1. SĄDY ORZEKAJĄCE W SPRAWACH CYWILNYCH. Organy sądowe:- sądy rejonowe I instancja - sądy okręgowe I lub II instancja - sądy apelacyjne II instancja (odwoławcze) - apelacje od wyroków sądów okręgowych - SN - główne sprawy kasacyjne

2. ISTOTA POSTĘPOWANIA CYWILNEGO.

Funkcja postępowania cywilnego polega na:

1. ustaleniu i urzeczywistnieniu norm prawnych indywidualno - konkretnych z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.

2. wydawaniu zarządzeń, zwolnień i zezwoleń mających znaczenie prawne.

3. prowadzeniu działalności dokumentacyjno - rejestrowej mającej znaczenie prawne.

4. dokonywaniu innych czynności określonych w ustawie.

3. NACZELNE ZASADY PROCESU CYWILNEGO.

• zasady naczelne wymiaru sprawiedliwości wynikają z przepisów Konstytucji, prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Sądzie Najwyższym.

• zasady naczelne postępowania cywilnego wynikają z przepisów k.p.c. i obejmują 7 zasad:

1. Zasada prawdy materialnej.

Istotnym czynnikiem realizacji tej zasady jest prawdziwość twierdzeń uczestników postępowania co do stanu faktycznego i prawnego sprawy. Uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy i zgodnie z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek. U podstaw decyzji sądu powinny się znaleźć fakty przedstawiające rzeczywisty stan rzeczy. Sąd nie przeprowadza dowodów z urzędu.

2. Zasada kontradyktoryjności.Pozwany ma prawo ustosunkować się do twierdzeń powoda (przedstawić dowody przeciwne). Powód już w pozwie powinien przytoczyć okoliczności faktyczne na uzasadnienie swoich żądań. Przytoczenie okoliczności faktycznych przez uczestników następuje w postaci twierdzeń, które w razie zaprzeczenia ich przez innego uczestnika powinny być udowodnione przez twierdzącego.

3. Zasada dyspozycyjności (rozporządzalności).

Sąd wszczyna postępowanie na wniosek. Panami procesu są strony. Strona może wycofać wniosek, zrzec się roszczenia, wszcząć postępowanie, żądać zmian ochrony prawnej - te akty należą do dyspozycyjności materialnej. Natomiast dyspozycyjność formalna odnosi się do środków zaczepnych i obronnych. U nas ta zasada zrealizowana jest w 80% - w niektórych przypadkach sąd może odmówić przerwania postępowania (np. zasady współżycia społecznego).

4. Zasada ustności.

Ważniejsze są zeznania niż dokumenty. Najistotniejszym przejawem zasady ustności jest rozprawa, która polega na ustnym przedstawieniu żądań, wniosków i twierdzeń. W razie nieobecności uczestnika postępowania na rozprawie sędzia przedstawia jego dowody na podstawie akt. Zasada ustności w najszerszej mierze dochodzi do głosu w procesie z uwagi na rozpoznawanie spraw na rozprawie.

5. Zasada bezpośredniości.Polega na tym, że sąd który wydaje rozstrzygnięcie w sprawie powinien bezpośrednio zapoznać się z materiałem procesowym tj. z dowodami.

6. Zasada koncentracji materiału procesowego.

Zasada ta dotyczy kwestii, w jakim czasie powinien być w postępowaniu zgromadzony materiał.

Na gruncie postępowania cywilnego zasada ta służy realizacji postulatu szybkości (przyspieszenia).

Mamy dwa systemy koncentracji materiału dowodowego:

1. system prekluzji - polega na tym, że ustawa w sposób wyraźny zakreśla chwilę, do której można gromadzić materiał procesowy. Po upływie tej chwili gromadzenie mat. procesowego jest niedopuszczalne (prekluzja).

2. System władzy dyskrecjonalnej sędziego polega na tym, że o czasowych granicach gromadzenia mat. procesowego decyduje sąd. Strona może aż do zamknięcia rozprawy w I i II instancji przytaczać okoliczności faktyczne i dowody z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków jakie mogą wg przepisów kodeksu wyniknąć z działania na zwłokę.

7. Zasada jawności. Rozróżniamy dwa rodzaje jawności postępowania sądowego

1. Jawność wobec uczestników postępowania (jawność wewn.)

2. Jawność wobec osób postronnych, czyli publiczność postępowania (jawność zewn.)

Przejawami zasady jawności są:

1. jawność posiedzeń sądowych Z punktu widzenia jawności posiedzenia sądowe dzielą się na jawne i niejawne. Na jawnych obecny może być każdy z wyjątkiem osób niepełnoletnich. Na niejawnych mogą być tylko osoby wezwane.

2. publiczne ogłaszanie orzeczeń: Podlegają orzeczenia wydane na posiedzeniu jawnym. W razie odbycia posiedzenia przy drzwiach zamkniętych publicznemu ogłoszeniu podlega tylko orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.

3. możność przeglądania akt sprawy: Uczestnicy postępowania, przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy mogą przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy lub wyciągi z akt.

4. możność uczestniczenia w określonych czynnościach organów procesowych w postępowaniu rozpoznawczym, jak czynności dowodowe dokonywane poza posiedzeniem, spisanie majątku ruchomego w trybie zabezpieczenia spadku, sporządzenie spisu inwentarza majątku spadkowego, otwarcie i ogłoszenie testamentu. W postępowaniu egzekucyjnym wymienione osoby mogą być obecne przy czynnościach egzekucyjnych.

4. ŹRÓDŁA PRAWA POSTĘPOWANIA CYWILNEGO:

5. ZASIĘG POSTĘPOWANIA CYWILNEGO POJĘCIE SPRAWY CYWILNEJ I DROGI SĄDOWEJ.

Terytorialny zasięg mocy obowiązującej prawa procesowego cywilnego pokrywa się z zakresem terytorialnym danego państwa. W związku tym sąd danego państwa może stosować tylko prawo procesowe krajowe tj. prawo obowiązujące w siedzibie sądu (lex fori), nie może zaś stosować prawa procesowego obcego, niezależnie od tego, jakie prawo materialne - krajowe czy obce jest prawem, na którego podstawie powinno nastąpić rozstrzygnięcie sporu (lex causae).

Czasowy zasięg mocy obowiązującej prawa procesowego cywilnego - powstaje w razie zmiany ustawodawstwa postęp. cywilnego. Zamiana ta zastaje szereg toczących się postępowań w związku z tym wyłania się kwestia, czy dalszy przebieg tych postępowań winien się odbywać wg przepisów dotychczasowych czy nowy ustawodawca reguluje to drogą wydania przepisów międzynarodowych. Ustawodawca może przy tym skorzystać z różnych systemów:

1. z systemu jednolitości postępowania (postępowanie jako całość, toczy się aż do zakończenia wg przepisów dotychczasowych). Traktuje postępowanie jako całość i przewiduje, że postępowanie toczy się aż do zakończenia wg przepisów, pod których rządem zostało wszczęte.

2. z systemu stadiów postępowania, który przewiduje, że postępowanie się toczy wg przepisów, pod których rządem zostało wszczęte, aż do zakończenia danego stadium z przejściem do następnego stadium wg nowych przepisów.

3. z systemu czynności postępowania, który bierze pod uwagę moment, że postępowanie jako całość składa się z czynności postępowania będących jego elementami i przewiduje, że postępowanie toczy się wg nowych przepisów.

Droga sądowa dla potrzeb postępowania cywilnego należy rozpatrywać w zakresie przesłanek jej dopuszczalności.

Aby była ona dopuszczona muszą być spełnione 2 warunki:

1. jeżeli sprawa jest sprawą cywilną -

Słowo „sprawa” oznacza w KPC głównie to co jest załatwiane w postępowaniu cywilnym (np. art. 13 KPC).

Rozróżniamy sprawy cywilne:

1. w znaczeniu materialnym (wynikają ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy).

2. w znaczeniu formalnym - sprawy administracyjne, wyjątkowo sprawy karne.

2. podlega załatwieniu przez sąd powszechny - do rozpoznania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne o ile sprawy nie należą do właściwości sądów szczególnych oraz Sąd Najwyższy.

W KPC nie mówi się o dopuszczalności drogi sądowej, lecz uregulowane są tylko skutki niedopuszczalności tej drogi.

6: TRYBY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO: 1.Procesowy - gdy sprawy mają charakter sporu. 2.Nieprocesowy - wnioskodawca i uczestnicy.

W ramach procesu można wyróżnić:

1. postępowanie zwykłe (art. 15-424) mające zastosowanie w większości spraw,

2. postępowania odrębne (art. 425-505)

3. postępowanie pojednawcze.

W ramach postępowania nieprocesowego można wyróżnić:

1. postępowanie zwykłe,

2. szereg postępowań odrębnych.

Rozgraniczenie drogi sądowej i administracyjnej.

Postępowanie cywilne służy w zasadzie załatwieniu spraw cywilnych, postępowanie administracyjne - spraw administracyjnych.

Postępowanie cywilne służy niekiedy załatwieniu spraw administracyjnych, które z tej racji stają się sprawami cywilnymi w znaczeniu formalnym. Przykładami takich spraw są spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, sprawy o unieważnienie treści aktu stanu cywilnego.

Z drugiej strony postępowanie administracyjne służy niekiedy załatwieniu spraw cywilnych. Chodzi głównie o sprawy, w których droga sądowa staje się dopuszczalna dopiero po uprzednim przeprowadzeniu w danej sprawie postęp. adm.

Postępowanie cywilne a postępowanie karne.

Postępowanie cywilne służy załatwianiu spraw cywilnych (art. 2§1), postępowanie karne zaś załatwianiu spraw karnych (art. 1 kpk).

Postępowanie cywilne służy jednak niekiedy załatwieniu sprawy karnej.

Również postępowanie karne służy niejednokrotnie rozpoznaniu spraw cywilnych.

Wchodzą tu w grę trzy wypadki:

1. powództwo cywilne w postępowaniu karnym czy tzw. powództwo adhezyjne (art.52 kpk)

2. zasądzenie odszkodowania z urzędu na rzecz pokrzywdzonej instytucji państwowej lub społecznej (art. 363 kpk)

3. sprawy za niesłuszne skazanie lub aresztowanie (art. 487 kpk)

Niejednokrotnie między sprawą karną i sprawą cywilną zachodzi związek wynikający z tego, że ten sam czyn stanowi przestępstwo a jednocześnie sądzi skutki w sferze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego czy też prawa pracy.

