BALISTYKA.

No cóż - trzeba przyznać, że w dziedzinie wymyślania "czym tu jeszcze można zamordować współbraci" człowiek wykazuje zaskakująco daleką inwencję. Wśród całego resortu najróżniejszych "zabawek" do wzajemnego się mordowania prym wiedzie broń palna. Przysparzając oczywiście mnóstwo pracy ekspertom od tzw. balistyki. Choć tak naprawdę badając broń palną mamy do czynienia z cała gamą ekspertyz:

• Balistyczną:
  - wyznaczanie toru lotu pocisku,
  - ustalanie odległości strzału,
  - określenie kalibru i typu broni,
  - badanie sprawności broni palnej.

• Medyczną: badanie rany w ciele.

• Mechanoskopijną.

• Fizyko-chemiczną:
  - identyfikacja przestrzelin (określenie miejsca wlotu i wylotu pocisku),
  - ustalanie przybliżonej odległości strzału, ustalenie osoby strzelającej,
  - badanie rozkładu śladów powystrzałowych na miejscu zdarzenia,
  - szacowanie czasu, jaki upłynął od oddania strzału,
  - rozróżnianie amunicji na podstawie badań śladów powystrzałowych.

Ogólnie balistykę podzielono na działy:

• wewnętrzną - badającą zachowanie naboju wewnątrz broni

• zewnętrzną i terminalną - śledzącą tor lotu pocisku i przekształcenie się energii kinetycznej pocisku w inne rozdaje energii po osiągnięciu celu

• chemiczną - badanie śladów postrzałowych.

Przedmiotem badań balistycznych są:

1. miejsce znalezienia łuski - kierunek i odległość wyrzutu łuski jest charakterystyczna dla określonego typu broni. Jednak w pomieszczeniach zamkniętych należy pamiętać o tym, iż łuska mogła się odbić od ściany lub przedmiotu, stoczyć itd. 

2. miejsce znalezienie pocisku lub śladu po nim;

3. ustalenie czy postrzelenie jest bezpośrednie czy też z rykoszetu - szuka się tu przede wszystkim dodatkowych przestrzelin; 

4. ustalenie pozycji strzelającego i ofiary w chwili strzału;

5. ustalenie liczby oddanych strzałów.

Nauka, która pozwala uzyskać odpowiedź, czy zadana rana bądź uszkodzenie spowodowana jest użyciem konkretnej sztuki broni nazywana jest balistyką kryminalistyczną. Zajmuje się ona przede wszystkim: identyfikacją broni palnej; identyfikacją pocisków. Aby dowiedzieć się jak to robi, musimy najpierw przyjrzeć się odrobinę budowie broni palnej oraz jej rodzajom.

Aby ułatwić sobie pracę, znawcy tematu podzielili rodzaje broni na:

• broń krótką ( pistolety magazynkowe lub rewolwery bębenkowe; broń gazowa, krótka broń przerabiana);

• broń alarmową (np. pistolety rakietowe);

• broń długą (pistolety maszynowe, karabiny);

• broń myśliwską i sportową;

• urządzenia broniopodobne (np. pistolety do wstrzeliwania kołków)

Oczywiście nie jest to jedyny podział, broń można dzielić jeszcze według producenta, rodzaju lufy:

• gwintowana:
  krótka (rewolwery i pistolety)
  krótko-średnia - (pistolety maszynowe UZI itp.)
  średnia (pistolety maszynowe)
  długa (pistolety maszynowe)
  długa (karabiny, sztucery myśliwskie, karabinki)

• gładka:
  długa (dubeltówka)
  krótka (rakietnica)

• kombinowanej - gładkiej i gwintowanej np. dryling myśliwski

substancji wyrzucanej z lufy itp.  Każdy z wyżej wymienionych rodzajów broni pozostawia specyficzne ślady, pozwalające na jego dokładną identyfikację. 

