PMP XVII


Hubert Świętek

XVII. Zagadnienie ochrony grup ludzkich i praw człowieka

I Historyczne idee i doktryny PC

=> Prawa człowieka mają swoje „źródła” w starożytności ale poszczególne wątki pojawiały się w różnych epokach w sposób nieciągły.

1) Starożytność: rozważania na gruncie etyki, filozofii, myśli społecznej, ale też w akcie prawnym- Kodeksie H:

a) Kodeks Hammurabiego: władza jest po to by strzec sprawiedliwości, chronić słabych przed złymi uczynkami silnych.

c) Sofiści i Stoicy greccy: I którzy głoszą naturalną wolność i równość ludzi + wyższość praw naturalnych nad stanowionymi. Prawo naturalne wg Stoików obejmuje obywateli wszystkich państw.

d) Arystoteles: zwraca uwagę na prawa ludzkie, a zwłaszcza sprawiedliwość (choć akceptacja niewolnictwa).

d) Demokracja ateńska, od V w.: wolność czynu i słowa w granicach prawa + równość praw obywateli.

e) Rzym (Cyceron, Seneka+ prawnicy rzymscy): przejęli ideę praw natury+ źródłem pierwotnej suwerenności jest lud, który przelał swą władzę na cesarza.

f) Justynian: prawo natury to najwyższe źródło prawa, z którego wywodzi się ius gentium (nakazy obowiązujące wszystkich ludzi).

=> idea praw człowieka narodziła się i rozwinęła w europejskim kręgu kulturowym (etyka judeochrześcijańska, greckie poczucie piękna, rzymska doktryna prawa)

** szczególnie Talmud, Nowy Testament: ideały przyrodzonej godności człowieka, równości, sprawiedliwości i pokoju między ludźmi, również między poddanymi a władcą

2) Średniowiecze:

a) filozofia chrześcijańska (gł. Tomasz z Akwenu) kontynuowała ideę praw naturalnych- praw nie nadaje władza, są one nieodłączne od natury ludzkiej, danej przez Boga; normy stanowione muszą być zgodne z prawem natury, inaczej tracą swą moc. Zasady prawa nat są niezmienne i mogą być wszystkie poznane

b) Na prawie natury św. Augustyn oparł swoją koncepcję pokoju w stosunkach rodzinnych, państwowych i międzynarodowych.

- Rozróżnienie na wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe- odrzucał oba rodzaje.

c) I Dokumenty (obowiązujące prawa), które zapoczątkowały respektowanie praw człowieka dla pewnych grup:

c) doktryna tolerancji religijnej, pokoju i wojny sprawiedliwej sformułowana przez Pawła Włodkowica (na podstawie Stanisława ze Skarbimierza) w trakcie soboru w Konstancji (1414-1415): nakaz miłości bliźniego, obowiązek tolerancji wobec pogan

- dokt

3) Renesans: humanizm, zwrot ku człowiekowi, wiara w wartość jego indywidualnej natury. Podłoże dla:

4) XVII w. pojawienie się szkoły prawa natury (wcześniej tzw. szkoła z Salamanki: Suarez, Vitoria, Las Casus)- od tego czasu można mówić o ciągłości w rozwoju idei i praktyki ochrony praw człowieka.

4) Uzupełnieniem szkoły natury była teoria umowy społecznej- z czasem ludzie porzucają stany natury i tworzą społeczeństwo, zmienia się wtedy kontekst ich praw; konstruując społeczeństwo ludzie zawierają między sobą umowę społeczną. Dla ochrony praw jednostki i funkcjonowania społeczeństwa konieczne jest powołanie władzy publicznej (państwa) - zawierana jest umowa społeczna z państwem na mocy której społeczeństwo przekazuje państwu uprawnienia władcze (obywatele uzyskują formalne gwarancje swych praw- do życia, wolności, własności i równości). Ludzie nie wyrzekają się swych praw a zyskują ich gwarancję.

** inaczej Hobbes: stan natury to chaos, anarchia, a władza (konsekwencja umowy społecznej) ma zapobiec wojnie wszystkich przeciwko wszystkim. Powołanie władzy pozbawia ludzi bezpowrotnie ich praw- ich obowiązkiem posłuszeństwo władzy.

** Locke: prawa naturalne są nieodłącznie związane z człowiekiem. są niezbywalne, nawet człowiek nie możne się ich zrzec. Celem umowy społecznej jest ich wzmocnienie. Człowiek ma prawo do oporu (ius resistendi) przeciw złej władzy, która narusza postanowienia umowy społecznej.

5) Oświecenie francuskie:

=> przejęło teorię prawa natury i umowy społecznej

a) Monteskiusz (O duchu praw, 1748)- nacisk na współzależność między wolnością w praworządnością.

b) J.J. Rousseau (Umowa społeczna, 1762):

- umowa społeczna to podstawa wolności i równości (równość to warunek wolności).

- celem umowy jest tworzenie prawa pozytywnego + gwarantowanie praw obywatelom.

- niezbywalna suwerenność ludu zapewnia ochronę przed zapędami władzy

- Celem państwa jest zapewnienie jednostce wolności.

c) Immanuel Kant: pierwotność i nadrzędność prawa natury nad prawem legalnym. Utożsamiał prawo natury z moralnością (imperatyw kategoryczny).

- wolność znajduje swe spełnienie w wolności prawnej, do której każdy ma prawo

d) A rzeczywistość: rozszerzenie swobód obywatelskich w Anglii (Habeeas Corpus Act 1679), Bill of Rights (1689), rewolucja w USA i we Francji- przełom, bo wchodzi praktyka

6) Amerykańska Deklaracja Niepodległości (1776):

- niezbywalności praw naturalnych;

- obowiązkiem rządu jest zabezpieczenie tych praw.

- Zaakceptowano prawo do oporu.

7) Thomas Paine (Prawa człowieka, 1791):

- teza o istnieniu nierozerwalnego związku między respektowaniem przez rządy niezbywalnych praw człowieka (osobistych i zbiorowych) a pokojem. Warunkiem trwałego pokoju jest poszanowanie wolności, równości, godności i niepodległości i prawa narodów do samostanowienia.

- prawo narodu do zmiany, nawet gwałtownej, systemu rządzenia, który przestał wyrażać suwerenną wole narodu.

8) Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789):

=>najsilniej oddziałujący dokument w Europie w sferze PC; synteza dotychczasowych idei i koncepcji PC

- ludzie są wolni i równi wobec prawa;

- wolność, równość, bezpieczeństwo, prawo do oporu to prawa przyrodzone i niezbywalne.

- wolność jest możnością czynienia wszystkiego, co nie szkodzi innym

- prawo jest wyrazem woli ogółu

- wolny przepływ myśli i poglądów stanowi najcenniejsze prawo człowieka

9) Polska. Konstytucja 3 maja:

- gwarancja bezpieczeństwa osobistego i własności szlachty i ziemian

- wolność obywatelska dla szlachty i ziemian,

- tolerancja i opieka dla innych wyznań,

- trójpodział władz.

* Kołłątaj- PC nie wolno łamać nigdy, wobec nikogo.

10) do końca XVIII w. została uformowana liberalna koncepcja praw człowieka:

=>negatywny status praw człowieka: autonomia pewnej sfery życia wobec państwa + brak powinności państwa działań na rzecz faktycznej ich realizacji (np. w sferze ekonomii)

11) XIX w.: modyfikacja, wzbogacenie liberalnej doktryny praw człowieka o inne wątki + jej geograficzne rozprzestrzenienie- Napoleon, potem wiosna ludów.

- upowszechnienie się rządów konstytucyjnych

- Rozwój kapitalizmu- przeobrażenia gospodarcze, społeczne, umysłowe rozwój instytucji państwa i prawa (państwo tworzy ustawy, rozbudowuje administrację, interweniuje w gospodarkę). Coraz ważniejsze stają się prawa ekonomiczne i społeczne. Koniec XIX w. w Europie to okres ustawodawstwa socjalnego.

- Załamanie liberalnej koncepcji prawa człowieka kryzysy ekonomiczne, wstrząsy społeczne, powstania narodowe. Konieczne jej uzupełnienie.

- nadal jednak te kwestie są domeną prawa wew.

12) Pocz. XX w. w Europie i Ameryce Pn. ukształtowała się dojrzała doktryna praw człowieka:

13 Odwrót od PC: Zakwestionowanie gospodarki rynkowej (opartej na własności prywatnej) i demokracji parlamentarnej przez faszyzm i komunizm.

Faszyzm: odrzucenie wolności i godności człowieka- jednostka podporządkowana państwu i społeczeństwu („oddanie” swych praw zbiorowości w imię realizacji „wyższych” celów, określanych przez wodza). Przekonanie o konieczności poddania innych ras i narodów rasie wybranej. Narzędziami wcielania w życie tego „ładu” jest wojna i obozy koncentracyjne.

Komunizm: same założenia słuszne, wg Marksa „prawo istnieje dla człowieka”, ma gwarantować wolność. W realizacji totalitaryzm, w Rosji Sowieckiej zginęło kilkadziesiąt milionów ludzi.

Komunistyczna teoria praw człowieka odrzucała ideę praw natury i przyrodzonej godności człowieka. Prawa człowieka uzależniano od konkretnych warunków ekonomiczno-społecznych, od trwałości panowania klasy robotniczej. Najważniejsze prawa społeczne, ekonomiczne i kulturalne (materialna gwarancja praw politycznych, bez której są one iluzoryczne). Jednostki nie trzeba chronić przed nadużyciami władzy, bo państwo komunistyczne reprezentuje interes jednostki i społeczeństwa. Jednostka musi być bezwzględnie jej posłuszna.

2) POCZĄTKI PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

a) Rozwój prawnomiędzynarodowej ochrony praw człowieka przebiegał wolniej niż rozwój idei, doktryn- podstawową trudnością była zasada suwerenności państw. Prawo międzynarodowe z zasady regulowało stosunki między państwami, suwerenami.

- Hugo Grotius (ojciec prawa narodów) dopuszczał jednak możliwość interwencji z zewnątrz gdy władza publiczna ”brutalnie narusza prawa człowieka” punkt wyjścia dla idei interwencji humanitarnej.

b) Pierwsze umowy międzynarodowe z zakresu praw człowieka dot. ochrony grup pozostających w mniejszości narażonych na prześladowania:

c) XIX w. początek gałęzi prawa międzynarodowego: praw człowieka w formie prawa humanitarnego.

- W 1863r. H. Dunant powołał Komitet Genewski, późniejszy Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (pod wpływem bitwy pod Solferino w 1856r.).

- Dunant był pierwszym laureatem pokojowej nagrody Nobla (1901r.)

- 1864r. konwencja o polepszeniu losu rannych żołnierzy w armiach polowych zapewnienie ochrony rannym i chorym bez względu na narodowość

- 1899r. I Konferencja Haska: rozciągniecie postanowień z 1864r. na ofiary wojny morskiej

- klauzula Martensa z IV Konwencji Haskiej (1907): gdy brak konkretnych uregulowań, ludność i wojujących chronią zasady prawa narodów, wypływające ze zwyczajów narodów cywilizowanych oraz z zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego

d) Liga Narodów- próba ustanowienia całościowego systemu bezpieczeństwa zbiorowego i trwałego pokoju- bardzo niewiele zapisów dot. praw człowieka:

  1. ochrona mniejszości narodowych niektórych krajach Europy (oparcie systemu- traktaty mniejszościowe zawarte z Polską, Czechosłowacja, Rumunią, Jugosławią i Grecją + w traktatach pokojowych z Austrią, Węgrami, Turcją i Bułgarią zawarto klauzule mniejszościowe+ państwa później przyjmowane do LN składały odpowiednie deklaracje, że będą chronić mniejszości)

1919r. „mały traktat wersalski” zawarty przez Polskę, prawa mniejszości (etnicznych, językowych, religijnych):

w 1934r. Polska wypowiedziała system kontroli wynikający z Traktatu

  1. ochrona rdzennych mieszkańców terytoriów mandatowych Ligi: wolność sumienia i religii + wykluczono możliwości handlu bronią, niewolnikami i alkoholem. Państwa mandatariusze obowiązane do składania raportów rozpatrywanych przez komisję mandatową Rady.

  1. zaczątki międzynarodowego prawa pracy: rozdział XIII Traktatu wersalskiego stanowił konstytucję MOPwyspecjalizowany system ochrony praw człowieka, podwaliny pod system powojenny.

e) Na płaszczyźnie międzynarodowej do przyspieszenia w procesie rozwoju praw człowieka doszło dopiero po IIWŚ. Jednak podstawy powstały wcześniej

=> Ewolucja praw człowieka od szkoły prawa natury po XX w. miała 3 zasadnicze etapy: idealizacji, pozytywizacji i realizacji.

=> 3 trendy:

II Umowy ogólne

=> w sumie na liście umów o PC, publikowanej przez UNESCO, jest obecnie 75 umów; dzieli je na 3 kategorie:

- umowy ogólne

- umowy dotyczące specyficznych kwestii (zapobieganie dyskryminacji, ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości, niewolnictwo, handel ludźmi, praca przymusowa, azyl, wolność informacji)

- umowy poświęcone ochronie poszczególnych grup (cudzoziemcy, bezpaństwowcy, uchodźcy, pracownicy, kobiety, dzieci, kombatanci, jeńcy, osoby cywilne)

A) PC w KNZ 26 VI 45

** system ochrony PC ONZ- ogół stworzonych w tym celu mechanizmów i instytucji mających na celu zapewnienie i realizację PC.

1)PC stają się jednym z celów wojny- umiędzynarodowienie ochrony PC

a) 6 I 41- Roosvelt- koncepcja powojennego porządku międzynarodowego opierającego się na 4 wolnościach:

od strachu (rozbrojenie), nędzy (odpowiednie międzynarodowe porozumienia gospodarcze), międzynarodowe gwarancje dla wolności słowa i wyznania.

b) Karta Atlantycka- 14 VIII 41- odwołuje się do PC- prawo wyboru rządu, pokój, wolność od strachu i niedostatku. - 4 wolności

c) 1I 42- Deklaracja NZ- zwycięstwo nad faszyzmem niezbędne do ochrony zycia, wolności, niep, swobody rel oraz zachowania PC i sprawiedliwości.- 4 wolności.

2) 26 VI 45- utw ONZ- początek procesu internacjonalizacji PC- forma instytucjonalna, w ramach której można będzie wysuwac inicjatywy i uzgadniać formy i metody MOPC

=> wszyscy zgadzają się że odpowiedzialność całej społeczności za PC- rozmowy niezwykle trudne (komunizm, kolonializm, rasizm)- w KNZ niewiele o PC (brak definicji czy katalogu), raczej zapowiedź dalszych działań, dobry punkt wyjścia.

3) KNZ: (akt prawny- zatem PC jako cel obowiązują wszystkich)art. 1,13,55,56,62,68,76 +RB, jeśli zagraża to pokojowi+ pośrednio SG i MTS.