Wpływ postępowania karnego na postępowanie karne - z uwagi na to, że każda ze spraw jest rozpoznawana w innym postępowaniu niesie ze sobą niebezpieczeństwo rozbieżności ustaleń. Aby wyeliminować to niebezpieczeństwo istnieje tzw. moc wiążąca:

1. Prawomocnych skazujących wyroków karnych - moc wiążącą w postępowaniu cywilnym mają tylko prawomocne wyroki w treści skazujące. Nie mają takiej mocy wyroki w postępowaniu karnym.

2. W zakresie ustaleń co do popełnienia przestępstwa - prawomocny skazujący wyrok karny ma w postępowaniu cywilnym moc wiążącą w zakresie co do ustalenia popełnienia przestępstwa. Ustalenia te są zawarte w sentencji wyroku.

7. PRZESŁANKI PROCESOWE I CZYNNOŚCI PROCESOWE. Elementy kształtujące proces:

• strony,

• przedmiot procesu,

• działania (czynności procesowe),

• czas (w określonej chwili).

Przesłanki procesowe - są to okoliczności warunkujące dopuszczalność procesu i merytorycznego rozpoznania żądania w konkretnej sprawie między określonymi podmiotami. Są to więc wszystkie okoliczności występujące w danej sytuacji z jakimi styka się sąd w całym postępowaniu procesowym. Przesłanki procesowe dzielimy na dodatnie i ujemne. Do negatywnych zaliczmy np. niemożność prowadzenia tego samego postępowania między tymi samymi stronami, nie można wytoczyć skutecznie powództwa jeżeli inny został wydany wyrok.

Przesłanką procesową jest okoliczność przewidziana przez prawo procesowe, od której istnienia lub nieistnienia uzależniona jest prawidłowość dokonania czynności procesowych oraz prawidłowości całego postępowania.

Czynności procesowe - proces jako akt złożony składa się z poszczególnych czynności procesowych, które decydują o skutku procesu cywilnego.

czynności dzielimy na:

• złożenie pozwu - czynnością procesową pozwanego jest odpowiedź na pozew,

• odpowiedź pozwanego na pozew,

• oświadczenie woli - cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczeń, uznanie pozwu.

Czynności procesowe mają charakter formalny. Podwójna funkcja czynności procesowych wywiera skutki procesowe, ale niekiedy również w sferze materialnoprawnej.

8 . WŁAŚCIWOŚĆ SĄDÓW W SPRAWACH CYWILNYCH.

Właściwość sądu jest zagadnieniem występującym w postępowaniu zarówno przed sądami powszechnymi jak i przed sądami szczególnymi i Sądem Najwyższym. Istnieją trzy rodzaje właściwości sądów:

1. właściwość rzeczowa (pojęcie ustalone),

2. właściwość miejscowa (pojęcie ustalone), 3.właściwość funkcyjna (pojęcie dodatkowe),

Właściwość funkcyjna oznacza zakres czynności pełnionych przez dany sąd.

Właściwość sądu stanowi jedną z przesłanek procesowych. Aby dany sąd przeprowadził jakiekolwiek postępowanie w danej sprawie, musi być właściwy.

Ad.1 właściwość rzeczowa oznacza zakres spraw, które mogą rozpoznawać poszczególne sądy pierwszej instancji ale różnego rodzaju. W pierwszej instancji rozpatrywane są sprawy przez sądy rejonowe jako niższego rzędu i sądy okręgowe jako sądy wyższego rzędu. Jednakże ustawodawca stanął na stanowisku, że niektóre sprawy ze względu na swój złożony charakter powinny być rozpatrywane przez sądy wojewódzkie. Należy jednak pamiętać, że kodeks jako zasadę przyjmuje właściwość sądu rejonowego jako sądu pierwszej instancji. Sąd wojewódzki ma prawo do prowadzenia spraw szczególnych np.:

• prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe,

• ochronę praw autorskich, patentowych, znaków towarowych,

• roszczenia wynikające z prawa prasowego itd.

Ad 2. właściwość miejscowa.

Oznacza zakres spraw, które mogą rozpoznawać sądy poszczególnych okręgów sądowych. Zasięg terytorialny danego sądu określają rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Kodeks wyróżnia 3 typy właściwości miejscowej: ogólną, przemienną i wyłączną. Właściwość ogólna jest generalną zasadą a właściwości przemienna i wyłączna stanowią odstępstwo od niej.

1. Właściwość ogólna - daje wyraz zasadzie że powództwo powinno być wytoczone w sądzie pozwanego (tzn. w sądzie właściwym dla zamieszkania pozwanego lub jego pobytu, służbę).

2. Właściwość przemienna - polega na tym, że w pewnych przewidzianych przez Kodeks sprawach, powód ma możliwość wyboru według własnego uznania sądu i może wytoczyć powództwo przez sąd właściwości ogólnej pozwanego lub przed inny sąd wskazany w ustawie. Np. właściwość przemienna dopuszczalna jest w następujących sprawach:

• roszczenia alimentacyjne (ustalenie ojcostwa),

• roszczenie majątkowe (można rozpatrywać przed sądem właściwym dla jednostki organizacyjnej),

• ustalenie istnienia umowy.

3. Właściwość wyłączna - polega na tym, że pewne sprawy mogą być rozpatrywane przez sądy wymienione w ustawie. Do takich spraw zaliczamy np.:

• powództwo z tytułu dziedziczenia, zapisu, polecenia, ze stosunku członkostwa np. w spółdzielni,

• ze stosunku małżeństwa, dziećmi i rodzicami.

Ad 3. właściwość funkcyjna - polega na podziale funkcji i czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnych instancji lub też sądami równorzędnymi.

9. SKŁAD SĄDU ORZEKAJĄCEGO. WYŁĄCZENIE ORGANÓW SĄDOWYCH

Skład sądu orzekającego:

art. 47§1 - W pierwszej instancji sąd rozpatruje sprawy na rozprawie w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego, dwóch ławników (z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sprawy ze stosunków rodzinnych z wyjątkiem spraw o alimenty).

art.47§4 - Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeśli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. (np. w kwestii wyłączenia sędziego rozstrzyga trzech sędziów - art. 52§2)

art.47§3 - Sprawy inne niż określone w §1 sąd w pierwszej instancji rozpoznaje w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W drugiej instancji rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów zawodowych. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego następuje przy udziale jednego sędziego (art.367§3).

Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się sprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku (art. 323)

Wyłączenie sędziego: Istnieją dwa rodzaje wyłączenia sędziego:

1. z mocy ustawy przewidziane z przyczyn, które sprawiają, że sędzia jest nieodpowiedni do orzekania w sprawach. Sędzia jest wyłączony w sprawach:

• w których sędzia jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w związku co może stanowić podstawę do skargi o wznowienie postępowania,

• w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do 4 stopnia,

• w sprawach osób związanych z tytułu opieki, kurateli, przysposobienia,

• w sprawach gdzie sędzia był pełnomocnikiem lub radcą prawnym jednej ze stron,

• w sprawach w których w niższych instancjach brał udział w wydawaniu orzeczenia.

2. z mocy orzeczenia sądowego czyli postanowienia o wyłączeniu sędziego, przewidziane w przypadku jeśli zachodzi między sędzią a jednym z uczestników postępowania lub jego przedstawicielem stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego. Postanowienie o wyłączeniu sędziego może być wydane:

• na żądanie jego samego - Sędzia, mający podstawę do żądania do swego wyłączenia powinien zawiadomić o tym sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie.

• na wniosek uczestnika postępowania. - Uczestnik postępowania powinien zgłosić wniosek o wyłączenie sędziego wtedy, kiedy dowie się o udziale tego sędziego w postępowaniu w zasadzie nie później niż przed przystąpieniu do rozprawy a w każdym razie przed uprawomocnieniem się orzeczenia.

O wyłączeniu rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 52). Postanowienie może być wydane na posiedzeniu po złożeniu przez sędziego, który ma być wyłączony, wyjaśnień. Postanowieniem tym sąd albo wyłącza sędziego albo też odrzuca wniosek o wyłączenie.

Za zgłoszenie wniosku w złej wierze grozi grzywna do 500 zł.

Przepisy o wyłączeniu sędziego stosuje się odpowiednio do wyłączania ławników, jak również innych organów sądowych oraz prokuratorstwa. Wniosek o wyłączenie ławnika sąd rozstrzyga zgodnie z przepisami poprzedzającymi a wniosek o wyłączenie pozostałych osób przekazuje odpowiedniemu organowi nadrzędnemu.

10. STRONY - ZDOLNOŚĆ SĄDOWA I PROCESOWA (ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA, LEGITYMACJA FORMALNA I MATERIALNA.

Proces cywilny charakteryzuje się dwustronnością. Polega ona na tym, że toczy się on między dwiema stronami; czynnej - powodem i biernej - pozwanym, oraz że jako strony muszą być oznaczone dwie różne jednostki (grupy jednostek).

Należy rozróżnić strony w znaczeniu procesowym i strony w znaczeniu materialnym.

Strona z znaczeniu procesowym jest jednostka oznaczona jako strona danego procesu, tj. jednostka, która występuje w danym procesie we własnym imieniu jako powód albo pozwany. Stroną w znaczeniu materialnym jest podmiot objęty działaniem normy prawnej indywidualno - konkretnej przytoczonej w powództwie.

Strona procesowa powinna posiadać następujące konieczne przymioty: zdolność sądową, zdolność procesową, legitymację procesową.

Art. 64 Zdolność sądowa - zdolność występowania w procesie jako strona, ma ją każda osoba fizyczna i prawna. Zdolność sądową mają także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej.

Art. 65 Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów.

Osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.

Osoby prawne oraz inne organizacje mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych przez organy uprawnione do działania i ich imieniu.

Zdolność postulacyjna - do samoistnego działania w postępowaniu cywilnym (składania pozwu itp.). W przypadku kasacji mają tylko adwokat lub radca prawny.

Legitymacja procesowa - uprawnienie do wystąpienia w danym procesie w charakterze powodu (legitymacja procesowa czynna) względnie pozwanego (legitymacja pozwanego (legitymacja procesowa bierna).

Legitymacja materialna (ad causam).

