Specyfikacja UE:
UE funkcjonuje dzięki temu, że państwa członkowskie przekazały część swoich praw instytucjom niezależnym, które mają reprezentować wspólny interes. Instytucjami tymi są:
Rada Europejska – wytacza główne cele rozwojowe
Rada UE (Ministrów) – tworzy prawo UE
Komisja Europejska – organ wykonawczy
Parlament Europejski – bierze udział w tworzeniu prawa
EBC
Trybunał Sprawiedliwości – czuwa nad przestrzeganiem prawa
Ponadnarodowość dotyczy:
Części instytucji UE – Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, EBC ( z zastrzeżeniem strefa euro)
Części polityk, hymn, flaga, służba dyplomatyczna
Fundamenty na których opiera się UE:
Traktat Lizboński
Traktat o funkcjonowaniu UE
Art. 2 wartości UE:
Państwo prawa jako wartość: poszanowanie wolności, praw człowieka, demokracja
Zasada niedyskryminacji, zasada równości, zakaz dyskryminowania ze względu na rasę, płeć, wyznanie, wiek, orientację, zakaz dyskryminowania ze względu na zatrudnienie czy w przypadku zakładania firm, swobodny przepływ osób
Zasada solidarności – wspólna realizacja + solidarność finansowa
UE wprowadziła sankcje za nieprzestrzeganie tych zasad (Art. 7)- zwieszenie niektórych praw danego państwa, łącznie z prawem do głosowania.
Cele UE (art. 3):
Wspieranie pokoju, wartości i dobrobytu
Zasady UE (art. 5):
Unia działa wyłączenie w ramach przyznanych jej kompetencji
Zasada subsydiarności – UE nie może się we wszystko wtrącać
Zasada proporcjonalności – środki podejmowane przez UE, powinny być adekwatne do podjętych zadań
Kompetencje UE (traktat o funkcjonowaniu UE art. 3)- kategorie:
Wyłączne
Unia celna
Konkurencja
Polityka pieniężna w strefie euro
Wspólna polityka handlowa
Zachowanie morskich zasobów biologicznych
Dzielone
Rynek wewnętrzny
Polityka spójności
Rolnictwo i rybołówstwo energia i polityka energetyczna
Bezpieczeństwo sektora publicznego
Środowisko naturalne
Ochrona konsumenta
Wspierane/ uzupełniane/ koordynowane
Ochrona zdrowia
Przemysł
Kultura
Turystyka
Młodzież
Edukacja
Sport
Podejmowanie decyzji w UE zależy od filaru:
1 Filar – zasadniczą rolę odgrywają instytucje unijne, rządzi metoda wspólnotowa, decyzje podejmowane są głównie większości kwalifikowaną, proces decyzyjny: KE proponuje akt, a Rada i PE tworzą prawo. Zajmuje się sprawami gospodarczymi.
2 i 3. Filar – decydują rządy państw, a instytucje odgrywają role drugoplanową. Decyzje podejmowane są jednomyślnie. 2 filar zajmuje się polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, a 3 współpracą sądowniczą
2 i 4 filar – liczba instytucji które biorą udział w podejmowaniu decyzji jest ograniczona.
Procedury podejmowania decyzji w UE:
Procedura prawodawcza – PE i Rada podejmują decyzję, stanowią prawo, EBC, Trybunał Sprawiedliwości mają inicjatywę ustawodawczą
Proces decyzyjny
Procedura stanowienia prawa – Stanowi Rada UE z udziałem PE (33 przypadki), PE z udziałem Rady (3 przypadki)
Procedura stanowienia budżetu – KE przygotowuje projekt budżetu, a Rada UE i PE uchwalają go.
