Teresa Orzeszko

UE we Wrocławiu WEZiT w Jeleniej Górze

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.

Rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione.

Konto

Literatura:

1. Roza - Michalski A.: Zrozumieć rachunkowość. Agencja Wydawnicza Interfart: Łódź 1998, s. 27 - 41.

2. Sojak S., Stankiewicz J. (red.): Podstawy rachunkowości. TNOiK Dom Organizatora: Toruń 2004, s. 51 - 100.

3. Śnieżek E. (red.): Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004, s. 59 - 79, .

Dyspozycje:

1. Pojęcie konta (definicje: tradycyjna i nowoczesna)

2. Forma zewnętrzna (wygląd konta)

3. Schemat graficzny konta (konto teowe, szubieniczka)

4. Elementy budowy konta

5. Elementy zapisu księgowego na koncie

6. Klasyfikacja kont

• stopień szczegółowości konta

• związek kont syntetycznych z bilansem

• zasada zapisu na kontach (zasada podwójnego zapisu, zasada zapisu powtarzanego, zapis pojedynczy)

• sposób funkcjonowania kont bilansowych

• funkcje kont niebilansowych

• sposób funkcjonowania kont wynikowych

7. Konta syntetyczne:

• bilansowe (aktywne, pasywne, aktywno-pasywne)

• niebilansowe (wynikowe, korygujące, rozliczeniowe)

• pozabilansowe

8. Konta analityczne

9. Korespondencja kont i konta korespondujące

10. Rodzaje zapisów na kontach (zapisy proste i zapisy złożone)

11. Podzielność kont (pozioma i pionowa)

12. Łączenie kont (pojęcie, sens, metody, charakter)

Pojęcie konta

• definicja tradycyjna - podstawowe urządzenie księgowe służące do księgowania (ewidencji, rejestracji, zapisywania) operacji gospodarczych (danych o operacjach gospodarczych)

• definicja nowoczesna - zbiór liczb o określonym sensie ekonomicznym.

Elementy budowy konta

Każde konto niezależnie od tego jak wygląda, w jaki sposób jest prowadzone i jakiego jest rodzaju posiada pewne elementy:

• nazwa, np. Materiały (nazwa konta powinna sugerować charakter operacji księgowanych na koncie)

• symbol cyfrowy, np. 31 (symbole konta są wielocyfrowe; liczba cyfr w symbolu konta jest wynikiem suwerennej decyzji każdego podmiotu; im więcej cyfr w symbolu, tym konto jest bardziej szczegółowe; pierwsza cyfra w symbolu oznacza numer zespołu, do którego konto należy, a następne - numery grup i podgrup wyodrębnionych w ramach zespołu;

Nazwa i symbol konta pochodzą z Wykazu Kont będącego integralnym elementem Zakładowego Planu Kont (ZPK). Operacje gospodarcze mogą być księgowane tylko na takich kontach, które są zamieszczone w ZPK.

• dwie strony :

• lewa: Debet (Dt) lub Winien (Wn)

• prawa: Credit (Ct) lub Ma

• dwa obroty (obrót konta - suma zapisów po jednej stronie konta; obroty konta mogą mieć wartość zerową; wprowadzanie zapisów po stronie Winien to obciążanie, zapisywanie w ciężar, debetowanie lub księgowanie po stronie Dt konta; wprowadzanie zapisów po stronie Ma to uznawanie, zapisywanie na dobro, kredytowanie, księgowanie po stronie Ct konta)

• jedno lub dwa salda (saldo konta - różnica między większym i mniejszym obrotem; saldo ma zawsze wartość dodatnią; saldo przyjmuje nazwę tej strony konta, która wykazuje większy obrót; większość kont posiada jedno saldo, dwa salda - tzw. saldo rozwinięte - występują tylko na kontach aktywno-pasywnych)

Elementy zapisu księgowego na koncie

• data dokonania operacji gospodarczej

• określenie dowodu księgowego będącego podstawą księgowania (rodzaj - nazwa lub jej skrót oraz numer identyfikacyjny, np. Faktura 345/01, PZ 143/02; jeśli data wystawienia dowodu jest inna niż data operacji, to podaje się także i tę datę)

• identyfikacja operacji gospodarczej (krótka i zwięzła treść - tekst, jego skrót lub kod operacji), np. przyjęcie zakupionego materiału X do magazynu

• wartość operacji gospodarczej - kwota zapisu (w złotych i groszach)