11. WSPÓŁUCZESTNICTWO W PROCESIE - PRZEKSZTAŁCENIA PODMIOTOWE PROCESU, INTERWENCJA UBOCZNA, NASTĘPSTWO PROCESOWE.

Współuczestnictwo w procesie - występowanie w charakterze danej strony kilku podmiotów (art. 72-74)

• po stronie powodowej - czynne

• po stronie pozwanej - bierne

Następstwo procesowe - wstąpienie do procesu na miejsce podmiotu, który dotychczas był daną stroną (poprzednika procesowego) innego podmiotu (następcy procesowego). Wstąpienie następcy na miejsce poprzednika oznacza, że poprzednik ustępuje z procesu i następca wstępuje w jego sytuację procesową tak, jakby był stroną przed wstąpieniem. Udział następcy procesowego w postępowaniu jest zatem kontynuacją udziału poprzednika. Z tej racji następca jest objęty skutkami czynności procesowych dokonanych przez albo wobec poprzednika.

Następstwo procesowe może być następstwem intervivas albo następstwem mortis causa, w zależności od tego czy zachodzi pomiędzy istniejącymi (żyjącymi) podmiotami, czy też jest wynikiem śmierci strony będącej osobą fizyczną albo ustaniu strony nie będącej osobą fizyczną.

Interwencja główna:

Jest to powództwo wytoczone przez podmiot trzeci przeciwko obu stronom toczącego się procesu o ten sam przedmiot. Np. A wystąpił przeciwko B z powództwem o wydanie rzeczy, natomiast C występuje przeciwko A i B z interwencją główną o wydanie tej samej rzeczy. Właściwy do wytoczenia do interwencji głównej jest sąd, w którym toczy się proces między pozwanymi. Interwencję główną można wytoczyć do chwili zamknięcia rozprawy w I instancji. W razie wytoczenia interwencji głównej sąd może z urzędu zawiesić postępowanie w pierwotnej sprawie.

Interwencja uboczna:

Polega na przystąpieniu do procesu obok danej strony procesowej podmiotu mającego interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść tej strony. Np. sprzedawca rzeczy może zgłosić interwencję uboczną po stronie kupującego pozwanego o wydanie rzeczy przez osobę trzecią, która twierdzi, że jest jej właścicielem.

Zgłoszenie interwencji ubocznej może nastąpić do chwili zamknięcia rozprawy w II instancji. Zgłoszenie to powinno być dokonane w piśmie procesowym. W piśmie tym trzeba wskazać interes prawny, jaki we wstąpieniu ma interwent i stronę, do której przystępuje.

Interwent uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych wg statusu sprawy.

Rodzaje interwencji:

1. niesamoistne (zwykłe)

2. samoistne (kwalifikowane).

Przekształcenia podmiotowe procesu:

Dają możliwość naprawienia błędów w procesie. Jeżeli okaże się, że:

• art. 194§1 - powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie.

• art. 194§3 - powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych na wniosek powoda może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie.

• art. 195§1 - nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby nie biorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe a w razie potrzeby aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora.

• art. 196§1 - powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda zawiadomi o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną. Osoba ta może w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy w charakterze powoda.

12. PROKURATOR, RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, ORGANIZACJE SPOŁECZNE, INSPEKTOR PRACY.

Organy nie zainteresowane bezpośrednio w sprawie.

art. 63¹-63² - Państwowa Inspekcja Pracy.

W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą występować przeciwko powodowi na rzecz obywateli, a także występować za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

W sprawach wymienionych w artykule poprzedzającym do inspektorów pracy stosuje się odpowiednie przepisy.

art. 55-60 - Prokurator

• Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym.

Istnieją dwie formy wzięcia przez prokuratora udziału w postępowaniu cywilnym:

1. wszczęcie postępowania:

Prokurator może wszcząć postępowanie w każdej sprawie, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego.

2. przystąpienie do toczącego się postępowania w każdym jego stadium

art. 61-63 - Organizacje społeczne:

1. W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach o ochronę konsumentów, organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli.

2. Do zadań statutowych należy ochrona środowiska, ochrona konsumentów albo ochrona praw z tytułu wynalazczości . Mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić za zgodą powoda do postępowania w każdym jego stadium. Wykaz tych organizacji ustala Minister Sprawiedliwości.

3. Do organizacji społecznych wnoszących powództwa na rzecz obywateli, jak również do uczestnictwa takich organizacji w postępowaniu dla ochrony praw obywateli, stosuje się odpowiednio przepisy o prokuraturze.

Rzecznik Praw Obywatelskich.

RPO może w sprawach cywilnych wszcząć postępowanie albo wstąpić do toczącego się postępowania na tych samych zasadach co prokurator (art. 14 pkt. 4 ustawy z 15. VII 1987r. o Rzecznika Praw Obywatelskich).

14. POSIEDZENIA SĄDOWE. ROZPRAWA. ODROCZENIE SPRAWY.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje posiedzeń sądowych a mianowicie posiedzenia jawne i niejawne.

Pierwsze odbywają się z udziałem stron bądź uczestników postępowania lub ich przedstawicieli a także w zasadzie przy udziale publiczności czyli osób nie uczestniczących w postępowaniu.

Posiedzenia niejawne zaś odbywają się bez udziału stron, uczestników czy ich przedstawicieli. Na posiedzenia niejawne poza sądem i protokolantem mają wstęp na salę sądową tylko osoby wezwane. (zasadą są jednak posiedzenia jawne) wyznaczone na rozprawę.

Mogą być jeszcze posiedzenia jawne dla przeprowadzenia ściśle określonych czynności procesowych (np. przeprowadzenie dowodu).

Posiedzenia niejawne w procesie wyznacza się dla załatwienia w zasadzie pewnych określonych kwestii formalnych (np. odrzucenie pozwu, niedopuszczenia środka odwoławczego).

W postępowaniu nieprocesowym obowiązuje odwrotna zasada niż w wypadkach wskazanych w ustawie. W innych zaś wypadkach wyznaczenie rozprawy zależy od postanowienia sądu.

W postępowaniu egzekucyjnym posiedzenia sądu wyznaczone są tylko w stosunkowo nielicznych wypadkach przewidzianych prawem egzekucyjnym. Rozprawa należy tu do rzadkości np. konieczna jest ona w celu wydania ponownego tytułu egzekucyjnego (art. 794) lub rozstrzygnięcia skargi na czynności komornika. Poza także nielicznymi wypadkami w których sąd wyznacza w tym postępowaniu posiedzenia niejawne, spotykamy się ze specjalnymi terminami wyznaczanymi przez sąd dla wysłuchania strony i to w zasadzie w obecności strony przeciwnej. W postępowaniu egzekucyjnym odbywają się specjalne posiedzenia publiczne przewidziane dla dokonania w drodze licytacji sprzedaży nieruchomości lub ruchomości.

Wyznaczenie posiedzeń sądowych należy zawsze do przewodniczącego zgodnie z przyjętą zasadą kierownictwa sądowego postępowania. Przewodniczący wyznacza posiedzenie sądowe z urzędu ilekroć tego wymaga stan sprawy.

O posiedzeniach jawnych zawiadamia się strony i osoby zainteresowane przez wezwanie lub ogłoszenie podczas posiedzenia. Stronie nieobecnej na posiedzeniu jawnym należy zawsze doręczyć wezwanie na następne posiedzenie. Wezwanie powinno być doręczone co najmniej na tydzień przed. Strony mogą w toku posiedzenia a jeżeli nie były na nim obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądowi na uchybienia przepisom postępowania. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania.

Z przebiegu każdego posiedzenia jawnego protokolant spisuje pod kierownictwem przewodniczącego protokół. Jedynie tylko przy wydaniu wyroku zaocznego, jeśli oczywiście sąd nie przeprowadzał postępowania dowodowego wystarcza zaznaczenia w aktach, że pozwany nie stawił się na posiedzenie, nie żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności i nie złożył żadnych wyjaśnień oraz wzmianka co do ogłoszenia wyroku.

Natomiast z posiedzenia niejawnego sporządza się tylko notatkę służbową jeżeli nie wydano na tym posiedzeniu orzeczenia.

Protokół podlega kontroli stron procesowych. Strony mogą żądać sprostowania, uzupełnienia protokołu.

Odroczenia.

Art. 214

rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowości w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć.

Art. 215.

Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi wezwać do wzięcia udziału w sprawie lub zawiadomić o toczącym się procesie osoby, które dotychczas w postępowaniu nie występowały w charakterze powodów lub pozwanych.

16. POSTĘPOWANIE DOWODOWE. CIĘŻAR DOWODU.

Postępowanie dowodowe - zmierza do poznania rzeczywistości w postępowaniu cywilnym a w szczególności do ustalenia istnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd dopuszcza dowody w zasadzie na wniosek stron (względnie prokuratora lub organizacji społecznej) gdyż strony są zobowiązane wskazać dowody potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. Sąd jedynie „może” dopuścić dowód nie wskazany przez stronę art. 232.

Strona procesowa powinna wskazać środki dowodowe, które wskażą prawdziwość jej twierdzeń, jeżeli zaś dysponuje tymi dowodami, powinna je przedstawić sądowi. Sąd jednak musi rozważyć czy wskazane jest dopuszczenie dowodów powołanych przez strony procesowe. Zanim sąd dopuści dowód przedstawiony przez stronę musi rozważyć:

• czy dany fakt, dla wskazania którego powołany został odnośny środek dowodowy, ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

• czy dany fakt wymaga udowodnienia (niektóre nie wymagają),

• czy dany dowód nie został przedstawiony wyłącznie dla przewleczenia sprawy,

• czy dany środek dowodowy nie jest w danym wykluczony na podstawie na podstawie przepisów prawa procesowego czy prawa materialnego.

Postanowienia dowodowe.

Sąd dopuszcza dowody w drodze postępowania dowodowego, które powinno zawierać:

1. Oznaczenie faktów podlegających stwierdzeniu (tzw. teza dowodowa) Każde postanowienie dowodowe musi zawierać dokładnie ustaloną tezę dowodową. Niedopuszczalne jest przeto wydawanie postanowień dowodowych w formie ogólnikowej, bez wskazania faktów jakie mają być stwierdzone.

2. Oznaczenie środka dowodowego np. dowód z dokumentu z zeznań określonego świadka. Środek dowodowy powinien być w postanowieniu dowodowym dokładnie określony, aby przeprowadzenie tego dowodu nie nastręczało trudności. W jednym postanowieniu dowodowym może być dopuszczonych kilka środków dowodowych na te same lub inne fakty.

