Temat 10: Procesy glebotwórcze
GLEBA - najbardziej zewntrzna powoka litosfery, skadajca si z lunych czstek mineralnych i organicznych, powietrza
i wilgoci. Gleba powstaje ze zwietrzeliny skalnej w wyniku oddziaywania na ni zmieniajcych si w czasie zespoów organizmów ywych, i czynników klimatycznych w okrelonych warunkach, rzeby terenu. Gleby ma zdolnoci zaspokajania potrzeb rolin na skadniki pokarmowe wod tlen i ciepo.
Procesy glebotwórcze to caoksztat zjawisk fizycznych, chemicznych, biochemicznych i biologicznych zachodzcych
w powierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej pod wpywem kontaktu z biosfer, atmosfer i hydrosfer w wyniku, których powstaj gleby.
Martwa skaa pod wpywem wietrzenia staje si rodowiskiem, na którym osiedlaj si mao wymagajce organizmy ywe. Pobieraj one na budow swojego ciaa róne skadniki pokarmowe, a jednoczenie wydzielaj róne skadniki organiczne, które wraz z obumarymi osobnikami stanowi mas przeksztacajca si nastpnie w próchnic. Powstawanie próchnicy wiadczy o tworzeniu si gleby. W miar gromadzenia si próchnicy i mieszania jej z mineraln zwietrzelin wytwarza si warstwa próchniczna, w której znajduj si skadniki pokarmowe rolin wyszych. Martwa skaa przeobraa si w gleb pod wpywem rónych procesów chemicznych, fizycznych a przede wszystkim biologicznych.
Czynnikami glebotwórczymi s:
Skaa macierzysta - skaa stanowica wierzchni warstw skorupy ziemskiej, z której ksztatuje si gleba. Skadniki gleby pochodz ze skay macierzystej, a mineralogiczne tworzywo gleby jest zblione do skadu skay macierzystej danej gleby. Spotykane w glebie odamki ska, mineray pierwotne i wtórne pochodz przewanie ze skay macierzystej. Wpyw skay macierzystej na gleb jest wyranym szczególnie w pocztkowym okresie tworzenia si gleb.
Biosfera - jest szczególnie wanym czynnikiem glebotwórczym. Biosfer stanowi wiat rolin i zwierzt wyszych oraz mikroorganizmy. Waciwe ksztatowanie si gleby rozpoczyna si z chwil pojawienia si ywych organizmów na zwietrzelinie skalnej. Wyrany wpyw na ksztatowanie si gleb wywiera wiat rolin, stanowicy w przyrodzie okrelone zespoy zwane formacjami rolinnymi np. drzewiasta, trawiasta. Czynny udzia w ksztatowaniu si gleb bierze równie wiat zwierzcy. Zwierzta bowiem rozdrabniaj obumare roliny i mieszaj z mineralnym tworzywem gleby.
Klimat - przede wszystkim opady atmosferyczne, temperatura, parowanie oraz wilgotno i ruch powietrza maj duy wpyw na ksztatowanie si gleby. Te czynniki maj wpyw na przebieg i kierunek wietrzenia oraz decydujco oddziaywaj na rolinno, co z kolei przesdza o kierunku ksztatowania si gleby.
Hydrosfera - jest to woda we wszystkich stanach skupienia (zarówno woda w oceanach, morzach, rzekach
i jeziorach, jak równie woda z opadów atmosferycznych oraz lodowców). Dziki wodzie s rozpuszczane mineray, przemieszczane lub gromadzone poszczególne skadniki oraz decyduje o yciu organizmów wystpujcych w glebie lub na jej powierzchni. W ksztatowaniu si gleb du rol spenia take woda spywajca po powierzchni.
Rzeba terenu - czyli uksztatowanie terenu, które decyduje w wielu przypadkach o powstaniu takiej a nie innej gleby. Zalenie bowiem od rzeby terenu odmiennie ksztatuj si stosunki wodne i cieplne. W terenie równinnym s one podobne na caej powierzchni i warunki tworzenia si gleb s jednakowe. Teren silnie urzebiony ma inne stosunki wodne i cieplne na zboczu ni u podnóa, co stwarza odmienne warunki ycia rolin i ksztatowania si gleb. Du rol odgrywa równie nachylenie terenu.
