SPÓR O UNIWERSALIA
UNIWERSALIA (powszechniki ??? łac. universalis ???ogólny, powszechny???). Powszechniki, to przedmioty ogólne lub abstrakcyjne. Przedmiotom tym przeciwstawia się przedmioty jednostkowe (konkrety, indywidua, partykularia ??? łac. particularis ???oddzielny, cząstkowy, szczegółowy???).
HISTORIA
Wg Platona, uniwersalia, zwane przez niego ideami lub formami, istnieją samodzielnie, niezależnie od przedmiotów jednostkowych. Pierwsze są wieczne, niematerialne i poznawane umysłowo, drugie ??? czasowe, cielesne i poznawalne zmysłowo. Pierwsze odznaczają się wyraźnym prymatem bytowym względem drugich. Niestety, Platon nie sprecyzował, na czym polega stosunek między nimi, stąd m.in. różne interpretacje doktryny Platońskiej. Wiadomo, tylko, że cielesne konkrety jakoś „uczestniczą” w ideach, „naśladują” je, są ich „cieniami” czy „kopiami”. Doktrynę Platona i doktryny pokrewne nazywa się zazwyczaj idealizmem lubplatonizmem, ponieważ przyjmuje się w nich istnienie i prymat idei.
W średniowieczu, w nawiązaniu do poglądów Platona i innych starożytnych filozofów, rozgorzał tzw. spór o uniwersalia ??? o to, czy i jak istnieją.
Współcześnie spór ten dotyczy przede wszystkim tzw. przedmiotów matematycznych (zbiorów, liczb, figur geometrycznych itp.).
STANOWISKA
Nominalizm (łac. nomen ???nazwa, imię) ??? istnieją tylko nazwy ogólne, tzn. takie, które można orzec o indywidualnych przedmiotach; nie istnieją natomiast pojęcia i przedmioty ogólne.
Przedstawiciele: Wilhelm Ockham (średniowiecze), Willard Van Orman Quine (współcześnie).
Konceptualizm (łac. conceptus ???pojecie, poczęcie???) ??? istnieją nazwy i pojęcia ogólne, lecz nie istnieją przedmioty ogólne.
Przedstawiciele: Jan z Salisbury (średniowiecze), Immanuel Kant (nowożytność).
Umiarkowany realizm pojęciowy (łac. realis ???rzeczywisty???) ??? oprócz nazw i pojęć ogólnych istnieją także przedmioty ogólne (są one rzeczywiste); przedmioty te istnieją jednak niesamodzielnie względem przedmiotów jednostkowych.
Przedstawiciele: Arystoteles (starożytność), św. Tomasz z Akwinu (średniowiecze).
Skrajny realizm pojęciowy ??? przedmioty ogólne (oprócz nazw i pojęć ogólnych) istnieją niezależnie od przedmiotów jednostkowych.
Przedstawiciele: Platon, Plotyn, św. Augustyn (starożytność), Wilhelm z Champeaux (średniowiecze).