3. Stosowanie do okoliczności - oznaczenie sędziego lub sądu, który dowód ma przeprowadzić. Wskazanie w postępowaniu dowodowym organu sądowego, który ma dowód przeprowadzić występuje tylko wówczas, gdy dowód ma być przeprowadzony nie przez sąd czekający, a więc gdy przeprowadzenie dowodu ma być dokonane w drodze przemocy prawnej. Regułą jest jednak przeprowadzenie dowodu przez sąd orzekający, gdyż tego wymaga zasada bezpośredniości postępowania.

4. Jeżeli jest to możliwe - termin i miejsce przeprowadzenia dowodu; wyznaczając sędziego, sąd może pozostawić mu oznaczenie terminu przeprowadzenia dowodu (art. 236). Jeżeli dowód ma być przeprowadzony przez sąd wezwany to sąd orzekający nie oznaczy terminu przeprowadzenia dowodu ale pozostawi to sądowi wezwanemu. Na postanowienie dowodowe zarówno dopuszczające jak i odmawiające dopuszczenia dowodów nie ma zażalenia. W związku z tym postanowienia te nie wymagają uzasadnienia. Strona jednak nie może w postępowaniu odwoławczym „żalić się” na niesłuszne niedopuszczenie przez sąd pierwszej instancji dowodu przez nią zawnioskowanego.

Przebieg postępowania dowodowego.

W myśl zasad bezpośrednich przeprowadzenie dowodu odbywa się przed sądem orzekającym. Przeprowadzenie dowodu odbywa się bez względu na przybycie stron na termin w tym celu wyznaczony (art. 237) niestawiennictwo stron na termin nie wstrzymuje przeprowadzenia dowodu chyba, że obecność stron lub jednej z nich okaże się konieczna (np. gdy strona ma być w calach dowodowych przesłuchana). Strony muszą być powiadomione o terminie posiedzenia dowodowego. Jeżeli postępowanie dowodowe napotyka na przeszkody o nieokreślonym czasie trwania (np. przewlekła choroba świadka) sąd może oznaczyć termin, po upływie którego dowód może być przeprowadzony gdy nie spowoduje zwłoki w postępowaniu.

Sąd orzekający może w każdym czasie zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie postępowania dowodowego (art. 241).

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego sporządzony zostaje protokół, który podpisuje przewodniczący i protokolant. Natomiast protokół zawierający przebieg postępowania dowodowego przed sędzią wyznaczonym lub sądem wezwanym podpisują oprócz sędziego i protokolanta, osoby przesłuchane oraz strony (jeżeli są obecne).

Ciężar dowodu.

Przez dowód należy rozumieć środek dowodowy a zatem środek, który umożliwia dowodzenie, a więc pozwala na przekonanie się o istnieniu lub nie istnieniu oznaczonych faktów, a tym samym o prawdziwości twierdzeń o tych faktach. Przy zagadnieniu rozkładu ciężaru dowodu chodzi o odpowiedź na pytanie kto, a więc powód czy pozwany i na jakie fakty ma przeprowadzić dowód w procesie cywilnym.

Zagadnienie ciężaru dowodu nie zostało u nas uregulowane przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Znalazło jednak wyraz w ogólnej zasadzie regule zamieszczonej w KC „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6KC). Można z tego punktu widzenia rozróżnić trzy rodzaje faktów, jakie będą wymagały udowodnienia w procesie cywilnym a mianowicie:

1. Fakty prawotwórcze,

2. Fakty tamujące powstanie prawa np. brak jednego z warunków ważności czynności prawnej,

3. Fakty niweczące prawo np. fakty zapłaty, przedawnienia.

17. ZEZNANIE ŚWIADKÓW.

Strona, która powołuje się na zeznania świadków powinna dokładnie oznaczyć to stwierdzone akty, które mają być zeznaniami i wskazać świadków które wezwanie będzie możliwe.

Świadkami nie mogą być:

• Osoby niezdolne da komunikowania się,

• Wojskowi i urzędnicy nie zwolnieni z zachowania tajemnicy służbowej,

• Przedstawiciele ustawowi strony,

• Współuczestnicy jednolici.

Prawo do odmowy zeznań posiadają:

• Małżonkowie stron,

• Wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii,

• Osoby pozostające w przysposobieniu.

Odmowa nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu z wyjątkiem spraw o rozwód. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie jeżeli zeznanie mogło by narazić jego lub jego bliskich. Duchowny może odmówić gdy chodzi o powierzone mu fakty na spowiedzi.

W treść zeznania wchodzi:

• Imię, nazwisko, adres,

• Miejsce i czas przesłuchania. Nazwiska stron i przedmiot sprawy,

• Zwięzła osnowa przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków świadka,

• Informacje o zwrocie wydatków koniecznych i o wynagrodzeniu za utratę zarobku.

Osoby niepełnosprawne przesłuchuje się w miejscu ich pobytu jeżeli nie mogą go opuścić. Świadkowie, którzy jeszcze nie zeznawali nie mogą przebywać przy przesłuchiwaniu innych. Kolejność przesłuchiwania ustala przewodniczący. Do tłumaczy stosuje się odpowiednio przepisy o biegłych. Przed przesłuchaniem świadek zostaje pouczony o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Przesłuchanie rozpoczyna się od zadania świadkowi pytań dotyczących jego osoby i stosunku do strony oraz złożeniem przyrzeczenia. Przyrzeczenia nie składają małoletni i osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania. Świadkowie składają zeznania ustne tylko niemi i głusi - pisemne. Jeśli zeznania świadków przeczą sobie mogą być konfrontowani. Po zapisaniu do protokołu zeznania są odczytane. Świadek może się oddalić po uzyskaniu zezwolenia przewodniczącego. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd karze grzywną i może zarządzić przymusowe sprowadzenie. Świadek może usprawiedliwić niestawiennictwo w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego lub na pierwszym posiedzeniu. Za nieuzasadnioną odmowę zeznań sąd może ukarać świadka grzywną lub nakazać aresztowanie na czas nie przekraczający tygodnia. W przypadku żołnierza sąd występuje z wnioskiem do dowódcy o pociągnięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych związanych ze stawiennictwem, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku.

18. OPINIA BIEGŁYCH.

Sąd może wezwać kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii w sytuacjach wymagających specjalnych wiadomości po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru. Dowód biegłych może nastąpić na posiedzeniu niejawnym. Sąd orzekający może pozostawić prawo wyboru biegłego sędziemu wyznaczonemu lub sadowi wezwanemu. Osoba biegłego może nie przyjąć obowiązku na nią włożonego. Aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Biegły składa przyrzeczenie i zeznaje w podobny sposób jak świadkowie. Sąd może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin oraz zarządzić by brał udział w postępowaniu dowodowym.

Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie. Może to być opinia łączna lub sąd może wyznaczyć dodatkowy termin do jej przedstawienia. Sąd też może zażądać opinii dodatkowej np. na piśmie. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, odmowę złożenia przyrzeczenia lub opóźnienie złożenia opinii sąd skarze biegłego na grzywnę. Sąd może przyznać biegłemu zaliczkę na poczet wydatków lub wynagrodzenie. Sąd może zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego, który może żądać wynagrodzenia za wykonaną pracę.

Oględziny sąd może zarządzić z udziałem biegłych lub bez, stosownie do okoliczności, również w połączeniu z przesłuchaniem świadków. Odpowiednio stosuje się przepisy o obowiązku przedstawienia dokumentu i przedmiotu, jeżeli rodzaj przedmiotu tego pozwala należy ten przedmiot dostarczyć do sądu. Jeżeli przedmiot oględzin posiada osoba trzecia powinna zostać wezwana na oględziny

powinna ułatwić dostęp do przedmiotu. Osoba taka w ciągu trzech dni od doręczenia wezwania może żądać od sądu z ważnych przyczyn zaniechania oględzin, w przeciwnym razie sąd skarze taką osobę na karę grzywny. Osoba taka ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych oraz wynagrodzenia za utratę zarobku na równi ze świadkiem oraz wydatków połączonych z dostarczeniem przedmiotu oględzin. Oględziny osoby mogą się odbyć tylko za jej zgodą.

Przesłuchanie stron.

Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych zostały inne jeszcze niewyjaśnione fakty, sąd dla ich wyjaśnienia zarządzi dowód z przesłuchania stron. Za osobę prawną sąd przesłuchuje osoby wchodzące w skład organu uprawnionego do jej reprezentowania. Sąd decyduje przesłuchać wszystkie to osoby czy tylko niektóre z nich.

Jeśli powództwo jest wytoczone przez prokuratora lub organizację społeczną na rzecz oznaczonej osoby, przesłuchuje się w charakterze świadka tę osobę, nawet gdy nie przystąpiła ona do sprawy, jest to tzw. beneficjant powództwa. Jeżeli zaistnieje taka okoliczność natury faktycznej lub prawnej, że przesłuchać można co do okoliczności spornych tylko jedną stronę, sąd oceni, czy mimo tego należy przesłuchać tę stronę, czy dowód pominąć w zupełności. W sprawach osób małoletnich przesłuchanie zależy od uznania sądu samej strony bądź jej przedstawiciela ustawowego, bądź obojga. Sąd przesłuchuje uprzednio strony bez odebrania przyrzeczenia, następnie może przesłuchać jedną ze stron lub obydwie po uprzednim odebraniu przyrzeczenia. Przed przesłuchaniem sąd poucza stronę o zeznaniu prawdy, a przed przyrzeczeniem o odpowiedzialności karnej.

19. INNE ŚRODKI DOWODOWE.

Sąd może dopuścić dowód z grupowego badania krwi, może to nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana, małoletnim lub ubezwłasnowolnionym za zgodą ich przedstawiciela ustawowego. Sąd może dopuścić dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii, planów, rysunków oraz płyt lub taśm dźwiękowych i innych przyrządów przenoszących obrazy lub dźwięki. Dowody te sąd przeprowadza stosując przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów. Gdy zachodzi obawa można zabezpieczyć dowód.

20. DOWÓD Z DOKUMENTU.

Dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód. Dokument prywatny jest dowodem, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Każdy obowiązany jest przedstawić na żądanie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera tajemnicę państwowa. W sprawach dotyczących przedsiębiorstwa handlowego lub przemysłowego w razie powołania się jednej ze stron na księgi i dokumenty przedsiębiorstwa, należy je przedstawić sądowi (jeżeli sąd uzna wyciąg za niewystarczający). Jeżeli dokument znajduje się w aktach organu państwowego wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony odpis lub wyciąg z dokumentu. Stronę, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności to udowodnić. Stronę, która w złej wierze lub lekkomyślnie zgłosiła zarzuty podlega karze grzywny. Sąd może zażądać aby dokument w języku obcym był przełożony przez tłumacza przysięgłego. Sąd oceni na podstawie okoliczności i poszczególnego wypadku, czy i o ile dokument zachowuje moc dowodową pomimo przekreśleń, podskrobań i innych uszkodzeń.

