ zakres przed-
miotowy decyzji podejmowanych kwalifikowan¹
wiêkszoœci¹ g³osów na takie m.in. sytuacje, jak za-
wieszenie danego pañstwa cz³onkowskiego w pra-
wach cz³onka w przypadku stwierdzenia trwa³ego
i powa¿nego ³amania przez nie fundamentalnych
praw cz³owieka, decyzje wykonawcze wobec decy-
zji ramowych w ramach II i III filaru UE oraz decyzje o
przyjêciu wspólnych akcji lub wspólnych stanowisk w
wykonaniu zatwierdzonych wczeœniej przez Radê
Europejsk¹ wspólnych strategii, ujednolicanie
przepisów prawnych i administracyjnych w zakresie

osiedlania siê obcokrajowców, przyjmowanie
i realizacja ramowych programów badañ nauko-
wych i rozwoju technologicznego, kwestie ochrony
zdrowia i interesów konsumentów (w tym przyjmo-
wanie wspólnych norm weterynaryjnych i fitosanit-
arnych) i in.

Traktat nicejski, uzgodniony na „szczycie” UE w

Nicei w grudniu 2000 r., idzie jeszcze dalej w kie-
runku rozszerzenia zakresu decyzji podejmowanych
kwalifikowan¹ wiêkszoœci¹ g³osów. Z wymogu jed-
nomyœlnoœci zrezygnowano m.in. w odniesieniu do
nominacji na wy¿sze unijne stanowiska (w tym prze-
wodnicz¹cego Komisji Europejskiej oraz sekretarza
generalnego Rady UE - Wysokiego Przedstawiciela
ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeñstwa
oraz jego zastêpcy), a tak¿e w przypadku decyzji
odnosz¹cych siê do miêdzynarodowego handlu
us³ugami (z pewnymi wyj¹tkami). Od 1 maja 2004 r.
zasada g³osowania wiêkszoœciowego zacznie obo-
wi¹zywaæ w odniesieniu do niektórych decyzji z za-
kresu polityki wizowej i azylowej, a od 1 stycznia
2007 r. - w kwestiach zwi¹zanych z funduszami
strukturalnymi i Funduszem Spójnoœci.

Przy g³osowaniu kwalifikowan¹ wiêkszoœci¹,

waga g³osów zale¿y przede wszystkim od liczebno-
œci spo³eczeñstwa danego kraju cz³onkowskiego.
Ogólna liczba g³osów bêd¹ca w dyspozycji Rady UE
wynosi obecnie 87 i jest podzielona w sposób nastê-
puj¹cy: Francja, Niemcy, Wielka Brytania i W³ochy -
po 10 g³osów, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja,
Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4,
Dania, Finlandia i Irlandia - po 3 oraz Luksemburg -
2 g³osy. Jeœli g³osowanie odbywa siê na wniosek Ko-
misji, dla jego przyjêcia wymagane s¹ co najmniej
62 g³osy opowiadaj¹ce siê za wnioskiem, a w innych
przypadkach - co najmniej 62 g³osów oddanych
przez co najmniej 10 pañstw.

Kwestia „wa¿enia” g³osów w Radzie UE by³a

jednym z g³ównych punktów agendy tocz¹cej siê od
14 lutego 2000 r. konferencji miêdzyrz¹dowej,
maj¹cej na celu uzgodnienie zmian o charakterze
instytucjonalnym, uznanych za najwa¿niejsze w kon-
tekœcie zamierzonego rozszerzenia Unii Europejskiej
na Wschód. Konferencja ta zakoñczy³a siê uzgod-
nieniem wspomnianego wy¿ej traktatu nicejskiego w
nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. Traktat rozstrzyga o
nowym podziale g³osów w Radzie UE pomiêdzy obe-
cnymi pañstwami cz³onkowskimi, a tak¿e rezerwuje
stosown¹ liczbê g³osów dla ka¿dego spoœród pro-

