Związki miedzy kultura a osobowoscia (1)


3. Przedstaw związki między kulturą i osobowością

Wczesne obserwacje antropologiczne z początków ubiegłego wieku wykazujące ogromne zróżnicowanie charakterystyk psychologicznych mieszkańców egzotycznych krajów, doprowadziły do spopularyzowania tezy, że „[…] jednostki żyjące w tym samym środowisku kulturowym i podlegające podobnemu procesowi socjalizacji, rozwijają taką samą osobowość”. Ten sposób myślenia, typowy dla tzw. kulturowej szkoły osobowości wywodzącej się z tradycji freudowskiej, zakładał znaczne podobieństwo osobowościowe między członkami danej grupy kulturowej i podkreślał ogromny wpływ typu osobowości na wszelkie przejawy życia społecznego i kultury. Analizy kulturowej szkoły osobowości, prowadzone z perspektywy emic, ustąpiły obecnie miejsca badaniom mającym na celu poszukiwanie ponadkulturowych podobieństw w organizacji osobowości.

Początkowo porównania dotyczyły różnic między dwiema kulturami w zakresie wybranego wymiaru osobowości, na przykład umiejscowienie poczucia kontroli u Amerykanów i Japończyków w badaniach Bonda i Tornatsky'ego z roku 1973 (za: Smith i in., 2006). Badania tego typu można zaliczyć do badań o charakterze narzuconej uniwersalności (imposed-etic), ponieważ przy porównywaniu dwóch różnych kultur odwoływano się do teorii i narzędzi opracowanych tylko w jednej kulturze (najczęściej amerykańskiej).

Chociaż fakty wydają się przemawiać za uniwersalnością pięcioczynnikowej struktury osobowości, to jednak istnieje możliwość, że jakieś cechy, indygeniczne (czyli właściwe i niepowtarzalne) dla danej kultury, zostały przeoczone. Istotnie, gdy zastosowano dodatkowo testy osobowości wygenerowane w kulturach azjatyckich, pojawił się szósty czynnik, nazwany „relacyjnością interpersonalną” (interpersonal relatedness) (na przykład Cheung i in., 1996). Tak więc Wielka Piątka może zostać przekształcona w Wielką Szóstkę, zwłaszcza że czynnik ten został zreplikowany na populacjach nieazjatyckich populacjach.

PODSUMOWANIE: Badania prowadzone w tym nurcie pozwalają zatem przypuszczać, że istnieje uniwersalna struktura osobowości, wspólna wszystkim kulturom, a dzięki międzykulturowej ekwiwalentności kwestionariuszy Wielkiej Piątki kultury i narody mogą być porównywane między sobą, a także możemy badać zróżnicowanie cech osobowości wewnątrz grup kulturowych

Kultura a pojęcie Ja - formalne i treściowe atrybuty Ja

Pojęcie Ja jest tylko jednym ze sposobów pojmowania własnej indywidualności. Dążenie do posiadania pozytywnego, znaczącego i koherentnego Ja jest z pewnością uniwersalne, ale ludzie w różnych kulturach mogą mieć inne wyobrażenie na temat na przykład pozytywności czy spójności Ja.

Hazel Markus i Shinobu Kitayama (1991/1993) wprowadzili pojęcia Ja niezależnego i Ja współzależnego na określenie dwóch różnych sposobów konstruowania Ja w kulturach Zachodu i Wschodu. Najważniejszym czynnikiem różnicującym oba te konstrukty jest odmienna wizja relacji między własną osobą a innymi ludźmi. W kulturach zachodnich, jak piszą Markus i Kitayama (1993 :

[...] imperatywem normatywnym jest nakaz stawania się niezależnym od innych oraz odkrywania i wyrażania własnych, niepowtarzalnych cech”, podczas gdy w kulturach niezachodnich imperatyw normatywny to „nakaz utrzymywania współzależności między jednostkami [...], a doświadczanie współzależności obejmuje postrzeganie siebie jako elementu szerszych relacji społecznych (s. 119-120).

Konstrukty Ja niezależnego i Ja współzależnego mają swoje specyficzne następstwa odnoszące się do procesów poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych. Markus i Kitayama cytują badania, wskazujące na przykład na odmienne style atrybucyjne; na zależność doświadczeń emocjonalnych od rodzaju konstruktu Ja, na przykład podział na emocje skierowane na ego i na emocje skierowane na innych; na konsekwencje dla procesów motywacyjnych, na przykład dla sposobu osiągania poczucia własnej wartości.