Zasady:
instytucje te muszą uwzględniać prawo wspólnotowe
każda instytucja powinna działać w ramach swoich uprawnień – zasada równowagi instytucjonalnej
zasada autonomii instytucjonalnej – niezależność wewnętrznych instytucji
zasada lokalnej współpracy
W UE funkcjonują 23 języki urzędowe, które obowiązują do wszystkich aktów prawnych. Języki robocze są stosowane zwyczajowo przez pewne instytucje. Dokument PE są tłumaczone na angielski, francuski, niemiecki i włoski. Trybunał Sprawiedliwości – j. roboczy – francuski.
Rada Europejska – szczyty UE zwoływane w razie potrzeby od 1961 roku, natomiast od 1974 roku odbywają się one 3 razy w roku i uczestniczą w nich szefowie rządów. Konkluzje Rady są przedstawiane w PE. Funkcjonowała na zasadach zwyczajowych, nie była formalnie instytucją UE. Dopiero Traktat z Maastricht włączył ją do UE, określił jej kompetencje i częstotliwość. Traktat Lizboński uznał ją za instytucje. Spotyka się 4 razy w roku i musi formalnie przedstawiać wszystkie swoje konkluzje.
Skład RE: szefowie państw lub rządów, przewodniczący RE, KE i wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, minister ds. integracji i uczestnicy COREPEK
Obrady RE: 1 etap to sesja plenarna – cały skład, 2 etap sesja szefów rządów lub państw z przewodniczącym KE, 3 etap sesja ministrów.
Od 2004 roku wszystkie szczytu są w Brukseli. Kluczowe decyzje podejmowane są przez konsensus – jednomyślnie, inne decyzje większością kwalifikowaną.
Kompetencje RE:
ustalanie tempa rozwoju integracji
wytyczanie kierunków rozwoju integracji i jej pogłębiania
nadaje UE impulsy niezbędne do jej rozwoju, wyznacza cele które UE ma osiągnąć
nie pełni funkcji prawodawczej
wytyczanie kierunków polityki i bezpieczeństwa
poszerzanie UE o nowe państwa
wytyczanie kierunków przemian instytucjonalnych w ramach UE
Rada UE (Ministrów) – składa się z ministrów państw członkowskich, odgrywa kluczową rolę w procesie integracji. Reprezentuje interesy państw członkowskich ale również całej UE. Jest instytucją stanowiącą prawo UE, ale również realizującą politykę zagraniczną (realizuje funkcje wykonawcze). Zatwierdza propozycje praw które formułuje KE. Rada pełni razem z PE funkcje prawodawczą i budżetową – pełni funkcję określania polityki i koordynacji zgodnie z warunkami przewidzianymi w traktatach.
Skład Rady UE:
Rada ds. ogólnych – ministrowie spraw zagranicznych, zbiera się co miesiąc
Rada da stosunków zewnętrznych – ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony
ECOFIN – Rada ds. współpracy gospodarczej i finansowej - ministrowie finansowów
Rada ds. sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Rada ds. zatrudnienia
Rada ds. konkurencyjności – ministrowie gospodarki
Rada ds. ochrony środowiska
Transport, telekomunikacja i energia
Rolnictwo i rybołustwo
Edukacja, młodzież i kultura – spotyka się 2 razy w roku
Rada UE ma swoją strukturę:
Ministrowie ->COREPER -> eksperci (krajowi urzędnicy uczestniczący w podejmowaniu decyzji)
COREPER - komitet stałych przedstawicieli, jego członkami są ambasadorowie i ich zastępcy
Co 6 miesięcy zmienia się przewodniczący Rada UE, bo co 6 miesięcy zmienia się prezydencja.
Prezydencja daje równe szanse krajom członkowskim. Kraj który sprawuje prezydencję nie powinien dbać tylko o swój interes, ale może go promować.
Akty prawne Rady zależą od filaru:
1 filar
rozporządzenia – prawo paneuropejskie
dyrektywy
decyzja – wiążąca w stosunku do określonych podmiotów
rekomendacje i opinie
2 filar
wspólne działania – określa cel, zakres, środki, czas obowiązywania, warunki realizacji
wspólne stanowiska – określa stosunek UE jako całości do określonej kwestii. Stanowi wytyczne dla krajów członkowskich , które muszą dostosować do tego swoje prawo.
