Ogród- jest to przestrzeń wyodrębniona z otoczenia przez zamknięcie i oddzielenie ogrodzeniem, przeznaczona jest na uprawę roślin użytkowych lub ozdobnych. Najściślej nazwa ta odpowiada ogrodom średniowiecza i renesansu. Park- pojęcie wprowadzone w pierwszej połowie osiemnastego wieku wraz z rozwojem ogrodów krajobrazowych. Jest to ogród, którego cechą charakterystyczną było powiązanie przestrzenno- kompozycyjne z otaczającym krajobrazem. W dziewiętnastym wieku nazwano tak duże ogrody, miejskie jak i przy pałacach i dworach. Założenia ogrodowe- niektóre rozwiązania ogrodowe tj aleje, bulwary, kalwarie nie mieszczące się w terminie ogród lub park. Kształtowanie terenów zieleni- organizowanie i kształtowanie otwartych przestrzeni i bezpośredniego otoczenia budowli za pomocą roślinności. Każdy z rodzajów zieleni musi mieć odpowiedni:- program,- określoną lokalizację,- zasięg obsługi,- ustaloną wielkość powierzchni. Podstawą programowania i lokalizowania terenów zieleni są normatywy przestrzenne i wskaźniki zapotrzebowania terenu w stosunku do liczby mieszkańców. Tereny zieleni zajmują 15-40% obszaru miejskiego. Program obiektu powinien być dostosowany do maksymalnej frekwencji jednoczesnej( szacunkowo przyjmuje się 10-20%ogółu mieszkańców). Zasięg oddziaływania obiektu określa się promieniem obsługi, tzn odległością od miejsca zamieszkania. Odległość ta wyrażona w jednostkach czasu potrzebnego na dojście nazywa się izochromą. Klasyfikacja terenów zieleni: 1. Tereny zieleni otwarte( dostępne) dla wypoczynku czynnego, biernego. Wypoczynek czynny- bieganie, place zabaw, korty, baseny. Wypoczynek bierny- spacer, siadanie na ławce. A) parki spacerowo wypoczynkowe: -centralne, zakładane w dużych miastach, które mają powyżej 25000 mieszkańców, na powierzchni od 15 ha wzwyż, zlokalizowane w centrum miasta, służą mieszkańcom całego miasta, izochroma wynosi 20-30min. Środkami komunikacji miejskiej, obiekt ozdobny, reprezentatywny, kosztowny, obecnie jest to przeżytek, stanowi wizytówkę miasta,- dzielnicowe, zakładane na powierzchni 5-8ha, rozmieszczone równomiernie na terenie miasta, promień obsługi 500m, mogą być dwojako kształtowane: architektoniczne parki; oparte na regularnych figurach geometrycznych często z zastosowaniem symetrii, krajobrazowe; oparte na asymetrii na swobodnych i miękkich liniach dróg, swobodne układy dróg, park nawiązuje do naturalnego krajobrazu, maksymalnej frekwencji 200 osób, ważny jest układ komunikacyjny, 2 rodzaje dróg : drogi wiodące bezpośrednio do celu( z jednego końca idziemy na drugi), alejki spacerowe. Parki te nie są ogradzane, najwyżej żywopłotem, miejsca cichego wypoczynku- tarasy widokowe, ławki przewiduje się dla ok. 30% użytkowników; tereny zabaw dziecięcych, które lokalizuje się stosunkowo blisko wejść do parku, tereny gier ruchowych- boiska, ścieżki zdrowia, obiekty kulturalne- kawiarnia, teatr na świeżym powietrzu, tereny usługowe- parkingi, mała gastronomia, urządzenia sanitarne. Rośliny muszą być odpowiednio dobrane (drzewa, byliny, krzewy, nie stosuje się roślin jednorocznych). Rośliny dobiera się wg odporności na zanieczyszczenia, stosunkowo mało używa się roślin jednorocznych, przeważają drzewa, krzewy oraz byliny. B) parki ludowe-typowe do wypoczynku czynnego mieszkańców miasta, masowych zabaw, festynów, różnego rodzaju imprezy kulturalne i sportowe. Powstały w okresie międzywojennym, parki wielofunkcyjne, zakładamy je na obszarze od 20 do kilkuset ha; izochroma miała wynosić 30-40min, zakładano je w dużych miastach do 50000 mieszkańców, 50% obszaru parku było przeznaczone na wypoczynek bierny, 30% na wypoczynek czynny, 10% widowiska i zabawy, 10% ośrodek usługowo gospodarczy; miało z niego korzystać 15% mieszkańców jednocześnie, cały teren parku podzielony był na różnego rodzaju sektory funkcjonalne:- kulturowo społeczny, kluby, kina, hale widowiskowe, tereny wystaw,- rozrywkowo zabawowy, wesołe miasteczka,- kultury fizycznej, boiska, kąpieliska, sztuczne lodowiska,- wypoczynku biernego, place widokowo wypoczynkowe, mini golf, tereny campingowe,- dziecięcy, z reguły ogrodzony, place zabaw,- administracyjny, budynki administracyjne dla firm obsługujących ten teren,- obsługi, deszczochrony, mała gastronomia, parkingi, kioski. C) zieleńce( skwery)- zajmują pow 1-2ha, są polecane w miastach, w których zabudowa jest wadliwa albo intensywna; zasięg obsługi 300 m, wyróżniamy dwa rodzaje:- zieleńce zakładane w dzielnicach mieszkaniowych, służą dla osób starszych i matek z dziećmi, muszą być wyłączone z komunikacji przejazdowej, dojścia powinny być bezpieczne, wyposaża się je w ławki, pergole( 2 rzędu słupów i belki jako daszek), place zabaw dla dzieci,- zieleńce zakładane przy budynkach użyteczności publicznej na skrzyżowaniach