• data zapisu

• oznaczenie kont, których zapis dotyczy

Klasyfikacja kont

Kryterium	Rodzaje kont
Stopień szczegółowości konta	syntetyczne								analityczne
Związek kont syntetycznych z bilansem	bilansowe			niebilansowe				pozabilansowe
Zasada zapisu na kontach	zapis podwójny Zasada podwójnego zapisu - każdą operację gospodarczą księguje się jednocześnie: na dwóch kontach (zapis dwukrotny) po przeciwnych stronach (zapis dwustronny) w tej samej wartości (zapis jednakowy)							zapis pojedynczy	zapis powtarzany Zasada zapisu powtarzanego -operację gospodarczą zaksięgowaną na kontach syntetycznych zgodnie z zasadą zapisu podwójnego powtarza się na koncie (- tach) analitycznym (- nych) po tej samej stronie i w tej samej wartości, co na koncie syntetycznym, do którego prowadzona jest analityka
Sposób funkcjonowania kont bilansowych	aktywne	pasywne	aktywno - pasywne
Funkcje kont niebilansowych				wynikowe		korygujące	rozliczeniowe
Sposób funkcjonowania kont wynikowych				K SN OO	P ZN

Stopień szczegółowości konta:

• konta syntetyczne

• konta analityczne.

Konta syntetyczne - urządzenia księgowe tworzące księgę główną, służące do księgowania operacji gospodarczych:

• na postawie ich równoczesnego lub wcześniejszego zapisu w dzienniku

• w sposób syntetyczny (ogólny)

• w porządku systematycznym (według rodzajów), a w jego ramach w porządku chronologicznym

• wartościowo (w jednostkach pieniężnych)

• według zasady podwójnego zapisu, co ma zapewnić zbilansowanie danych liczbowych ujętych na wszystkich kontach (suma obrotów WN na wszystkich kontach syntetycznych = suma obrotów MA na wszystkich kontach syntetycznych).

Symbol konta Nazwa konta (np. 011 Środki trwałe)

Data operacji gospodarczej	Data zapisu	Określenie dowodu księgowego (nazwa, numer, data wystawienia)	Treść operacji gospodarczej	Wartość operacji gospodarczej		Konto przeciwstawne
									WN	MA

Konta analityczne - urządzenia księgowe tworzące księgi pomocnicze; powstają w wyniku poziomego podziału kont syntetycznych; samodzielnie funkcjonować nie mogą - funkcjonują zawsze w powiązaniu z kontem syntetycznym, z którego powstały; służą do księgowania operacji gospodarczych:

• w sposób analityczny (uszczegóławiający i uzupełniający zapisy dokonane na kontach księgi głównej); Na kontach analitycznych można w ciągu okresu sprawozdawczego stosować obok lub zamiast jednostek pieniężnych, jednostki naturalne. Jeżeli w ciągu okresu sprawozdawczego na kontach analitycznych dokonuje się zapisów wyłącznie w jednostkach naturalnych, to na jego koniec należy sporządzić ich zestawienie i ustalić ich wartość.

• w porządku systematycznym, a w jego ramach w porządku chronologicznym

• wartościowo (w formie pieniężnej) i lub w jednostkach naturalnych

• według zasady zapisu powtarzanego, co ma zapewnić uzgodnienie zapisów na kontach analitycznych z zapisami na koncie syntetycznym, do którego są prowadzone.

Zasada zapisu na kontach:

• zasada zapisu podwójnego

Operację gospodarczą księguje się jednocześnie:

• na dwóch kontach (zapis dwukrotny)

• po przeciwnych stronach (zapis dwustronny)

• w tej samej wartości (zapis jednakowy)

• zasada zapisu powtarzanego

Operację gospodarczą zaksięgowaną na kontach syntetycznych zgodnie z zasadą zapisu podwójnego powtarza się na koncie (- tach) analitycznym (- nych) po tej samej stronie i w tej samej wartości, co na koncie syntetycznym, do którego prowadzona jest analityka

• zasada zapisu pojedynczego

Operację gospodarczą księguje się na jednym koncie, po jednej jego stronie.

Związek kont syntetycznych z bilansem:

• bilansowe

• niebilansowe

• pozabilansowe.

Konta bilansowe

• są jednym z rodzajów kont syntetycznych

• funkcjonują zgodnie z zasadą zapisu podwójnego (np. 1) Przyjęto do magazynu materiały zakupione za gotówkę);

101 Kasa

311 Materiały

x

25,00 (1

1)25,00

• ich salda składają się na pozycje wykazywane w bilansie;

• otwierane są na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych na podstawie bilansu otwarcia poprzez wpisanie salda początkowego po odpowiedniej stronie konta lub poprzez zaksięgowanie pierwszej operacji gospodarczej zwiększającej stan konta (jeżeli wartość składnika w bilansie otwarcia jest równa zero);