Decyzje są podejmowane jednomyślnie lub :
większością głosów w sprawach mniej ważnych (14 na 27)
większością kwalifikowaną
konsensus
Parlament Europejski – instytucja unijna. 1952 roku wraz z rozpoczęciem działalności europejskiej wspólnoty węgla i stali powołano Wspólne Zgromadzenie, którego rolą było wydawanie opinii o niewiążącym charakterze. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich, którzy są wybierani z pośród posłów krajowych. Siedzibą jest w Sztrasburgu. W Brukseli obradują Komisje PE i częściowo w Luksemburgu. Obecnie członków wybiera się w demokratycznych wyborach, ich liczba zmienia się ponieważ zmienia się liczba państw członkowskich.
736 posłów jest obecnie członkami PE, min 6 członków na państwo członkowskie, max 96. Traktat Lisboński przewiduje że po 2014 będzie 750 posłów+ przewodniczący.
Kompetencje PE:
funkcje konsultacyjno- kontrolno – opiniodawcze – pierwotnie
obecnie coraz większą role pełnią funkcje prawodawcze (od 1987 roku).
Pełni wspólnie z Rada funkcje prawodawczą i budżetową
Funkcję kontroli politycznej i konsultacyjne zgodnie z warunkami przewidzianymi w traktatach
Wybiera przewodniczącego komisji
PE jest wybierany na 5 – letnią kadencje. Wybory są bezpośrednie, powszechne, wolne i tajne.
Zakres funkcji PE: obejmuje ok połowy legislacji unijnych obejmuje ok połowy legislacji unijnych. Jeśli PE nie zaakceptuje budżetu to musi być on zrobiony na nowo. PE kontroluje wydatkowanie pieniędzy przez Komisję, kontrola ta sprawowana jest na bieżąco i musi składać sprawozdania parlamentowi. Zatwierdza przewodniczącego i skład KE. Przyjmuje sprawozdania od Rady i Rady Europejskiej.
Funkcjonowanie PE:
PE jest wielonarodowy, wielojęzyczny, wielopartyjny. W jego skład wchodzą głównie zawodowi politycy.
Powstają frakcje parlamentarne, które są oparte na podobnych poglądach. Obecnie 8 frakcji.
Struktura PE: parlament 2 – izbowy. Głównym organem kierującym jest Komisja przewodniczących (przewodniczący i wice KE, szefowie poszczególnych frakcji. Ustala harmonogram prac KE. PE składa się z ok 20 Komisji: Komisja spraw zagranicznych, komisja budżetowa, komisja prawna, komisja rolnictwa i rozwoju wsi.
Organizacja prac PE:
Sesje plenarne – wszyscy członkowie zbierają się i głosują
Komisje – najważniejszy organ merytoryczny, miejsce podejmowania decyzji.
Pozycja PE: PE jest jedynym przejawem demokracji w UE, jednak kraje są reprezentowane przez rożną ilość przedstawicieli w PE – niektóre państwa mają większy a inne mniejszy wpływ na decyzje.
Procedury podejmowania decyzji w PE są mało przejrzyste. Rola formalna PE zwiększa się jednak jego znaczenie społeczne maleje.
Komisja Europejska – funkcjonuje formalnie od 1967 roku w wyniku fuzji organów europejskich. Przeszła przemianę w 1990 roku (kwestie organizacyjne i zasady funkcjonowania). Zajmuje się polityką i organizowaniem i administrowaniem. Ma swój wymiar ponadnarodowy i narodowy. Wybierany na 5 lat.
Traktat Lizboński mówi że KE:
Wspiera ogólny interes UE i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy.
Czuwanie nad stosowaniem traktatów i środków przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie.