i przy pomnikach, tzw zielone place w mieście, służą do komunikacji pieszej i krótkotrwałemu wypoczynku przechodniów, do podkreślenia ważności miejsca uzyskania odpowiedniego otoczenia, nastroju, b często do wyważenia proporcji obiektów architektur i do kompozycyjnego wykończenia. D) promenady i bulwary. Promenady- szerokie ulice 15-18m dł do kilku kilometrów; z kilkoma rzędami drzew i pasmami trawników, służą do wypoczynku i spacerom, powinny mieć charakter ulic mało ruchliwych z małą ilością skrzyżowań. Z jednej strony jest droga z dwoma pasmami jezdni. Na terenie miasta aleje, odizolowane od ruchu drogowego zielenią. Ustawia się ławeczki do wypoczynku. Bulwary- zakładane nad rzeką , wzdłuż brzegów. Zapewnienie spacerującym jak najbliższego kontaktu z wodą (najsłynniejsze we Francji, Rosji, a w Polsce- Szczecin). 2. Tereny zieleni specjalnego przeznaczenia: a) pasy zieleni izolowanej- nie są przeznaczone dla wszystkich. Strefa podmiejska miasta, oddzielenie miasta od części przemysłowej, pasy te zakłada się do oddzielenia poszczególnych dzielnic, pełnią funkcję higieniczno- sanitarną, zatrzymują kurz, wyziewy przemysłowe, ochrona przeciwpożarowa, przeciwatrowa, tłumią hałas; są to ciągi , pasy do wypoczynku ,szerokość od 100-200m, ochrona przeciw zaspom śnieżnym, piaskom. b) zieleń towarzysząca komunikacji- samochodowej, kolejowej, powietrznej. Funkcja: przede wszystkim podnoszą zdrowotność mieszkańców miasta, polepszają mikroklimat, podnoszą estetykę miasta, ochrona przed kurzem itp. Przy komunikacji wodnej zapobiegają erozji skarp przybrzeżnych, ich zadaniem jest ograniczenie promieniowania bezpośredniego( cieniowanie dróg), ochrona przed wiatrami, pełnią funkcje estetyczne, stanowi naturalne tło łączące wodę z miastem. C) ogrody dydaktyczne- są obiektami zamkniętymi, dostępnymi jedynie po zakupie biletów, gromadzi się tam zwierzęta i rośliny w celach naukowych i popularyzatorskich, prowadzi się tam badania na poszczególnymi gatunkami fauny i flory, służą jako miejsce wypoczynku. Ogród botaniczny- powinien znajdować się na peryferiach miasta z dogodną komunikacją, rośliny są pogrupowane w poszczególnych działach( opisane po łacinie i po Polsku), poza tym znajduje się tam muzeum botaniczne, sale wykładowe, pracownie, biblioteka, pracownie naukowe, herbarium( ogród ziołowy). Ogród dendrologiczny( Arboretum). Ogród pomologiczny( rośliny ozdobne). Ogród zoologiczny- na peryferiach miasta z dobrą komunikacją, obszar 40-50ha w są sąsiedztwie zbiornika wodnego i dużego terenu zieleni. Ogród etnograficzny- ogród ludoznawczy albo skansen- gromadzi się w nich i ochrania kulturę i sztukę regionalną a zwłaszcza architekturę, zbiory gromadzi się na wolnym powietrzu wśród zieleni. D) pracownicze ogrody działkowe- są one stałe albo tymczasowe( jeżeli później będą przeznaczone np. pod autostradę np. 20 lat użytkowania), lokalizuje się je na obrzeżach miast, peryferiach, promień obsługi 1,5-2 km od miejsca zamieszkania, powierzchnia jednej działki wynosi od 300-500 m2, umożliwia ludziom przebywanie na powietrzu łącząc wypoczynek z pracą fizyczną i z celami produkcyjnymi. E) cmentarze: - cmentarze komunalne- zakładane przez urzędy miast, przeznaczone do chowania ludzi bez względu na wyznanie religijne, 40% przeznaczona na pochówek, 40% zieleń, drogi, place, część administracyjna,- cmentarze wyznaniowe- zakładane i prowadzone przez władze kościelne i przeznaczone do grzebania zmarłych z poszczególnych parafii,- cmentarze wojenne i pamiątkowe- powstały w okresie ostatnich wojen, grupują mogiły żołnierskie, a także znajdują się tu cmentarze historyczne, są trwale zagospodarowane jako tereny zieleni i często o bogatym wyrazie architektoniczno planistycznym, pełnią rolę historyczną, pamiątkową. F) parki i ogrody zabytkowe- które powstały przy dawnych pałacach, dworkach, klasztorach, rezydencjach, obecnie są wpisane do rejestru zabytków, podlegają ochronie i przeznaczone do zwiedzania. Dostęp do nich jest ograniczony ( bilety). 3. Tereny zieleni towarzyszące różnym obiektom: funkcja dekoracyjna mieszkańcom: a) zabudowa osiedlowa i indywidualna- zaspokaja potrzeby mieszkańców danego osiedla, b) obiektom usług kulturalno społecznej np. administracji- zieleń dekoracyjna , zieleń szkolnictwa i oświaty- place zabaw, przy szpitalach, domach opieki, żłobkach, ogródki przy przedszkolach, c) obiektom handlowo usługowym i przemysłowym- funkcja dekoracyjna i reprezentacyjna pojawia się przy np. supermarketach, stacjach benzynowych- jest wizytówką firmy ,przy obiektach przemysłowych, służy jako miejsce wypoczynku dla pracowników, d) obiektom usług gospodarczych i technicznych- niedostępne dla ogółu tylko dla pojedynczych osób , funkcja maskująca np. przy składowiskach, magazynach, oczyszczalnie ścieków, zieleń ta pełni podnoszącą estetykę i walory dekoracyjne. 