Interesującym rozwinięciem konceptualizacji Ja współzależnego jest wyróżnienie dwóch form Ja społecznego: Ja relacyjnego i Ja kolektywnego. Umożliwiło to zintegrowanie danych odnoszących się do treści Ja, które niejednokrotnie są sprzeczne z podstawowymi założeniami teoretycznymi, przewidującymi, że w samoopisach przedstawicieli kultur indywidualistycznych znajdą się głównie unikalne cechy i atrybuty (na przykład jestem inteligentny, lubię sport), a w samoopisach przedstawicieli kultur kolektywistycznych - będzie więcej odniesień o charakterze społecznym (na przykład jestem kobietą, mam brata i siostrę). Okazuje się, że w kulturach indywidualistycznych treści o charakterze społecznym w samoopisach jest równie dużo, lub nawet więcej niż w samoopisach pochodzących z kultur kolektywistycznych. Interesujące jest to, że treści społeczne zawarte w Ja indywidualistów odnoszą się głównie do członkostwa w dużych grupach lub kategoriach społecznych, na przykład student, Polak, podczas gdy dla kolektywistów bardziej charakterystyczne jest odnoszenie się do konkretnych relacji, na przykład towarzyski, dobry przyjaciel, lub członkostwa w małych grupach, na przykład rodzina.

Można więc uznać, że Ja współzależne reprezentuje różne formy identyfikacji społecznych, czyli włączenia Innych do koncepcji Ja. Charakterystyczne dla kultur Wschodu jest Ja relacyjne, czyli definiowanie siebie w kategoriach relacji z innymi, ważnymi dla jednostki osobami. Ja relacyjne zawiera wysoce spersonalizowane diady, jakie jednostka tworzy z ważnymi Innymi, oraz konfiguracje tych diad, w postaci sieci powiązań interpersonalnych.

Ja kolektywne, koncepcyjnie najbliższe pojęciu tożsamości społecznej w ujęciu Tajfela i Turnera, bardziej charakterystyczne dla kultur Zachodu, jest definiowane w terminach prototypowych cech podzielanych przez członków grupy własnej. Zawiera więc odpersonalizowane powiązania z innymi ludźmi, które tworzą się na mocy wspólnego członkostwa w symbolicznej grupie.

Jeszcze inny charakter ma Ja współzależne w kulturach afrykańskich. Bez wątpienia przybiera formę relacyjną, ale wzbogaconą o dodatkowe elementy. Jest konstruowane w powiązaniu z innymi ludźmi, również ze zmarłymi przodkami, także z miejscem, z siłami natury, z duchami, z całym uniwersum. Glen Adams i Vivian Dzokoto (2003) twierdzą, że termin „Ja współzależne” nie jest trafny w przypadku koncepcji Ja w kontekście afrykańskim, albowiem konstrukt ten w powszechnym rozumieniu zawiera orientację prospołeczną i dążenie do harmonii. Natomiast w pojęcie Ja w kulturach afrykańskich wbudowane są „ryzyko i zagrożenie”, wrogość, zawiść, działanie na szkodę, które zawsze i nieodwołalnie cechują bliskie związki. Przekonanie, że wśród osób, z którymi jednostka utrzymuje bliskie stosunki, czai się wróg, który nienawidzi, sabotuje karierę, czyni zło, w kulturach zachodnich zostałoby uznane za element paranoidalnej wizji świata, jednak wśród Afrykańczyków konstrukt związku z wrogiem (enemyship) jest oczywistą i naturalną częścią pojęcia Ja. Dodać należy, że koncepcja „nieprzyjaznych, wrogich związków” raczej nie dotyczy obcych, lecz przyjaciół, sąsiadów, krewnych i innych ludzi w obrębie danej społeczności.

