Zarys historii geologicznej terenu w rejonie Bydgoszcz-Fordon.
Głębny element budowy strukturalnej tworzą w rejonie Bydgoszczy osady mezozoiku zakończone od góry utworami kredy.Powierzchnia stropowa kredy przypada stosunkowo głeboko - w granicach 200 m pod powierzchnią terenu. Budują ją skały marglisto-piaszczyste z glaukonitem górnej kredy. Na podłożu kredowym spoczywa gruba pokrywa utworów kenozoiku , złożona w głównej części z trzeciorzędu , który podchodzi blisko powierzchni terenu. Przykryty on jest cienką powłoką piaszczystych i gliniastych skał czwartorzędowych.
Na obszarze monokliny podsudeckiej , w poznańskiem , na Kujawach , w północno-wschodniej Polsce górne warstwy poznańskie obejmują kilkudziesięciometrowy kompleks ilasty , w którym można wydzielić dwie części:
dolna , złożona z iłów zielonawych , tłustych lub pylasto-piaszczystych , łyszczykowatych z przyrostami piasków lub mułków,
górna , przeważnie pstra lub z przyrostami pstrymi , zielonawo-żółtą , rdzawozieloną , również miejscami pylasto-piaszczystą z przyrostami piaszczystymi,
W dolnej części tych iłów stwierdzono występowanie wkładek z glaukonitem i mikrofauną. J.Dyjor (1968r.) opisał te utwory jako morskie poziomy z mikrofauną i glaukonitem , określając ich wiek na tortoński. Wiąże on obecność tych poziomów morskich z ingresją morską z Podkarpacia jako skutek wypiętrzających ruchów zapadliska przedkarpackiego , podczas których zachodziło zalewanie morskimi wodami obszarów centralnej i zachodniej Polski. Tego rodzaju sugestie powiązania basenu iłów plioceńskich z morzem południowym Polski wyraziła juz wcześniej I. Łuczewska.
Utwory pliocenu budują najwyższą część profilu trzeciorzędu. Przeważnie są to „iły poznańskie”.Miąższość pliocenu wynosi około 19 m.
Jest to odcinek pstrych iłów podścielonych u samego dołu cienką warstwą piasku z niewielką warstwa glaukonitu. Utwory plioceńskie są wykształcone w bezwapniowej facji ilasto-mulastej , nieco piaszczystej , z przewagą osadów ilastych. Niekiedy , głównie w spągowych seriach utworów plioceńskich , zazwyczaj ilastych lub mułków piaszczystych o zabarwieniu jasnoszarym. Plioceńskie iły i mułki ilaste posiadają najczęściej zielonkawo-szare zabarwienie , w stropowych seriach dodatkowo występują rdzawe plamy i smugi o kolorze od kremowego , brunatnego do kremowo-czerwonego , pochodzące od utworów tlenków żelaza. W spągowych seriach osadów iłów i mułków ilastych pojawiają się przewarstwienia o zabarwieniu szaro-brunatnym , brunatnym , niebiesko-szarym lub nawet czarnym. Zabarwienie to jest związane z występowaniem rozproszonej , uwęglonej substancji organicznej. Wśród osadów trafiają się również bardzo dobre , cienkie przewarstwienia węgla kamiennego. Dopiero występująca nad tym kompleksem seria osadów złożonych z zielonkawych iłów lub iłów pylasto-piaszczystych z przerostami oraz o zabarwieniu pstrym odpowiada górnym warstwom poznańskim należącym do pliocenu. Między miocenem , a pliocenem istnieje ciągłość sendymentacyjna , a przeprowadzona granica stratygraficzna jest granicą umowną , wyznaczaną na podstawie cech litologicznych osadów. Do pliocenu należą osady ilaste i ilasto-mułkowe odróżniające się oliwkowym, niebieskawym pstrym lub zielonkawym zabarwieniem i brakiem szczątków roślinnych od szarobrunatnych , zawęglonych osadów mioceńskich. Iły plioceńskie są zwykle tłuste lub pylaste , miejscami w różnym stopniu zapiaszczenia-plastyczne. W okolicy Uścikowa są to w spągu iły mułkowe , pstre , w Osieku wśród iłów występują konkrecje gipsu i naloty tlenków żelaza. Często w spągu serii ilastej występują ziemiste i krystaliczne konkrecje merkazytu i pirytu. W iłach zwartych występują płaszczyzny poślizgu i zlustrowania przebiegające pod różnymi kątami.Osady zawierają często łyszczyk , drobne konkrecje oraz pylaste skupienia węglanu wapnia , np. margla ilastego. W iłach występują wkładki i przerosty mułków ilastych pstrych , z łyszczykiem , konkrecjami węglanu wapnia lub czarnego z okruchami ksylitu węgla brunatnego i szczatkami zwęglonej flory. Częste są również wkłady piasków kwarcowych , drobnych , zwykle w znacznym stopniu ilastych , zawierających łyszczyk i siarczki żelaza.
W czasie erozji i kilkukrotnych nasunięć lądolodu osady plioceńskie zostały miejscami silnie glacitektonicznie zaburzone i wyciśnięte. W okolicy Bydgoszczy tworzą się wychodnie.