Wykonuje budżet
Zarządza programami unijnymi
Reprezentowanie UE na zewnątrz – biura UE w różnych krajach
Funkcja mediatora
Pełni funkcję informacyjną
Wpływy KE:
Jest mocno ograniczona przez wpływy państw członkowskich. Jej wpływy zależą od jej członków. Rządy chcą zajmować jak najwyższe stanowiska komisarzy.
Struktura KE:
Pracowników KE można podzielić na:
Przewodniczącego i komisarzy – ciało polityczne
Pracownicy stanowiący służbę publiczną – departamenty. Funkcjonuje na poziomie funkcjonalnym lub gałęziowym. Dyrekcje generalne zajmują się przygotowywaniem decyzji. Funkcjonują też komitety ekspertów ( tymczasowe). KE współpracuje też z lobbystami zasięgając ich rad.
Odpowiedzialność komisarzy ( jest ich 27) ma charakter polityczny, podejmują decyzje o charakterze politycznym, decyzje podejmowane są przez konsens. Komisarze sprawują nadzór nad swoimi resortami. Komisja jest niezależna w podejmowanych decyzjach. Komisarze są powoływani przez rządy państw członkowskich. Przewodniczący KE może zaakceptować lub odrzucić kandydatury. Gdy skład zostanie ustalony musi go potwierdzić PE.
Komisarze działają dzięki gabinetom komisarzy. Gabinety te dbają o to by interes danego komisarza był respektowany. Koordynują prace między komisarzami, oceniają propozycje innych służb KE, reprezentują na zewnątrz komisarzy.
Trybunał Sprawiedliwości: Składa się z trzech organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu i Sądu do spraw Służby Publicznej.
Skład TS: W skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wchodzi po 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa także 8 rzeczników generalnych. W skład Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wchodzi siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na okres sześciu lat. Możliwość reelekcji na 3 lata lub 6. Co 3 lata wymiana połowy składu sędziowskiego. Sędziowie rozpatrują sprawy różnego rodzaju.
Rzecznik generalny - wysoki urzędnik sądowy, wchodzący w skład Trybunału Sprawiedliwości. Głównym zadaniem rzeczników jest sporządzanie na wniosek sędziów opinii prawnych w przedmiocie spraw rozpoznawanych przez Trybunał. Opinie rzeczników nie są wiążące dla sędziów Trybunału, niemniej bardzo często treść wyroku pokrywa się z treścią opinii. W strukturze Trybunału działa 15 rzeczników generalnych. Są mianowani przez rządy państw członkowskich Unii Europejskiej za ich wspólną zgodą, na 6 lat, spośród osób dających gwarancje pełnej niezależności.
Zadania TS: kontroluje legalność aktów prawnych UE / czuwa nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów / dokonuje obowiązującej wykładni prawa Unii Europejskiej na wniosek sądów krajowych.
- zasada odpowiedzialności państw członkowskich za poniesione szkody.
- zasada wzajemnego uznawania Jeżeli towar został wprowadzony do obrotu na rynek jakiegoś kraju członkowskiego, tzn. że w innych krajach członkowskich też może być legalnie sprzedawany bez procedury dopuszczania go do obrotu.
Decyzje podejmowane przez TS: rozstrzyga orzeczenia wstępne oraz skargi bezpośrednie
Rodzaje skarg:
skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązania. Wnoszone przeciwko rządom państw członkowskich w związku z niestosowaniem prawa EU
skarga o stwierdzenie nieważności. Mogą ją wnieść instytucje EU bądź państwa członkowskie przeciwko aktom prawnym EU, które są niezgodne z traktatami lub prawami podstawowymi.
skargi na bezczynność. Skargi przeciwko instytucjom EU na zaniechanie działania.
skargi bezpośrednie wnoszone przez osoby fizyczne lub prawne.
Trybunał Obrachunkowy: Jest instytucją autonomiczną (powołany przez Radę Europejską, uzyskał niezależność). Składa się z 27 członków - przedstawicieli krajów. Mają tytuł sędziów, mimo że de facto nimi nie są. Został powołany w 1975 r. ale dopiero traktat z Maastricht nadał mu status instytucji EU. Członkami są ludzie z dużym doświadczeniem w kwestiach finansowych, kontroli.