• zamykane są na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych na podstawie bilansu zamknięcia poprzez ustalenie obrotów, obliczenie salda końcowego i wpisanie go po stronie wykazującej mniejszy obrót;

Bilans otwarcia

AKTYWA		PASYWA
materiały	40,00	kapitał akcyjny	70,00
należności z tytułu dostaw	60,00	zobowiązania z tytułu dostaw	30,00
Suma bilansowa	100,00	Suma bilansowa	100,00

Materiały

Rozrachunki z tytułu dostaw

Kapitał akcyjny

Sp 40,00 1) 60,00 2) 50,00	30,00 3)
150,00	30,00 120,00 Sk
150,00	150,00

Sp 60,00

30,00 Sp

Sk 70,00	70,00 Sp
70,00	70,00

Bilans zamknięcia

AKTYWA		PASYWA
materiały	120,00	kapitał akcyjny	70,00
należności z tytułu dostaw		zobowiązania z tytułu dostaw

• ze względu na zasady funkcjonowania wyodrębnia się wśród nich:

Konta niebilansowe

• są jednym z rodzajów kont syntetycznych;

• powstają w wyniku pionowego podziału kont głównych;

• ich sald nie widać w bilansie (nie są wykazywane w odrębnych pozycjach, lecz w powiązaniu z innymi);

• funkcjonują zgodnie z zasadą zapisu podwójnego;

• ze względu na zasady funkcjonowania wyodrębnia się wśród nich:

• konta wynikowe - śródokresowe, bezsaldowe; służą do księgowania operacji wynikowych; otwierane zawsze na podstawie pierwszej operacji gospodarczej; zamykane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzez bezpośrednie lub pośrednie (dotyczy wyłącznie niektórych kont kosztów) przeniesienie w ostatniej operacji ich salda końcowego na konto wynik finansowy, czyli na konto, z którego zostały wyodrębnione; ze względu na zasady funkcjonowania wyodrębnia się wśród nich:

• konta korygujące (pomocnicze) - funkcjonują wówczas, gdy przyjęta wartość ewidencyjna składnika majątku jest inna od jego aktualnej wartości rynkowej; ich saldo koryguje saldo konta głównego, z którego powstały in minus (jeżeli występuje po stronie przeciwnej niż na koncie głównym) lub in plus (jeżeli występuje po tej samej stronie, co na koncie głównym); nie mogą samodzielnie funkcjonować - funkcjonują zawsze w powiązaniu z kontem, z którego powstały, np.

• konta rozliczeniowe - służą do rozliczania wartości operacji gospodarczej z jednego układu ewidencyjnego na inny; zasady ich funkcjonowania są zależne od tego, co podlega rozliczaniu; po całkowitym rozliczeniu wszystkich poddanych rozliczaniu operacji gospodarczych ich saldo jest równe zero; rozliczenie operacji gospodarczych nie musi się odbyć w ramach jednego okresu sprawozdawczego i dlatego mogą być otwierane i zamykane jednym, bądź też dwoma saldami, np.

Konta pozabilansowe

- szczególny rodzaj kont syntetycznych, na których nie obowiązuje zasada zapisu podwójnego i dlatego w praktyce dokonuje się na nich zapisu pojedynczego; ich salda nie są wykazywane w bilansie, gdyż nie odzwierciedlają zmian w majątku podmiotu; służą do księgowania:

• zdarzeń warunkowych

• będących w posiadaniu podmiotu, lecz nie będących pod jego kontrolą składników majątku obcego (np. wydzierżawione od kogoś środki trwałe)

• własnych składników majątku pozostających pod kontrolą obcych podmiotów (np. spełniające określone warunki środki trwałe oddane w leasing finansowy).

Korespondencja kont - wzajemne powiązanie kont zapisem jednej operacji gospodarczej.

Konta korespondujące (przeciwstawne) - konta powiązane zapisem jednej operacji gospodarczej.

Rodzaje zapisów na kontach:

1. zapis prosty (zapisem jednej operacji gospodarczej połączone są dwa konta; zapis polega na uznaniu jednego konta i obciążeniu jednego konta tą samą kwotą)

2. zapis złożony - stosowany jest dla zmniejszenia pracochłonności ewidencji; łączy w sobie kilka jednorodnych operacji gospodarczych; zapisem jednej operacji gospodarczej połączone są więcej niż dwa konta; polega na:

• uznaniu jednego konta i obciążeniu jednocześnie kilku kont

• jednoczesnym uznaniu kilku kont i obciążeniu jednego konta

• jednoczesnym uznaniu i obciążeniu kilku kont;

Suma obciążeń i uznań musi być taka sama!