wadz¹cych negocjacje akcesyjne dwunastu pañstw
kandyduj¹cych. Najwiêksz¹ (i równ¹ - po 29) liczb¹
g³osów dysponowaæ bêd¹ w przysz³oœci cztery naj-
wiêksze pañstwa cz³onkowskie: Niemcy, Wielka Bry-
tania, Francja i W³ochy. Hiszpania otrzyma 27 g³o-
sów, Holandia 13, Grecja, Belgia i Portugalia - po
12, Szwecja i Austria - po 10, Dania, Finlandia oraz
Irlandia - po 7, a najmniejszy Luksemburg - 4 g³osy.
Spoœród nowych, przysz³ych cz³onków najwiêksza
liczba g³osów przypadnie Polsce - 27, a nastêpnie
Rumunii - 14, Czechom i Wêgrom - po 12, Bu³garii -
10, S³owacji i Litwie - po 7, £otwie, S³owenii, Estonii
i Cyprowi - po 4 oraz Malcie - 3 g³osy. W g³osowa-
niach, które bêd¹ siê odbywaæ przed poszerzeniem
UE, na wniosek Komisji Europejskiej dla podjêcia de-
cyzji kwalifikowan¹ wiêkszoœci¹ wymagane bêdzie
170 g³osów „za" (na ³¹czn¹ liczbê 237 g³osów),
oddanych przez co najmniej po³owê cz³onków, w
innych przypadkach 170 g³osów „za", oddanych
przez co najmniej dwie trzecie cz³onków. Po rozsze-
rzeniu UE o wszystkich dwunastu prowadz¹cych
obecnie negocjacje akcesyjne kandydatów, ³¹czna
liczba g³osów w Radzie UE wzroœnie do 345, a dla
podjêcia decyzji kwalifikowan¹ wiêkszoœci¹ g³osów
potrzeba bêdzie co najmniej 258 g³osów „za" odda-
nych przez wiêkszoœæ pañstw (jeœli g³osowanie odby-
wa siê na wniosek Komisji) lub dwie trzecie pañstw (w
innych przypadkach). Dodatkowo ustalono 62-proc.
próg ludnoœciowy, który oznacza, ¿e za decyzj¹
podejmowan¹ kwalifikowan¹ wiêkszoœci¹ g³osów
powinny siê opowiedzieæ pañstwa reprezentuj¹ce co
najmniej 62 proc. potencja³u ludnoœciowego ca³ej
Unii.

Zasada jednomyœlnoœci przy podejmowaniu

decyzji przez Radê UE jest stosowana, jeœli rozstrzy-
gane s¹ sprawy o znaczeniu podstawowym. Nale¿¹
do nich np. kwestie zwi¹zane z zawieraniem umów o
stowarzyszeniu, czy te¿ traktatów akcesyjnych. Za-
kres stosowania zasady jednomyœlnoœci jest - wraz z
postêpem europejskiej integracji - stopniowo ogra-
niczany.

Uprawnienia Parlamentu Europejskiego
w procesie decyzyjnym

Uprawnienia Parlamentu Europejskiego w pro-

cesie decyzyjnym mog¹ mieæ charakter opiniodaw-
czy, wspó³decyduj¹cy i akceptuj¹cy.

Pierwsza procedura, w ramach której Parla-

ment Europejski wyra¿a wy³¹cznie swoj¹ opiniê wo-

Uprawnienia Parlamentu Europejskiego
w procesie decyzyjnym

bec projektów legislacyjnych przesy³anych do niego
przez Komisjê Europejsk¹, by³a we Wspólnotach
Europejskich tradycyjnie najczêœciej stosowana. Od-
nosi siê ona obecnie m.in. do kwestii obywatelstwa
UE, prawa osiedlania siê, harmonizacji podatków
poœrednich, spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej,
Wspólnej Polityki Rolnej i in.

Procedura wspó³decydowania zosta³a wpro-

wadzona na mocy traktatu z Maastricht i mia³a na
celu demokratyzacjê procesu legislacyjnego we
Wspólnotach. Okreœla ona podzia³ ról w tym pro-
cesie pomiêdzy Rad¹ UE a Parlamentem, daj¹c
Parlamentowi prawo odrzucenia przedstawionej
przez Komisjê propozycji legislacyjnej. Parlament
musi zaœ w pierwszym etapie tej procedury dzia³aæ
absolutn¹ wiêkszoœci¹ g³osów, a w drugim - kwalifi-
kowan¹ wiêkszoœci¹ g³osów.

Traktat amsterdamski rozszerzy³ zakres proce-

dury wspó³decydowania m.in. na sprawy w dziedzi-
nie wspomagania zatrudnienia, niektóre aspekty
ochrony zdrowia, polityki socjalnej i transportowej,
walkê z oszustwami finansowymi, wspó³pracê s³u¿b
celnych, statystykê, kwestiê ochrony danych osobo-
wych, sieci transeuropejskie, programy w dziedzinie
badañ naukowych i rozwoju technologii oraz inne.

Rola akceptuj¹ca Parlamentu Europejskiego

wobec propozycji zg³aszanych przez Komisjê Euro-
pejsk¹, a nastêpnie przyjêtych przez Radê UE, uwi-
dacznia siê wyraŸnie podczas przyjmowania
bud¿etu UE. Parlament ma prawo do czêœciowej
zmiany bud¿etu (w ramach tzw. wydatków nieobli-
gatoryjnych, nie wynikaj¹cych ze zobowi¹zañ trak-
tatowych) lub do jego ca³kowitego odrzucenia (kwa-
lifikowan¹ wiêkszoœci¹ dwóch trzecich g³osów).