Zadania TO: Zajmuje się kontrolą finansów UE / Kontroluje instytucje EU które mają dostęp o pieniędzy EU. np. w Polsce Ministerstwo Rozwoje Regionalnego.
Kontrola na podstawie dokumentów oraz field control. Kontrole wykazuję, że część środków jest wydawane w sposób nieprawidłowy Około 11% wydatku budżetu EU są wydawane w sposób nieprawidłowy. Jeżeli pieniądze są nieprawidłowo wydawane, to powinny być zwrócone ale UE Anie zawsze to egzekwuje.
Europejski Bank Centralny: bank centralny Unii Europejskiej. Centralna instytucja w ESBC. Kierowany przez prezesa, wiceprezesa i 6 członków zarządu; wybierani przez prezesów rządów na 8 lat (kadencja nieodnawialna).
Zadania EBC:
polityka pieniężna w strefie euro
definiowanie i realizacja polityki pieniężnej w państwach strefy euro
powadzenie operacji walutowych (ERM II)
utrzymywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi państw stref euro
nadzór nad systemem ostrożnościowym
emisja euro
Cele EBC i Eurosystemu [ESBC]:
stabilność cen
bez uszczerbku dla celu wspierania polityk unijnych.
Kompetencje EBC:
wyłączne prawo emisji euro
jest niezależny w swojej działalności
Europejski System Banków Centralnych: ESBC składa się z EBC i krajowych banków centralnych (KBC) wszystkich państw członkowskich UE, niezależnie od tego, czy przyjęły one euro. Zarządza nim Rada Ogólna – przygotowuje kraje do przyjęcia euro, która będzie istnieć, dopóki wszystkie państwa członkowskie nie wprowadzą wspólnej waluty. składa się z:
prezesa i wiceprezesa EBC,
prezesów krajowych banków centralnych 27 państw członkowskich UE.
Eurosystem: składa się z EBC i krajowych banków centralnych tych państw, które przyjęły euro. Eurosystem i ESBC będą współistnieć, dopóki wszystkie państwa członkowskie UE nie przystąpią do strefy euro. Zarządza nim Rada prezesów (prezesi BC krajów które przyjęły euro) – formułuje politykę pieniężną i zarząd (prezes, wiceprezes i 4 inne osoby) – realizuje politykę pieniężną
Czym się zajmuje ESBC:
definiowanie i realizacja polityki pieniężnej EU
prowadzenie operacji walutowych
zarządzeni rezerwami walutowymi
popieranie niezależnego funkcjonowanie systemów płatniczych
nadzór nad instytucjami kredytywami
Organy pomocnicze:
komitet ekonomiczno - społeczny - wyłonił się z komitetu doradczego przy EWWIS. Potem wspólny komitet dla 3 wspólnot. Pierwotnie doradzał Radzie i Komisji. Z czasem PE. Składa się z przedstawicieli organizacji pracowniczych czy podmiotów reprezentujących społ. obywatelskie. Jest tam 350 miejsc. Polska ma 21 członków. Kandydatury zgłaszają rządy państw. Kadencja trwa 5 lat. Członkowie komitetu ek-społ powinni reprezentować interes ogólny. Z Polski komitet reprezentują: pracodawcy z sektora państwowego i prywatnego, związki zawodowe, solidarność, rolnicy.
komitet regionów - powstał w połowie lat 90. Przyczyną była postępująca integracja i chęć zwiększenia reprezentacji przedstawicieli regionów. Składa się z 350 osób. Polska ma 21 przedstawicieli. Przedstawicieli powołuje Rada EU na wniosek rządów na 5 lat. Komitet regionów zajmuje się polityką spójności, rynkiem pracy, edukacją.