21. a. FAKTY POWSZECHNIE ZNANE .

Fakty powszechnie znane są bezpośrednio związane z notoryjnością. Notoryjność należy do niedowodowych środków ustalenia. Może być powszechna albo sądowa.

Notoryjność powszechna polega na powszechnej znajomości faktu. Natomiast notoryjność sądowa polega na znajomości faktu przez sąd z działalności urzędowej (a nie osobistej obserwacji czy zasłyszeń sędziego). Dotyczy ona przede wszystkim faktów, o których sąd dowiedział się przy rozpoznawaniu innej sprawy. Wiadomość o tych faktach sąd może powziąć np. z załączonych do akt rozpoznawanej sprawy akt z innej sprawy.

Fakty powszechnie znane sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się stron (art.213). Fakty te (wiadomości o tych faktach ) nie wymagają udowodnienia (art.228§2). Nie wymagają również udowodnienia fakty znane sądowi urzędowo, jednakże sąd powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron, aby umożliwić im wypowiedzenie się co do tych faktów. Strony mogą zaś zarówno potwierdzić urzędowe wiadomości sądu o określonych faktach, jak i poddać te wiadomości w wątpliwość czy wręcz zaprzeczyć ich prawdziwości. W tym drugim przypadku wiadomości te wymagać będą udowodnienia.

21. b. PRZYZNANIE FAKTÓW.

Przyznanie (confessio) jest to oświadczenie strony, że twierdzenie drugiej strony co do danego faktu jest prawdziwe. Przez drugą stronę należy rozumieć stronę, na której spoczywa ciężar udowodnienia. Przyznanie jest przeciwieństwem zaprzeczenia. Przyznanie eliminuje potrzebę udowodnienia danego twierdzenia, jeżeli nie budzi wątpliwości co do swej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (art.229). Przyznanie może być wyrażane albo dorozumiane. To drugie występuje gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach tj. Nie podporządkuje się ciężarowi określonemu w art. 210§2. W takim wypadku sąd mając na uwadze wyniki całego postępowania może te wyniki uznać za przyznane (art.230). Przyznanie dorozumiane jest zasadniczą podstawą przyjęcia za prawdziwe twierdzeń przy wydawaniu wyroku zaocznego ( art. 339§2).

21. c, d. DOMNIEMANIE FAKTYCZNE I DOMNIEMANIE PRAWNE.

Kodeks postępowania cywilnego opierając się na pewnej tradycji prawniczej rozróżnia (art. 231 i 234) domniemania prawne (praesumptiones iuris) tj. Ustanowione przez prawo (ustawę) oraz domniemania faktyczne (praesumptiones hominis seu facti). Tymi ostatnimi mają być domniemania dokonane przez sąd. Polegają one na przyjęciu przez sąd wniosku o istnieniu danego faktu na podstawie pewnej wiadomości o istnieniu innego faktu. W istocie domniemanie jest tylko prawidłowym rozumowaniem, które nie tylko może ale powinno być przeprowadzone w każdych okolicznościach nie wyłączając postępowania sądowego. Dlatego też bardziej prawidłowe jest mówienie w takim przypadku, że wzorem naszej nauki postępowania cywilnego oraz nauki postępowania karnego, nie o domniemaniu a o poszlace (indicium). Poszlaka stanowi środek ustalenia prawdziwości twierdzeń o faktach, gdyż sąd może uznać za ustalone twierdzenia, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych twierdzeń (wiadomości) o faktach (art. 231).

21. e. UPRAWDOPODOBNIENIE.

W pewnych wypadkach ustawa nie wymaga ustalenia pewnych twierdzeń o faktach przy pomocy dowodów, lecz zadawała się uprawdopodobnieniem tych twierdzeń. Chodzi o twierdzenia dotyczące pewnych kwestii wpadkowych i ubocznych. Zatem np. strona zgłaszająca wniosek o wyłączenie sędziego powinna uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia (art. 50), interwenient uboczny powinien uprawdopodobnić, w razie zgłoszenia opozycji przeciwko jego wstąpieniu do sprawy, że ma interes prawny w tym wystąpieniu, w piśmie procesowym zawierającym wniosek o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek (art. 169§2).

Uprawdopodobnienie może być przeprowadzone przez sąd przy pomocy środków, jakie sąd uzna za właściwe, nie wyłączając środków dowodowych. Jednakże przy uprawdopodobnieniu nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym (art.243). Uprawdopodobnienie, w odróżnieniu od dowodu, nie daje pewności co do prawdziwości danego twierdzenia, lecz sprawia jedynie iż twierdzenie to staje się prawdopodobne.

22. SWOBODNA OCENA DOWODÓW.

Przy zasadzie swobodnej oceny dowodów sąd ocenia wyniki postępowania dowodowego według własnego przekonania. Polskie postępowanie cywilne oparte jest na zasadzie swobodnej oceny dowodów (art.233§1). Zasada ta doznaje jednak wyjątków:

1. ze względu na prejudycjalność wyroków karnych w postępowaniu cywilnym,

2. ze względu na domniemania prawne,

3. ze względu na reguły dowodowe statuujące w pewnych wypadkach zasadę ustawowej oceny dowodów.

(art.11- prejudycjalność, art. 234, art. 244, 245).

Swobodna ocena dowodów nie oznacza dowolności, musi bowiem opierać się na kryteriach pozwalających sprawdzić w szczególności w toku instancji, prawidłowość oceny. Ocena dowodów jest czynnością myślową. Każda zaś czynność myślowa musi opierać się na zasadach logicznego rozumowania. Ponadto zgodnie z art. 243§1 sąd dokonuje oceny dowodów na podstawie wszechstronnego rozważania zebranego materiału, a więc w sposób dialektyczny. Zasady dialektyki i logiki decydują zatem o prawidłowości oceny dowodów. Pozwalają one odpowiedzieć na pytanie, czy sąd słusznie na podstawie posiadanego materiału (traci świadków dowodowych) uznał dany fakt za istniejący albo nieistniejący.

23. ORZECZENIA SĄDOWE I ICH PODZIAŁ.

Orzeczenia sądów mogą mieć postać wyroków, postanowień, nakazów zapłaty oraz uchwał. Postać orzeczenia zależy od rodzaju sądu, rodzaju postępowania i rodzaju rozstrzyganej kwestii. Należy rozróżnić postać i formę orzeczenia. Orzeczenie danej postaci może mieć różną formę. Zatem np. różnią się co do formy wyrok kontradyktoryjny i zaoczny, a także postanowienie niezaskarżalne zażaleniem wydane na posiedzeniu jawnym i postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym. Postać i forma orzeczenia są częstokroć utożsamiane zarówno w ustawie (por.art.351§3,354,516), jak i w języku prawniczym.

Wyrok jest to orzeczenie sądu rozstrzygające sprawę co do istoty w procesie.

Rodzaje wyroków:

1. ze względu na sposób ustosunkowania się sądu do powództwa:

1. wyroki uwzględniające powództwo,

2. wyroki oddalające powództwo.

2. ze względu na treść:

1. wyroki zasądzające świadczenie,

2. wyroki ustalające istnienie albo nieistnienie stosunku prawnego lub prawa,

3. wyroki kształtujące stosunek prawny lub prawo.

3. Ze względu na skutki prawne:

1. wyroki deklaratywne (stwierdzające), b).wyroki konstytutywne (prawotwórcze).

4. Ze względu na zakres rozstrzygnięcia:

1. wyroki pełne,

2. wyroki częściowe,

c) wyroki wstępne,

d) wyroki końcowe,

e) wyroki łączne,

f) wyroki uzupełniające,

5. ze względu na sposób wydania: a) wyroki kontradyktoryjne, b) wyroki zaoczne.

24. UZASADNIENIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH.

Uzasadnienie wyroku jest drugą obok sentencji częścią wyroku. W sądzie pierwszej instancji sporządza się je na żądanie (wniosek) strony, zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia wyroku na skutek pozbawienia wolności od dnia doręczenia jej sentencji wyroku. Żądanie spóźnione sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku również wówczas, gdy wyrok został zaskarżony w ustawowym terminie (art. 328). Uzasadnienie sporządza się w terminie tygodniowym od dnia złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, gdy wniosek taki nie był zgłoszony - od dnia zaskarżenia wyroku (art. 329).

Uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Na podstawę faktyczną składają się ustalenia faktyczne i jego sposoby, a w szczególności dowody z podaniem przyczyn, dla których pewnym dowodom sąd odmówił wiarygodności i mocy. Na podstawę prawną składa się przytoczenie przepisów prawa (art. 328§2).

W sprawach rozstrzyganych w składzie 3 sędziów zawodowych uzasadnienie wyroku podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu. Jeżeli którykolwiek z sędziów nie może podpisać uzasadnienia, przewodniczący lub najstarszy służbą sędzia zaznacza na wyroku przyczynę braku podpisu.

25. PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ. POWAGA RZECZY OSĄDZONEJ.

Ustawa używa słowa prawomocność tylko na oznaczenie prawomocności formalnej.

Prawomocność formalna to wynikająca z niezaskarżalności orzeczenia w drodze zwyczajowych i szczególnych środków zaskarżenia niemożność uchylenia albo zmiany orzeczenia.

Niezaskarżalność ta zachodzi:

1. gdy ustawa w ogóle nie przewiduje zaskarżenia danego orzeczenia (dotyczy przede wszystkim orzeczeń sadów trzeciej instancji, które są prawomocne z chwili wydania);

2. gdy przysługujący do danego orzeczenia środek zaskarżenia nie doprowadził do uchylenia albo zmiany tego orzeczenia;

3. gdy środek zaskarżenia przysługujący do danego orzeczenia nie został wniesiony w terminie przepisanym przez ustawę.

Wyjątki: Od zasady tej istnieją dwa wyjątki:

1. mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji, gdy sąd rozpoznaje sprawę, w której je wydano;

2. jeżeli zaskarżono część orzeczenia, a sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać także w części niezaskarżonej; możliwość taka zachodzi w wypadku, gdy sąd drugiej instancji nie jest związany granicami wniosków apelacji a sąd trzeciej nie jest związany granicami kasacji.

