Degradacja ekosystemów wodnych: Teoria: Degradacja. Różne źródła degradacji wód powierzchniowych. Hydrosfera - wodna powłoka Ziemi (wody atmosferyczne, powierzchniowe i podziemne w postaci stałej, ciekłej i gazowej). Woda w oceanach, morzach, jeziorach, rzekach, bagnach, pokrywie śnieżnej, lodowcach, zbiornikach wód podziemnych. Zasoby wodne hydrosfery - ok. 1,4 mld km3.: - morza i oceany - 96%, wody podziemne - 1,7%, wody na lądach - 2,3%. Jeziora płytkie - do 6 metrów głębokości. Zanieczyszczenie wód - niekorzystne zmiany właściwości fizycznych i chemicznych i bakteriologicznych wody spowodowane wprowadzeniem w nadmiarze substancji nieorganicznych (stałych, płynnych i gazowych), organicznych, radioaktywnych, czy wreszcie ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystanie wody do picia i celów gospodarczych. Największą ilość wody zużywają: - energetyka - hutnictwo - górnictwo - przemysł chemiczny i papierniczy Zanieczyszczenia wody mogą być: - naturalne - pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem, związkami żelaza) - sztuczne (antropogeniczne) - związane z działalnością człowieka, a pochodzące głównie ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych, rolniczych, składowisk odpadów komunalnych (wysypisk śmieci). Zanieczyszczenia sztuczne dzielimy na: biologiczne i chemiczne. Zanieczyszczenia biologiczne - obecność drobnoustrojów patogennych (bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn. Zanieczyszczenia chemiczne: - oleje, benzyny, smary - ropa i jej składniki - detergenty - chemiczne środki ochrony roślin (pestycydy) - nawozy (głównie związki fosforu i azotu) - węglowodory aromatyczne (benzo(a)piren) - sole metali ciężkich Jak zatruwana jest woda: - zapylanie powietrzem - dym - chów - fosfor - barwniki - metale ciężkie - kwaśne deszcze - smog - śnieg itp. Zanieczyszczenia organiczne; ich źródła: - odpady z gospodarstw domowych - odchody ludzi i zwierząt - ścieki przemysłowe Zanieczyszczenia nieorganiczne: Związki metali ciężkich - do najbardziej niebezpiecznych dla środowiska i człowieka ze względu na działanie i rozpowszechnianie zalicza się: - związki rtęci (przemysł elektrotechniczny i papierniczy) - ołowiu - kopalnie rud, ołowiu, szlaki komunikacyjne - kadmu - przemysł Zanieczyszczenia wód powierzchniowych w Polsce. Główne źródła zanieczyszczenia rzek: - zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych (w tym wody podgrzane) - regulacja i zabudowa hydrotechniczna rzek Zanieczyszczenie rzek nie jest stanem nieodwracalnym. Wody rzeczne, dzięki zachodzącym w nich procesom mają zdolność do samooczyszczania. Poprawa jakości wody następuje głównie za pośrednictwem występujących w niej mikroorganizmów. Samooczyszczenie to biochemiczne przekształcenie związków organicznych w związki prostsze, nieorganiczne, przy współudziale mikroorganizmów, kosztem pobieranego z wody i z powietrza tlenu. Głównym źródłem zanieczyszczenia jezior: - zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych - spływ powierzchniowy zawierający wymywane nawozy mineralne - eutrofizacja - czyli wzrost żyzności wód, spowodowany napływem substancji biogennych (N i P) - dopływ pestycydów zawierających metale ciężkie oraz węglowodory chlorowane (podlegają one kumulacji w komórkach, przez długi czas pozostają w wodzie w formie toksycznej i powodują wymarcie wielu organizmów Degradacja wód jezior jest procesem praktycznie nieodwracalnym (w małym stopniu się oczyszcza). Zanieczyszczenie Morza Bałtyckiego: - wprowadzenie substancji lub energii powodujących niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia Zanieczyszczenia powstające na lądzie - 97 %. Zanieczyszczenia wprowadzane do Bałtyku mogą być: - emitowane z atmosfery - zrzucane w postaci ścieków do rzek - zrzucane w postaci ścieków bezpośrednio do morza Skutki degradacji wód powierzchniowych: - zjawisko eutrofizacji (nadmiernego wzrostu żyzności wód) - zjawisko biomagnifikacji zanieczyszczeń (kumulacja substancji toksycznych w poszczególnych komponentach łańcucha troficznego) - zmniejszenie różnorodności siedliskowej i gatunkowej (niszczenie naturalnych miejsc lęgowych ptaków wodno-błotnych i tarlisk ryb, ograniczenie występowania roślinności zanurzonej) - zwiększone ryzyko występowania powodzi (na skutek uregulowania koryt rzecznych) Przyczyny eutrofizacji wód: - zmiany zagospodarowania zlewni jezior - wycinanie i wypalanie lasów - zwiększenie terenów uprawnych - celowe obniżenie poziomu jezior, np. dla uzyskania terenów rolniczych - stosowanie nawozów sztucznych - przejście w hodowli na wielohektarowy chów zwierząt - melioracja terenów rolniczych, a zwłaszcza gleb torfowych - likwidowanie oczek wodnych - doprowadzanie ścieków Regulacje i zabudowa hydrotechniczna rzek: - około 2/3 rzek w Polsce - uregulowane. Skanalizowana - Odra, Noteć, częściowo Wisła, Warta, lokalnie Bug i Narew Reguluje się w celu: - tworzenia warunków dla intensywnej gospodarki rolnej Budowle piętrzące - jazy, kanały, zapory, śluzy Nie powodujące piętrzenia - ostrogi, tamy podłużne, opaski, wały Ramowa Dyrektywa Wodna - do 2015 roku ma być stan dobry Pojęcie stanu Ekologicznego 5 stanów czystości wód