Konsekwencje uformowania Ja dla procesów motywacyjnych i zachowań społecznych

Pojęcie Ja jest źródłem specyficznych motywacji, na przykład podwyższania własnej wartości, spójności Ja, samopotwierdzenia. Powstaje pytanie, czy odmienność struktur Ja w różnych kulturach znajduje odzwierciedlenie w odmienności form tych motywacji? Rozważmy to na przykładzie tendencji do posiadania pozytywnego obrazu własnej osoby - motywacji uznawanej przez psychologów głównego nurtu za uniwersalną (Markus i Kitayama,1991/ 1993).

Ważnym źródłem pozytywnej samooceny jest identyfikacja z pozytywnie wartościowaną grupą. Zgodnie z teorią tożsamości społecznej Tajfela pozytywność grupy wynika z korzystnych dla niej efektów porównań międzygrupowych. Tradycyjnie uważa się, że członkowie kultur kolektywistycznych czynią bardziej wyraźne rozróżnienie między grupą własną a obcą (Triandis, 1995). Jednak dla Azjatów podnoszenie wartości grupy nie jest istotnym źródłem samooceny, szczególnie gdy dotyczy to dużych kategorii społecznych, takich jak naród czy społeczność uniwersytecka. Poczucie własnej wartości i dobrostan psychiczny w kulturach, w których grupy są definiowane jako sieć relacji, mogą pozostawać w związku z podnoszeniem jakości tych relacji, wspieraniem zachowań kooperatywnych i harmonii w relacjach między członkami grupy własnej (Brewer i Yuki, 2007).

PODSUMOWUJĄC: podział na Ja niezależne i Ja współzależne umożliwia lepsze rozumienie dominujących w kulturach Wschodu i Zachodu sposobów reprezentacji nie tylko jednostki, ale także relacji między jednostką a innymi ludźmi. Relacje te mogą mieć postać konkretnych związków interpersonalnych bądź związków symbolicznych z większą kategorią społeczną.

Krytyczne spojrzenie na koncepcję Ja niezależnego i Ja współzależnego

Trudno jest zweryfikować te różnice, ponieważ brak trafnych i rzetelnych miar pojęcia Ja na poziomie indywidualnym.

Wiele badań wskazuje na brak różnic w indywidualizmie i kolektywizmie pomiędzy grupami będącymi stereotypowymi przedstawicielami tych cech (Amerykanie i Japończycy), lub wyniki wręcz sugerują, że Amerykanie są bardziej kolektywistycznie nastawieni niż Japończycy.

Podobnie z relacyjnością - najwyższe wyniki uzyskały Amerykanki, natomiast najniższe Japończycy i Japonki.

Przygotowano na podstawie:

Kwiatkowska, A., Grzymała-Moszczyńska, H., (2008). Psychologia międzykulturowa [w:] J. Strelau, D. Soliński (red.), Psychologia: podręcznik akademicki. Gdańsk, GWP.

Matsumoto, D., Juang, L. (2007). Psychologia międzykulturowa. Gdańsk: GWP.

3



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
turowski 2, Socjologia humanistyczna- zajmuje się związkami między jednostką, społeczeństwem i kultu
SOCJOLGOIA wykł 8 cz 2! 01 2011 WIĘZI SPOŁĘCZNE to wspólności i związki między ludźmi
KULTURA A OSOBOWOŚĆ 3
powiat międzychód, Kulturoznawstwo UAM, seniorzy
Zadania ze statystyki cz5 związki między zmiennymi
Różnice między temperamentem a osobowością, PSYCHOLOGIA, Psychologia socjologia
Jakie są związki między występowaniem łuszczycy a uprawianiem sportu
antropologia Wykład 2. DYNAMIKA ZJAWISK KULTURY; KULTURA I OSOBOWOŚĆ – WZAJEMNE RELACJE
KULTURA A OSOBOWOŚĆ 2
Związki między dysmorfofobią i zaburzeniami odżywiania się
KULTURA A OSOBOWOŚĆ 1
Ściągi mikro, Ściąga wykład 9, Teoria produkcji- zajmuje się rzeczową stroną procesów wytwórczych, a
Negocjacje miedzykulturowe - kultury romanskie
Uwagi dotyczące projektów legalizacji prawnej związków między osobami homoseksualnymi, INNE - RÓŻNOŚ
jezyk polski, motywy biblijne, Wplyw "Biblii" na pismiennictwo polskie wynikal z jego scis
32 Komunikacja między kulturowa i polityczna
związki międzygminne

więcej podobnych podstron