4. Tereny gospodarki ogrodniczej, rolnej i leśnej: a) gospodarstwa ogrodnicze oraz szkółki, b) gospodarstwa produkcyjne (warzywnicze, sadownicze, kwiaciarski), c) gospodarstwa rolno hodowlane, d) lasy produkcyjne (nie funkcjonują jako zieleń miejska) tej grupy nie zalicza się do bilansu zieleni w mieście, są to tereny o specjalnym sposobie użytkowania. 5. Tereny zieleni wypoczynkowo- wycieczkowo i turystyczne: a) bazy i ośrodki wypoczynkowe lądowe, przyleśne, przy wodne, b) lasy komunalne (parki leśne)- zatraciły walory leśne gdyż były usytuowane zbyt blisko miasta, oparte o walory krajobrazowe w terenie, dogodny dojazd, urządzenia sanitarne, ławki, ścieżki zdrowia, stanowią uzupełnienie zieleni na terenie miasta, dopuszczalna użyteczność to 50 użytkowników jednocześnie, parkingi, gastronomia, stanowią one zabezpieczenie miasta przed zanieczyszczeniem, wiatrami. FUNKCJE TERENÓW ZIELENI Biologiczne( zdrowotne): 1. Zadania sanitarno- higieniczne( tłumienie hałasu- rozpraszanie dzwięków, fale dźwiękowe są rozbijane- rośliny które nie gubią liści dają lepszy efekt, osłona od dymu i kurzu, oddziaływanie na psychikę człowieka, wydzielanie fitoncydów- substancji lotnych wydzielanych przez komórki roślinne), podnoszą zdrowotność mieszkańców miasta. Fitoncydy wydzielane z sosny i jałowca- las iglasty ok 5 kg/ha. Osłona od wiatrów- od 60- 80% wpływa na zmniejszenie. 2. Zadania klimatyczne( osłona od wiatru, wpływ na wilgotność gleb i powietrza, wpływ na temperaturę i składniki powietrza). 1 ha lasu liściastego- 2 kg fitonocydów, 1ha lasu iglastego- 5 kg fitonocydów. Zieleń uspokaja człowieka, łagodzi skoki temperatur w mieście. Przykrywanie budynków zielenią( np bluszcz) stanowi izolację termiczną. Zieleń sprawia że opady są bardziej równomierne ,wydzielanie tlenu przez rośliny itp. Społeczne( psychiczne i wychowawcze): 1. Rola dydaktyczno wychowawcza, np. ogrody dla dzieciny dydaktyczne, korzystnie wpływają na psychikę człowieka, wzbudzają pożyteczne zainteresowania, zamiłowanie. 2. Wpływ na zdrowie i wypoczynek człowieka. 3. Zadania wypoczynkowo- produkcyjne- związane z ogródkami działkowymi gdzie obcowanie z przyrodą przynosi dodatkowe korzyści w formie płodów. Ważne zwłaszcza dla osób mieszkających w dużych miastach. Estetyczne( artystyczne i plastyczne) 1. Zieleń kształtuje estetykę środowiska zarówno zurbanizowanego miejskiego jak i niezurbanizowanego, ma wpływ na całokształt miasta, ma zdolność maskowania dziwnych budowli, stanowi tło dla architektury albo jest prezentowana. 2. Teren zieleni tworzy sylwetkę miasta. 3. W krajobrazie niezurbanizowanym zieleń spełnia zadania otulinowo- kompozycyjne przy obiektach inżynierskich.4. zadania plastyczne. Gospodarcza: 1. Zadania produkcyjne- tereny ogrodnicze, leśne, rolnicze. 2. Wpływ na zwiększenie produkcji rolniczej i ogrodowej. 3. Zadania izolacyjno- ochronne. 4. Rola zieleni jako siedliska i żywiciela zwierząt. SYSTEM UKŁADU ZIELENI W MIASTACH. Dążymy do tego aby w mieście zieleń była uporządkowana. Układy zieleni tworzą szkielet. Wszystkie tereny zieleni na terenie miasta miały być łączone alejami. Na ten układ miał duży wpływ układ ulic w danym mieście, rzeźba terenu, tereny które nadają się na zabudowę, wody stojące. 1. System promienisty- In klinowy- ponieważ klinem wcina się do środka miasta, charakterystyczne dla miast o promieniście założonych arteriach komunikacyjnych, przez które przepływają rzeki, ważne żeby nie były przerwana drogą. Charakterystyczne dla miasta w którym krzyżowały się główne arterie miasta. Zabudowa rozwijała się wzdłuż dróg, a pomiędzy nimi znalazły się tereny zieleni. Kliny nie powinny być przerwane zabudową. Miasta nad rzekami i przez które przebiegają główne drogi przejazdowe. Zaleta centrum miasta połączone zielenią ze strefą pozawiejską. 2. System pierścieniowy- przeplatanie się zabudowy i terenów zieleni, układ charakterystyczny dla miast, które posiadały fortyfikację np. Wiedeń, Kraków, obwodnica Budapesztu. Na ich miejscu po zburzeniu zakładano tereny zieleni. Wadą jest brak łączności z terenami pozawiejskimi, zalecany do małych miast, nie ma dopływu świeżego powietrza do miasta. Wady nie ma połączenia ze strefą podmiejską( słabe oczyszczanie powietrza). 3. System pierścieniowo- promienisty( pierścieniowo- klinowy) zwany kombinowanym , kliny zieleni rozbijają miasto na kilka dzielnic a pierścienie łączą te kliny, jest go najtrudniej wprowadzić w mieście i najlepiej został zrealizowany w Poznaniu. Ma duże znaczenie ale trudny do realizacji, zaletą jest ciągłość przewietrzania. Przerwanie jakiegoś klina nie wywołuje drastycznych zmian. 