*** 1 i 56- najważniejsze, bo zobowiązują państwa- jako cel i literalnie

- nie ma w zasadach NZ=> stąd podważanie jako sprzecznych z zasadą nieingerencji.

a) w preambule: zdecydowanie ONZ przywrócenia wiary w podstawowe PC, godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów małych i wielkich

b) art. 1- jednym z celów ONZ jest popieranie PC i zachęcanie do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na róznice rasy, płci, języka i wyznania.

c) w kompetencje dotyczące PC wyposażyła:

-art. 13-ZO- ma obowiązek inicjowania badań i udzielania zaleceń w celu rozwijania współdziałania międzynarodowego tak, by wszyscy korzystali z PC

- art. 76- Rada Powiernicza- odpowiedzialna za poszanowanie PC na obszarach powierniczych

- RB- w sytuacjach, gdy naruszenie PC zagraża międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu

- SG

-Rozdz IX- ECOSOC- najszerzej; ONZ popiera powszechne poszanowanie i przestrzeganie PC w kontekście pokoju na świecie; Rada ma prawo do udzielania zaleceń oraz opracowywania odpowiednich projektów w tym celu oraz wyłonienia odpowiedniej komicji ds. popierania PC (art. 55, 62, 68)

d) !!!art. 56- KNZ zobowiązuje wszystkich członków ONZ do współpracy z ONZ indywidualnie i zbiorowo nad osiągnięciem celów, do których należy ochrona PC.

=> umożliwiło to wypracowywanie dokumentów i wspólne działania z państwami w sytuacjach naruszeń PC.

=>internacjonalizacja MOPC; „Karta staje się pniem, z którego będą wyrastac poszczególne gałęzie dziedziny, tworzące z czasem rozłożyste drzewo międzynarodowej ochrony PC (Och Roman!); ONZ utworzy wraz z Powszechną Deklaracją i Paktami uniwersalny (wszystkie państwa i wszystkie dziedziny PC) system ochrony PC.

=> największe osiągnięcie to ujecie MOPC jako jednej z przesłanej międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. PC jako jeden z elementów problematyki polit, gosp, i społ.

4) słabości KNZ w kwestii PC:

a) brak jednoznacznego podejścia do kolonializmu- podwójne standardy; tylko ogólna konieczność zajmowania się PC na teryt powierniczych przez Rade Powierniczą.

b) brak definicji PC (ale jest to termin rozumiany na podstawie prawa wew)

c) brak wzmianki o mechanizmach dla zapewnienia przestrzegania PC, ich impelemtacji

d) brak katalogu PC.

=> te niedogodności rozwiązała PDPC, Pakty i inne konwencje.

e) postanowienia mają charakter prawnie wiążący, ale są bardzo miękkie- popieranie, zachęcanie, przyczynianie się do urzeczywistnienia.

f) jedną z zasad jest zakaz interwencji- a ochrona PC nie.

- w 1945- interpretowana jako zakaz groźby i użycia siły- samo dyskutowanie, zalecanie itp. nie stanowi interwencji. Było to jednak podważane przez Wschód.

- obecnie zwyciężyła taka wykładnia; począwszy od lat 90 uznaje się już, ze poważne naruszenia uzasadniają użycie mocniejszych środków, z interwencją włącznie.

- PC są regulowane przez PM- więc nie nalezą tylko do sfery wew.

B) Powszechna Deklaracja PC 10 XII 48

1) od momentu uruchomienia organów ONZ odpowiedzialnych za PC- podjęte zostały prace nad kodyfikacją PC. Po pierwsze chodziło o dokument, ujmujący w postaci katalogu podstawowe PC zaakceptowane przez wszystkie państwa ONZ.

- opracowanie deklaracji powierzono KPC, która rozpoczęła prace w 1947, tworząc komitet 8 członków, na czele z E. Roosvelt.

- w prace zaangażowało się wielu intelektualistów- E. Roosvelt (przewodnicząca Komisji PC i grupy redakcyjnej); Rene Cassino; P. Chang; Ch. Malik.

- zgoda co do zakresu, ale brak woli nadaniamocy prawnie wiążącej=> kompromis- uchwalenie jako rezolucja NZ, a po uchwaleniu rozpoczną się prace nad umową; wyznaczono program 3 dokumentów:

* PDPC

* paktu PC

* środków dotyczących wprowadzania w życie paktu

- Deklaracja PC miało być pierwszym punktem programu Międzynarodowej Karty PC ONZ.

2) 10 XII 48- ZO uchwaliło (Międzynarodowy Dzień PC); PL się wstrzymała, w sumie 8 państw się wstrzymał (wschód+ ARS+ RPA).

- wschód się wstrzymał- bo ideologicznie przeciw prawom obyw i polit; wcześniej obstrukcja Komisji. Tekst rezolucji nie został w krajach wschodu w ogóle opublikowany.

=> sukces, że przyjęto w niecałe 2 lata.

*** rezolucja składa się z części:

A- tekst PDPC- wstęp + 30 artykułów.

B- Prawo petycji

C- Los mniejszości

D- Upowszechnianie PDPC

E- Opracowanie projektu Paktu praw człowieka i projektu mechanizmów implementacyjnych.

3)Ogólna koncepcja znaczenia i pozycji PC:

a) preambuła:

- uznanie przyrodzonej godności i niezbywalnych praw wszystkich ludzi jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata.

=> filozoficzny fundament- liberalizm.

- wskazanie, że to właśnie brak poszanowania PC doprowadziły do barbarzyństwa II wojny.

- najwyższym celem ludzkości jest budowa świata wolnego od strachu i nędzy oraz z wolnością słowa i wolnością przekonań. => 4 wolności.

- uprawomocnia prawo do obrony- trzeba zawarować PC przepisami prawa, by człowiek nie musiał uciekać się do buntu przeciw tyranii.

- uznanie PC z Deklaracji za wspólny wzór do osiągania przez wszystkie ludy=> uniwersalizm PC.

- zobowiązanie państw do rozwijania, poszanowania i ochrony PC.

4) Ogólna zasada PC:

a) Art. 1- każdy rodzi się wolnym i równym

b) Art. 2- zasada niedyskryminacji i równości w korzystaniu z PC bez względu na jakiekolwiek różnice. (rasy, koloru skóry, języka, wyznawanych poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu).

+geograficznie- obowiązują wszędzie, też w koloniach.

c) art. 28- prawo każdego człowieka do takiego porządku społ i miedzynar, w którym PC z deklaracji byłyby realizowane

d) zasada obowiązków każdego człowieka wobec społeczności oraz dopuszczalności ograniczeń w korzystaniu z praw i wolności.

- Art. 29- każdy ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego nie możliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości

- tylko takie ograniczenia, które:

*są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych i

*w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu demokratycznego społeczeństwa

* nie wolno korzystać z praw w sposób sprzeczny celami i zasadami ONZ.

e) zakaz podejmowania działalności przez państwa, grupy czy osoby zmierzające do zniweczenia PC z Deklaracji.

f) wola ludu jest podstawa władzy rządu; wyraża się w przeprowadzanych okresowo rzetelnych wyborach- wolnych

5) Wyodrębnienie 4 kategorii PC:

a) fundamentalne

b) obywatelskie

c) polityczne

d) ekonomiczne i społeczne

6) Prawa fundamentalne:

- do życia, wolności i bezpieczeństwa

- zakaz niewolnictwa i poddaństwa

- tortur lub okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania

- prawo każdego człowieka do uznania jego podmiotowości prawnej,

- prawo do równości wobec prawa i prawo do jednakowej ochrony prawnej- zakaz dyskryminacji.

- odwoływania się do sądów przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie praw,

- zakaz arbitralnego zatrzymania, aresztowania i wygnania.

- prawo do sprawiedliwego, niezależnego i bezstronnego sądu,

- prawo do domniemania niewinności+ prawo nie działa wstecz w sprawach karnych

- prawo do życia prywatnego, w tym tajemnicy korespondencji, zakaz uwłaczania honorowi i prawo do obrony przed taką ingerencją lub uwłaczaniem.

7) Prawa obywatelskie

- prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach państwa oraz prawo do opuszczania i powrotu do własnego państwa

- prawo do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innym kraju. Nie dotyczy to jednak ścigania z powodu przestępstwa pospolitego lub czynu sprzecznego z celam i zasadami ONZ.

- do posiadania obywatelstwa- nie wolno odebrać lub zmuszać do zmiany.

- do zawierania małżeństw i zakładania rodziny

- prawo do własności i zakaz jej samowolnego pozbawiania.

- prawo do wolności myśli, sumienia, wyznania.

8) Swobody polityczne:

- prawo do wolności opinii i swobody jej wyrażania, w tym prawo do informacji- wyrażania, rozpowszechniania i otrzymywania, bez względu na granice

- prawo do spokojnych zgromadzeń i stowarzyszeń

- prawo do uczestnictwa w życiu publicznym kraju, do równego dostępu do służby publicznej,

.

9) Prawa społeczne i ekonomiczne: (mniej- bo sporny jest był ich prawny charakter; ale ich umieszczenie to i tak nowość)

a) Art22- do ubezpieczeń społecznych i ogólne prawo do urzeczywistniania swych praw społ, gosp i kult niezbędnych dla godności i swobody rozwoju osobowości.

b) art. 23 do pracy i swobodnego jej wyboru, ochrony warunków pracy, do ochrony przed bezrobociem

- odpowiedniego wynagrodzenia pozwalającego na godne życie, uzupełnianej pomocą społęczną.

- do tworzenia związków zawodowych

c) art. 24 do urlopu i wypoczynku

d) art. 25do odpowiedniej stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne świadczenia socjalne

- ochrona matki i dzieci.

e)art. 26 do nauki- bezpłatnej, powszechnej i obowiązkowej przynajmniej w stopniu podstawowym+ równy dostęp do wyższej edukacji

f) art. 27 do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, do korzystania ze sztuki, do uczestnictwa w postępie naukowym i korzystania z jego dobrodziejstw

- do ochrony wartości intelektualnej przez siebie wytworzonej.

10) Podsumowanie

=> synteza i kompromis co do tekstu.

*czego nie udało się umieścić?

- praw mniejszości

- brak wyraźnego wyrażenia na rozciągnięcie na terytoria zależne

- prawo do oporu- tylko w preambule

- brak prawa do skargi indywidualnej- opór ZSRR.

- brak odowołania do Boga- naturaliści vs pozytywiści; ale jest odwołanie do praw przyrodzonych i niezbywalnych- nat.

* charakter

- kompromis lib- soc (prawa obywatelskie oraz prawa spol-ekonom)

- kodeks moralny, nie umowa międzynarodowa. Jednak zawiera pewne zobowiązania, choć bez sankcji PM. Jest wytyczeniem pewnego celu;

=> quasi- konstytucja w ONZ w zakresie PC. Punkt wyjścia dla dalszych inicjatyw

=> prawnie wiążąca dla samych organów ONZ, podstawa jej działania dla PC.

=> PC są wg Deklaracji celem ludzkości- zatem wytycza kierunek, który jest daleki.

11) potem proliferacja PC- horyzontalna (nowe, regionalne systemy ochrony PC)i wertykalna (coraz bardziej szczegółowe konwencje, odnoszące się do poszczególnych kategorii PC- np. kobiet, dzieci).

12) Znaczenie i status prawny MDPC:

a) problem, czy z czasem stała się prawem zwyczajowym.

- brak jednolitej praktyki

- ale jest opinio Iuris

=> ale raczej jest, przynajmniej część sformułowań.

b) polityczne zobowiązanie państw do realizowania

c) powszechnie zaakceptowany normatywny układ odniesienia, faktycznie wpływający na prawne regulacje wew (odwołania w konstytucjach) i zew+ na orzecznictwo.

podstawa do kodyfikacji i rozwoju PM w dziedzinie PC. Pakty, konwencje, rezolucje.

=> wpływ na stworzenie międzynarodowych standardów PC.

d) I, modelowy katalog PC w historii.

C) Międzynarodowe Pakty PC

2) Spośród konwencji ONZ najważniejsze są oba Pakty- bo są uniwersalne przedmiotowo (inne konwencje to uszczegółowione zapisy Paktów).

- prace nad paktami bardzo trudne, bo rozbieżności:

*co do listy praw- czy ekonomiczne?

* co do zakresu ich stosowania- bezpośrednio czy cel?

* co do systemu kontroli

- Uchwalone przez ZO NZ 16 grudnia 1966r., prace rozpoczęły się jeszcze przed uchwaleniem PDPCz (od 1947). Weszły w życie po 10 latach - w 1976r. uzyskały 35 ratyfikacji.

- PDPCz: brak mocy prawnej, a Pakty są prawnie wiążą dlatego dłużej trwało ich uchwalenie.

- Kontrowersje w trakcie prac nad Paktami:

- w 2007roku-Pakt Praw Obyw- 160tyfikacji; PP Gosp- 155; praw dzieci=193; 185- kobiet.

3) Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych a Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela:

a) Niewielkie różnice przedmiotowe- PDPC to punkt wyjścia dla obu paktów

b) język i definicje są dużo bardziej precyzyjne-

c) mniej niż w PDPCz: nie ma prawa do własności i zakazu jej arbitralnego pozbawiania + prawa do ubiegania się o azyl + prawa do obywatelstwa i zakazu samowolnego pozbawiania go.

d) więcej niż w PDPCz: prawo do samostanowienia+ zakaz pozbawienia wolności w razie niemożności wywiązania się z zobowiązań umownych (art. 11) + nakaz humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności (art. 10) + postanowienia dot. praw dziecka (art. 24) + prawa mniejszości etnicznych, religijnych, językowych (art. 27)+ mechanizmy weryfikacyjne+ prawa ekonomiczne+ zakaz propagandy wojennej

e) 2 protokoły dodatkowe:

I- o utworzeniu Komitetu PC

II- o zniesieniu kary śmierci poza czasem wojny.

4) Oba Pakty zaczynają się 3 podobne artykuły zawierające ogólne zasady ochrony praw człowieka:

Art.1: prawo wszystkich narodów do samostanowienia (swobody wyboru statusu politycznego, określania rozwoju gospodarczego, społ i kult, w tym rozporządzania bogactwami nat; żadnego narodu nie można pozbaawić jego środków egzystencji).

**Zależność między zasadą samostanowienia a fundamentalnymi prawami człowieka:

- Art.2: zobowiązanie państw do przestrzegania zasady niedyskryminacji w korzystaniu z praw zawartych w Pakcie bez względu na jakiekolwiek różnice (11 te, o których mówi PDPCz; ważne, znać je!).

- Art.3: zobowiązanie zapewnienia mężczyznom i kobietom równych praw w korzystaniu z praw i swobód wymienionych w Pakcie.

5) Inne postanowienia Paktu praw obywatelskich:

6) Ograniczenia stosowania praw:

Art.4: w sytuacjach nadzwyczajnych można zawiesić stosowanie niektórych z praw człowieka.

„Sytuacja wyjątkowa” to sytuacja nienormalna, przejściowa + stanowiąca zagrożenie dla struktur państwa (1.konflikty, 2.klęski żywiołowe, 3.trudności spowodowane warunkami ekonomicznymi i społecznymi).