Prawomocność formalna stanowi przesłankę wykonalności oraz prawomocności materialnej orzeczenia. Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd pierwszej instancji (jednoosobowo) na posiedzeniu niejawnym, a jeżeli akta sprawy znajdują się w sadzie drugiej instancji - ten sąd.

Prawomocność materialna jest to moc wiążąca orzeczenia prawomocnego formalnie, zwana często skutecznością orzeczenia.

Prawomocne orzeczenie nie ma mocy wiążącej w postępowaniu karnym. Wyjątek stanowi orzeczenia kształtujące prawo albo stosunek prawny.

Powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) jest to rozstrzygnięcie co do istoty sprawy zawarte w prawomocnym wyroku. Rozstrzygnięcie polega na wiążącym ustaleniu istnienia albo nieistnienia określonej normy prawnej indywidualno - konkretnej materialnej albo jurysdykcyjnej. Nastąpienie powagi rzeczy osadzonej wyroku polegającej na wiążącym ustaleniu istnienia względnie nieistnienia materialnej normy prawnej indywidualno - konkretnej przytoczonej w roszczeniu procesowym oznacza wypełnienie funkcji procesu cywilnego. Nastąpienie powagi rzeczy osadzonej wyroku polegającej na wiążącym ustaleniu istnienia albo nieistnienia jurysdykcyjnej normy prawnej indywidualno - konkretnej, oznacza niewypełnienie funkcji procesu cywilnego.

Aspekt negatywny powagi rzeczy osądzonej powoduje, że:

1. powtórny pozew wniesiony przy nie zmienionym stanie rzeczy w sprawie już prawomocnie osądzonej ulega odrzuceniu;

2. w razie nastąpienia powagi rzeczy osądzonej w danym procesie postępowanie w równocześnie toczącym się procesie w tej samej sprawie ulega umorzeniu;

3. postępowanie toczące się przy istniejącej w danej sprawie powadze rzeczy osądzonej dotknięte, jest nieważnością, która stanowi podstawę środka odwoławczego;

4. w razie wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego można żądać wznowienia postępowania zakończonego później wydanym prawomocnym wyrokiem;

5. nie można wytoczyć przeciwko pozwanemu powództwa cywilnego w postępowaniu karnym ani zasądzić w tym postępowaniu odszkodowania z urzędu.

Powaga rzeczy osądzonej odnosi się jedynie do wyroków, nie odnosi się do postanowień.

27. a. APELACJA: ISTOTA. PODSTAWY APELACJI.

Apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroków sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji w celu ponownego rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji i dokonania w wyniku tego rozpoznania zmiany zaskarżonego wyroku bądź uchylenia przez sąd drugiej instancji zaskarżonego wyroku, tj. do wydania wyroku kasatoryjnego. Przy apelacji pełnej sąd drugiej instancji rozpoznaje i rozstrzyga sprawę na postawie materiału faktycznego i dowodowego zgromadzonego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym. Przy apelacji niepełnej sąd drugiej instancji rozpoznaje i rozstrzyga sprawę jedynie na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu przed sadem pierwszej instancji.

*** Dopuszczalność apelacji zależy od warunków dopuszczenia środków zaskarżenia :

• właściwym przedmiotem zaskarżenia (apelacji) jest wyrok sądu pierwszej instancji. Wyrok ten musi istnieć.

• Legitymację do wniesienia apelacji ma strona, interwenient uboczny, prokurator, RPO, Przewodniczący KPWiG, właściwa organizacja społeczna oraz inspektor pracy, niezależnie od tego, czy dany podmiot brał udział w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

• Termin do wniesienia apelacji wynosi dwa tygodnie i ubiegania od doręczenia skarżącemu wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli skarżący nie żądał sporządzenia uzasadnienia - od dnia, w którym upłynął termin do tego żądania.

• Apelacja powinna być wniesiona w formie pisma procesowego .

Zarzuty stanowią podstawę apelacji. Mogą one dotyczyć wszelkich wadliwości, jakimi, zdaniem skarżącego było dotknięte postępowanie przed sądem pierwszej instancji. Przedmiotem ich może być naruszenie prawne, w szczególności mogą dotyczyć wadliwej oceny dowodów, niewyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, nierozpoznana istoty sprawy oraz nieważności postępowania:

• droga sadowa była niedopuszczalna,

• strona nie miała zdolności sadowej lub procesowej,

• organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

• to samo roszczenie toczy się lub toczyła się sprawa prawomocnie osadzona,

• skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa,

• strona została pozbawiona możliwości obrony swych praw,

• zachodzi brak jurysdykcji krajowej;

27. b. KASACJA. ISTOTA. PODSTAWY. ORZECZENIA SĄDU KASACYJNEGO.

Kasacja zasadniczo ma na celu uchylenie orzeczeń sądu drugiej względnie także pierwszej instancji, czyli wydanie orzeczenia kasatoryjnego. Jednakże sąd trzeciej instancji może w określonej sytuacji orzec co do istoty sprawy w inny sposób niż to zostało dokonane w sadach niższych instancji, a więc wydać orzeczenie reformatoryjne.

Dopuszczalność kasacji:

• kasacja przysługuje od istniejących wyroków i postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie,

• legitymację do wniesienia kasacji ma strona, a także interwenient uboczny, prokurator inny podmiot działający na tych samych zasadach co prokurator, lecz tylko wówczas gdy uczestniczył w postępowaniu apelacyjnym,

• kwestia interesu prawnego we wniesieniu kształtuje się na zasadach ogólnych,

• kasację należy wnieść w terminie miesięcznym od dnia doręczenia skarżącemu orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem, ** kasacja musi być wniesiona w formie pisma procesowego.

Kasację można oprzeć na dwóch podstawach, którymi są:

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie w postaci :

• nieprzyjęcia istnienia normy prawnej istniejącej w rzeczywistości względnie przyjęcie istnienia normy prawnej nie istniejącej w rzeczywistości,

• mylne zrozumienie normy prawnej,

• zastosowanie do ustalonego stanu faktycznego niewłaściwej normy,

2. naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podstawy kasacyjne nie mogą być sformułowane w sposób ogólnikowy, lecz muszą być skonkretyzowane przez podanie, która podstawa, zdaniem skarżącego, w danym wypadku zachodzi z powołaniem naruszonych przepisów prawa i uzasadnieniem polegającym na wskazaniu, na czym naruszenie to polega.

Orzeczenia sądu trzeciej instancji co do treści i co do postaci mogą być następujące:

1. sąd trzeciej instancji odrzuca kasację jeżeli jest ona niedopuszczalna z przyczyny nieusuwalnej,

2. sąd trzeciej instancji oddala kasację jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw (kasacja bezzasadna),

3. sąd trzeciej instancji uchyla zaskarżone postanowienie kończące postępowanie w sprawie i przekazuje sprawę sadowi drugiej instancji w celu jej rozpoznania co do istoty,

4. sąd trzeciej instancji uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sadowi, który go wydał,

5. sąd trzeciej instancji zmienia zaskarżony wyrok, orzekając co do istoty sprawy,

6. sąd trzeciej instancji uchyla wydane w sprawie wyroki i odrzuca pozew, jeżeli ulegał on odrzuceniu,

7. sąd trzeciej instancji uchyla wydany w sprawie wyrok sadów niższej instancji i umarza postępowanie,

8. sąd trzeciej instancji umarza postępowanie w całości, jeżeli przyczyna umorzenia zaszła dopiero w postępowaniu przed nim,

9. sąd trzeciej instancji umarza postępowanie kasacyjne w razie cofnięcia kasacji.

Orzeczenie zapada w postaci wyroku, bądź, w określonych przypadkach, postanowienia i jest uzasadniane z urzędu w terminie czterech tygodni.

28. SPRZECIW OD WYROKU ZAOCZNEGO. (Wyroki zaoczne art. od 339 do 349)

art. 344 - pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku.

§ 2 - w piśmie zawierającym sprzeciw, pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty: dowody na ich uzasadnienie.

§ 3 - sprzeciw złożony po terminie - sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.

Przewodniczący wyznacza termin rozprawy i zażąda doręczenie sprzeciwu powodów.

Sprzeciw wymaga formy pisemnej.

Na wniosek pozwanego sąd zawiesi rygor natychmiast wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego (art. 346).

Jeżeli sąd przyjął sprzeciw tj. nie odrzucił go, sprawa zostaje rozpatrzona ponownie. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy sąd wydaje wyroki (kontradyktoryjny), w którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu powoda, bądź też pozew odrzuca albo postępowanie umarza (art. 347).

Koszty rozprawy zaocznej i sprzeciwu ponosi pozwany choćby następnie wyrok zaoczny został uchylony, chyba, że niestawiennictwo pozwanego było niezamierzone lub, że nie dołączono do akt nadesłanych do sądu przed rozprawą wyjaśnień pozwanego (art. 348).

29. WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA, PONOWNE ORZEKANIE. (art. 399 - 416 kpc)

Wznowienie postępowania następuje na skutek żądania zgłoszonego w skardze o wznowienie.

Skarga ta przysługuje od prawomocnych wyroków kończących postępowanie.

Skarga przysługuje od każdego wyroku m. in. wstępnego, częściowego, zaocznego.

Niedopuszczalność skarg w trzech przypadkach:

1. Niedopuszczalna jest skarga o wznowienie od wyroku orzekającego o unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnienia nowy związek małżeński (art. 400).

2. Od wyroku sądu najwyższego.

3. Dalsze wznowienie postępowania - na skutek skargi o wznowienie (art. 416).

Wnieść skargę może: strona, interwent uboczny samoistny (art. 82), prokurator i organizacja społeczna.

Można żądać wznowienia o postępowanie z powodu nieważności:

1. Jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem wyroku nie mogła domagać się wyłączenia.

2. Brak należytej reprezentacji, pozbawienie możności działania strony.

Art. 401 - można żądać wznowienia gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł niezgodność aktu normatywnego z konstytucją.

Można też żądać wznowienia na podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie przerobionym lub podrobionym lub został uzyskany za pomocą przestępstw.

Do wznowienia postępowania właściwy jest sąd, który wydał zaskarżony wyrok, a gdy zaskarżono wyroki różnych instancji - sąd instancji wyższej (art. 405).

Skarga powinna być wniesiona w terminie 31m-cy (art. 407).

Po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie było należycie reprezentowana (art. 408).

Art. 410 - sąd na posiedzeniu niejawnym bada czy skarga jest wniesiona w terminie, czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia.