4. System pasmowy- charakterystyczny dla miast nowoczesnych, nowo zakładanych, głównie amerykańskich, jest to system ekonomiczny, pasma zajmują 100-150 m2. został zastosowany w Bostonie, Waszyngtonie, miasto podzielono na dzielnice o powierzchni 1 ha, występują szerokie drogi( po środku zieleni, a po bokach jezdnia i zabudowa). 5. System plamowy- charakterystyczne dla miasta które rozwijały się bezplanowo, w sposób przypadkowy pojawiły się tereny zieleni przypadkowe, najlepiej gdy są rozmieszczone równomiernie i są to głównie stare ogrody pałacowe, przyszpitalne, może być polecany dla ciasnych miast. WALORY OZDOBNE ROŚLIN. Najważniejszym elementem kompozycyjnym jest drzewo, które tworzy szkielet kompozycji. Drzewa można sadzić pojedynczo( symbieltan), drzewo rosnące samotnie na większej płaszczyźnie, polanie, trawniku, dobierane bardzo precyzyjnie wyróżnia się barwą liści, pokrojem, wielkościom lub egzotyką. Musi mieć typowy pokrój dla gatunku, wymaga dużej przestrzeni. Pokrój:- regularny, topole,- nieregularny, rubinia,- zwieszające, wierzba płacząca,- stożkowe, świerk,- kolumnowe, iglarki,- szczepione,- krzewiaste. Drzewa można grupować w szpalerach tworząc aleje. Aleje- stosuje się w parkach albo jako typ zadrzewienia ulicznego. Drzewa muszą być dobrane do szerokości alei i w odpowiedniej odległości od siebie posadzone:- drzewa małe 4m od siebie,- średnie 7-9m,- wielkie9-10m. Do obsadzania alei stosuje się szczególne gatunki drzew: lipy, buki, kasztanowce, klony ewentualnie inne o regularnych szerokich koronach. W alei sadzi się jeden gatunek (odmianę) mogą być naprzeciwko siebie albo o pół odległości. Aleje są agresywnymi elementami w kompozycji, muszą być precyzyjnie dobrane. Należy pamiętać o kierunku padania promieni słonecznych. W zależności od usytuowania alei różne będzie jej zacienienie. Pewne gatunki wpływają na nastrój alei np. kasztanowiec- poważna, brzozy, jesiony, modrzewie- wesoła, jasna. Gęsto sadzi się drzewa tworząc kulisy- przysłanianie kolejnych części. Maskowanie( np. żywopłot niecięty)- elementy znajdują się blisko obiektu maskowanego. Krzewy można formować w żywopłot:- formowane,- nienormowane. Stosuje się je jako ogrodzenie, obramowanie dekoracyjne trawników, kwietników, rabat. Także maskowanie, osłona od wiatru, słońca lub do celów użytkowych. Żywopłoty:- niski 30cm-1m,- obwódkowe do 30cm,- średnie 1-2m,- wysokie 2-3m,- bardzo wysokie powyżej 3m. Rośliny okrywowe- do pokrycia dużych płaszczyzn zamiast trawnika. Stosuje się w miejscach mało nasłonecznionych, trudno dostępnych dla kosiarki lub na stromych zboczach na których trawnik by nie urósł. Są to gatunki które p[okrywają równomiernie glebę, najlepiej jeśli są zimozielone. Uniemożliwiają wzrost chwastom, nie wymaga koszenia, zapobiegają erozji gleby. Bluszcz pospolity, trzmielina fortunei, irga, machonia, barwinek pospolity, modrzewica, tojeść rozesłana, bodziszki, funkie. Gatunki zimozielone zdobią nawet zimą. Zimozielone zawsze w cieniu:- irgi( płożąca lub dommera),- bluszcz pospolity,- ziarnoplon wiosenny,- barwinek pospolity,- barwinek większy,- funkia sina,- machonia pospolita,- trzmielina forunei,- gajowiec żółty. Kryteria doboru roślin do kompozycji ogrodowej:- koszty,- upodobania zleceniodawców,- wielkość, pokrój, kolorystyka,- wygląd w stanie bezlistnym,- ulistnienie kolor, termin pojawiania się , wybarwienie na jesień,- forma strukturalna korony drzewa, faktura pnia i barwa,- owoce dekoracyjne, kłopotliwe, użytkowe przy placach zabaw,- termin kwitnienia, powstawania, kolor, zapach,- właściwości alergizujące,- właściwości trujące, parzące,- rośliny cierniste i kolczaste,- pracochłonność trudności pielęgnacji ,możliwość pielęgnacji przez osoby,- przydatność do okresowych warunków glebowych i klimatycznych oraz wystawy odporności na zanieczyszczenia i wiatry,- w zależności od stylu ogrodu,- odporność na zanieczyszczenie, wiatry,- lokalizacja obiektu( wieś- miasto), odległość od drogi szybkiego ruchu,- lokalne tradycje,- przeznaczenie ogrodu( użytkowy, rekreacyjny, całoroczny, sezonowy),- niekorzystne cechy specyficzne dla danego gatunku( np. topole). Jeśli drzewa posadzimy blisko siebie to nie będą one miały koron charakterystycznych dla danego gatunku, tylko będą one tworzyły tak jakby wspólną koronę. Kompozycja- zespół właściwie dobranych i celowo ułożonych elementów, piękno kompozycji nie zależy od: gatunku rośliny i odmian ich skomplikowania, im kompozycja jest łatwiej czytelna tym lepsza, linie dzielimy na:1. czyste, są to linie które tworzy architektura np. budowle, są one poziome, pionowe albo pośrednie, im więcej jest linii poziomych tym kompozycja jest bardziej wyraźna, mamy wrażenie większej stabilności, spokoju:- linie pionowe, jeżeli będą przeważały w kompozycji, będą zaprzeczały prawom ciążenia, wprowadzając atmosferę uduchowienia, oderwania od ziemi np. w kościołach gotyckich, oderwanie od spraw codziennych,- linie skośne, nie ma kompozycji stabilności, ogólnie wszystkie linie dają poczucie głębi. 