Przykład: 1) Wyciąg bankowy potwierdzający:

• pobranie gotówki z rachunku bieżącego do kasy 30,00

• spłatę zobowiązań wobec dostawcy przelewem z rachunku bieżącego 70,00

Cechą charakterystyczną kont jest możliwość ich dzielenia i łączenia.

Podzielność kont

polega na tym, że z ogółu operacji gospodarczych księgowanych poprzednio na jednym koncie można wyodrębnić pewną (-e) jednorodną (-e) grupę (-y) i przeznaczyć do ich ewidencji nowo otwarte w tym celu konto (-ta).

Rodzaje podzielności kont

Cechy charakterystyczne podzielności kont	Podzielność
		pozioma		pionowa
Cel podzielności kont	wzbogacenie zakresu informacji czerpanych z konta		wzbogacenie zakresu informacji czerpanych z konta zwiększenie przejrzystości zapisów na koncie
Na czym polega podzielność kont?	podział poziomy (przedmiotowy) polega na wyodrębnieniu z konta dzielonego operacji różnego rodzaju, ale dotyczących tego samego przedmiotu tylko w węższym zakresie i przeznaczeniu do ich księgowania osobnych kont		podział pionowy (rodzajowy) polega na wyodrębnieniu z konta dzielonego jednego rodzaju operacji gospodarczych, różnych od wszystkich pozostałych na nim księgowanych i przeznaczeniu do ich ewidencji nowego konta
Nazwy kont:	I	II	I	II	III
poddanych podziałowi	zbiorcze	syntetyczne	główne (podstawowe)
powstałych w wyniku podziału	szczegółowe	analityczne	niebilansowe
						wynikowe	korygujące	rozliczeniowe
Co się dzieje z kontem poddanym podziałowi po jego dokonaniu?	przestaje istnieć, a pełen zakres jego ewidencji przejmują konta z niego powstałe	nie przestaje istnieć, funkcjonuje nadal jako konto ogólne, a do niego prowadzone są konta powstałe w wyniku jego podziału, które uzupełniają, uszczegóławiają i rozwijają informacje na nim księgowane	nie przestaje istnieć, funkcjonuje nadal, ale zakres księgowanych na nim operacji gospodarczych ulega zmniejszeniu
Charakter kont powstałych w wyniku podziału	zachowują charakter konta, z którego powstały; jeśli podzielimy konto aktywne, to w wyniku tego podziału powstaną również konta aktywne	w wyniku podziału powstają konta innego typu - analityczne, które jednak funkcjonują podobnie, jak konto, z którego powstały	nabierają specyficznego charakteru, gdyż mają do spełnienia ściśle określoną funkcję
Liczba kont powstających w wyniku podziału	w zasadzie dowolna, granicę podziału stanowi żądany poziom szczegółowości ewidencji		w wyniku jednorazowego aktu podziału można wyodrębnić tylko jedno nowe konto

Łączenie kont

polega na zastąpieniu kilku dotychczas funkcjonujących kont jednym nowopowstałym kontem obejmującym swoim zakresem wszystkie operacje gospodarcze poprzednio księgowane na kontach połączonych; proces odwrotny do dzielenia.

Łączenie kont ma sens wtedy, gdy:

• dotychczas prowadzona ewidencja na osobnych kontach staje się nieadekwatna do potrzeb, zbyt szczegółowa , pracochłonna i kosztowna;

• liczba dokonywanych w poszczególnych okresach zapisów na poszczególnych kontach jest niewielka i w związku z tym ich prowadzenie mija się z celem, gdyż przy mniejszym nakładzie pracy i kosztów poprzez analizę zapisów na koncie łącznym można uzyskać te same informacje.

Można łączyć ze sobą:

1. konto aktywne + konto aktywne = konto aktywne

2. konto pasywne + konto pasywne = konto pasywne

3. konto aktywne + konto pasywne - metody łączenia:

• brutto: konto aktywne + konto pasywne = konto aktywno-pasywne

• netto (ustala się saldo sald): konto aktywne + konto pasywne = konto aktywne lub konto pasywne

Metoda łączenia netto jest dopuszczalna wyłącznie w sytuacjach, kiedy operacje na łączonych kontach dotyczą tego samego podmiotu i dodatkowo, najczęściej także, tego samego tytułu rozliczeń.

Charakter łączenia kont:

• kombinacja

• konsolidacja (nie uwzględnia się obrotów wewnętrznych, przez co obrót konta połączonego może być mniejszy od sumy obrotów na kontach połączonych.

11

1

lub

lub

8,00

8,00

5,00

5,00

8,00

8,00

5,00

5,00

S ¹

S ²

A ¹ - S¹

A ² - S¹

A ³- S¹

5,00

8,00

lub

6,00

4,00

---