=> Nie mogą NIGDY być zawieszone następujące prawa: niedyskryminacja+ art. 6,7,8,11,15,16,18.

=> Kryteria:sytuacji wyjątkowej”: stan wyjątkowego zagrożenia istnienia narodu, stan oficjalnie proklamowany, notyfikowany w ONZ, przejściowy, podjęte środki proporcjonalne do zagrożenia + nie możne być sprzeczny z innymi zobowiązaniami prawnomiędzynarodowymi państwa, nie może być dyskryminacyjna.

7) PAKT PRAW GOSPODARCZYCH, SPOŁECZNYCH I KULTURACH 1966

a) Problematyka regulowana przez II Pakt jest przedmiotem wielu uregulowań międzynarodowych + działalności różnych organizacji w systemie NZ i poza nim: MOP, UNESCO, WHO, FAO. Struktura i działalność ONZ jest skierowana przede wszystkim na realizacje praw ekonomicznych i społecznych (w dużo mniejszym zakresie praw politycznych i obywatelskich).

- 1974r. ZO NZ przyjęło Deklarację w sprawie ustanowienia nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego + Kartę Praw i Obowiązków Ekonomicznych Państw. Projekty nowego ładu nie zostały zrealizowane.

b) Uznanie praw ekonomicznych i społecznych- kraje zachodnie negatywnie rozstrzygały tą kwestię, a kraje komunistyczne te prawa były nawet ważniejsze niż polityczne czy obywatelskie.

c) w preambule- uznanie praw gosp, społ i kult za umożliwiające wprowadzenie ideału innych PC

d) w odróżnieniu od PDPC, II Pakt zawiera rozbudowane i precyzyjne formuły:

e) To, co różni II Pakt od I Paktu jest moc zawartych w nich norm i zobowiązań. I Pakt: państwa zobowiązały się do przyjęcia odpowiednich środków ustawodawczych. II Pakt: państwa zobowiązują się do podjęcia odpowiednich kroków w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw progresywność II Paktu postanowienia realizowane będą stopniowo, w miarę możliwości).

f) korzystanie z praw zapewnionych przez państwo tylko poprzez ustawę i tylko w stopniu, w jakim jest to zgodne z istotą praw oraz wyłącznie w celu popierania powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokartycznym

8) Znaczenie na tle PDPC:

- jednoznacznie prawnie wiążące

- rozwinęły i skonkretyzowały postanowienia PDPC

- uznanie nowych praw, których nie było w PDPC

- procedura kontrolna

D) Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Rady Europy

=>jedyny sprawny system regionalny ochrony PC, opiera się na EKOPCiPW, Europejskiej Karcie Socjalej (1961) oraz Konwencji o Zapobieganiu Torturom (1987)+ instytucje+ mechanizmy implementacyjne

Sprawny- bo wysoki poziom rozwoju państw; bo ustrojowa homogeniczność; bo odpolitycznienie mechanizmów ochrony (mimo braku możliwości sankcji- przestrzegane są normy i wyroki); ale zgrzyt- przyjęcie Rosji

I Standardy

1) Proces uchwalenia:

a) jej stworzenie zainspirowały:

- doświadczenia II Wojny Światowej stworzyły PDPC, a EKOPCiPW miała dokonać jej pozytywizacji i gwarancji jej poszanowania w 10 państwach Europy Zachodniej.

- jedna z dróg do integracji Europy Zachodniej (ruchy federalistyczne, Kongres Europejski w Hadze V1949; program rządów prawa, pluralizmu, demokracji, PC i swobód obyw)

b) 5 V 1949- Londyn- Utworzono Radę Europy; warunkiem wejścia do niej jest przestrzeganie rządów prawa i PC

- PC to też jeden z celów RE

c) 4 IX 1950- uchwalona w Rzymie

- potem 11 protokołów dodatkowych

d) - 1989- 23 państwa; latem 2002- 44.

e) - X 1993- Wiedeń- deklaracja- zdefiniowano kryterium przystąpienia do RE:

* dostosowanie swoich instytucji i systemu prawnego do podstawowych zasad demokracji i praworządności i poszanowania PC

* wolne, uczciwe wybory oparte na powszechnym prawie głosu

*wolność słowa i prasy

*ochrona mniejszości nar

*poszanowanie zasad PM

* przystąpienie do EKOPCiPW i przyjęcie w całości i w krótkim czasie jej mechanizmów nadzoru.

2) Ogólny charakter systemu:

a) subsydiarność wobec systemów wew. - ostatnia instancja po zakończeniu postępowania w kraju.

b) art. 1- obowiązek implementacji

c) art. 14- zakaz dyskryminacji w korzystaniu z praw (ale nie zakaz dyskryminacji w ogóle)

d) art. 55- wyłączenie innych środków rozstrzygania sporów niż przewidziany w Konwencji

e) art. 57- zastrzeżenia- tylko na podstawie sprzecznej z Konwencją ustawy.

3) Zakres podmiotowy:

=>niewiele różni się wobec katalogu z PDPC czy Paktów, z czasem rozszerzana przez protokoły (1,4, 6, 7- reszta dotyczy mechanizmu kontrolnego)

a) art. 2- prawo do życia (z wyjątkiem kary śmierci, działania w obronie, ścigania, tłumienia zamieszek)

b) art. 3- zakaz tortur

c) art. 4- zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

d) art. 5- prawo do wolności i bezpieczńęstwa osobistego:

- zakaz bezprawnego zatrzymania

- prawo do informacji o zarzutach

- prawo do szybkiego postawienia przed sędzią dla decyzji o dalszym losie (orzecznictwo- ok. 4 dni)

- prawo do sądowego badania legalności zatrzymania

- prawo do odszkodowania za zatrzymanie niezgodne z tymi gwarancjami

e) art. 6- prawo do rzetelnego procesu- sprawiedliwy, szybki (orzecznictwo- ok. 40 miesięcy), publiczny (z wyjątkiem sytuacji, gdy jawność szkodzi przebiegowi procesu lub osobom biorącym udział)

f) art. 7- zakaz karania bez podstawy prawnej- prawo nie działa wstecz

g) art. 8- prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, mieszkania i korespondencji

h) art. 9- wolność myśli, sumienia i wyznania

i) art. 10- wolność wyrażania opinii i przekazywania i odbierania informacji

j) art. 11- wolność zgromadzania się i stowarzyszania się

k) art. 12- prawo do zawarcia małżeństwa

l) art. 13- prawo do skutecznego środka odwoławczego w przypadku złamania praw jednostki

Protokół I (1952):

ł) art. 1- prawo do poszanowania własności

m) art. 2- prawo do nauki

n) art. 3- prawo do okresowych, w głosowaniu tajnym, uczciwych wyborów do ciała ustawodawczego

Protokół IV (1963)

o) art. 1- zakaz pozbawiania wolności za niewykonywanie umowy

p) art. 2- swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania na terytorium państwa, gdzie przebywa się legalnie, w tym prawo wyjazdu i powrotu

r) art. 3- zakaz wydalania i odmawiania prawa wjazdu własnym obywatelom

s) art. 4- zakaz zbiorowego wydalania obywateli obcych

Protokół VI ( 1983)

t) art. 1- zniesienie kary śmierci- skazania i wykonania

art. 2- wyjatek- podczas wojny lub bezpośredniego zagrożenia wojną, na podstawie ustawy

Protokół VII (1984):

S Cd)art. 1 Zakaz wydalania cudzoziemców legalnie przebywających inaczej, niż poprzez decyzję zgodną z ustawą+ gwarancje proceduralne

u) art2 prawo do odwołania do wyższej instancji

w) art. 3 prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie

x) art. 4- nie można być sądzonym 2 razy za to samo w 1 państwie

y) art. 5- równe prawa cywilnoprawne małżonków

4) Ograniczenia i uchylenie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa państwa:

a) ograniczenia wykonywania praw:

- tylko na podstawie ustawy

- koniczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na:

- interesy bezpieczeństwa państwowego czy publicznego

- zapobiegania zamieszkom i zapobieganie przestępstwu

- ochronę zdrowia i moralności

- ochronę praw i wolności innych osób

- możliwe jest zgodne z prawem ograniczenie wykonywania tych praw przez służby publiczne

b) Uchylenie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa publicznego

-art. 15- w przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego można podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań

- w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji

- pod warunkiem że te środki nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami PM

- nie podlegają uchyleniu: prawo do życia, zakazu tortur, pracy niewolniczej i przymusowej, zakazu karania bez podstawy prawnej

- trzeba poinformować wyczerpująco RE o środkach i powodach

=> Państwa rzadko korzystają, a organy Konwencji interpretują go dość restryktywnie

c) art. 17- zakaz nadużycia praw- nie można ich wykorzystywać do zniweczenia praw i wolności Konwencji albo ich ograniczenia w większym stopniu, niż przewiduje to Konwencja

5) Różnice Wobec PDPC (i I Paktu):

a) czego jest więcej?

- zakaz pracy przymusowej

- uściślenie prawa do wolości i bezpieczeństwa

- zakaz pozbawiania wolności za niewykonywanie umowy (w Pakcie- jest)

- zakaz wydalania i odmowy wjazdu własnym obywatelom

- unormowania dotyczące wydalania cudzoziemców

- zniesienie kary śmierci

- prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie

- nie można być sądzonym 2 razy za to samo

- równe prawa małżonków

- (Prawo do własności, którego nie ma w I Pakcie)

b) czego jest mniej?

- prawa do uznania osobowości prawnej każdego człowieka

- równości wobec prawa

- prawo do ubiegania się o azyl (w Pakcie też nie ma)

- prawo do obywatelstwa

- prawa społ- ekonom- kult

- (nakaz humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności- jest w Paktach)

- (Postanowienia dotyczące praw dziecka- są w Paktach)

- (prawa mniejszości etnicznych, religijnych i językowych- są w Paktach)

E) Europejska Karta Socjalna

1) Uchwalenie:

a) 1961, w Turynie

b) miała być uzupełnieniem EKPC; odpowiednik II Paktu z 66 roku

c) 1988- protokół dodatkowy

2) Zawarte prawa społeczne obywateli, m.in.:

- do pracy

- do sprawiedliwych warunków pracy

- do bezpieczeństwa i higieny pracy

- do właściwego wynagrodzenia

- związkowe- do organizowania się i swobodnej działalności, w tym strajku

- prawa dzieci i młodzieży do ochrony szczególnej w kontekście pracy

-ochrona kobiet w ciąży w kontekście pracy

- prawo do kształcenia zawodowego i poradnictwa

- prawo do ochrony zdrowia

- do zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej

- prawa niepełnosprawnych w kontekście pracy

- do ochrony rodziny

- prawa osób migrujących

* protokół dodatkowy dodał:

- prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiębiorstwie

- wprowadza zasadę niedyskryminacji w zatrudnianiu i w pracy ze względu na płeć,

- prawo pracowników do brania udziału w polepszaniu warunków pracy

- prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej.

* rewizja z 1996 dodała:

- prawo do ochrony w razie rozwiązania stosunku pracy

- prawo pracowników do ochrony ich roszczeń w razie niewypłacalności pracodawcy

- prawo do ochrony godności w miejscu pracy

- prawo do ochrony przed ubóstwem i marginalizacją społeczną

- prawo do mieszkania

- zakaz dyskryminacji wszelkiej

3) ochrona dotyczy tylko obywateli państw stron oraz cudzoziemców z państw będących stronami

4) Państwa mają tylko obowiązek tworzenia odpowiednich warunków dla zapewnienia urzeczywistnienia tycg praw

=> nie postają żadne podstawy do dochodzenia praw przed sądem wew czy zew.

5) Mechanizm kontrolny- skromniejszy niż EKPC

a) Karta powołała do życia 2 Komitety:

- Niezależnych Ekspertów (komitet siedmiu)

-Rządowy (przedstawiciele państw- stron)

b) Komitet Niezależnych Ekspertów:

- analizuje raporty rządów i formułuje wnioski przesyłane 2 komitetowi

c) Komitet Rządowy:

- na podstawie wniosków 1 komitetu redaguje własny raport

- do raportu możliwe jest załączenie komentarza Zgromadzenia Parlamentarnego RE

- całość jest przesyłana do Komitetu Ministrów

d) Komitet Ministrów:

- ma prawo, większością 2/3, udzielić rządom zaleceń. Nie są one prawnie wiążące, ale z reguły przynoszą pozytywny skutek.

6) Zagadnienie reformy i wzmocnienia EKS:

a) 1988- Protokół dodatkowy- dodanie praw

b) 1991- Protokół Zmieniający EKS:

- uściśla kompetencje 2 Komitetów

c) 1992- Protokół dodatkowy ustanawia system kart zbiorowych:

- międzynar organizacje pracowników i pracodawców, organizacje krajowe, inne NGO's mające status konsultacyjny prze RE mogą składać skargi zbiorowe dotyczące braku wypełniania zobowiązań z Karty

- skarga przechodzi drogę jak raport i może zakończyć się zaleceniem Komitetu Ministrów

d) 1996- przyjęcie zrewidowanej EKS:

- rozwinięcie praw wcześniej ustanowionych

- nowe prawa

- mechanizm kontrolny- bez zmian.

=> obowiązują obie na razie, bo nie wszyscy ratyfikowali nową.

III Umowy dotyczące specyficznych zagadnień (np. ludobójstwa)

1) zbrodnia ludobójstwa- zagadnienie pojawiło się podczas IIWW. Po wojnie powstały Trybunał Norymberski i Tokajski dla osądzenia i ukarania zbrodniarzy hitlerowskich. [Jurysdykcja Trybunału obejmowała 1.zbrodnie przeciwko ludzkości, 2. zbrodnie przeciwko pokojowi, 3. zbrodnie wojenne.]

a) 1946- rezolucja ZO potwierdzająca zasady PM uznane przez Statut MTW i jego wyrok+ uznająca ludobójstwo za zbrodnie międzynarodową.

b) W grudniu 1948r. ZO NZ uchwaliło Konwencję w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa.

- ludobójstwo to zbrodnia międzynarodowa

Ludobójstwo to jakiekolwiek z wymienionych niżej czynów popełnione w pokoju lub wojnie w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych.

* czyny:

- zabójstwo członków grupy;

- spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy;

- rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego

- stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy

- przymusowe przekazywanie dzieci członków jednej grupy do innej grupy

* Karze podlega ludobójstwo, zmowa w celu popełnienia, bezpośrednie i publiczne podżeganie, usiłowanie, współudział

Czyny te mają być, jako zbrodnia międzynarodowa, sądzone przez trybunał państwa, na którego obszarze czyn został dokonany lub przed międzynarodowym trybunałem karnym. W Konwencji brak międzynarodowych mechanizmów pozwalających egzekwować jej postanowienia.

** Autorem Konwencji + terminu ludobójstwa był Polak, prof. Lemkin.

c) Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego został zatwierdzony w Rzymie w lipcu 1998r.

d) 1968r. ZO NZ przyjęło Konwencje o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.