Lufy w broni palnej w pistoletach i rewolwerach maja długość około 10-20 cm, w karabinach 50-80 cm . Poza bronią myśliwską i dawną lufy najczęściej są gwintowane. Prędkość początkowa pocisku wystrzelonego z pistoletu sięga 200-1000 m/s, z pistoletu maszynowego 300-600 m/s a z karabinu około 1000 m/s.
Nabój do broni palnej składa się z pocisku, łuski, ładunku prochowego i spłonki.
Energia chemiczna spalonego prochu zmieniana jest w energię kinetyczną pocisku - najpierw zostaje wypchnięte powietrze znajdujące się w lufie przed pociskiem, potem wylatuje pocisk, który wyprzedza gazy powstałe przy strzale, tworząc tzw. falę balistyczną.
W budowie poszczególnych egzemplarzy dla specjalisty najważniejsza jest lufa, którą wylatuje pocisk, zamek broni (najczęściej z hartowanej stali) oraz ewentualne łuski po nabojach. 

identyfikacja broni

Oprócz wielu dowodów, które dostarcza patolog po zbadaniu ewentualnych ran zadanych bronią palną, przy identyfikacji stosuje się przede wszystkim testy porównawcze. Aby na pocisku nie pozostawały ewentualne ślady materiałów, strzały porównawcze oddawane są obecnie do zbiornika z wodą. Do wyhamowania pędzącej kuli wystarczy około 2 metrów wody. Porównuje się przede wszystkim:

sposób gwintowania lufy
W celu zwiększenia celności broni nadaje się pociskom ruch obrotowy. Osiąga się to poprzez gwintowanie lufy. Ponieważ maszyna, która wykonuje tą pracę zużywa się, powstają w każdym egzemplarzu indywidualne różnice i nierówności na dnie bruzdy. Powoduje to powstawanie na kuli zadrapań, które są cechą charakterystyczną dla danego egzemplarza broni palnej. Dlatego też przestępcy na filmach tak mocno starają się odzyskać znalezione przez policję łuski lub naboje.

Badając pocisk można ustalić:

• w zakresie identyfikacji grupowej : rozdaj amunicji, system broni

• w zakresie identyfikacji indywidualnej: czy dany pocisk został wystrzelony z konkretnej broni

• i czy broń ta była poprzednio używana w przestępstwach.

łuski pocisku
Podczas oddawania strzału iglica przechodzi przez mały otwór w zamku i uderza w spłonkę naboju. Ciśnienie dociskając łuskę do zamka powoduje odbicie na niej każdej skazy stali, wyrzutnika łusek oraz obrazu iglicy na spłonce. Pozwala to ekspertom na jednoznaczną identyfikację broni po znalezieniu choćby jednej łuski. 

Badając łuskę można ustalić:

• rodzaj naboju którego częścią jest łuska;

• kaliber broni;

• system broni;

• typ broni;

• w zakresie identyfikacji indywidualnej: czy dany pocisk został wystrzelony z konkretnego egzemplarza.

Oczywiście nie są to wszystkie ślady jakie można oczytać z pocisku.

Rys. - "Przekrój naboju śrutowego do broni myśliwskiej"- źródło: T. Marcinkowski "Medycyna sądowa dla prawników" - wg. Feilla Opis: 1 - łuska papierowa, 2 - przybitka wojłokowa, 3 - wewnętrzna wkładka tekturowa komory prochowej, 4 - korek papierowy do osadzania spłonki, 5 - przybitka tekturowa na śrut, 6 - śrut, 7 - proch, 8 - mosiężne okucia łuski,  9 - spłonka.

Nie tylko broń może dostarczyć nam dowodów w sprawie. Równie dokładnie bada się też rany postrzałowe, ślady prochu na skórze czy też fragmenty materiałów jakie zabrała podczas lotu pędząca kula.

Eksperci bardzo dokładnie przyglądają się przede wszystkim:

• ranie wlotowej i wylotowej pocisku, kanałowi pocisku w ciele oraz tzw. rąbkowi otarcia naskórka; 

• przy działaniu gazów - strefie osmalenia i oparzenia;

• cząsteczkom prochu wbitym w skórę;

• śladom metali i smarów.