Dziaalno czowieka - dziaalno gospodarcza czowieka staje si coraz czciej czynnikiem decydujcym
o przebiegu procesu ksztatowania si gleby. Czowiek swymi zabiegami bezporednimi a nawet porednimi, wpywa na kierunek procesów zachodzcych w glebie. Do takich dziaa czowieka mona zaliczy usuwanie lasów, regulacj rzek, kopanie kanaów oraz zabiegi melioracyjne, przeciwerozyjne, uprawowe i nawozowe.
Czas - budowa i waciwoci gleb zale w okrelonych warunkach od czasu ksztatowania si gleb. Po upywie dugiego okresu czasu w glebie nastpuj zmiany ilociowe, które w efekcie powoduj zmiany jakociowe, co nazywamy ewolucj gleby. Wyróniamy gleby mode, o sabo wyksztaconych poziomach genetycznych i mao rozwinitym profilu glebowym, gleby dojrzae, o penym rozwiniciu profilu i nasileniu urodzajnoci oraz gleby stare, wyczerpane, o obnionej urodzajnoci.
Gleba zalenie od warunków jej ksztatowania si ma swoisty wygld i charakterystyczn budow profilu. Profilem nazywamy przekrój pionowy przez miszo warstwy Ziemi objtej procesem glebotwórczym. Gleba w miar wyksztacania si uzyskuje charakterystyczn budow profilu. Jego miszo (gboko od powierzchni gleby do skay macierzystej) i ukad poszczególnych poziomów genetycznych (warstwy gleby o charakterystycznych waciwociach powstae pod wpywem czynników glebotwórczych) stanowi podstaw w rozpoznawaniu gleb.
Najwaniejsze poziomy gleby wystpujce w profilu glebowym to:
Akumulacyjny (próchniczny) - próchniczy poziom glebowy, górna warstwa gleby, w której gromadz si chemiczne zwizki organiczne (gównie próchnica) i mineralne, powstae w wyniku rozkadu organizmów, zwaszcza rolinnych, ma due znaczenie dla yznoci gleby.
Eluwialny - poziom wymywania, jedna z górnych warstw gleb bielicoziemnych (poniej akumulacyjnego poziomu glebowego), z której zwizki mineralne zostay wypukane i osadzone w iluwialnym poziomie glebowym, obfituje w krzemionk, ma barw szar lub bia.
Iluwialny - poziom wmywania, gbsza warstwa gleb, zwasza bielicoziemnych, zawierajca zwizki elaza, wapnia, glinu i in. (uwolnione w procesie rozkadu mineraów glebowych), wymyte z akumulacyjnego poziomu glebowego i eluwialnego poziomu glebowego przez przesikajc wod. Gromadzenie si tych substancji w poziomie iluwialnym jest powodowane gównie przez koagulacj koloidów, krystalizacj soli, sorpcj gleby. Ma zwykle ciemn, brunatn barw i jest bardziej zbity od innych poziomów.
Glejowy - najczciej gbsza warstwa gleb podlegajcych okresowemu lub staemu nadmiernemu uwilgotnieniu. Ma barw szaroniebiesk z powodu obecnoci znacznych iloci zwizków zredukowanego elaza. Poziom glejowy wpywa na obnienie yznoci gleby i zwykle wskazuje na potrzeb jej odwodnienia.
Pod wzgldem profili wród wielu rónorodnych gleb rozróniamy:
Gleby o niewyksztaconym profilu - sabo rozwinite, pytkie i mao odróniajce si od skay macierzystej.
Gleby wyksztacone - w peni rozwinite, z dobrze wyksztaconymi poziomami genetycznymi.
Gleby cakowite - w caym profilu do gbokoci 150 cm wystpuje materia z tej samej skay macierzystej.
Gleby niecakowite - profil powsta z dwu lub wicej zoy ska.