Ponadto, Parlament Europejski na mocy Trak-

tatu amsterdamskiego zatwierdza sk³ad Komisji
Europejskiej oraz wyra¿a zgodê na nominacjê prze-
wodnicz¹cego Komisji Europejskiej, którego kandy-
datura zosta³a wczeœniej uzgodniona przez pañstwa
cz³onkowskie (poprzednio Parlament mia³ wy³¹cznie
prawo opiniowania tej kandydatury).

Instytucje doradcze

Funkcje doradcze w procesie podejmowania

decyzji przypadaj¹ Komitetowi Ekonomiczno-Spo-
³ecznemu (wspólnemu dla Wspólnoty Europejskiej
i EURATOM-u), Komitetowi Regionów (powo³anemu

Instytucje doradcze

Jak funkcjonuje Unia Europejska

Jak funkcjonuje Unia Europejska

dla Wspólnoty Europejskiej przez Traktat o UE) oraz
Komitetowi Konsultacyjnemu, istniej¹cemu w struk-
turze Europejskiej Wspólnoty Wêgla i Stali. W niek-
tórych, istotnych z punktu widzenia rozwoju spo³ecz-
no-gospodarczego sprawach, jak np. swobodny
przep³yw si³y roboczej, prawo osiedlania siê, komu-
nikacja i transport, kszta³cenie ogólne i zawodowe,
ochrona zdrowia, sieci transeuropejskie czy spójnoœæ
gospodarcza i spo³eczna, Komisja Europejska i Rada
UE maj¹ obowi¹zek przeprowadzenia konsultacji z
Komitetem Ekonomiczno-Spo³ecznym. W przypadku
Komitetu Regionów obowi¹zek taki wystêpuje m.in.
w odniesieniu do legislacji zwi¹zanej z kszta³ceniem
ogólnym i zawodowym, kultur¹, ochron¹ zdrowia,
transportem, sieciami transeuropejskimi oraz spój-
noœci¹ gospodarcz¹ i spo³eczn¹.

Rola Trybuna³u Sprawiedliwoœci

Porz¹dek prawny Unii Europejskiej jest stale

wzbogacany o orzecznictwo Trybuna³u Sprawiedli-
woœci, dokonuj¹cego interpretacji prawa wspólno-
towego. Trybuna³ Sprawiedliwoœci jest instancj¹
ostateczn¹. Rozstrzyga on m.in. spory pomiêdzy
pañstwami na tle wyk³adni prawa traktatowego.
Równie¿ Komisja Europejska mo¿e wyst¹piæ do
Trybuna³u z powództwem przeciw danemu pañstwu
cz³onkowskiemu, nie wywi¹zuj¹cemu siê z przyjê-
tych w traktatach zobowi¹zañ.

Orzeczenie Trybuna³u Sprawiedliwoœci prze-

ciwko któremuœ pañstwu cz³onkowskiemu ma chara-
kter deklaratywny, stwierdzaj¹cy stan prawny. Try-
buna³ nie mo¿e natomiast w sposób bezpoœredni na-
kazaæ danemu pañstwu usuniêcia rozbie¿noœci
prawnych lub te¿ uchyliæ niezgodny - jego zdaniem -
przepis prawny istniej¹cy w danym pañstwie. Jeœli
pañstwo nie stosuje siê do orzeczenia Trybuna³u,
Komisja Europejska jest upowa¿niona do wyra¿enia
swej opinii na ten temat, a nastêpnie - do ponownego
wniesienia sprawy do Trybuna³u Sprawiedliwoœci,
przedk³adaj¹c równoczeœnie Trybuna³owi propozy-
cjê na³o¿enia na dane pañstwo okreœlonej kary
pieniê¿nej.

Trybuna³ Sprawiedliwoœci kontroluje te¿

legalnoœæ aktów prawnych wydawanych przez upo-
wa¿nione instytucje UE, poci¹gaj¹cych za sob¹
skutki prawne dla stron trzecich.

maj 2002

Rola Trybuna³u Sprawiedliwoœci

Wiêcej informacji na stronach:

http://www.europa.eu.int
http://www.europa.eu.int/abc-en.htm

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
http://www.europa.delpol.pl

Urz¹d Komitetu Integracji Europejskiej
http://www.ukie.gov.pl

Jak funkcjonuje Unia Europejska

Jak funkcjonuje Unia Europejska

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa
tel.: [phone]; fax: [phone]
e-mail: [e-mail]
www.europa.delpol.pl

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

P

U

N

K

T

INFORMACYJNY

E U R O P E J S K I E J

U
N
I

I

P

U

N

K

T