Rzeczywistość pokazuje, że istniejące mechanizmy zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa nie są wystarczające.

2) zasada niedyskryminacji rasowej-

** jeden z celów w KNZ- walka z dyskryminacją ze względu na rasę, płeć, język i wyznanie

a) 1963- deklaracja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji- I raz potępiono w dokumencie międzynar dyskryminację z powodu rasy, koloru skóry lub pochodzenia etnicznego jako obrazę dla godności ludzkiej

b)w grudniu 1965r. ZO NZ uchwaliło Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej jeden z najważniejszych instrumentów prawnomiędzynarodowych.

DEFINICJA DYSKRYMINACJI: „Dyskryminacja rasowa” to wszelkie zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczenie lub uprzywilejowanie z powodu rasy, koloru skóry, urodzenia, pochodzenie narodowego lub etnicznego, (które ma na celu albo powoduje przekreślenie bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w politycznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej lub jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publicznego) ”.

* Państwa-strony potępiły wszelkie formy dyskryminacji + zobowiązały się prowadzić politykę zmierzającą wszelkimi środkami, zwłaszcza prawnymi, do eliminacji dyskryminacji.

* propagowanie ma być karalne

* Konwencja powołała Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej: 18 ekspertów. Zadania: rozpatrywanie sprawozdań o środkach realizujących postanowienia Konwencji. Możliwość składania skargi państwowej (tryb jak w I Pakcie). Instytucja skargi indywidualnej zawarta w protokole fakultatywnym (państwo musi obok ratyfikacji Konwencji złożyć dodatkową deklarację).

* Wszelkie spory wynikłe z interpretacji i wykonywania Konwencji państwa mogą jednostronnie oddawać do rozstrzygnięcia MTS.

3) 1973r. ZO NZ przyjęło Konwencję o zwalczaniu i karani zbrodni apartheidu. Apartheid to zbrodnia w obliczu prawa międzynarodowego i zbrodnia przeciwko ludzkości.

- generalnie potwierdza i rozwija konwencję o nieprzedawnianiu zdobni wojennych i przeciw ludzkości z 1948 roku i o dyskryminacji z 1965

- nieprzedawnialność

- Kontrolą zobowiązań wynikających z Konwencji zajmuje się 3 członków Komisji Praw Człowieka ONZ. Sama Komisja sporządza listy osób, organizacji, instytucji i przedstawicieli państw podejrzanych o popełnienie zbrodni apartheidu.

=> Problem nie zniknął wraz z rozwiązaniem go w RPA. Są kraje w Afryce, w których stosowany jest tzw. „czarny apartheid”- segregacja wśród czarnej ludności w stosunkach między równymi plemionami.

4) 1981r. ZO NZ przyjęło Deklarację o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji na podstawie religii lub wyznania. Mówi się tu o swobodzie wyboru i praktykowania religii i wyznania + o zakazie dyskryminacji na tym tle przez państwo, instytucje i indywidualne osoby + o obowiązku podjęcia przez państwa środków zapobiegania dyskryminacji+ prawo rodziców do wychowywania w swojej wierze

Deklaracja nie stwarza żadnych form kontroli respektowania jej postanowień, choć zajmuje się tym Komisja Praw Człowieka i jej Podkomisja (studia, raporty, debata na sesji)

5) TORTURY.

a) -1984r. ZO NZ uchwaliło Konwencję przeciwko torturom i innym formom okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania. (weszła w życie 1987r.).

- „Tortury” to każde działanie świadomie powodujące dotkliwy ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, szczególnie w celu uzyskania informacji od tej osoby lub od osoby trzeciej.

- Tortury to przestępstwo w świetle prawa karnego + zobowiązanie państw do podjęcia środków w celu ich zapobieżenia na terenach ich jurysdykcji. Żadne wyjątkowe okoliczności nie usprawiedliwiają tortur.

- Państwa zobowiązują się do współpracy w celu zapobiegania torturom i karania przestępców.

- Fakultatywnie Konwencja przewiduje instytucję skargi indywidualnej i państwowej (konieczna odrębna deklaracja). Niezależnie obowiązek składania sprawozdań, które rozpatruje Komitet przeciwko Torturom (10 ekspertów).

- nowość: !!!Komitet ma prawo inicjatywy w zakresie zbierania informacji (wyznaczania ekspertów, wysyłania wysłanników za zgodą państwa) w razie uzyskanie „uzasadnionych danych” o stosowaniu tortur procedura poufna. Kończy się zaleceniami, nie są one uwzględniane w uwagach do raportu państwa, ale pojawia się wzmianka o procedurze.

- Spory dot. Konwencji jednostronna decyzją państwa można oddać do MTS.

- Wiosną 2002r. KPCz przyjęła protokół fakultatywny do Konwencji i utworzyła podkomitet ds. zapobiegania torturom w celu realizacji- mechanizm kontrolny ad hoc (niezależne inspekcje międzynarodowe i narodowe; muszą być wszedzie wpuszczone)- sprzeciw m.in. Chin, Rosji, USA, Kuby, Libii bez ratyfikacji tych państw, które łamią prawa człowieka ten protokół nie ma większego znaczenia. (32 ratyfikacje, w tym PL)

b) Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu 1987:

- nie tworzy żadnych nowych praw czy zasad, ale ustanawia mechanizm weryfikacji przestrzegania przez państwa zapisanego w art. 3 EKPC zakazu

- powołuje w tym celu Europejski Komitet Zapobiegania Torturom, niezal od rządów

- przewiduje system okresowych inspekcji- komitet bada jak są traktowane osoby pozbawione wolności we wszelkich zakładach, także np. szpitalach psychiatrycznych

- państwa zobowiązują się zezwolic na wizyty Komitetu wszędzie, gdzie osoby są pozbawione wolności+ musi zapewnić swobodę poruszania się, transport itp.+ immunitety

- wizyty okresowe lub ad hoc, zawsze zapowiedziane

- po zakończeniu wizyty- poufne sprawozdanie z zaleceniami, przekazywane stronie rządowej

- komitet może upublicznić sprawozdanie, jeśli rząd odmawia współpracy lub ignoruje jego zalecenie lub na życzenie samego państwa kontrolowanego

- raz do roku Komitet sporządza raport ogólny- jawny.

6) 1997- Europejska Konwencja o PC i biomedycynie

- etyczne aspekty nauk medycznych

- ma za zadanie chronić człowieka przed nadużyciami dokonanymi za pomocą technik medycznych i biologicznych

- wszelką miarą ma być godność człowieka

7) Europejska konwencja o obywatelstwie 1997

8) Europejska konwencja o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych 1999

IV Umowy odnoszące się do wybranych grup ludzkich

1) NIEDYSKRYMINACJA KOBIET. Kwestia ta jest regulowana traktatowo, ponadto ONZ ogłaszała Międzynarodowy Rok Kobiet, Międzynarodową Dekadę na rzecz Kobiet, 4 razy zwoływano Światowe Konferencje kobiet (ostatnia w 1995r. w Pekinie).

a)W 1985r. na szczycie w Nairobi przyjęto Strategię na rzecz Awansu Kobiet.

1985r. powstał Fundusz Rozwojowy NZ na rzecz Kobiet (UNIFEM).

Poprzez wspomniane programy ONZ promuje równość kobiet i mężczyzn, zwalcza dyskryminację kobiet w sferze zatrudnienia, edukacji, ich upośledzenie ekonomicznego, zwalcza przemoc wobec kobiet i różne formy ich eksploatacji.

b) 1952r. Konwencja o prawach politycznych kobiet: równość w kontekście biernego i czynnego prawa wyborczego i pełnienia funkcji publicznych

c) 1957r. Konwencja o Obywatelstwie Kobiet Zamężnych

d) 1967r. ZO NZ uchwaliło Deklarację o eliminacji dyskryminacji kobiet na jej podstawie w grudniu 1979r. ZO NZ przyjęło Konwencję o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet:

- potępienie dyskryminacji +

podjęcie przez państwa zobowiązań do przyjęcia wszelkich środków eliminacji dyskryminacji w życiu politycznym i publicznym, obywatelstwie, oświacie, zatrudnieniu, zdrowiu, małżeństwie i rodzinie

- Ustanowiony został system sprawozdań składanych co 4 lata, które rozpatruje, powołany protokołem dodatkowym, Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet (23 ekspertów). Komitet zbiera się na przemian w Wiedniu i NY; analizuje raporty + formułuje sugestie i zalecenia w sprawach budzących zastrzeżenia + przyjmuje zalecenia ogólne dot. interpretacji postanowień Konwencji.

- spory mogą iść do MTS

1999r. ZO NZ przyjęło Protokół opcyjny umożliwiający składanie do Komitetu i rozpatrywanie przez niego skarg indywidualnych. Wszedł w życie w grudniu 2003r.

2) PRAWA DZIECKA.

a) 1924r. uchwalono genewską Deklarację Praw Dziecka. W ONZ już w 1946r. prace nad nowym dokumentem. W 1946r. utworzono tez UNICEF (pokojowy Nobel 1965r.)

b) 1959r. ZO NZ przyjęło Deklarację Praw Dziecka (brak Konwencji, bo np. sporne traktowanie dzieci pozamałżeńskich).

- potwierdza postanowienia PDPC odnoszące się do dzieci

- podkreśla, że dziecko potrzebuje ochrony prawnej i uznaje obowiązki ludzkości wobec dziecka

c) 1978r. Polska zgłosiła projekt Konwencji Praw Dziecka uchwalona 20 listopada 1989r. (miała więcej ratyfikacji niż państw w ONZ). 191 ratyfikacji. - najwięcej na świecie w dziedzinie PC

- Konwencja obszerna (54 artykuły): prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne, kulturalne i inne.

- ważniejsze sformułowania:

* zakaz służby wojskowej dzieci do lat 15

* zakaz wymierzania kary śmierci niepełnoletnim

- Dziecko to każda istota ludzka do 18 roku życia.

- Każda decyzja dotycząca dziecka musi brać pod uwagę „wyższy interes dziecka”

- Konwencja powołała Komitet Praw Dziecka (18 ekspertów): rozpatrywanie sprawozdań składanych co 5 lat przez państwa + formułowanie wniosków, sugestii i rekomendacji pod adresem rządu. Procedura kontrolna jest słaba stąd uważa się, że Konwencja jest bardziej deklaracją programową niż dokumentem wywołującym skutki praw.

W 1994r. decyzja o przyjęcie Protokołów Dodatkowych:

3) mniejszości narodowe:

a) w KNZ i PDPCz nie ma żadnych postanowień mówiących wprost o mniejszościach.

b) Art. 27 w I Pakcie- ochrona osób, nie mniejszości jako takich- w państwach, w których istnieją etniczne, religijne czy językowe mniejszości, osoby należące do takich mniejszości nie będą pozbawione prawa do korzystania z własnej kultury i do wyznawania i praktykowania własnej religii czy używania własnego języka.

c) grudzień 1992r. ZO NZ przyjęło Deklarację o prawach osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych. Państwa zobowiązały się chronić istnienie i tożsamość mniejszości + prawo mniejszości do rozwijania kultury, praktykowania religii i używania języka.

d) 1995r. Komisja Praw Człowieka zadecydowała o ustanowieniu przy Komisji specjalnej grupy roboczej, która będzie zajmować się ochroną praw osób należących do mniejszości.

3a) Konwencja ramowa RE dotycząca ochrony mniejszości narodowych 1995

* 1992-europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych

* 1993- Deklaracja szczytu RE w Wiedniu na temat mniejszości nar+ polecono Komitetowi Ministrów RE przygotowanie konwencji

a) znaczenie:

- 1 w świecie prawnie wiążący dokument międzynarodowy w dziedzinie praw mniejszości

- nie formuluje jednak konkretnych praw, leczaz zasady, do których przestrzegania zobowiązują się państwa. Konkretne przepisy wg uznania państw

- brak definicji mniejszości w dokumencie- bo spory

- prawa indywidualne, nie grupowe!

- prawa mniejszości jako integralna część PC

- swoboda wyboru przynależności do mniejszości

b) konkretne prawa i wolności osób z mniejszości:

- równość wobec prawa i odpowiednie kroki w celu jej zagwarantowania

- podjęcie kroków umożliwiających zachowanie istotnych elementów tożsamości (religii, języka, tradycji i dziedzictwa kult) i równocześnie powstrzymania się od praktyk asymilacyjnych

- respektowanie wolności gromadzenia się, stowarzyszania, swobody wypowiedzi oraz wolności myśli, sumienia i wyznania

- respektowanie swobód rel

- respektowanie wolności poglądów i praw do informacji i dostępu do mass mediów

- swoboda posługiwania się jezykiem mniejszości, prywatnie i publicznie, także w stosunkach z władzami publ

- prawo do używania nazwiska i imion w języku mniejszości

- starania, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, by mniejszości mogły w rejonach zamieszkiwanych przez siebie używać nazw lokalnych w swym języku

- podejmowanie kroków w sferze edukacji i nadań sprzyjających rozwojowi wiedzy na temat historii i kultury mniejszości

- równość w dostępie do oświaty, w tym prawo do zakładania własnych prywatnych szkół

- prawo do uczenia się własnego języka oraz uczenia się w rejonach zamieszkania w miarę możliwości we własnym języku

- tworzenie warunków w celu uczestnictwa osób z mniejszości w życiu kult, społ, ekonom i polit

- powstrzymanie się od dokonywania zmian w proporcjach ludnościowych na obszarach zamieszkiwanych przez mniejszości

- nieograniczenie prawa do kontaktów transgranicznych z rodakami

- podejmowanie kroków, jeśli to potrzebne, w celu zawierania umów z innymi p. o ochronie mniejszości

c) obowiązki osób z mniejszości:

- konieczność respektowania prawa

- zakaz angażowania się w działalność sprzeczną z suwerenną równością państw, terytorialną integralnością i niepodległością.

d) nadzór wykonywania konwencji:

- Komitet Ministrów RE, wspomagany przez ekspercki Komitet Doradczy

e) narzędzie kontroli- informacje dotyczące implementacji, składane okresowo i na życzenie KE przez państwa

3b) Prawa mniejszości w dokumentach KBWE:

a) Akt Końcowy 1975- zasada 7- prawa osób należących do mniejszości i obligacja państw do przestrzegania ich

b) 1990- Kopenhaga- szczegółowe wyliczenie praw osób należących do mniejszości:

- prawo do ochrony i rozwoju ich etnicznej, kulturalnej, językowej oraz religijnej tożsamości

- do używania języka nar

- do tworzenia i utrzymywania własnych oświatowych, kult czy rel instytucji, org czy stow

- wyznawania i praktykowania religii

- brania udziału w życiu publicznym

V Międzynarodowa kontrola przestrzegania PC. Środki mające gwarantować wykonywanie postanowień umów dotyczących PC: sprawozdania, skargi państw, badania na miejscu, petycje. Organy kontrolne