Zasady tworzenia budżetu:
zasada jedności budżetu
zasada uniwersalności - dochody budżetowe nie mogą być przypisywane do poszczególnych celów.
zasada jednoroczności – budżet na jeden rok
zasada równowagi - budżet EU musi być zbilansowany
zasada specjalizacji wydatków - wydatki budżetowe muszą mieć określone cele
Zasada subsydiarności - ma wspomagać zadania, których nie da się zrealizować na niższych szczeblach.
Funkcje budżetu:
finansuje polityki EU
narzędzie spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej
wyrównywanie bilansu korzyści i kosztów integracji europejskiej
Źródła zasilania budżetu UE:
Tradycyjne zasoby własne – cła od wyrobów przemysłowych, cła od produktów rolnych, opłata cukrowa,
VAT – wyliczamy zharmonizowaną podstawę VAT dla wszystkich krajów, która nie może być większa niż 50% dochodu narodowego brutto. Jest ona później mnożona przez ustalony współczynnik, dzięki czemu wylicza się ile kraj ma wpłacić.
W 1988 roku wprowadzono dochód narodowy brutto.
Udziały poszczególnych kategorii dochodów w budżecie UE:
60% to dochody z dochodu narodowego brutto
15-20% dochody z tytułu VAT
15 – 20% dochody z tradycyjnych zasobów własnych
Rabat brytyjski – specjalna kategorii budżetowa, która mówi o tym że Wielka Brytania ma pewny rabat z tytułu wpłat do budżetu. Udzielony Wielkiej Brytanii w 1984 roku. Wielka Brytania dostaje zwrot 66% swojej ujemnej pozycji netto.
Funkcjonowanie budżetu:
Jest sprawny, system poboru pieniędzy jest efektywny
Jest nieprzejrzysty i niezrozumiały
Miał uniezależnić UE od państw członkowskich
Istnieją pewne zasady ale istnieją też wyjątki, poprzez co poszczególne państwa są traktowane inaczej.
Struktura budżetu:
Trwały wzrost
Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi
Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
UE jako partner globalny
Płace
Wyrównania
Zmiany w budżecie zaczęły się pod koniec lat 90, ponieważ pojawiły się nowe pozycje w budżecie – pomoc przedakcesyjna. Gdy UE zaczęła zajmować się polityką zagraniczną pojawiły się wydatki na wspólną politykę bezpieczeństwa. Jednak wraz z powstawaniem nowych pozycji budżet nie zwiększał się w sensie relatywnym.
Znaczenie budżetu dla państw członkowskich jest różne, zależy to od ich wielkości, zamożności i struktury gospodarki. Dla państwa które mają duży udział rolnictwa a także dla krajów mniejszych i biedniejszych znaczenie budżetu jest duże.
Największym beneficjentem netto jest w roku 2007 Grecja, a potem Polska.
Sprawiedliwy zwrot – podział tego kto ile płaci a kto ile dostanie, nie można dostawać tyle z budżetu ile się do niego wpłaci. Pieniądze które są wydawane przez kraje bogatsze na kraje biedniejsze nie muszą być stracony, może się okazać że te bogatsze kraje też odnoszą z tego tytułu korzyści.
Efekt Rotterdamski – Holandia zajmuje się handlem i mają największy port w UE, tak więc clą wszystkie produkty które przechodzą przez ten port do całej UE, tak więc są krajem które dużo wpłacają do budżetu.
Proces stanowienia budżetu:
W budżecie jest podział na wydatki obligatoryjne (polityka rolna, działania zewnętrzne, administracja i rezerwa budżetowa, decyduje Rada) i wydatki nieobligatoryjne (polityka rolna w sensie orientacji czyli zmian strukturalnych, polityka strukturalna i polityki wewnętrzne, decyduje tu Rada i PE).
Komisja jest zobowiązana przedstawić projekt budżetu Radzie do 1.09, następnie trafia do PE, następnie jest uchwalany.
Jeśli budżet nie zostanie uchwalony to jest tzw. prowizorium budżetowe i co miesiąc wydawana jest 1/12 budżetu z tamtego roku.
