Praca domowa

Bilans wodny

         Bilans wodny jest jednym z podstawowych bilansów w skali całej gospodarki. Opiera się on na analizie œśrednich przychodów i rozchodów wody w okresach wieloletnich, nie zaś na wielkościach z jednego roku, gdyż te mogą mieć charakter koniunkturalny.

Przychody	km^3	%	Rozchody	km^3	%
Opady	200,6	97,0	Odpływy rzekami	54,4	26,3
Dopływy rzekami z zagranicy	6,1	3,0	Parowanie, transpiracja i straty gospodarcze	152,3	73,7
Razem	206,7	100,0	Razem	206,7	100,0
Dane z "Rocznika statystycznego" z roku 1994

         Uwzględnione w bilansie odpływy wód z zagranicy są zbliżone do odpływów za granicę .Uzasadnia to stwierdzenie , że o zasobach wodnych Polski decydują opady na jej obszarze oraz warunki odpływu , parowania i zużycia gospodarczego.

         Polska należy do mniej zasobnych w wodę krajów Europy, co wynika głównie z niskich przeciętnie opadów w ciągu roku. Z drugiej strony jednak jest to pochodną mało racjonalnej gospodarki wodnej, nazbyt wysokiej wodochłonności przemysłu i niewielkich możliwości kontrolowania spływu wód ( zwiększania ich retencji). W rezultacie w kra]u występu]e wiele obszarów względnych (okresowych) lub absolutnych deficytów wodnych. Należą do nich zwłaszcza:

GOP,

Wyżyna Kielecko

Sandomierska,

Wyżyna Łódzka,

Nizina Wielkopolska i Kujawy,

Roztocze i Wyżyna Lubelska,

         Wspólną cechą tych obszarów są niezbyt wysokie opady, położenie na działach wodnych oraz - w przypadku wyżyn- zanikanie wód na obszarach krasowych. Równocześnie obserwuje się znaczną koncentrację działalności gospodarczej (głównie przemysłu) i ludności, co prowadzi do dużego zużycia wody w procesach technologicznych, rolnictwie i gospodarce komunalnej. W związku z tym konieczne są stałe dosta wody (zwłaszcza pitnej) z rejonów sąsiednich np..

do GOP-u, z Jeziora Goczałkowickiego (na Wiśle),

do Łodzi, z Jeziora Sulejowskiego (na Pilicy),

do Lublina, z Jeziora Zemborzyckiego (na Bystrzycy).

Niewiele regionów kraju dysponuje natomiast nadwyżkami wodnymi. Sš to:

Karpaty i Podkarpacie,

Pojezierze Pomorskie i Warmia,

Środkowe Sudety,

obszary w dolinach większych rzek

W porównaniu z innymi krajami europejskimi, Polska ma najmniej korzystny układ stosunków wodnych. Niedobory wody odczuwane są szczególnie w centralnym pasie Niżu Polskiego od Wielkopolski poprzez Kujawy, Mazowsze, Podlasie i Lubelszczyznę aż do wschodniej granicy kraju. Według rozpoznania z końca lat siedemdziesiątych powierzchnia nadmiernie przesuszonych obszarów rolniczych kraju wynosiła około 4 mln ha, a większość z nich charakteryzuje się również najniższymi wskaźnikami lesistości. Przyczyną takiego stanu były dokonywane w przeszłości rozległe wylesienia oraz błędy w gospodarce zasobami wodnymi. Polegały one na nadmiernym prostowaniu i pogłębianiu koryt rzecznych oraz osuszaniu bagien, torfowisk i użytków rolnych, okresowo nadmiernie uwilgotnionych, przez wprowadzanie systemów odwadniających w ramach melioracji. Jednostronne zabiegi odwadniające, bez zadbania o zmagazynowanie okresowych nadmiarów wody w zbiornikach retencyjnych, prowadziły do uszczuplenia wód dyspozycyjnych w okresach suszy na dużych obszarach, co jest specjalnie groźne dla gleb lekkich. W wyniku postępującego przesuszenia i przyśpieszonego odpływu poziom wód gruntowych ulegał obniżeniu. Obszary o dużych zdolnościach magazynowania wody, takie jak torfowiska, bagna, łąki i pastwiska, zamieniane były na pola uprawne. Przyśpieszony rozkład i mineralizacja zmagazynowanych w nich pokładów materii organicznej powodowały dalszy spadek ich pojemności wodnej, wiadomo bowiem, że chłonność wodna martwej SUBstancji organicznej może być nawet 10-krotnie wyższa od pojemności wodnej gleb mineralnych.

Ochrona zasobów wodnych polegać więc musi na zmagazynowaniu jak największej ilości wiosennych wód roztopowych oraz wód z okresów intensywnych opadów, przez ograniczanie bezproduktywnego odpływu (MAPY: Przewidywany wzrost odpływu wód w wyniku globalnych zmian klimatu). Lasy i śródpolne zadrzewienia opóźniają topnienie śniegu i hamują spływ powierzchniowy, dzięki czemu do gleby wsiąka 20-30 mm wody więcej niż na terenach bezleśnych. Zretencjonowane w ten sposób wody stanowiłyby rezerwę na okresy letniej suszy. Zwiększenie udziału lasów i zadrzewień w krajobrazie, ochrona bagien, roślinności łąkowej i szuwarowej, śródpolnych cieków i zbiorników, wykorzystywanie zagłębień terenowych do okresowego retencjonowania nadmiaru wód drenarskich wszystko to przyczynia się do zmniejszenia i opóźnienia odpływu wód ze zlewni oraz umożliwia racjonalne użytkowanie zasobów wodnych, zgodnie z zapotrzebowaniem upraw rolnych. Tak więc drogą świadomego kształtowania stosunków krajobrazowych na obszarach rolniczych można wydatnie poprawić stosunki wodne na rozległych obszarach. W Polsce dotyczyłoby to zwłaszcza najsilniej wylesionych, centralnych obszarów niżowych o ubogiej sieci wodnej oraz o lekkich, łatwo przepuszczalnych glebach, gdzie potrzeby wprowadzania dolesień i zadrzewień śródpolnych są największe.

---