A) kompetencje głównych organów ONZ w zakresie PC

1) Informacje ogólne:

a) dynamiczna interpretacja zadań i kompetencji swych zadań przez ONZ w dziedzinie PC- przejście od „popierania i zachęcania” do bardziej efektywnej ochrony- nowych dokumentów i mechanizmów

2) ZO:

a) -art. 13-ZO- ma obowiązek rozwijania współdziałania międzynarodowego tak, by wszyscy korzystali z PC

b) art. 10- ZO może zajmować się każdą sprawą wchodzącą w zakres określony postanowieniami Karty i wydawać zalecenia

c) w celu realizacji swych zadań, ZO wyłoniło w swym łonie trzeci Komitet- Komitet ds. Społecznych, Humanitarnych i Kulturalnych. Zajmuje się też PC, na dorocznych sesjach ZO. Przyjmuje rezolucje, następnie uchwalane przez ZO, które stanowią wytyczne dla pracy całej ONZ.

d) ZO powołało tez organy pomocnicze niezbędne do realizacji jego zadań, z których PC zajmują się:

- KPM- uczestniczyła w wypracowywaniu wielu ważnych umów

- Komitet ds. Administracyjnych i Finansowych

- Specjalny Komitet ds. Dekolonizacji (nieistniejący już)

- Specjalny Komitet przeciwko Apartheidowi. (nieistniejący już)

3) ECOSOC:

a) -Rozdz IX- ECOSOC- najszerzej; ONZ popiera powszechne poszanowanie i przestrzeganie PC; Rada ma prawo do badania i udzielania zaleceń w tym celu oraz wyłonienia odpowiedniej komicji ds. popierania PC (art. 55, 62, 68)

b) koordynuje wiele wyspecjalizowanych agencji i programów ONZ

c) pośrednie wpływanie na państwa i organizacje poprzez udział w opracowywaniu dokumentów, zwoływanie konferencji, wydawanie zaleceń dla państw, ONZ, innych organizacji oraz współpracę z nimi

d) Organy, programy i agencje wyspecjalizowane, z którymi głównie współpracuje ECOSOC w dziedzinie PC:

- MOP

-UNESCO

-UNICEF

- UNHCR

-Program NZ ds. Środowiska Naturalnego (UNEP)

- FAO

- WHO

e) art. 71- współpraca z NGO's

f) organy pomocnicze ECOSOC- komisje i komitety- zajmujące się PC:

- Komisja ds. Rozwoju Społecznego

- Komisja ds. Statutu Kobiet

- Komisja ds. Uchodźców

- Komisja ds. Zapobiegania Przestępczości i Sprawiedliwości Karnej

- Komisja PC

- związana z KPC Podkomisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości

g) bada wiele sprawozdań organów pomocniczych,

h) 1967- nowe narzędzie- badanie informacji dotyczących masowego naruszenia PC

4) a) 1966- ZO przyjmuje rezolucję 2144, w której wezwało ECOSOC oraz KPC do wypracowania środków i metod poprawy zdolności ONZ do zapobiegania łamaniu PC.

=> wypracowanie licznych technik sprzyjających impelemtacji porozumień- kontroli i nakłaniania; ale nieskuteczne i o kruchej podstawie prawnej.

b) Środki: (wg M. Tardu):

- debaty publiczne- 2 rodzaje- z udziałem państwa oraz w drodze konsultacji NGO'S

- techniki informacyjne i nadzorujące (na podstawie raportów rządowych i różnych OM)

- techniki koncyliacyjne w rodzaju dobrych usług czy kontaktów specjalnych

- procedury oparte na przyjmowaniu skarg- państwowych i indywidualnych (lub zbiorowych); dochodzenie polega na „międzynarodowej akcji publicznej”- RPA, IZR, CHILE

- metody odstraszające, np. embargo ekonomiczne czy technologiczne (RPA, RODEZJA)

-metody zmierzające do naprawienia szkód wyrządzonych ofiarom naruszeń PC w krajach, które wcześniej były terenem masowych naruszeń PC (np. RWA, UGA)

c) Środki ( wg Ramcharna):

- prewencyjne (np. telegramy SG lub apele)

- uśmierzające- skragi, dochodzenia, wizyty na miejscu, dobre usługi, potępienie

- kompensacyjne- post facto- celem jest udzielenie pomocy czy naprawienie szkody ofiar.

4) 4 filary struktury ONZ-owskiego systemu ochrony PC:

a) organy i mechanizmy międzyrządowe róznych szczebli, od organów głównych NZ po grupy robocze KPC

=> na czele z KPC/RPC

b) część Sekretariatu, która zajmuje się wprost PC, przede wszystkim Wysoki Komisarz

c) wyspecjalizowane agendy ONZ (np. ds. uchodźców) oraz agencje i organizacje wyspecjalizowane systemu NZ (np. UNESCO), w których mandacie znajduje się m. in ochrona PC.

d) instrumenty traktatowe- podstawowe konwencje PC, wyposażone w komitety (tzw treaty Dobies), których zadaniem jest kontrola wykonywania zobowiązań przyjętych przez państwa.

=> d obejmuje tylko strony poszczególnych konwencji.

5) KPC- patrz punkt III.

6) Komisja ds. Statusu Kobiet

a) organ pomocniczy ECOSOC, powstały w 1946 roku

b) zadanie

- działania na rzecz promocji polit, obyw, ekonom, społ i eduk. Praw kobiet.

- przygotowywanie projektów umów i zaleceń w zakresie praw kobiet, nadzorowanie ich realizacji, przygotowywanie różnych innych decyzji dla ECOSOC.

- ECOSOC upoważniła Komisję do rozpatrywania poufnych i jawnych skarg z zakresu jej kompetencji i sporządzania stosownych raportów dla ECOSOC w celu podjęcia przez ONZ niezbędnych działań w razie naruszeń praw.

c) skład- przedstawiciele 45 państw (klucz geogr)

7) Wysoki Przedstawiciel NZ ds. Praw Człowieka i jego Urząd.

a) Zadania:

(bieżąca realizacja zadań ONZ w dziedzinie ochrony i promocji PC i obsługa innych organów w tej dziedzinie)

Statutowe:

- promocja m. współpracy w dziedzinie PC.

- wzmacniania impelemtacji zobowiązań w tej dziedzinie

- działania na rzecz zapobiegania poważnym ich naruszeniom

- pomoc krajom znajdującym się na drodze ku demokracji (pomoc techniczna, finansowa i doradcza- na wniosek państwa lub oferowana przez Komisarza lub zlecana w rezolucjach Komisji- konkretne programy)

* operacja humanitarne w terenie- od I połowy lat 90 w związku z konfliktami w RWA, BUR, ZAIR i JUG. Kierowane porzez Urząd, za zgoda państw przyjmujących, w warunkach napięć i konfliktów, polegają na obserwacji przestrzegania PC w sytuacjach nadzwyczajnych oraz jednocześnie pomocy technicznej dla rządów w tej dziedzinie.

=> świadkowanie;

- koordynacja działalności na rzecz PC w systemie NZ.

- dostosowanie ONZ-towskich instytucji i działań w dziedzinie PC do obecnych i przyszłych potrzeb.

b) charakter

- powstał w II 94 na mocy rezolucji ZO z XII 93. (ale idea od 1950), po impulsie z Światowej Konferencji PC w Wiedniu w 1993, mimo oporu wielu krajów Południa. I Wysokim Komisarzem został J. Atala Lasso (EKW), a od 97 Merry Robinson; od 2004-L. Arbour (KAN)

- w ramach Sekretariatu NZ. Komisarz, w randze zastępcy SG, jest najwyższym w systemie NZ urzędnikiem obarczonym główną odpowiedzialnością za działalność ONZ w sferze PC.

c) aktywna działalność Robinson- medialna. Ale w 2001- rezygnacja, bo krytyka łamania PC w walce z terroryzmem (koalicja USA, RUS, ChRL).2002- wybór S. Vieira de Mello (urzędas)- by wyciszyć ONZ w sprawach PC.

d) 1997- wchłonięcie Centrum PC (1982)i utworzenie Urzedu, które pełni funkcje usługowo- administracyjne dla Komisarza, ale też dla całej ONZ na polu PC, w tym także prowadzi badania i studia, przygotowuje dokumenty i materiały oraz świadczy pomoc techniczną i doradczą państwom, które jej potrzebują.

- siedziba- Genewa.

8) UNESCO- Org NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury

a) powstała w 1945 roku na miejsce M Instytutu Współpracy Intelektualnej

b) preambuła: „skoro wojny biorą początek w umysłach ludzi, budować należy środki obrony pokoju, stąd szerokie upowszechnianie kultury i oświaty ludzkości w duchu sprawiedliwości, wolności i pokoju jest niezbędne dla godności człowieka i stanowi święty obowiązek, który wszystkie narody wypełniać muyszą w duchu wzajemnej pomocy i zainteresowania”.

c) zgodnie z Konstytucją UNESCO, obrona PC w dziedzinach powierzonych organizacji przez wspólnotę międzynarodową jest nierozłącznie związana z obroną pokoju.

=> 2 zasadnicze cele- obrona pokoju i PC.

d) Ma urzeczywistniać 2 główne cele przez:

- popieranie rozwoju wzajemnego zrozumienia narodów dzięki masowej informacji i swobodnemu obiegowi myśli

- popieranie rozwoju powszechnej oświaty i krzewienie kultury na zasadzie równości w dostępie do oświaty i kultury

- popieranie rozwoju wiedzy, ochronę światowego dziedzictwa kulturowego oraz wymianę wartości i osób w dziedzinie oświaty, nauki i kultury

e) ukierunkowanie działalności na:

- tworzenie norm i instrumentów prawnomiędzynarodowych (w mniejszym stopniu)

- na tworzenie materialnej infrastruktury sprzyjającej realizacji tych norm. - różnorodne programy rozwojowe, pomoc techniczno- finansowa, doradztwo, konkretne rozwiązania z zakresu oświaty, postępu naukowo- technicznego, ochrony środowiska itp. + wkład UNESCO w koncepcję nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego.+ krzewienie idei PC.

=> raczej praktyczna działalność niż normatywna.

f) Najważniejszy organ- Konferencja Ogólna (przedstawiciele 187 państw)- przyjmuje konwencje, zalecenia i deklaracje

- organ wykonawczy- rada Wykonawcza, powołana przez Konferencję

-Sekretariat z Dyrektorem Generalnym

- siedziba- Paryż.

g) mechanizm kontroli konwencji- słaby- obowiązek przedstawiania przez rządy kompetentnej władzy tekstów i zaleceń w celu ich przyjęcia. Obowiązkiem rządów jest tez przedkładanie okresowych raportów na temat sposobów i zakresu wdrażania w życie przyjętych zobowiązań. Nie istnieje procedura skarg.

+mechanizmy specyficzne dla niektórych konwencji.

9) WHO

a) powstała w 1946 roku; jej celem jest osiągnięcie przez wszystkie narody największego możliwego poziomu zdrowia, czyli stanu fizycznego, mentalnego i socjalnego komfortu, nie zaś jedynie braku choroby lub kalectwa.

b) jej aktywność w dziedzinie PC wynika z postanowień prawa do zdrowia w Pakcie Gosp, Społ i Kult; swe zadania stara się realizować z uwzględnieniem aspektu PC. , szczególnie w kwestii AIDS.

10 )FAO

a) powstała w 1945 roku, ma status agencji wyspecjalizowanej NZ.

b) cele- podniesienie standardu życia i wyżywienia narodów; zwiększenie wydajności produkcji i dystrybucji żywności; poprawa poziomu zycia ludności wiejskiej przez jej lepsze właczenie do gospodarki światowej.

=> sfera szeroko pojętych praw społ, kult i ośw.

11) UNICEF

a) powstał w 1946 jako fundusz pomocy dzieciom i młodzieży dotkniętym klęską wojny; w 1953- decyzja ZO o bezterminowym przedłużeniu mandatu ej instytucji i stosownej zmanie nazwy na obecną- Fundusz NZ na rzecz Dzieci.

b) zadania- obecnie pomoc dzieciom w krajach słabiej rozwiniętych, krajach dotkniętych wojną lub innymi nieszczęściami.

c) podlega przeglądowi i ocenie ECOSOC, która wybiera Zarząd Wykonawczy Funduszu, składający się z przedstawicieli 41 państw.

d) b. aktywny, praktycznie i w działalności normatywnej.

12) UNHCR- Urząd Wys Kom NZ ds. uchodźców.

a) powołany w 49 jako organ pomocniczy ECOSOC, ale roczne raporty do ZO. Siedziba w Genewie.

b) gł zadanie- zapewnienie międzynarodowej ochrony uchodźcom oraz poszukiwanie trwałego rozwiązania problemu przez pomoc rządom.

c) działalność- wspieranie wysiłków na rzecz uregulowania w PM sytuacji prawnej uchodźców, nadzorowanie implementacji regulacji, współpraca z rządami na rzecz poprawy sytuacji uchodźców, wspierane wysiłków na rzecz repatriacji bądź asymilacji.

- liczne misje w terenie na całym świecie.

d) 1951- Konwencja o statusie uchodźców- całościowe ujęcie sytuacji prawnej.

Def uchodźcy: osoba która z powodu uzasadnionej obawy przed represjami z przyczyn rasowych, rel,, nar, przynal do specyf grupy społ lub poglądów polit znajduje się poza krajem pochodzenia i nie może lub nie chce z powodu obaw znaleźć się pod opieką kraju.

13) instytucje finansowe:

- twarde warunki wpływają negatywnie na sytuację PC w krajach, głównie sytuację najbiedniejszych. Dlatego od 2 połowy lat 90 programy BŚ są też analizowane z tego punktu widzenia.

14) działalność Komisji i Rady PC:

A. Komisja:

1) Charakter: międzyrządowy organ pomocniczy ECOSOC ds. PC.

2) Powołana w 1946 roku na mocy art. 68 KNZ rezolucją ECOSOC.

- składała się z 53 państw (15 Afr, 13 Az, 10 Lat, 10 zach. 5 E S-W.

- wybieranych przez ZO na 3-letnie kadencje, z coroczną rotacją 1/3.

- Spotkania raz/rok w Genewie, na 6 tygodni+ od 1990 możliwość nadzwyczajnych

3) komisję wspiera Podkomisja ds. Popierania i Ochrony PC=> 1999=> Podkomisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości.

- powstała w 1947, składa się z 26 niezależnych ekspertów reprezentujących wszystkie grupy regionalne, których kandydatury przedłożyły rządy, ale wyboru dokonała Komisja. Kadencja 4 letnia.

- główny organ pomocniczy Komisji; zadania: prace studyjne+ formułowanie zaleceń dla Komisji+ pełnienie innych funkcji, zleconych przez ECOSOC lub Komisję.

- aktywna, inicjuje działania innych organów, ale też krytykowana. Miała być zapleczem intelektualnym Komisji, ale tez jest upolityczniona.