2. Naturalne- są to linie które występują w zestawieniach roślinnych. Wyrażają życie, dynamizm np. często się zmieniają. Długie proste linie wydłużają ogród optycznie, ale jednocześnie dzielą je na dwie odrębne części. ZASADY TWORZENIA KOMPOZYCJI Światło i cień. Cień może być własny lub rzucany, również decyduje on w truj wymiarze, gdy odpowiednio dostosowujemy światło wpływamy na odbiór kompozycji. Powierzchnie które są płaskie odbijają światło silnie, dlatego wydają nam się jaśniejsze. Powierzchnie które są chropowate odbijają światło słabo, dlatego wydają nam się ciemniejsze. Dobrze oświetlone przestrzennie dają nam poczucie bezpieczeństwa. Przestrzeń dobrze oświetlona jest bliższa ,niż przestrzeń słabo oświetlona, która jest dalsza. Barwa- bardzo silnie oddziaływuje na psychikę człowieka. Barwy podstawowe: czerwony, niebieski, żółty. Barwą dopełniającą dla żółtego jest fioletowa, leżą one na przeciwnej stronie koła. Biel, czerń, szary- kolory naturalne. Czerń z inną barwą powoduje, że to inna barwa jest bardziej intensywna, pierwszą barwą , którą człowiek zauważy jest żółta. Kolory ciepłe: czerwony, żółty, pomarańczowy. Kolory zimne: niebieski, fioletowy, zielony. Zestawiając ze sobą barwy należy uważać aby pasowały one do siebie, na zasadzie harmonii lub kontrastu. Najlepszym zestawieniem jest zestawienie barwy podstawowej z barwą ją dopełniającą. Dobrze jest rozdzielać dwie różne barwy: białym, czerwonym lub szarym. Barwy złożone: powstały ze zmieszania dwóch barw z koła. Brąz w kompozycji nadaje charakter jakby istniała już długo, w kompozycji barwy ciepłe przybliżają, ciemne oddalają. Kontrast- gdy elementy mają wspólną cechę i coś ci je wyraźnie różni. Największy kontrast zachodzi między elementami proporcjonalnymi, służy podkreśleniu takich cech jak: barwa, wysokość czy faktura. Elementy kontrastowe zestawione ze sobą sprawiają, że bardziej jest wyraźny kontrast między nimi, że elementy różniące je są bardziej wyraziste. Kontrast poprawia widoczność pewnych cech roślin- potęgują się one np. barwa, widoczność. Kontrast: małe- duże, faliste- proste. Ciągi i powtórzenia- polegają na tym ,że wzdłuż linii powtarzają się jakieś motywy kompozycyjne. Jeśli coś powtórzymy wiele razy (dany element) to scala obszar, daje wrażenie jedności. Jeśli element powtórzymy w małych odstępach będzie to ciąg. Takie ciągi stosuje się aby uniknąć ,zapobiec chaosowi. Ciąg- gdy elementy są gęsto obok siebie, jako ciągi mogą służyć tu schody, murki kwiatowe, pergole, rzeźby, grupy roślinne. Powtórzenia- występują rzadziej ale w jednakowych odstępach, wytyczają widok, drogę widokową, wprowadzone aby zapobiec chaosowi. PROPORCJE W KOMPOZYCJI O proporcjach mówimy w odniesieniu do płaszczyzn i do brył, mogą dotyczyć liczebności poszczególnych elementów, intensywności barwy, poszczególnych faktur, form pokrojowych. Jest to stosunek elementów kompozycji które tworzą dalej układ. Jeśli chodzi o rośliny dotyczą one: wysokości, liczebności, rozmieszczenia, faktury i barwy. SYMETRIA I RYTM Symetria- układ w którym poszczególne elementy są oddalone w jednakowej odległości od osi symetrii. Taki układ wyraża statyczność, spokój, skończoność, monumentalność. Stosowane do podkreślenia jakiejś budowli. Rytm- ten sam element powtarzający się w jednakowych odstępach czasu lub przestrzeni. Wyraża dynamizm i monumentalność kompozycji. Może być pionowy ( formy kolumnowe, słupy pergoli), poziomy( stopnie schodów). Punkt- jest to taki element wokół którego komponowane są inne elementy( główny punkt, najważniejszy) skupiający na sobie uwagę, stanowi dominację kompozycji. Różni się przynajmniej jedną ważną cechą od otoczenia. Jest to pierwszy element projektu. Jeśli ten punkt jest wyrazisty ,wówczas mówimy że jest on dominantą, dzięki niej kompozycja jest bardziej widoczna, najbardziej wyeksponowany motyw np. wierzą kościoła we wsi lub w mieście. Jeśli jest kilka ważnych elementów wówczas stają się akcentami. Element dominujący wyróżnia się jakąś cechą wówczas stają się akcentami. Należy te elementy pooddzielać od siebie lub stworzyć konkurencję dla tych dominant w innym kierunku, miejscu. Tło- przestrzeń, płaszczyzna jednorodna stanowiąca podkład. Na tle możemy rośliny eksponować lub wtapiać, wtapianie (zielony namiot na trawie) ,eksponowanie. Projektując ogród powinniśmy patrzeć na niego jak na wnętrze: podłoga, strop, ściana -tu murawa, woda ,drzewa, krzewy. Wnętrze tworzy :ściany, podłogę( płaszczyzna pozioma), oraz sklepienie. Aby mieć poczucie wnętrza wystarczy aby istniał jeden z elementów:- sklepienie,- ściana,- podłoga. RODZAJE WNĘTRZ: 1. Konkretne: ma podłogę, ściany, sklepienie, ściany są lite w całości, daje największe poczucie bezpieczeństwa, do 30% powierzchni otwartej np. dziedziniec. 