Art. 412 - sąd może wznowić postępowanie, oddalić skargę o wznowienie, umorzyć postępowanie.

Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Podmioty postępowania nieprocesowego.

Organy procesowe i uczestnicy postępowania.

Wszczęcie postępowania nieprocesowego:

1. Sprawy rozpoznawane na posiedzeniach jawnych nie będących jednak rozprawami. Rozprawa odbywa się jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie.

Orzeczenia w postępowaniu nieprocesowym zapadają wyłącznie w postaci postanowień.

Postanowienia orzekające i postanowienia pozytywne.

Postanowienie w sprawach o uznanie za zmarłego - Jurysdykcja krajowa - o charakterze wyłącznym, jeżeli dotyczą obywatela polskiego, o charakterze fakultatywnym jeżeli dotyczą cudzoziemca.

Postanowienie w sprawach o stwierdzenie zgonu - Jurysdykcja krajowa.

Postępowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie - jurysdykcja krajowa.

1. o charakterze wyłącznym, jeżeli ubezwłasnowolniony jest obywatelem polskim, lub bezpaństwowym.

2. w stosunkach objętych pewnymi umowami międzynarodowym - o charakterze subsydiarnym.

Postępowanie w sprawach zakresu prawa rodzinnego - właściwy sąd opiekuńczy.

Postępowanie w sprawach zakresu prawa rzeczowego - właściwy jest sąd położenia rzeczy.

30. POSTĘPOWANIE ODRĘBNE, POSTĘPOWANIE W SPRAWACH GOSPODARCZYCH.

Art. 425 - 505 W ramach procesu obok postępowania zwykłego istnieje 6 postępowań odrębnych uregulowanych w art. 425 - 505 są nimi:

1. Postępowanie w sprawach małżeńskich stosuje się w sprawach o unieważnienie, ustalenie nieistnienia małżeństwa i rozwód).

2. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi.

3. Postępowanie w sprawach zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

4. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania. 5.Postępowanie nakazowe i upominawcze.

DZIAŁ IV A POSTĘPOWANIE W SPRAWACH GOSPODARCZYCH ART. 479 - 479²⁶

Sprawami gopsodarczymi są sprawy wynikające ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Sprawami gospodarczymi są ponadto sprawy:

1. Ze stosunku społecznego,

2. Przeciwko przedsiębiorcy o naruszenie środowiska i przywrócenia stanu poprzedniego lub naprawienie szkody.

Sprawy gopsodarcze rozpoznają sądy wojewódzkie, z wyjątkiem spraw dla których zamierzona jest własność sądów rejonowych lub sądu antymonopolwego.

Do własności sądu rejonowego należą sprawy, w których: 1.Wartośc przedmiotu sporu nie przekracza 15 tys.

2.O wydanie nakazu w postępowaniu nakazowym.

Sąd zarządza odbycie posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę produkcyjną lub handlową strony.

Po upływie 2 lat od uprawomocnienia się wyroku niemożna żądać wznowienia postępowania, chyba, że strona była pozbawiona możliwości dziłania lub nie była należycie reprezenowana.

31. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE. ŹRÓDŁA PRAWNE. (art. 506 - 694)

art. 507 - sprawy należące do postępowania nieprocesowego rozstrzygają sądy powiatowe z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wojewódzkich.

W sprawach podlegających rozpoznaniu wg przepisów o postępowanie nieprocesowe orzeka jeden sędzia bez udziału ławników z wyjątkiem spraw o przysposobienie.

Cofnięcie pozwu jest dopuszczalne w zasadzie tak co do całęgo żądania pozwu jak i co do jego części lub niektórych żądań pozwu.

Częściowe cofnięcie pozwu nazwane jest w praktyce ograniczeniem żądania pozwu.

Jeżeli zaś po rozpoczęciu rozprawy powód ogranicza żądanie pozwu, zastrzegając sobie wyraźne prawo wytoczenia powództwa różnice między pierwotnym a ograniczonym żądaniem pozwu, to zastrzeżenie takie jest tylko wtedy skuteczne gdy pozwany wyrazi na nie swoją zgodę.

Cofnięcie pozwu jak i zrzeczenie się roszczenia następuje przez złożenie oświadczenia przez powoda bądź ustnie do protokołu rozprawy, bądź poza rozprawę w drodze pisma procesowego, które sąd doręcza pozwanemu.

Odwołanie cofnięcia lub zrzeczenia się roszczenia jest dopuszczalne w razie zajścia zasadniczych przyczyn tak długo, jak postępowanie w którym czynność ta została dokonana nie zostało jeszcze w następstwie dokonania tej czynności prawomocnie umorzone.

Cofnięcie pozwu jak i zrzeczenie się roszczenia podlegają kontroli sądu.

Sąd może uznać za niedopuszczalne zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia.

Sąd w każdym wypadku cofnięcia pozwu, zrzeczenia się lub ograniczenia roszczenia zobowiązany jest zadbać czy czynności te są dopuszczalne.

Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa.

Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

Żądanie takie powienien pozwany zgłosić od razu na rozprawie na której powód cofnął pozew.

O przyznaniu kosztów sąd orzeka w postanowieniu, na które służy zażalenie.

Powództwo wzajemne.

Powództwo wzajemne jest środkiem obrony pozwanego w procesie a równocześnie jest akcją zaczepną jak każde inne powództwo.

Powództwo wzajemne posiada więc podwójny charakter procesowy.

Pozwany ze swoim żądaniem oddalenia powództwa łączy żądanie wydania orzeczenia wg treści powództwa wzajemnego.

Stąd spotykamy się ze zdaniem, że powództwo wzajemne po stronie pozwanego odpowiada łączeniu roszczeń w jednym pozwie po stronie powoda.

Powództwo wzajemne jest powództwem samodzielnym, którego byt jest niezależny od losu powództwa głównego.

Powództwo wzajemne ma zapobiegać rozbieżności orzeczeń sądowych w ocenie tego samego stanu faktycznego, ma zaoszczędzić czas sądowi i stronom procsowym przez umożliwienie rozstrzygnięcia dwóch procesów równocześnie przy użyciu materiału procesowego raz zebranego ma zaoszczędzić w końcu wydatków stronom, na które były narażone.

W razie prowadzenia osobno dwóch procesów i oddzielnego wykonywania zapadłych w tych procesach wyroków.

Wadą zaś instytucji powództwa wzajemnego jest opóźnienie biegu procesu przez wprowadzenie do niego sprawy.

Wg kodeksu warunki dopuszczalności powództwa wzajemnego są następujące:

1. stan sprawy w toku, 2.identyczność stron, 3.zachowanie przepisanego terminu, 3.związek z powództwem głównym.

Powództwo wzajemne jest dopuszczalne z uwagi na swą treść tylko w dwóch wypadkach:

• gdy roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda,

• gdy roszczenie wzajemne nadaje się do potrącenia.

Po wniesieniu pozwu wzajemnego sąd obowiązany jest zbadać z urzędu czy zachodzą warunki wymagane kodeksem dla powództwa wzajemnego.

W razie stwierdzenia niedopuszczalności powództwa wzajemnego, sąd nie może pozostawić pozwu wzajemnego bez biegu w aktach sprawy głównej.

Sąd powinien z takim niedoszłym pozwem wzajemnym postąpić tak jak z każdym innym pozwem:

• wydzielić go z akt sprawy głównej, - skierować go do rozpoznania w oddzielnym procesie,

• przekazać ten pozew sądowi właściwemu.

Pojęcie powództwa i jego rodzaje.

Powództwo jest złożonym do sądu wnioskiem o przeprowadzenie procesu cywilnego.

Treścią powództwa jest żądanie urzeczywistnienia w konkretnym wypadku oznaczonej normy prawnej przez wydanie orzeczenie sądowego określonej treści.

Z powództwem zwraca się powód do sądu.

Z powództwem może także zwrócić się do sądu prokurator, organizacja społeczna.

Rodzaje powództw:

Zależnie od treści obu elementów powództw odróżnia się trzy zasadnicze rodzaje powództw w procesie cywilnym:

1. Powództwa o świadczenie,

2. Powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego,

3. Powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.

Ad.1 Są najczęstrze w obrocie prawnym. W powództwie takim żąda się zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda należnego mu świadczenia, opierając się na istniejącym prawie lub roszczeniu. Na podstawie takiego wyroku może być przeprowadzona egzekucja sądowa przeciwko pozwanemu. Typowe powództwa to powództwa windykacyjne, powództwa odszkodowawcze.

Ad. 2

Powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego zmierzają do ustalenia w drodze wyroku sądowego w odniesieniu do pozwanego, że oznaczone prawo lub oznaczony stosunek prawny istnieje lun nie istnieje. W drodze tego powództwa można żądać ustalenia stosunku prawnego lub prawa. Natomiast nie można żądać ustalenia jakiegoś faktu lub stanu psychicznego. Dopuszczalne jest powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego zarówno pozytywne (ustalenie istnienia) jak i negatywne (ustalenie nieistnienia). Powództwo może wytoczyć kto ma interes prawny (musi go wykazać).

Ad.3

Powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego dążą do stworzenia nowego stanu bądź do przemiany tj. przekształcenia już istniejącego stanu prawnego przez mający zapaść wyrok sądowy. Wyrok wydany na podstawie takiego powództwa ma charakter konstytutywny (prawotwórczy) a zatem zasadniczo odmienny od wyroków zapadłych na podstawie poprzednich powództw - charakter deklaratoryjny (stwierdzający). Źródłem przywództwa o ukształtowanie prawa są przede wszystkim przepisy prawne.

42. RODZAJE EGZEKUCJI ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT. egzekucja świadczeń pieniężnych:

1. Egzekucja z udziałem Skarbu Państwa i podmiotów gospodarczych.

• Egzekucja zbiorowa (generalna) - z postępowania upadłościowego

43. EGZEKUCJA Z NIERUCHOMOŚCI.

Egzekucja z prawa własności nieruchomości. Należy do komornika sądu, w którego okręgu nieruchomość jest położona. Niektóre jednak czynności zastrzeżone są dla sądu. Następujące stadia postępowania: zajęcie, opis i oszacowanie, licytacja, przybicie, przysądzenie własności.

1. Zajęcia dokonuje komornik poprzez:

• wezwanie dłużnika do zapłaty,

• przesłanie wniosku do właściwego sądu o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęcie egzekucji. Zajęcie następuje z chwilą doręczenia dłużnikowi wezwania. Zajętą nieruchomość pozostawia się w zarządzie dłużnika lub ustala innego zarządcę.