- ma własne grupy robocze, sprawozdawców

4) Zadania:

- wypracowywanie projektów konkretnych konwencji

- przedkłada ECOSOC zalecenia i raporty

- pomoc ECOSOC w koordynacji całego ONZ-owskiego systemu ochrony PC

- coroczny przegląd przestrzegania PC w świecie

-procedury, rezolucje i decyzje tematyczne, krajowe i instytucjonalne(punkt 6)

5) Mechanizmy działania: (patrz punkt 6)

- powoływanie specjalnych sprawozdawców, niezależnych ekspertów i grup roboczych, (przeważnie w ramach procedur specjalnych)

** zawsze potrzeba zgody państwa na przyjęcie; ONZ zachęca to wystosowania tzw. stałych zaproszeń.

- procedury specjalne: procedury tematyczne, krajowe 1235 i 1503 i instytucjonalne, Podkomisja.

- na zakończenie specjalnych… i procedur- rezolucje.

- Podkomisja (patrz punkt 3)

=> ich główny cel to wywieranie nacisku przez opinię publ i rzady.

*** po zakończeniu prac- raport do ECOSOC, a ona z kolei decyduje, które rezolucje przedstawić pod obrady ZO.

6) Praktyka działania:

a) od początku zalana skargami od osób, organizacji, zbiorowości

b) 1947- przyjęła stanowisko, że nie jest upoważniona do żadnej akcji w odpowiedzi na jakąkolwiek skargę dotyczącą PC. => ale presja opinii publicznej=>

c) 1966- ZO przyjmuje rezolucję 2144, w której wezwało ECOSOC oraz KPC do wypracowania środków i metod poprawy zdolności ONZ do zapobiegania łamaniu PC

=> początek zmian stanowiska Komisji na aktywniejsze

=> coroczne przeglądy sytuacji PC w swiecie.

d) 1967- rezolucja 1235 ECOSOC- upoważnia KPM i jej podkomisje do starannej analizy informacji dotyczących wszelkich sytuacji łamania PC oraz przedkładania ECOSOC stosownych raportów i zaleceń. Można powołać sprawozdawców itp.

- szybsza niż 1503- Komisja nie musi sięgać do pogłębionej analizy na szczeblu grup roboczych i Podkomisji. Jest jawna.

=> duże znaczenie medialne i propagandowe; dotyczy „zwykłych” przypadków łamania PC- nie masowych i systematycznych.

e) 1970- rezolucja 1503 ECOSOC- dotyczy rażących, masowych i systematycznych naruszeń, jej uruchomienie nie wymaga skargi- działania z urzędu; procedura tajna aż do momentu wyjścia z KPC (dopiero od 78 przewodniczący Komisji może ujawnić nazwy państw, w których sytuacje będą rozpatrywane).

- zaczyna się od podkomisji powołującej grupę roboczą, której zadaniem jest analiza informacji o naruszeniach.

- Wyniki przekazuje Podkomisji, która decyduje czy przekazać ją do Komisji.

- Komisja decyduje o zleceniu badania tej sprawy własnej grupie roboczej (istniej stale od 1974), może też powołać Specjalnego Sprawozdawcę, który ma dokonać pogłębionego śledztwa w tej sprawie.

- jeśli badania potwierdzą zarzuty, to przypadek trafia do ECOSOC lub nawet do ZO.

- oba te organy mogą tylko potępić rząd i wezwać do zastosowania się do stanowiska KPC.

f) w celu odpolitycznienie KPC, obok stosowania procedur 1503 i 1235, czli procedur krajowych, KPM rozpatruje też sytuację PC wg kategorii naruszeń, (procedury tematyczne) np. osób zaginionych (Grupa Robocza ds. Osób Zaginionych)masowych migracji (Specjalny Sprawozdawca), zbiorowych egzekucji (SS), tortur (SS)

g) 1994- Wiedniu powołano instytucje corocznych spotkań osób piastujących mandaty w ramach procedur specjalnych- w celu doskonalenia metod współpracy i wymiany informacji, wypracowanie lepszych sposobów pracy itp.

7) Ocena działalności:

- krytykowana była za małą skuteczność, brak odwagi mierzenia się z problemami trudnymi politycznie, za powtarzanie tych samych, nic nie wnoszących rezolucji.

- strategia karajów Południa- zasypywanie zbędnymi rezolucjami, zmniejszanie skuteczności czy marginalizowanie procedur specjalnych w sprawach ważnych.

* sukcesy:

- stworzenie platformy dialogu pomiędzy partnerami- państwa, NGO's, OM, ofiary itd.

- formułowani standardów ochrony PC- nadal trwają prace nad dokumentami.

- ukształtowanie systemu procedur specjalnych i niezależnych ekspertów.

- zajmowanie się wszystkimi prawami człowieka, nie tylko ich częścią.

*porażki:

- selektywność, w zalezności od wpływów państwa

- metody pracy Komisji, zwłaszcza fakt, że spotyka się tylko raz na rok- brak organu ONZ stale nadzorującego PC.

- brak skuteczności w realizacji zaleceń i rezolucji Komisji przez państwa.

8) 1998- ambitny plan reformy mechanizmów Komisji, zakładający uproszczenie i wzmocnienie skuteczności i efektywności działania Komisji- ale wiele państw przeciwdziałało reformom.

B. Rada:

1) KPC- 1946=> 16 VI 2006 (oficjalne zakończenie działana KPC)=> 19 VI 2006 (I sesja) RPC (decyzja 15 IX 2005 na jubileuszowym szczycie w NY; rezolucja ZO- 15 III 2006; za- 170 państw,przeciw- USA, W-y Marsh, Palau, IZR- USA, bo brak mechanizmów eliminujących p. łamiące PC z wyborów; wstrzymały się- BIA, IRAN, WEN)

- USA nie kandydowała, ale oświadczyła, że uczyni wszystko, by Rada była organem silnym i skutecznym.

2) Polska- wybrana na 1 rok działania, rok decydujący dla wypracowania mechanizmów działania Rady

3) Struktura:

a) organ międzyrządowy, 47 czł (Komisja- 53), wybieranych bezwzględną większością 96 głosów.

b) funkcję członka można pełnić max 2 trzyletnie kadencje pod rząd (dotyczy to tez stałych członków RB).

c) co roku- zmiana 1/3 składu; parytet geograficzny+ wkład w ochronę i promocję PC (nie przestrzegane- podobnie jak w Komisji)

d) możliwość zawieszenia członkostwa w RPC państw poważnie i systematycznie łamiących PC- trudna, po potrzeba 2/3 głosów ZO.

e) klucz geogr- afr 13, Az 13, eur wsch 6, Am ł i kar 8, E Z i inni 7.

4) Wyższe niż Komisja miejsce w ONZ- jest organem pomocniczym ZO, Komisja była komisją funkcjonalną ECOSOC.

5) Obraduje 3 razy w roku po kilka tygodni, w sumie nie krócej niż 10 tygodni+ sesje nadzwyczajne- za zgoda 1/3 członków rady

6a) Upranienia- te co KPM+ powszechny przegląd sytuacji PC w danym kraju- wobec każdego członka (sposób przeglądu- ma określić rada w ciągu roku).

6b) Zadania Rady- ogólnie- promocja uniwersalnego poszanowania PC przy zachowaniu zasady niedyskryminacji:

a) edukacja w dziedzinie PC oraz doradztwo i pomoc

b) służenie jako forum dialogu w zakresie tematycznych zagadnień z dziedziny PC

c) rekomendowanie ZO projektów konwencji i zalecenia (= stymulacja prac ZO)

d) praca na rzecz implementacji standardów

e) zapobieganie i szybkie reagowanie w sytuacji naruszeń praw człowieka i możliwość wydawania rekomendacji państwom

f) zobowiązanie do okresowego wszechstronnego przeglądu przestrzegania PC we wszystkich państwach- nowość, ale nie sprecyzowano, jak ma się to odbywać

7) działalność:

a) podczas 1 sesji- przyjęto Konwencję o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem oraz Deklarację NZ o prawach ludów tubylczych.

b) decyzja o kontynuowaniu prac przez grupy robocze:

-ds. opracowania protokołu fakultatywnego do Paktu Praw Gosp, SPoł i Kult

- ds. prawa do rozwoju

- ds. skutecznej impelemtacji deklaracji durbańskiej i programu działań

c) decyzja o przedłużeniu działalności eksperckiej Podkomisji ds. Ochrony i Promocji PC.

d) powołanie międzyrządowej grupy roboczej dla przeglądu i ulepszenia procedur Komisji.

e)2 nadzwyczajne sesje- zajęto się sprawą palestyńską i LIB i potępiono IZR

=> ale ogólnie od początku problemy ze współpracą.

8) w ciągu roku ma wypracować mechanizmy działania i regulamin, na podstawie przeglądu mechanizmów i procedur Komisji.

9) Zasady:

- uniwersalizm

- bezstronność (główny problem w Komisji)

- obiektywizm

- nieselektywnść

- konstruktywny dialog

- współpraca międzynarodowa

10) priorytety podane przez Polskę:

- lepsza implementacja standardów PC

- działanie na rzecz wzmocnienia rządów prawa, demokracji i dobrego rządzenia

- ochrona grup szczególnie narażonych na łamanie ich praw- ofiary dyskryminacji rasowej, chorzy na AIDS, członkowie mniejszości narodowych i etnicznych.

- zaciśnienie współpracy z NGO's

11) możliwości działań:

a) zalecenia i projekty dla ZO

b) zalecenia dla państw

c) dobre usługi

d) wizytacje

e) procedury specjalne, wypracowane przez Komisję- np. specjalni sprawozdawcy, przedstawiciele i specjalni przedstawiciele SG, niezależni eksperci, grupy robocze

f) współpraca z NGO's

B) uniwersalne mechanizmu kontrolne

1) System:

a) Dokumenty:

b) ciała traktatowe:- członkowie wybierani przez strony, ale nie reprezentują rządów, lecz są urzednikami międzynarodowymi.

- Komitet PC- powołany na podstawie I protokołu dodatkowego do I Paktu

- Komitet praw gosp, społ i kult- powołany 10 lat po II Pakcie przez ECOSOC

- Komitet Praw Dziecka

- Komitet ds. likwidacji dyskryminacji rasowej

- Komitet ds. likwidacji dyskryminacji Kobiet- utworzony na podstawie protokołu dodatkowego

- Komitet przeciwko Torturom; 2002- protokół dodatkowy- Podkomitet ds. Zapobiegania Torturom (konrole ad hoc)

- Komitet praw pracowników migrujących i ich rodzin

** czekają na ratyfikacje:

- 2006- Komitet ds. praw osób niepełnosprawnych

- 2006- Komitet ds. zapobiegania przymusowym zaginięciom.

2) W ramach tych konwencji (poza nimi jest wiele innych, ale bez ciał traktatowych) systemu powołano „ciała traktatowe” odpowiadające poszczególnym konwencjom (np.: Komitet Zwalczania Dyskryminacji Rasowej, Komitet Praw Dziecka itp.), których zadaniami są:

***większość konwencji ma narzędzia: sprawozdania, skargi państwowe (poza II Paktem), skargi indywidualne (poza II Paktem i paktem praw dziecka i konwencji o pracownikach migrujących)+ tortury- procedura śledcza+ kontrole ad hoc na miejscu- zapowiedziane; państwo musi kontrolę wpuścić wszędzie.

A. Pojęcie kontroli międzynarodowej

Kontrolą międzynarodową są wynikające z umowy działania organów wspólnych mające na celu stwierdzenie, czy postępowanie państw jest zgodne z przyjętymi przez nie zobowiązaniami.

Rodzaje umów z uwagi na kontrolę międzynarodową. Ogólnie można podzielić je na trzy grupy:

  1. umowy, które nie przewidują żadnej procedury kontrolnej,

  2. umowy, które wprawdzie tez jej nie zwierają, ale których wykonanie może być kontrolowane w ramach szerszego systemu istniejącego już w poszczególnych organizacjach międzynarodowych,

  3. umowy ze specjalna procedurą kontrolną.

B. Środki i organy kontroli

Analiza procedur kontrolnych, zabezpieczających wykonywanie postanowień umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka prowadzi do wniosku, że mogą one być oparte na następujących środkach: sprawozdaniach, skargach państw, badaniach na miejscu oraz petycjach.

Sprawozdanie. Sprawozdanie jako środek kontroli przewidziane są zarówno w ramach ogólnych procedur kontrolnych funkcjonujących w ONZ i MOP, jak też w specjalnych systemach. Odnośnie do specjalnych systemów kontroli przewidzianych przez poszczególne umowy dotyczące praw człowieka to ogólnie można powiedzieć, że przewidują one, iż sprawozdania są rozpatrywane najpierw przez organ specjalnie powołany do kontroli wykonania danej konwencji, a następnie przez organ organizacji, w ramach której dana umowa została przyjęta.

Skargi państw oraz badania na miejscu. Jeżeli jakiś państwo podaje w wątpliwość, czy inna strona wykonuje swe zobowiązania konsekwentnie, ona w niektórych systemach kontrolnych przesłać skarg do wskazanego organu bądź od razu, bądź po uprzedniej próbie załatwienia sporu w drodze rokowań dwustronnych. Skargi są przedstawiane tym samym organom, które rozpatrują sprawozdania państw.

Petycje. Przez petycje należy rozumieć odwołanie skierowane do organu międzynarodowego, w którym osoba fizyczna lub prawna zazwyczaj bezpośrednio zainteresowana, wskazuje na naruszenie odpowiedniej umowy międzynarodowej.

Organy kontroli. W systemie kontroli międzynarodowej dotyczącej praw człowieka istnieją w zasadzie dwa rodzaje organów wspólnych, polityczne oraz niezależne, o charakterze niesądowym. Organy polityczne złożone są z przedstawicieli państw. Można je podzielić na główne i pomocnicze. W systemie organizacji międzynarodowych organy główne są także podporządkowane najszerszemu organowi przedstawicielskiemu, co w praktyce oznaczać może trójstopniowość systemu kontroli.

3) System implementacji Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych:

a) Funkcjonowanie systemu Paktu I zapewnia Komitet Praw Człowieka (KPCz): 18 członków pełniących swe funkcje we własnym imieniu, a nie rządów; wybierani na 4 lata z prawem reelekcji przez państwa-strony bezwzględną liczbą głosów; skład uwzględnia wysoki poziom moralny i kompetencje w dziedzinie PC, a w praktyce zróżnicowanie geograficzne.

b) 3-stopniowy system implementacji postanowień Paktu I:

  1. zobowiązanie państw do przedkładania Komitetowi sprawozdań (raportów) na temat środków przedsięwziętych w celu realizacji postanowień Paktu.(art. 40)

- 1 sprawozdanie na początku po wstapieniu i potem okresowe.

- KPCz bada sprawozdania, rozpatruje je z udziałem przedstawicieli państwa, któremu zadaje pytania (wysłane z wyprzedzeniem 1-2 sesji), oraz z uwzględnieniem informacji od NGO's (nie ma poza tym własnych narzedzi badawczych). Swoje uwagi końcowe i rekomendacje KPCz przedkłada poszczególnym państwom + może kierować uwagi do ECOSOC czy ZO NZ

- gdy niewywiązywanie ię z obowiązku raportowania- ponaglenia, publikacja nazw państw zajegających.