2. Obiektywna- ściany są w dużym stopniu ażurowe, nie stanowią przegrody wizualnej, znajdując się w nim widzimy co się dzieje poza nim, 30-60% powierzchni otwartej. Mamy silne uczucie że jesteśmy wewnątrz ale wiemy co się dzieje poza nim (np. aleja). 3. Subiektywne- jest tylko wrażenie istnienia wnętrza ,nie możemy wytyczyć jego granic, daje najmniej poczucia bezpieczeństwa, powyżej 60% powierzchni otwartej np. las. Jest to wnętrze które czujemy umownie ale nie istnieje. Przestrzeń zamknięta- to np. winda gdzie jesteśmy zamknięci i nie mamy gdzie patrzeć. Wnętrze różni się od zamknięcia tym że oferuje coś ciekawego. Inny podział wnętrz:- długie,- szerokie,- centralne. Wrażenie otwarcia bądź zamknięcia wnętrza będzie decydować o tym czy będziemy odbierać je pozytywnie, czy negatywnie. Wpływ na nasze zachowanie i wrażenia ma również:- wysokość ściany( ściana wysoka sprawia wrażenie zamknięcia przestrzeni i dlatego trzeba zaoferować coś atrakcyjnego),- kształt wnętrza,- odległość. Wnętrze chwilowe, ulotne- ktoś siedzący przy stoliku, przy drodze, gdzie przejeżdżają samochody, ma w tej chwili poczucia wnętrza. Przestrzeń wolna- bez przeszkód. Przestrzeń zniewolona- tam gdzie nie czujemy się bezpieczni, np. wąska ulica, a mogą nią jeździć duże samochody. Przestrzeń która budzi agresję- np. autobusy( nie lubimy w nich jeździć), przystanki autobusowe w centrum miasta( jedni wysiadają a drudzy wsiadają). Bindaż- kryty chodnik, tworzą go rośliny, konstrukcji nie ma wcale lub bardzo delikatna. DOKUMENTACJIA PROJEKTOWA: - podstawą wykonania projektu jest zlecenie,- potrzebny jest podkład geodezyjny, który stanowi podstawę projektu. Podkład ważny jest przez dwa lata, jeżeli coś tam powstało to musi to miejsce zinwentaryzować( każda roślina ma swój numerek i opis) i porównać ze stanem faktycznym. Standardowa skala to 1:500,- może być potrzebne wykonanie pomiarów pomocniczych( miara, teodolit, węgielnica). Projekt składa się z:- część graficzna,- część opisowa,- część kosztorysowa. PROJEKT KONCEPCYJNY Jest on odpowiedzią na wszystkie wytyczne na szkic i inwentaryzację. Musimy uwzględnić potrzeby inwestora, do jednego projektu wykonuje się dwa projekty. Możemy przedstawić klientowi projekt aksonometrii. Kolejnym pomocniczym rysunkiem jest przekrój ogrodu, następnie rysunek szczegółowy, można też pokazać przekrój dróg, opis szczegółowy zbiornika wodnego. Część spięta w teczkę( opracowanie). W spisie treści umieszczamy też:- wszystkie załączniki,- dane ogólne,- podstawa opracowania( zlecenie inwestora, obecny sposób zagospodarowania- oparto na podkładzie geodezyjnym z dnia, oparcie na inwentaryzacji, uzupełniające pomiary wysokościowe),- stan istniejący- gruz, śmieci, złom,- opis naszej koncepcji projektowej( rysunki szczegółowe),- informacje o nawodnieniu,- kolejność zakres robót,- technika, kolejność i sposób sadzenia roślin,- pielęgnacja ogrodu w dalszych latach,- opis projektowanych roślin, ilość i ich rozmiar. Woda- głębokość ułożenia przewodu. Przy nie stosowaniu izolacji cieplnej i środków zabezpieczających podłoże i przewodów przed przemarzaniem, głębokość ułożenia przewodów powinna być taka, aby jego przykrycie hn od wierzchu przewodu do projektowanego terenu było większe niż głębokość przemarzania gruntów hz wg PN- 81/13-0,3020 o 0,2m hz+20cm, w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się zmniejszenie przykrycia hn jednak nie więcej niż o 0,1 m. Gaz- głębokość ułożenia przewodu min 1,10m, ale w praktyce często ma głębokość 0,5m. Kable elektryczne i telefoniczne- najgłębiej 0,8m, w praktyce na głębokość 0,5m. na przewodach nie sadzi się drzew ani krzewów głęboko korzeniących się, można sadzić byliny, krzewy nie wielkie. Obiekt małej architektury:- obiekty kultu religijnego, niewielkie obiekty, kapliczki, krzyże przydrożne, posągi ,wodotryski,- piaskownica ,huśtawka, śmietnik,- nie wymaga pozwolenia na budowę. PRAWO BUDOWLANE Rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z dnia 14.12.1994r- w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie:- podane są tu jak budować budynki, gdzie sytuować, parametry techniczne,- określa zasady budowlane dla osób niepełnosprawnych,- te zasady nie odnoszą się do budowli zabytkowych, obiektów zabytkowych dotyczą inne rozporządzenia. Pozwolenia na budowę wymagają obiekty budowlane:- budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,- budowla stanowiąca całość techniczno- użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,- obiekt małej architektury( nie wymaga pozwolenia ale wymaga zgłoszenia). Budynek- trwale związany