Rzeczpospolita 16.07.07 Nr 164

aktualności

SĄD NAJWYŻSZY ROZSTRZYGNĄŁ WĄTPLIWOŚCI NA KORZYŚĆ PODATNIKÓW

Wspólnik spółki cywilnej nie musi bać się grzywny za błędy w VAT

Niefortunny przepis w kodeksie karnym skarbowym powoduje, że nie można karać wspólników spółek cywilnych, którzy nieprawidłowo rozliczyli VAT

O wątpliwościach związanych z tą sprawą pisaliśmy już w "Rz" z 18 sierpnia ub. r. Teraz korzystne dla podatników stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 26 kwietnia br. (I KZP 7/07).

Co mówi przepis

Chodzi o znowelizowany półtora roku temu art. 9 § 3 kodeksu karnego skarbowego (dalej k.k.s.). Przytoczmy go w całości: "Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną".

Sprawami gospodarczymi spółki cywilnej zajmuje się jej wspólnik. Ale czy sama spółka "mieści się" w tym przepisie? Na pewno nie jest osobą fizyczną ani prawną, pozostaje nam więc trzecia kategoria. Jednak Sąd Najwyższy stwierdził wyraźnie - spółka cywilna nie należy do wymienionych w art. 9 § 3 k.k.s. jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, gdyż nie posiada zdolności prawnej w rozumieniu prawa cywilnego.

Czy spółka ma zdolność

Sytuacja wydawała się w miarę prosta - współwłaściciel hurtowni sprzętu elektronicznego nie składał deklaracji i nie płacił VAT. Naraził Skarb Państwa na uszczuplenie, sprawa trafiła więc do sądu rejonowego. Ten umorzył postępowanie, stwierdzając, że wspólnik wprawdzie zajmuje się sprawami gospodarczymi spółki cywilnej, ale nie można go pociągnąć do odpowiedzialności karnej skarbowej. Spółka cywilna nie posiada zarówno osobowości prawnej, jak i zdolności prawnej. Postanowienie zaskarżył prokurator, podkreślając, że prawo podatkowe przyznaje spółce cywilnej "zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków wynikających z ustaw podatkowych".

Decyduje prawo cywilne

Co na to Sąd Najwyższy? Przybliżmy w skrócie jego wywody na temat spółki cywilnej. Niewątpliwie nie jest osobą fizyczną ani prawną. Natomiast można ją uznać - jako organizację wspólników utworzoną na mocy ustawy -za jednostkę organizacyjną. Czy posiada zdolność prawną? To pojęcie oznacza "zdolność dobycia podmiotem praw i obowiązków w sferze stosunków cywilnoprawnych". Jest to więc kategoria właściwa prawu cywilnemu. Jednak to pojęcie występuje też wprawie podatkowym. Zgodnie bowiem z art. 135 ordynacji podatkowej "zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w sprawach podatkowych ocenia się według przepisów prawa cywilnego, jeżeli przepisy prawa podatkowego nie stanowią inaczej". Można więc przyjąć, że spółka cywilna ma zdolność prawną w rozumieniu prawa podatkowego wtedy, gdy poszczególne ustawy nakładają na nią obowiązek podatkowy. Tak jest w przypadku ustawy o VAT.

Zdaniem sądu wykładnia językowa tego pojęcia nie prowadzi do jednoznacznych wyników. Dlatego trzeba sięgnąć do wykładni systemowej oraz ustalić cel nowelizacji. Rezultat -przy interpretacji zwrotu "zdolność prawna" trzeba odwołać się do przepisów prawa cywilnego. Spółka cywilna nie jest więc podmiotem wymienionym w art. 9 § 3 k.k.s.

PRZEMYSŁAW WOJTASIK

Michał Galejczuk

Michał Galejczuk, doradca podatkowy w Zespole Doradztwa Podatkowego Accreo Taxand Trudno uwierzyć, że ustawodawca chciał wyłączyć wspólników spółek cywilnych z odpowiedzialności karnej za błędy w VAT. Ale ewidentnie zepsuł przepis, a sąd rozstrzygnął wątpliwości na korzyść podatnika. Nie spodziewam się jednak rewolucji w urzędach. Wspólnicy spółek cywilnych nadal muszą liczyć się z tym, że będą obciążani karami za nieprawidłowości w VAT. Wyrok Sądu Najwyższego jest jednak bardzo poważnym argumentem na ich korzyść i mogą spodziewać się pozytywnego rozstrzygnięcia w razie sporu. Podobnie jest w przypadku odpowiedzialności karnej skarbowej za błędy w rozliczeniu akcyzy. Natomiast za nieprawidłowości w podatku dochodowym odpowiada indywidualnie każdy wspólnik.

---