- Sprawozdania składane co 5 lat. Rozpatrywane w trybie jawnym. Charakter obligatoryjny.

  1. skarga państwowa: możliwość jej składania dopiero po akceptacji kompetencji KPCz do rozpatrywania takich skarg (odrębna deklaracja do art.41) przeciwko państwu, które też zaakceptowało tą instytucję.

+ dopiero gdy wyczerpano wszystkie środki wew w państwie oskarżonym chyba, że stosowanie środków wew przedłuża się w sposób nieuzasadniony,

- Procedura rozpatrywania skargi (art. 41 i 42- przewlekła procedura): państwa powinny bezpośrednio między sobą wyjaśnić sprawę, jeśli się nie uda:

*KPCz udostępnia swe dobre usługi (dąży do polubownego załatwienia sporu), jeśli się nie uda:

*KPCz za zgodą stron sporu powołuje Komisję Pojednawczą ad hoc, której zadaniem jest także świadczenie dobrych usług. W odpowiednim sprawozdaniu Komisja może zaproponować sposób rozstrzygnięcia sporu, ale państwa mogą tego nie uwzględnić.

* całość procedury trwa 2,5-3 lata.

- Do dziś żadne państwo nie złożyło skargi państwowej. Czemu:

  1. skarga indywidualna jest zawarta w Protokole Fakultatywnym do Paktu I (wszedł w życie jak Pakty w1976r.) odrębny dokument, wymagający osobnej ratyfikacji. POL przystąpiła w 1989r. Państwa strony Protokołu (102) uznają kompetencje KPCz do przyjmowania i badania petycji indywidualnych osób- ofiar

=> organ quasi sądowniczy.

- Warunki, które musi spełniać taka skarga:

( nie ma ograniczeń czasowych)

Procedura: jednostka składa zawiadomienie. KPC decyduje, czy skarga jest dopuszczalna. KPCz zwraca się do państwa, którego skarga dotyczy. Państwo w terminie 6 miesięcy ma złożyć wyjaśnienia i informacje dot. środków podjętych związku z przedmiotem skargi. KPC rozpatruje skargę, opierając się tylko na dokumentach autora i państwa strony. KPCz powiadamia o swoich ustaleniach i opinii i zaleceniach państwo i osobę zainteresowaną. Potem musza pisemnie oświadczyć jak zareagowały na opinię KPC. Strony w respektują ustalenia Komitetu tylko w 21 %

Procedura ma charakter tajny. Ponad 400 skarg rozpatrzonych, ponad 100 razy stanowisko zajęte, co prowadziło np. do wypuszczenia więźnia.

=> b. przewlekła, czasem opinie są nierespektowane, skargi napływają nierównomiernie.

- W 1989r. ZO NZ przyjęło II Protokół Fakultatywny do I Paktu:

KPCz ma kompetencje do rozpatrywania skarg państwowych i indywidualnych składanych w związku z jego postanowieniami.

Polska nie jest jego stroną. 47 p.

- KPCz zbiera się 3 razy w roku, na sesjach rozpatruje sprawozdania, skargi + wypracowuje zasady interpretacji poszczególnych postanowień I Paktu (tzw. Uwagi ogólne, General Comments).

- Od września 1998 do 2000 i od 2003 do 2006 r. członkiem KPCz był prof. Roman Wieruszewski

4) System kontroli II Paktu (bardzo skromny)- jedynie instytucja sprawozdań przedkładanych początkowo Sekretarzowi Generalnemu ONZ. Sprawozdania miała rozpatrywać ECOSOC.

- W 1985r. ECOSOC zadecydowała o utworzeniu Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (18 ekspertów wykonujących funkcje we własnym imieniu).

- Od 1987r. Komitet rozpatruje składane co 5 lat sprawozdania. Przepytywanie przedstawicieli rządu danego państwa. Na zakończenie Komitet formułuje wnioski, sugestie i zalecenia przekazywane rządowi.

- Komitet opracowuje też od niedawna uwagi ogólne (general comments) dot. implementacji postanowień II Paktu.

- 1990r. pocz. opracowywania protokołu fakultatywnego do II Paktu: instytucja skargi dot. niewykonywania przez państwo określonych praw zawartych w konwencji- projekt wzbudza wiele kontrowersji.

5) Siała zbierają się na sesjach, których liczba i długość jest zróznicowana. 1-3 sesje w roku.

- sesja rozpatrowuje sprawozdania, opracowuje się komentarze ogólne (posiedzenia jawne) oraz rozpatruje się skargi (tajne)- komitet I paktu, tortur, dyskryminacji kobiet, dyskryminacji rasowej

- niezależni eksperci, nie pobieraja pensji. Na 4 lata, co 2 lata polowa. Obsługa komitetow- biuro wys kom NZ ds. PC=> sesje w Genewie, czasem w NY.

C) ludzki wymiar KBWE:

1989- spotaknie wiedeńskie i wypracowanie koncepcji ludzkiego wymiaru; pogłębiona przez kolejne instrumenty, np. Kartę Nowej Europy 1990

- procedura podejmowania kwestii naruszeń PC:

* zwoływanie spotkań bilateralnych zainteresowanych państw na żadanie jednego z nich dla zbadania konkretnych spraw, łacznie z pojedynczymi przypadkami

* spotkanie wszystkich uczestników KBWE w tych sprawach

* wysyłanie miesji specjalnych- sprawozdawców lub ekspertów- do miejsc naruszeń

* stosowanie środków politycznych wobec państw sprawcy naruszenia

* mechanizm koncyliacji obowiązkowej

- 1992- dokument helsiński- ustanowienie Wys Kom ds. Mniejszości Nar + umocnienie Biura Instytucji demokratycznych i PC

VII Mechanizmy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych- patrz wyżej

VIII Postępowanie przed ETPC

1) System implementacji konwencji opiera się na kilku założeniach:

a) prawa chronione konwencją dotyczą jednostek bezpośrednio- bez pośrednictwa przepisów wykonawczych w ustawodawstwie wew; niewłaściwe ustawodawstwo wew nie może być dla jednostki przeszkodą w wykorzystywaniu przysługujących jej z konwencji praw

- art. 25- umożliwia składanie skarg indywidualnych każdej osobie, NGO (szeroko pojęte- każda osoba prawna, nawet publiczna z poza zakresu władzy publicznej), grupie jednostek, które uważają się za ofiary naruszenia praw w konwencji

- ma to char fakultatywny, ale wszystkie państwa członkowskie uznają art. 25

=> Skarga indywidualna to kamień węgielny całego systemu

b) system ochrony zasadza się także na gwarancjach kolektywnych:

- art. 24- ustanawia możliwość wnoszenia skargi państwowej- każdy przeciw każdemu może

c) stosowanie konwencji rozciąga się na wszystkie jednostki znajdujące się na terytorium podległym jurysdykcji, nie tylko na obywateli państw

d) spory co do właściwości rozstrzyga sam Trybunał

2) W celu implementacji art. 24 i 25 Konwencji powstał skuteczny mechanizm kontroli:

a) Europejska Komisja PC- powołana przez Konwencję

- po 1 członku z każdego państwa, ale w imieniu własnym, nie państwa

b) Europejski Trybunał Praw Człowieka- powołany przez Konwencję

=> 1994 (weszło w życie w 1998)- reforma i połączenie Komisji i Trybunału w trybunał

c) Komitet Ministrów RE

d) Sekretarz Generalny Rady

+ Zgromadzenie Parlamentarne RE- nie odgrywa roli bezp w kontroli, ale wybiera sędziów Trybunału i opiniuje projekty konwencji.

3) Stary mechanizm kontrolny:

=> całość ma char poufny

a) złożenie skargi indywidualnej lub państwowej do SG

b) SG po zarejestrowaniu (i odrzuceniu tych, co nie spełniają kryteriów formalnych) przekazuje sprawę Komisji

c) zbadanie przez Komisję merytorycznej dopuszczalności skargi do rozpatrzenia (czy wyczerpano drogę wew; max 6 miesięcy od jej wyczerpania; zakaz anonimowości; tylko od rzeczywistych i bezpośrednich ofiar; czy sprawa nie była już rozpatrywana przez sam trybunał lub inną instytucję międzynarodową; czy skarga dotyczy praw gwar. przez konwencję; czy nie stanowi nadużycia prawa do skargi; czy mieści się w rationae temporis- od chwili przyjęcia kompetencji Trybunału lub jeśli starsze naruszenia nadal wywierają skutek )- odrzuca 95% skarg

d) Jeśli komisja uznała skargę za dopuszczalną, następował ustalenie faktów, po czym Komisja podejmowała próbę rozwiązania polubownego

e) Jeśli fiasko- Komisja formułowała raport zawierający opinię w sprawie przypuszczalnego pogwałcenia konwencji i przekazywała go Komitetowi Ministrów

** w drodze między Komisją a Komitetem, w ciągu 3 miesięcy, sprawa mogła być przekazana Trybunałowi. Prawo do przekazania tam sprawy miały: Komisja, państwo przeciw któremu była skarga, strona wnosząca skargę ( ta odstania od 1990 roku od protokołu IX); w tym wypadku Trybunał wydawał wiążący wyrok.

=> trybunał to ciało sądownicze, a Komitet polityczne i racje polityczne mogły mieć na niego wpływ.

f) Jak poszło do Komitetu, to on decydował wiążąco

=> 4 wyjścia- rozwiązanie polubowne, ugoda, wyrok Trybunału, decyzja Komisji

g) Komitet czuwa aby jego decyzja lub wyrok Trybunału zostały wykonane przez państwo, przeciwko któremu sprawę wniesiono.

4) Nowy mechanizm:

=> całość ma chart jawny. Języki oficjalne- ENG, FRA

a) Trybunał przejął funkcje Komisji i Trybunału (skargi indywidualne i państwowe oraz wydawanie opinii prawnych)

- po 1 sędzi z państwa

- wybór- państwo zgłasza 3 kandydatów na sędziego; Zgromadzenie Parl wybiera po 1 z każdego kraju na 6 letnią kadencję z możliwością reelekcji. Co 3 lata połowa.

- Trybunał składa się z Zgromadzenia Plenarnego (wszyscy- dla wyboru prezesa, wiceprezesów- na 3 lata; tworzy Izby; wybiera prezesów Izb; uchwala regulamin; wybiera szefa kancelarii) komitetów (3 sędziów) izb (7 sędziów) oraz Wielkiej Izby (17 sędziów)

=> w danej sprawie w Wielkiej Izbie i Izbie koniecznie sędzi wybrany z ramienia państwa zainteresowanego.

b) Komitet Ministrów pozostał ciałem wykonawczym albo decydującym+ może udzielać zaleceń, nie wiążących prawnie

c) Rejestracja w sekretariacie- gdy spełnione są wymogi formalne

d) każda sprawa ma swojego sędziego sprawozdawcę, od którego zaczyna swój bieg

e) Komitety wstępnie rozpoznają skargi pod kątem ich dopuszczalności (odrzucenie musi być jednomyślne)

**może iść po tym do komitetu ministrów lub:-

f) Gdy dopuszczalna, trafia do izby, która podejmuje decyzję co do meritum lub niedopuszczalności skargi.

- przed Izbą może dojść do ugody

- jak nie dochodzi do ugody- izba wydaje orzeczenie, w którym stwierdza, czy nastąpiło naruszenie konwencji, oraz o ewentualnym zadośćuczynieniu.

- orzeczenia zapadają większością głosów

g) sprawa może trafić do Wielkiej Izby w 2 przypadkach:

- na wniosek samej izby, przed wydaniem wyroku, jeśli sprawa budzi wątpliwości związane z interpetacją konwencji lub wcześniejszego orzeczenia Trybunału (ale jedna ze stron może się sprzeciwić)

- jeśli któraś ze stron się w ciągu 3 miesięcy od wyroku odwoła. (decyzję o przyjęciu podejmuje wtedy 5 sędziów wielkiej Izby i przyjmuje, jeśli to poważne zagadnienie interpretacyjne lub ogólne; jak odrzuci- to wyrok izby jest ostateczny)

h) skutki wyroku- dostosowanie ustawodawstwa krajowego i przepisów do standardów konwencji+ często zadośćuczynienie ofiarom- przeważnie finansowe.

i) opinie doradcze- na wniosek Komitetu Ministrów- w kwestii wykładni Konwencji i protokołów

** Trybunał (wielka izba) może też udzielać zaleceń

5) czemu reforma?

- bo przeładowanie mechanizmu

- bo zbyt długi okres załatwiania spraw- 5-7 lat

- szybki wzrost liczby państw- stron Konwencji i co za tym idzie spraw, co groziło paraliżem systemu

6) Praktyka:

a) kilkanaście tysięcy spraw indywidualnych rocznie- tylko 1/3 trafia do Komitetów Trybunału, zaś tylko kilka % spełnia kryterium merytorycznej dopuszczalności

=> bo Trybunał jawi się jako lek na wszelkie zło świata

b) rozpatrzono 14 skarg państwowych, ostatnia w 1982 przeciw TUR, złożona przez HOL, FRA, p. skandynawskie- bo stan wyjątkowy;

- 2000- nieformalne konsultacje HOL, ale nie znaleźli partnera i sprawa Czeczenii, największe naruszenie PC w historii systemu, nie znalazło swego biegu.

c) najczęstsze przyczyny skarg:

- przewlekłość procedury sądowniczej

- uchybienie prawu do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy

- nieuzasadnione aresztowanie i nie stawianie przed sędzią.

- prawa osób uwięzionych

- sprawa kar cielesnych

- homo i transseksualizm

- podsłuchy i naruszanie tajemnicy korespondencji

- status prawny dzieci pozamałżeńskich

- prawa imigrantów

- wolność prasy

- prawo własności

- ekstradycja

- ochrona danych osobowych

- nieuzasadnione ograniczenia w korzystaniu z praw.

d) w sprawie aborcji- nie rozstrzygnięte, w Konwencji nie ma oznaczonego początku życia; Komisja nie uznaje absolutnego prawa do życia od momentu poczęcia, ale uznaje też prawo państw do narzucania ograniczeń w odniesieniu do aborcji.

- w sprawie postawienia przed sędzią zatrzymanego- ok. 4 dni

- w sprawie szybkiego sądu- ok. 40 miesięcy.