z ziemią. Budowla- każdy obiekt budowlany, nie będący ani budynkiem, ani obiektem małej architektury, linie kolejowe, lotniska, boiska. Obiekt małej architektury- wodotryski, altanki, huśtawki, śmietniki itp. BUDYNEK MIESZKALNY WIELORODZINNY:- droga prowadząca do budynku o szerokości min1,5m i jedno powinno zapewnić dojście niepełnosprawnym,- nachylenie podłużne, dojście nie powinno przekraczać 5% a w poprzek 2% spadku( w bok), aby woda opadała,- przy budynku sytuuje się miejsca parkingowe min 10m od budynku jeżeli tych stanowisk jest 60, a jeżeli więcej to min 20m od budynku,- osobne miejsce parkingowe dla osób niepełnosprawnych w odległośći 5 m od budynku,- min wielkość stanowiska postojowego dla samochodów osobowych 2,3x 5m, dla osób niepełnosprawnych 3,6 m, dł 5m, - na parkingach nawierzchnia utwardzona, albo gruntowa ustabilizowana,- śmietniki usytuowane od wejścia, zadaszone osłony lub pomieszczenia ze ścianami ażurowymi lub pełnymi lub też na utwardzonych placach kontenery: dojście po utwardzonej powierzchni , sytuuje się je na 10m od budynku, gdy działka jest mniejsza niż 10m to sytuuje się je 3m od budynku i 3m od granicy działki sąsiada,- trzepaki min 10m od okien i drzwi budynku,- zieleń i urządzenia rekreacyjne, 25% powierzchni powinna zajmować zieleń i rekreacja: place zabaw, miejsca rekreacyjne, boiska. Plac zabaw: nasłonecznienie powinno liczyć 4h/24h w dzień, w zabudowie śródmiejskiej nie krótsze niż 2h, odległość od linii rozgraniczających ulice i od śmietników min 10m,- zasady budowy ogrodzenia, na granicy działki ażurowe powyżej 60cm od poziomu terenu i łączna powierzchni prześwitów powinna wynosić 25% powierzchni ażurowej, ogrodzenie nie może stwarzać zagrożenia dla ludzi, poniżej 1,80m. nie można zakładać drutu kolczastego ,potłuczonego szkła. Ogrodzenie ażurowe powyżej 0,6m, lite do 0,6m,- oświetlenie i nasłonecznienie budynku, budynek mieszkalny powinien być ok. 3 godz dziennie, budowa typu plombowego zaś powinna być nasłoneczniona min 1,5godz,- bramy i furtki, nie mogą otwierać się na zewnątrz działki( w ogródkach działkowych może) i nie może być progów w miejscu bramy czy furtki, szerokość bramy w świetle min 2,4( otwarte), szerokość furtki 0,9m,- schody i pochylnie, szerokość użytkowa schodów min 1,20 m( schody zew), liczba stopni w jednym biegu schodów to 10 stopni, między tymi stopniami spocznik- płaszczyzna pozioma. Pochylnia- na nawierzchnię inna do drogi, dla osób niepełnosprawnych, zabezpiecza z boku z balustradami jeżeli wynosi 0,15m, to nachylnia wynosi max 15% jeżeli wysokość pochylni wynosi 0,5m max spadek wynosi 8% jeżeli ponad 0,5- wówczas ponad 6%. Pochylnie dla osób niepełnosprawnych- szer co najmniej 1,2m, ponadto powinny posiadać krawężniki co najmniej 7cm wysokości obustronnie. Schody zew powyżej 0,5m powinny być zabezpieczone balustradami, zaś szerokie na 4m- powinny posiadać balustradę po środku. Na początku należy iść do inwestora obejrzeć teren, który mamy projektować, oraz jej otoczenie( sąsiedztwo). Zwrócić uwagę na: preferencje inwestora( czy lubi się z sąsiadami, czy ma psa, czy jest alergikiem, jakie kolory lubi, zobaczyć z której strony będzie najwięcej światła, z której strony są najładniejsze widoki, jaka jest na tym terenie gleba, z której strony wieją wiatry, jakie funkcje ma pełnić ta działka). Zorientowanie czy inwestor ma samochód, aby zaprojektować garaż i dojazd. Projekt konsultujemy z inwestorem. Najlepiej jest zrobić 2 projekty do wyboru. Projekt koncepcyjny powinien być wykonany w kolorze. Należy dać pracownikom zlecenia wykonawcze( co do kolejności wykonywania prac). Należy też zrobić spis wskazówek co do zabiegów pielęgnacyjnych ogrodu w dalszych latach- dla inwestora( sposób i terminy cięcia, wymagania roślin itd.). Spis roślin projektowanych( nazwa polska i łacińska, ilość sztuk oraz wysokość roślin, rozstaw sadzenia itp.)- dla inwestora. Należy zapytać inwestora w ilu egzemplarzach życzy sobie projekt z opisami. Często wykonuje się także część kosztorysową( kosztorys wstępny, uogólniony), odnosi się do ilości potrzebnych materiałów, powierzchni obszaru, roślin, transportu sprzętu, robocizna. Projekt składa się z:- części rysunkowej,- części opisowej,- części kosztorysowej. Metoda pomiarów prostokątnych- bierze się dwie miary- długą 50cm, z krótszą 30cm. Inwentaryzacja w terenie, węgielnica pozwala ustalić kąt 90 stopni. Metoda części polowych- wykorzystywana gdy nie ma węgielnicy. Niwelator- do określenia wysokości i przedstawia rzeźbę terenu. Poziomica- do wyznaczania różnych powierzchni( mniejszej skali). Metoda projektowania na siatce kwadratowej- siatka potrzebna jest w momencie projektowania, opiera się ona na tzw module. Funkcja: połączenie architektury budynku, elewacja z przestrzenią