Polityka konkurencji – polityka ochrony konkurencji, ograniczenie nieefektywności monopolu, nieefektywność mix, nieefektywność dynamiczna – nie jest zainteresowany postępem. Ograniczenie konkurencji stanowi utrudnienie dla handlu międzynarodowego i integracji. Krajowa ochrona konkurencji nie wystarcza, ponieważ instytucje krajowe są ograniczone do poszczególnych krajów a jest potrzebny organ który będzie się tym zajmował na terenie całej wspólnoty. Potrzeba ta była zawarta w traktacie ustanawiającym EWG, nabrała szczególnego znaczenie gdy powstał jednolity rynek europejski.
Cel wspólnej polityki konkurencji:
Ochrona procesu konkurencji przed zakłóceniami ze strony podmiotów prywatnych i publicznych.
Budowa rynku wewnętrznego
Wspieranie konkurencyjności
Ochrona środowiska
Ochrona konsumenta
Zakres polityki konkurencji:
Jest wyznaczony w traktatach, np. Lisbońskim, w prawie wtórnym (rozporządzenia KE i Rady)
Do podmiotów rynkowych odnoszą się art. 101-106, a art. 107-109 państwa.
Artykuły te dotyczą porozumień między przedsiębiorstwami, nadużywania pozycji dominującej, pomocy publicznej, przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw posiadających specjalne prawa, kontroli przez KE koncentracji przedsiębiorstw.
Stanowieniem prawa zajmuje się Rada i PE (konsultacje).
KE inicjuje stanowienie tego prawa, przedstawia projekty aktów prawnych, a także realizuje na bieżąco politykę ochrony konkurencji. Czuwa też nad tym aby konkurencja nie była zagrożona.
Trybunał Sprawiedliwości interpretuje prawo i określa pewne terminy, np. co to jest przedsiębiorstwo. Weryfikuje też decyzje KE.
Instytucje krajowe – krajowe ograny antymonopolowe współpracujące z KE i między sobą. Powstałą Europejska Sieć Konkurencji.
Krajowe sondy antymonopolowe współpracujące z TS.
Elementy polityki ochrony konkurencji:
Reguły ochrony konkurencji dotyczące porozumień między przedsiębiorstwami - zakazuje ze skutkiem bezpośrednim wszelkich porozumień, które ograniczają konkurencję i ograniczają handel na jednolitym rynku wewnętrznym. Wyjątki:
Reguła de minimis w kwestii wpływu na handel.
Porozumienia korzystne ekonomicznie – wyłączenia indywidualne. Jeśli porozumienia sprzyjają postępowi technicznemu, ale ograniczają konkurencję, ale postęp techniczny jest ważniejszy to możemy to zaakceptować
Wyłączenia grupowe – usprawnienie procedury, dotyczą niektórych rodzajów umów.
Porozumienia bagatelne – z uwagi na małą skale obrotów KE się tym nie interesuje.
Jeśli KE dojdzie do wniosku że reguły zostały naruszone to wszczyna postępowanie.
Pozycja dominująca – art. 102 zakazuje nadużywania pozycji dominującej, kryterium nadużywania pozycji dominującej to wpływ na handel między państwami członkowskimi. Dotyczy to przedsiębiorstw nie tylko unijnych, ale także poza unijnych, np. chińskich.
Pozycja dominująca jest to sytuacja w której nie liczymy się z innymi uczestnikami rynku i uzależniamy od siebie innych uczestników rynku. Zapobiega konkurencji i nie liczy się z innymi podmiotami.
Rynek – może być zróżnicowany geograficznie i czasowo i przedmiotowo.
Kontrola koncentracji przedsiębiorstw – fuzje i połączenia, doprowadza do tworzenia się monopoli, a z drugiej strony pozwala zmniejszyć koszty i zwiększyć potencjał. KE zajmuje się kontrolą fuzji i przejęć jeśli mają one wymiar unijny.