7) Inne instytucje systemu RE, zajmujące się PC:

a) obsługująca ciała traktatowe- Kancelaria Trybunału

b) Dyrekcja PC RE

- część Sekretariatu RE, który dzieli się na dyrekcje właśnie

- powstała w latach 50, podlega bezp. SG Rady

- jest zapleczem logistyczno- intelektualnym całego Sek RE w zakresie jego zadań wynikających wprost ze statutu RE+ wspiera pracę różnych ciał międzyrządowych działających w sferze PC w łonie Rady+ obsługuje bezpośrednio Komitet Ministrów

- przygotowuje studia i publikacje, promocja PC, utrzymuje stosunki z innymi OM zajmującymi się PC, współpracuje ze środowiskami naukowymi.

c) liczne komitety, np. Komitet Zarządzający PC- składa się z urzedników państw czł, wypracowuje projekty nowych instrumentów (protokoły dodatkowe, konwencje- przeciwko torturom, o ochronie mniejszości nar)

- wspierają go 3 komitety eksperckie

d) Centrum Dokumentacji PC- kwestie edukacji, informacji, badań, szkolenia, praktyk, działaczy NGO

e) 1999- Komisarz RE ds. ochrony PC

- miał zapewnić szybkie reagowanie

- I Komisarz- Gil Roblem (HISZP)- skompromitowany biernością w sprawie Czeczenii.

IX Niektóre problemy PC w dyskusjach współczesnych koncepcjach:

1) rozerwanie związku między refleksją filozoficzną i doktrynalną a konkretnymi przedsięwzięciami legislacyjno- instytucjonalnymi w sferze ochrony OC

- rozwój ochrony PC jest wynikiem raczej aktywności prawników, NGO's, grup nacisku czy koalicji państw, ich siły i sprawności negocjacyjnej, niż refleksji o podstawowych wartościach i zasadach PC. Zamiast tego mamy taktykę formułowania kolejnych roszczeń w odpowiednim momencie

2) Kwestia wolności:

a) wolność negatywna (sfera całkowitej swobody człowieka) vs wolność pozytywna (czyli ingerencja państwa w sfere wewnętrzną dla zapewnienia swoiście rozumianej wolności czy wartości wyższych- np. rasy, klasy itd. )

b) problem granic wolności- sprawiedliwość, równość, bezpieczeństwo

3) Status i znaczenie praw naturalnych:

a) przyrodzona godność człowieka jako prawo naturalne- konserwatyści, kościół

b) inne stanowiska- odrzucają ideę praw naturalnych- ich zdaniem, z uwagi na brak zgody co do katalogu norm prawa natury, nie może być to podstawa idei PC.

- źródeł PC szukają w kontekście społecznym, politycznym, prawnym; dla wielu z nich PC są po prostu jednym z fundamentów organizacji politycznej społeczeństwa, przynajmniej w kręgu zachodnim.

4) Odrywanie się od odpowiedzialności- wolność bez ograniczeń:

- jednostka nabywa coraz nowe wolności, ale odpowiedzialność za ich użytek spada na społeczeństwo, naprawiające szkody ze złego korzystania.

- wolność bez ograniczeń grozi absolutnym relatywizmem i destrukcji samej idei PC.

- obywatele koncentrują się na ochronie swych wolności, zapominając o obowiązkach i odpowiedzialności

5) Problem tolerancji i jej granic

- coraz bardziej absolutyzowana tolerancja wobec różnych wspólnot i subkultur często oznacza rezygnację z wartości wspólnych dla całej społeczności.

- np. sprawa sztuki bluźnierczej.

6) Erozja wartości przyrodzonej godności człowieka przez mass- media

- realisty show jako handel godnością ludzką

7) Rozluźnienie związku między PC a moralnością.

- w procesie stanowienia prawa nie szuka się już uzasadnienia moralnego

- wolno wszystko, co nie jest prawnie zakazane

- w rozmowach o PC nie można odwoływać się do moralności, a już broń Boże do Kościoła, bo jest to sprzeczne z zasadą tolerancji i pluralizmu.

* np. walka z AIDS w Afryce a kwestia zachowań seksualnych.

=> brak fundamentu moralnego stanowi o kruchości norm i możliwości ich łamania w przyszłości- wprowadza zupełny relatywizm.

8) Próby kwestionowania idei uniwersalizmu PC

- kwestionowanie podstaw własnej cywilizacji nie pozostaje bezkarne; jeśli sami się zwalczamy, to inni też będą

- koncepcja „azjatyckich wartości”- ograniczanie praw politycznych w imię rozwoju ekonomicznego; wolność nie wynika z ich kultury

9) Miejsce praw ekonomicznych wobec politycznych

- próby ich absolutyzowania i nadawania prymatu- azjatyckie wartości.

- ale fakty świadczą, że prawa polityczne sprzyjają rozwojowi praw ekonomicznych- dlatego ich prymat; poza tym wolność słowa umożliwia w ogóle formułowanie potrzeb ekonomicznych i społecznych

10) Deformacje roszczeniowe i formalistyczne

- wciąż rosnące roszczenia prowadzą do wzmocnienia roli państwa- aby je realizować, trzeba wzmocnić państwo, bo tylko ono jest w stanie realizować te prawa; paradoks, bo idea PC miała właśnie ograniczać państwo. Paradoks- ludzie żądają coraz więcej wolności od państwa i coraz większej jego opieki.

- formalistyczne stosowanie reguł prawa karnego powodują bezkarność winnych, którzy są lepiej chronieni niż ofiary. Sprawę pogarszają bezwzględni prawnicy, naginający prawo dla swych klientów.

11) zagadnienie eutanazji:

- czy istnieje prawo do śmierci?

- ma to związek z odejściem od prawnonaturalnej koncepcji przyrodzonej godności człowieka

- faktycznie często presja rodziny na osoby starsze.

12) Klonowanie

- może w ogóle rozsadzić koncepcję PC- bo podważa to koncepcję przyrodzonej godności człowieka jako źródła praw i swobód

13) koncepcja demokracji równościowej kobiet i mężczyzn- deformacja formalistyczna w podejściu do równości.

- polega na zapewnieniu równego udziału - po 50 %- w procedurach podejmowania decyzji w instytucjach publicznych, np. w ONZ czy Radzie Europy.

- nie uwzględnia to pozostałych 10 spośród 11 kryteriów niedyskryminacji z Paktów

14) Zagadnienie granic praw człowieka:

- każde nowe prawo uznaje się za sukces i postęp- ale tak nie jest, bo problem relacji między częścią ( jednostką) społeczeństwa a całością, czyli społeczeństwem i jego kulturowo- cywilizacyjną podstawą.

- gdy całość bierze przewagę nad jednostką- jest to złe. Ale działa to też w 2 stronę!

=> np. prawo do aborcji a trendy demograficzne=> zagrożenie w ogóle dziedzictwa Europy

=> tylko w przypadku praw mniejszości narodowych są ograniczenia- zakaz działalności godzącej w suwerenność i integralność państwa zamieszkiwanego

Konieczna jest równowaga!

IX Kwestia praw III generacji:

1) „trzecia generacja” praw człowieka- postulat uregulowania tych praw pojawił się na pocz. lat 70.

=> wątpliwy sam termin „generacje” jako sugerujący rozłączność oraz zakres treściowy praw.

2) Kategorie/dziedziny praw człowieka:

  1. prawa fundamentalne, obywatelskie i polityczne pierwsza generacja; rezultat rewolucji liberalnych XVII-XIX w.

  2. prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne druga generacja; rezultat działalności ruchów robotniczych, partii socjalistycznych od poł. XIX w.

  3. prawa kolektywne, prawa solidarności trzecia generacja; rezultat wspólnych dla całej ludzkości globalnych problemów i wyzwań

→ prawo do pokoju, do rozwoju, do środowiska naturalnego, do komunikowania się, do wspólnego dziedzictwa ludzkości oraz do pomocy humanitarnej

3) Prawo do pokoju. Stosunkowo wcześnie dostrzeżono związek między pokojem a prawami człowieka, ale uznanie pokoju za prawo człowieka okazało się niełatwą sprawą.

- wojny zawsze łączą się z naruszeniami PC, zwłaszcza prawa do życia

- u podstaw prawa do pokoju leży prawo do życia

- lansowane przez blok wschodni

a) 1948r. pierwsza pełniejsza definicja pokoju przyjęta przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż: to „dynamiczny proces współpracy opartej na wolności, niepodległości, suwerenności narodowej, równości, poszanowaniu praw człowieka, jak również opartej na słusznym i sprawiedliwym podziale zasobów, w celu zaspokojenia potrzeb ludów”

b)1976r. rezolucja Komisji Praw Człowieka: każdy posiada prawo do życia w warunkach międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa pierwszy raz prawo do pokoju zapisano w dokumencie międzynarodowym.

c) 1978- Deklaracja ZO o wychowaniu społeczeństw w duchu pokoju: pokój jest podstawowym dobrem ludzkości i prawem zarówno narodów, jak i każdego człowieka

=> poza tę formułę nie udało się wyjść, bo upadek bliku wschodniego= upadek adwokata prawa do pokoju

4) Prawo do rozwoju. Idea pojawiła się na pocz. lat 70. wśród prawników z państw słabo rozwiniętych

- chodziło o stworzenie takiej konstrukcji prawnej, która sprzyjałaby najszerzej pojętemu rozwojowi cywilizacyjnemu państw Trzeciego Świata

- prawo to wynikało pośrednio z innych dokumentów, tak w odniesieniu do państw, jak i jednostek; impuls do sformułowania wprost to a):

a)1969r. ZO NZ uchwaliło Deklarację o postępie społecznym i rozwoju- impuls dla koncepcji

b)1979r. Komisja Praw Człowieka w rezolucji uznała, że prawo do rozwoju jest prawem człowieka

- uchwalić to było łatwo, ale sformułować zakres podmiotowy i przedmiotowy już trudniej

c) 1979, 81- rezolucje ZO uznające prawo do rozwoju za niezbywalne PC

c) przełom- 1986r. ZO przyjęło Deklarację o prawie do rozwoju:

- prawo do rozwoju jest nieodłącznym prawem człowieka;

- oznacza to, że każda osoba jest upraniona do uczestniczenia, wnoszenia wkładu oraz korzystania z rozwoju ekonomicznego, społecznego, kulturalnego i politycznego, dzięki któremu wszystkie prawa i wolności mogą być w pełni urzeczywistnione,

-podmiotami są ludzie i państwa, które powinny stwarzać korzystne z punktu widzenia rozwoju warunki wew i międzynarodowe- potrzeba współpracy międzynarodowej

d) 1993r. w Deklaracji przyjętej na zakończenie Światowej Konferencji Praw Człowieka w Wiedniu:

- prawo do rozwoju zostało potwierdzone jako prawo nieodłączne i uniwersalne, stanowiące integralną część praw człowieka.

- ale: brak rozwoju nie może być usprawiedliwieniem dla ograniczania innych PC

e) Mimo tych sformułowań brak jest powszechnej zgody co do interpretacji i implementacji tego prawa

- czy jest to kolejne prawo, rodzące zobowiązania np. nowy międzynarodowy ład ekonomiczny, czy ogólny koncept nakierowania innych PC na rozwój?

- generalnie jednak konsensus co do pewnych zagadnień:

* jest to prawo zasadniczo niedefiniowalne, więc należy go interpretować jako szeroki program działań, nie kolejną normę katalogu PC

* istotną sprawą jest zapewnienie uczestnictwa w rozwoju wszystkim jednostkom i krajom

* w zakres tego prawa wchodzi element sprawiedliwości społecznej- konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz jej niedyskryminacji w ochronie praw ekonomi i społ

* podstawowe obowiązki spoczywają tu na państwach- rządach, ale potrzebna jest też współpraca międzynarodowa (ale właśnie zakres tej współpracy jest najbardziej kontrowersyjny)

5) Uznanie prawa do środowiska jako prawa człowieka jest następstwem zagrożeń ekologicznych.

=> Prawo do zdrowego środowiska wynika z prawa do życia.

- jednak prace nad tym prawem nie nabrały tak uniwersalnego charakteru, jak przy prawie do pokoju i rozwoju. Bardzo powolna tendencja do uznania tego za prawo człowieka, raczej jest to regulowane w ustawodawstwie wew.

a)Impuls dla prób normatywnego ujęcia prawa do czystego środowiska:

- 1972r. deklaracja przyjęta przez Sztokholmską Konferencję w sprawie Środowiska Człowieka: człowieka ma podstawowe prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia w środowisku o jakości pozwalającej na życie w godności i dobrobycie.

b) 1992r. w Rio de Janeiro Szczyt Ziemi ONZ: Deklaracja o środowisku i rozwoju (prawo do środowiska ujęto w kontekście ekonomicznym, zwłaszcza idei „trwałego rozwoju”- pominięto aspekt praw człowieka).

c) Większa szansa na normatywizację istnieje w ramach regionalnych, gł w europie (Rada europy, WE- przyjęły wiele norm o ochronie środowiska).

=> ale generalnie sprawa regulowana w ustawodawstwie wew.

6) Prawo do komunikowania się starano się sprecyzować w latach 70, ale do dziś nie doszło do konkretyzacji tego prawa.

- sprawa rozbiła się o istniejące realia, będące pochodną wolnego rynku (koncentracja+ różnice technologiczne)

- idea nowego ładu informacyjnego i eliminacji tzw imperializmu informacyjnego- dominacji wielkich mediów światowych, których właścicielem jest zachód

- ingerencja byłaby sprzeczna z prawem do swobodnego przepływu informacji

7) Prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości obejmuje 2 grupy spraw: dziedzictwo historyczne (kulturalne) i niektóre ziemskie zasoby naturalne.

a) Zasoby, gł. w morzu reguluje konwencja o prawie morza z 1982r. (obszar morza, nie podlegający suwerenności, i jego zasoby stanowi wspólne dziedzictwo ludzkości)

b) dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze:

- UNESCO od 1954r. (Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w czasie konfliktów zbrojnych) dba o ochronę dóbr kulturalnych jako dziedzictwa całej ludzkości.

- Od lat 70 UNESCO prowadzi listę obiektów tworzących światowe dziedzictwo ludzkości, które podlegają ochronie.

- w kolejnych dokumentach związek między wspólnym dziedzictwem a PC jest coraz bardziej widoczny, ale brakuje bezpośredniego sformułowania tego prawa

8) Wszystkie 3 generacje praw człowieka należy postrzegać jako komplementarne względem siebie, tworzące kompleks ochrony praw człowieka.

- trudność w konsensusie- bo pojęcia nieostre+ różnice PN-PD

Próbą doktrynalnej syntezy trzeciej generacji praw człowieka był Program dla Rozwoju przygotowany w ONZ przez Sekretarza Generalnego Boutrosa Boutrosa-Ghali w 1994r. nie odegrał istotnej roli, uznany za wazny tylko na PD

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pmp wykład podmioty 2011 2012
Polityka gospodarcza Polski w pierwszych dekadach XXI wieku W Michna Rozdział XVII
PMP w1
32 model małżeństwa i rodziny w XVII i XVII wieku, kulturoznawstwo
Wojenne zwycięstwa i porażki Polski w XVII wieku, Prezentacje
wojny RP XVII w, Nauka
POLSKA XVI-XVII wieczna
Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku
TEST ZER PMP
pmp wykład 03 15
PMP Wykład#
pmp wykład 02 15
PMP egzamin IIIPSS
PMP Wykład
Umowa społeczna w XVII wiecznej Anglii
ZRODLA PMP
Pieśń XVII 2
pmp VIII, PMP

więcej podobnych podstron