CHARAKTERYSTYKA GLEB STREFOWYCH:
a) gleby tundrowe - strefowe gleby obszarów tundry, powstajce w warunkach silnego uwilgotnienia w lecie, wystpowania wieloletniej zmarzliny i skpej rolinnoci; do tych gleb zalicza si gleby poligonalne, niektóre glejowe (zabagniane gleby) i torfowo-glejowe. Wystpuj w klimacie subpolarnym, s pytkie, sabo wyksztacone, uprawiane rzadko (pn. Europa, Azja, Ameryka Pn.);
b) bielice - typ gleb z klasy gleb bielicoziemnych. Odznaczaj si bardzo duym stopniem zbielicowania i kwasowoci, tworz si z rónych utworów bezwglanowych, gównie z piasków kwarcowych. Podtypy: elaziste, próchnicze, elazisto-próchnicze i glejowe. Wystpuj w klimacie umiarkowanym chodnym (strefa lasów iglastych), dobrze rozwinite, wysoka kultura rolna (Europa r., Pn., Ni. Wsch-europejska, Kanada, pn. cz USA);
c) gleby brunatne - typ gleb brunatnoziemnych, do zasobnych w próchnic i zwizki miner. Profil glebowy skada si z poziomu akumulacyjnego i brunatnienia, odczyn przewanie obojtny lub lekko kwany (z wyjtkiem kwanych górskich). S do yzne, ale wytworzone z lessów i glin na terenach urzebionych oraz górskich wymagaj ochrony przed erozj. Wystpuj w klimacie umiarkowanym morskim (strefa lasów mieszanych i liciastych) daj wysokie plony (Europa zach., Azja, Afryka Pd. Wsch. Cz Australii, pn.-wsch. cz. USA);
d) czarnoziemy - wystpuj w klimacie umiarkowanym na lessach przy znacznym udziale rolinnoci trawiastej, bogaty poziom próchniczy, duo skadników odywczych, bardzo yzne (pd.- wsch. Australia, Ukraina, pampa argentyska, prerie Pn. Ameryki)
e) gleby kasztanowe - Wystpowanie: obszary ciepe, suche stepy. Odpowiednie nawodnienie daje bardzo wysokie plony (prerie w USA, pd. Argentyna, Europa, Azja - na pn. od M. Kaspijskiego i J. Auelskiego, Mongolia, pd.-zach. Australia na pn. od Kalachari)
f) czarnoziemy pustynne - niski poziom próchniczy i szybki jej rozkad, szarawe zabarwienie, brak rolinnoci
i niedobór wody, brak na obszarach pustynnych po duszym nawodnieniu i odsoleniu mog si nadawa do uprawy (Sahara, pustynie Azji i Australii)
g) czerwonoziemy - obszar okoorównikowy, czerwona barwa, dua zawarto zwizków elaza, ubogie w próchnic, mao yzne, trudne do uprawy (Amazonia, Ameryka r., Afryka Równikowa, pn. Australia)
CHARAKTERYSTYKA GLEB ASTREFOWYCH:
a) mady - wzdu dolin rzeczowych i na obszarze delty, bardzo yzne, bogate w próchnic (powstaj na bazie nawozów rzecznych )
b) rdziny - tworzy si na podou ska wglowych (wapiennych) lub siarczanowych (gipsach), klimat umiarkowany, pytkie, zasobne w próchnic, yzne, trudne do uprawy. Na obszarze klimatu ródziemnomorskiego tworzy odmian
o mniejszej zawartoci
c) gleby bagienne - bagna, mao yzne
d) czarne ziemie - obszary pobagienne, przy obnionym poziomie wód gruntowych, na terenach zanikajcych jezior, bardzo yzne, trudne do uprawy
e) gleby górskie - obszary górskie, nie posiadaj wyksztaconego profilu glebowego, pytkie i mao yzne.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Definicje i procesy glebotwĆ³rcze
procesy glebotworcze, gleboznawstwo
Podstawowe skay macierzyste, procesy glebotwrcze i systematyka gleb Polski
WykÅady z ochrony Årodowiska, Wyklad 8, Kazda gleba formuje sie w procesach glebotworczych, ktorych
3 Procesy glebotwĆ³rcze; pozytywne i negatywne oddziaÅywanie na Årodowisko
Na terenie Polski wystÄpujÄ nastÄpujÄ ce procesy glebotwĆ³rcze, Studia, UTP Ochrona Årodowiska, I rok,
Procesy glebotwĆ³rcze to caÅoksztaÅt zjawisk fizycznych, LEÅNICTWO, II ROK, GLEBOZNAWSTWO
procesy glebotwĆ³rcze, Studia, inżynieria Årodowiska-U. Rolniczy, Podstawy Nauk o Ziemi i Gleboznawst
Proces glebotwĆ³rczy, Gleboznawstwo
12 Procesy glebotwĆ³rcze i ich wpÅyw na Årodowisko
procesy glebotwĆ³rcze
Procesy glebotwĆ³rcze
procesy glebotwĆ³rcze
PROCESY GLEBOTWĆRCZE
12 Procesy glebotwĆ³rcze i ich wpÅyw na Årodowisko(1)
procesy egzogeniczne, GEOGRAFIA - matura
procesy anaboliczne mini, Matura, Biologia, Biologia do Matury, BIOLOGIA, #Biologia mini#
wiÄcej podobnych podstron