2. W razie bezskutecznego upływu terminu określonego w wezwaniu komornika do dłużnika, komornik na wniosek wierzyciela dokonuje opisu i oszacowania nieruchomości. Powołuje w tym celu 2 biegłych.

3. miesiąc od uprawomocnienia się opisu i oszacowania można zarządzić licytację. Komornik ogłasza o tym przez publiczne obwieszczenie. Licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego. prowadzi ją komornik. Cena wywoławcza ¾ sumy oszacowania. Komornik zamyka przetarg i wymienia licytatora który zaproponował kwotę najwyższą. W przypadku drugiej licytacji, cena wywoławcza wynosi 2/3 sumy. W przypadku braku przejęcia-nowa licytacja może się odbyć po upływie roku.

4. Po zamknięciu przetargu sędzia nadzorujący wydaje na posiedzeniu jawnym postanowienie co do przybicia na rzecz licytatora.

5. Sąd wzywa nabywcę, aby w ciągu 2 dni od otrzymania wezwania złożył do depozytu sądowego cenę nabycia z potrąceniem rękojmi. Sąd może przedłużyć ten termin max do 3 miesięcy. Jeżeli nabywca po tym terminie nie wpłaci, skutki przybicia wygasają a on traci rękojmię. Przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się:

1. do egzekucji z ułamkowej części nieruchomości.

2. Do egzekucji z użytkowania wieczystego

3. Do egzekucji z lokali stanowiących odrębne nieruchomości

4. Do egzekucji z własnościowego prawa do lokalu spółdzielczego

5. Do egzekucji ze statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego

6. Do egzekucji w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej

44. EGZEKUCJA Z RACHUNKÓW BANKOWYCH.

Egzekucja ta skierowana jest do wierzytelności którą dłużnik jako posiadacz rachunku (konta bankowego) ma wobec banku, a której przedmiotem jest wypłata pieniędzy znajdujących się na rachunku. Zarówno w przypadku rachunku zwykłego jak i rachunku stanowiącego wkład oszczędnościowy egzekucja należy do komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika, tj. do komornika miejsca zamieszkania, pobytu albo siedziby dłużnika. Do egzekucji komornik przystępuje przez zajęcie wierzytelności dłużnika wobec banku.

• W przypadku rachunku zwykłego komornik dokonuje zajęcia wierzytelności dłużnika przez zawiadomienie banku o tym zajęciu i wezwanie banku, aby bez zgody komornika nie dokonywał wypłat z rachunku do wysokości zajętej wierzytelności, lecz przekazał bezzwłocznie zajętą kwotę na pokrycie należności albo zawiadomił komornika w terminie 7 dni o przeszkodzie do tego przekazania. Zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia komornika i obejmuje również kwoty wpłacane na rachunek po zajęciu. W razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej do tej samej wierzytelności z rachunku bankowego, bank wstrzymuje wypłaty z rachunku w przypadku niewystarczalności kwot znajdujących się na rachunku.

• W przypadku rachunku bankowego stanowiącego wkład oszczędnościowy, komornik dokonuje jego zajęcia przez odebranie książeczki albo innego dokumentu. W razie niemożności odebrania dokumentu komornik sporządza o tym protokół. Uchylenie się dłużnika od wydania książeczki powoduje zastosowanie wobec niego środków przymusu. Komornik dokonuje zajęcia wkładu oszczędnościowego przez skierowanie do banku zawiadomienia o zajęciu wkładu dłużnikowi. Wierzyciel w terminie 2 tygodni powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o umorzenie książeczki/ dokumentu. W przeciwnym wypadku w ciągu 3 tygodni od zajęcia wkładu odwołuje wstrzymanie wypłat i zawiadamia o tym właściciela książeczki.

45. EGZEKUCJA Z WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ.

Egzekucja ta skierowana jest do wynagrodzenia nie pobranego, czyli do wierzytelności, którą dłużnik jako pracownik ma wobec pracodawcy i której przedmiotem są wszelkie wypłaty pieniężne związane ze stosunkiem pracy do zlecenia.

Egzekucja z wynagrodzenia pobranego jest jak każda egzekucja z pieniędzy, egzekucją z ruchomości. W myśl przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę odbywa się też egzekucja z emerytur, rent, zasiłków z tytułu ubezpieczenia społecznego i dla bezrobotnych.

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę należy do komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika (art. 880). Pierwszą czynnością egzekucyjną jest zajęcie wynagrodzenia.

Komornik dokonuje zajęcia przez:

• zawiadomienie dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia za pracę poza częścią wolną od zajęcia oraz rozporządzać nią w inny sposób.

• wezwanie pracodawcy, aby nie wypłacał dłużnikom żadnego wynagrodzenia w granicach zajęcia, lecz wypłacał to wynagrodzenie wierzycielowi albo komornikowi (art. 881). Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia pracodawcy tego wezwania. W ciągu tygodnia pracodawca zobowiązany jest do przedstawienia zestawienia wynagrodzenia dłużnika za okres 3 miesięcy przed zajęciem i złożenie oświadczenia o ewentualnym przeszkodach wypłacania wynagrodzenia.

Skutki zajęcia:

1. Dłużnik nie może odebrać wynagrodzenia w granicach zajęcia,

2. Komornik może wymierzyć grzywnę pracodawcy który w terminie nie złożył oświadczenia (art. 882).

3. Rozporządzanie przez dłużnika zajętym wynagrodzeniem jest nieważne.

4. Komornik powinien nadzorować uiszczanie wpłat przez pracodawcę oraz odebrać dłużnikowi na wniosek wierzyciela dokumenty, stanowiące dowód wierzyciela i złożyć je do depozytu sądowego.

WYŁĄCZENIA SPOD EGZEKUCJI Rozróżnia się ograniczenia egzekucji o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Ograniczenie egzekucji o charakterze podmiotowym oznaczają niedopuszczalność prowadzenia egzekucji przeciwko określonym podmiotom.

Ograniczenie egzekucji o charakterze przedmiotowym oznacza niedopuszczalność prowadzenia egzekucji świadczeń pieniężnych z określonych składników majątku dłużników. W pewnych wypadkach ograniczenia egzekucji maja charakter mieszany i podmiotowo-przedmiotowy.

1. Jeśli chodzi o ograniczenia egzekucji o charakterze Podmiotowym to podmiotami tymi są:

1. podmioty zwolnione spod jurysdykcji krajowej w zakresie egzekucji, to jest podmioty korzystające z immunitetu egzekucyjnego,

2. skarb Państwa i NBP o ile chodzi o egzekucje świadczeń niepieniężnych i pieniężnych. Sad odmówi nadania klauzuli wykonalności przeciwko podmiotom wymienionym w punkcie a,z powodu braku jurysdykcji krajowej, zaś przeciwko skarbowi Państwa i NBP z powodu niedopuszczalności drogi sadowej.

2. Ograniczenia egzekucji o charakterze przedmiotowym maja wynikać:

1. z mocy samego prawa-przewidziane są ze względów

1. humanitarno-spolecznych (maja na celu zapewnić dłużnikowi i jego rodzinie minimum egzystencji oraz zachowanie przedmiotów o szczególnej wartości osobistej),

2. gospodarczych (mają na celu zapewnienie dłużnikowi kontynuowanie działalności gospodarczej),

3. innych.

Ze względów humanitarno - społecznych nie podlegają egzekucji:

• świadczenia alimentacyjne oraz zasiłki i dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych,

• sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych,

• sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele np. stypendia chyba ze wierzytelność egzekucyjna powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego.

Ze względów gospodarczych nie podlega egzekucji:

• mienie rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne określone w rozporządzeniu Ministerstwa Sprawiedliwości z 16V1996r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlega egzekucji sadowej,

• wierzytelności przypadające dłużnikowi od państwowych jednostek organizacyjnych z tytułu dostaw, robot lub usług przed ukończeniem tych świadczeń w wysokości nie przekraczającej 75% każdorazowej wypłaty chyba ze chodzi o wierzytelność pracowników dłużnika z tytułu pracy wykonywanej przy tychże dostawach, robotach lub usługach.

Z innych względów nie podlegają egzekucji:

• prawa niezbywalne(użytkowanie),

• wkłady oszczędnościowe osoby fizycznej złożone w banku do wysokości równej trzykrotnej średniej miesięcznej płacy.

• środki pieniężne na rachunkach oszczędnościowych jednej osoby,

• autorskie prawa majątkowe,

• do czasu przyjęcia spadku majątek spadkobiercy na zaspokojenie długu spadkodawcy i spadek na zaspokojenie długu spadkobiercy.

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA. Normalny bieg procesu może być zatamowany na wskutek zajścia zdarzeń uniemożliwiających dalszy prawidłowy bieg postępowania. Jeżeli zdarzenia te mają charakter przejściowy tzn. wpływ ich na postępowanie może być usunięty wskutek zdarzeń przyszłych lub czynności sądu i stron, to następuje zawieszenie postępowania.

Kodeks ujmuje pod jedną nazwą: „zawieszenie postępowania” wszystkie wypadki zawieszenia procesu. Według jednak przepisów kodeksu zachodzą istotne różnice między zawieszeniem postępowania w ścisłym słowa znaczeniu a wypadkami zawieszenia postępowania wskutek zgodnego wniosku stron lub ich bezczynności, które określane są w nauce jako spoczywanie procesu. Jeżeli zaś chodzi o wypadki pierwszej kategorii, to znowu odróżnić można tu dwie grupy, a mianowicie wypadki, w których sąd musi zawiesić postępowanie oraz wypadki w których sąd może zawiesić postępowanie.

Do pierwszej grupy należą następujące wypadki:

1. w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utratę przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela,

2. jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie,

3. jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości, pozbawionej w skutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu,

4. Jeżeli w stosunku do strony zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, a spór dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości (art. 174§1).

W powyższych wypadkach sąd zawiesza postępowanie z urzędu, gdyż prowadzenie procesu mimo zdarzeń tu wymienionych (jedynie poza ostatnim wypadkiem) spowodowałoby w zasadzie nieważność postępowania. Celem zaś zawieszenia jest tu usunięcie zaszłego braku lub przywrócenie normalnych warunków, w jakich postępowanie będzie mogło się toczyć dalej.

Natomiast sąd może zawiesić postępowanie w następujących wypadkach:

1. Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego, 2.jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną, 3.jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji administracyjnej, 4.jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej (art. 177§1 pkt 1-4).

1

1

---