budynku. Wybór wielkości kwadratu (kwadrat nie może być ani za duży, ani za mały w stosunku do budynku). Bok siatki( każdy kwadrat)- wybierany jakiś charakterystyczny element budynku np. okno, drzwi , coś z elewacji i wymiary tego elementu ma każdy kwadrat (element siatki). Opierając się na siatce kwadratów można zaprojektować ogród. Elementy mogą być wewnątrz kwadratów, drzewo albo w środku albo na przecięciu kwadratów. Kwietniki- na odbiorcę działają w postaci jednej dużej plamy barwnej. Kwietnik powinien znajdować się w pewnej odległości od widza. Sadzimy rośliny o równej wysokości ,rzadziej wyższe. Najlepiej wyglądają kwietniki o kształcie geometrycznym, materiał na kwietniki zamawia się 15-20% więcej. RODZAJE RYSUNKÓW TECHNICZNYCH 1. Ze względu na sposób wykonania,a).Rysunki szkicowe -rysowane odręcznie,b). Rysunki techniczne ( właściwe)- rysowane przy użyciu przyborów kreślarskich, 2. Ze względu na przeznaczenie rysunku: a) rysunki poglądowe- odtwarzające w sposób obrazowy tylko najistotniejsze cechy przedmiotów, b)rysunki schematyczne- czyli bardzo uproszczone przedstawiające samą zasadę działania lub budowy maszyn / urządzenia, c)rysunki konstrukcyjne, odważające dokładnie kształt i wymiary przedmiotów:- rysunki złożeniowe, przedstawiają całość mechanizmu aparatu/ maszyny/ innego urządzenia albo jeden ze składowych zespołów w stanie zmontowanym,- rysunki wykonawcze, postrzegane części zawierające wszystkie dane, wymiary, tolerancje itd., potrzebne do wykonania narysowanego przedmiotu,- rysunki zestawieniowe, równocześnie złożeniowe i wykonawcze. RODZAJE LINII RYSUNKOWYCH:- linia ciągła gruba, do rysowania widocznych krawędzi i zarysów przedmiotów,- linia kreskowa cienka, o grubości równej 1/3 grubości linii grubej, do rysowania niewidocznych krawędzi i zarysów przedmiotów ,oraz niewidocznych linii przecinania,- linia punktowa cienka, o gr 1/3 linii grubej, do rysowania osi i płaszczyzny symetrii przedmiotów,- linia ciągła cienka, o gr 1/3 linii grubej, do rysowania linii wymiarowych i pomocniczych linii kreskowania projektów i zarysów układów miejscowych,- linia falista,- linia zygzakowata,- linie pomiarowe piszemy prostym pismem technicznym 2,5-4mm( jeden arkusz jeden rodzaj pism). Zgodnie z prawem: 1. Prywatne tereny:- możemy wyciąć drzewo ,które nie przekroczyło 30 lat,- drzewo owocowe,- krzew owocowy, a) opłata za wycinkę kwota niższa, b) zwolnienie z opłaty- dotyczy drzew, które chorują, przeszkadzają użytkownikom terenu, grożą przewróceniem się, c)opłata zawieszona na dwa lata drzewa przesadzone, jeżeli przez dwa lata nie uschnie wtedy opłata ulega zawieszeniu i nie musimy płacić.2. Tereny osób prawnych: mogą usuwać drzewa ,których wiek nie przekracza 5 lat:- drzewa,- krzewy owocowe, roślinne plantacje,- uzyskanie zezwolenia. Usuwanie drzew na innych terenach, inne akty prawne:- drzewa i krzewy leśne,- pomniki przyrody,- rośliny na wałach przeciwpowodziowych,- drzewa i krzewy w parkach zabytkowych,- ogrody działkowe. Zwolnienie z opłat: -na terenie ogródków działkowych, zabiegi pielęgnacyjne,- zagrażają bezpieczeństwu,- drzewa tymczasowo posadzone,- drzewa obumarłe,- z międzywałów powodziowych. Żywopłot- odległość sadzenia od granicy powinna być w połowie wysokości planowanego żywopłotu. Kwietnik- nasadzenie sezonowe z roślin jednorocznych lub dwuletnich dwu letnich wyrównanym wzroście i jednoczesnym terminie kwitnienia. W kwietniku ogólnie można wymienić rośliny 3 razy( wiosna, lato, jesień). Rabata- nasadzenie z roślin wieloletnich, czyli z bylin kwitnących w różnych terminach. Skala- jest to stosunek dł linii na mapie do dł odcinka w terenie. Rzut- rysunkowe obrazowanie przedmiotu na płaszczyźnie rzutów zwanej rzutnią. DWIE METODY PRZEDSTAWIANIA OBRAZU PRZEDMIOTU W RZUTACH 1. Metoda poglądowa- polega na rysowaniu przedmiotu w rzucie aksonometrycznym( ukośnym lub prostokątnym) czyli tzw perspektywie równoległej( przedstawianie bryły w sposób przestrzenny). 2. Metoda ścisła- polegająca na rysowaniu przedmiotu w rzutach prostokątnych. Rzutowanie prostokątne pozwala przedstawić każdą bryłę w określonej skali w taki sposób jak gdyby była obserwowana z każdej strony. Otrzymujemy zatem rzut z góry ,od tyłu, z frontu, z boków. Możemy z rysunków dokładnie odczytać wielkość i proporcje np. rysunek budynku. Przekrój- powstaje przez przecięcie przedmiotu w wyobraźni płaszczyzną( najczęściej równoległą do jednej z płaszczyzn rzutów) i odrzucenie części przedmiotu znajdującej się przed płaszczyzną przekroju. Aksonometria- przedstawienie przestrzenne brył na płaszczyźnie. Aksonometria ukośnokątna- stosowana w rysowaniu obiektów budowlanych, wnętrz mieszkaniowych i ogrodów. Kubatura- elementy które podajemy w m3, nie możemy zaprojektować tych elementów.