Bada się cząstki organiczne i nieorganiczne. Organiczne za pomocą mikroskopu optycznego, barwnych reakcji mikrochemicznych i chromatografi cienkowarstwowej. 
Nieorganiczne to przede wszystkim  drobiny mosiądzu, stali, kryształki siarczanu baru, oraz specyficzna "trójka" - cząstki ołowiu, antymonu i baru. 
Najpopularniejsze metody badania śladów powystrzałowych to:

• Barwne reakcje chemiczne pozwalające na:
  - identyfikację produktów rozkładu prochu,
  - identyfikację śladów metali.

• Spektrometria w podczerwieni daje możliwość:
  - identyfikacji ziaren prochu.

• Analiza pierwiastkowa - cząstek metalicznych:
  - metody niespecyficzne (AAS, NAA, XRF),
  - elektronowa mikroskopia skaningowa ze spektrometrią rtg (SEM-EDX).

Na poniższym obrazku przedstawiono cechy rany wlotowej, które mają duże znaczenie dla ekspertyzy. 



Cechy rany wlotowej: A - tzw. rąbek zabrudzenia, B - rąbek otarcia naskórka, C - ślady osmalenia, D - nie spalony proch
Źródło: "Medycyna sądowa" - Praca zbiorowa - PZWL -1978

Badanie obrażeń wywołanych postrzałem przynosi czasami zaskakujące rezultaty, ponieważ kula w ciele potrafi zachowywać się doprawdy dziwnie. Próby i analizy pozwalają na uzyskanie odpowiedzi na takie pytania, jak odległość z której strzelano oraz kierunek wystrzelonego pocisku. Uznaje się, że jeśli znaleziono na przestrzelinie ślady sadzy i nie spalonego prochu (stwierdzono zatem występowanie  tzw. strefy osmalenia) to strzał oddano z bliskiej odległości tzn. do:

• 25 cm dla broni krótkiej;

• 30 cm dla broni długiej o gwintowanej lufie;

• 100 cm dla gładko lufowej broni myśliwskiej.

Jeśli stwierdzamy obecność jedynie ziaren niespalonego prochu to  uznaje się że strzelano z odległości około:

• 40-50 cm dla broni krótkiej,

• 60-80 cm dla broni długiej.




Rys. - "Ślad po strzale z odpowiednio: przyłożenia, 1 cm i 40 cm"

Są to podstawowe informacje podczas ustalania czy ofiara mogła postrzelić się sama, czy też było to niemożliwe bez ingerencji osób trzecich. Na skórze rąk poszukuje się też śladów metali od kolby broni. Niezwykle pożyteczny jest też efekt tzw. podmuchu wstecznego, który sprawia, że do lufy wciągane są cząsteczki substancji z otoczenia (np. włókna z materiału rękawiczek sprawcy). Tak więc aby ustalić "kto strzelał" bada się:

Ślady na broni:
- linii papilarnych;
- drobnych cząstek materii (włókien z odzieży, itp.);
- czasem można na broni stwierdzić także ślady biologiczne. 




Rys. - "Rozkład śladów po strzale - część wewnętrzna dłoni"




Rys. - "Rozkład śladów po strzale - część zewnętrzna dłoni"

Ślady na ciele podejrzanego:
- ślady na dłoni, szczególnie w okolicach między kciukiem a palcem wskazującym. Osadzają się tam cząsteczki gazów wyrzucanych podczas strzału. Jeśli podejrzany trzymał broń w dłoni to osadzają się na niej również cząsteczki metalu (można je znaleźć metoda elektrograficzną). 

Jeśli znajdziemy przestrzeliny, możemy określić kierunek z którego strzelano, oraz kąt pod jakim padł strzał. Troche trudniej jest określić te dane w ciele ofiary - musimy ustalić w jakiej pozycji była, gdy padł strzał. 

Obrażenia postrzałowe spowodowane są pociskiem (ew. strumieniem gazu), którego działanie jest wynikiem energii kinetycznej rozprężającego się, spalanego materiału wybuchowego. 

obrażenia postrzałowe

W wyniku postrzału na ciele można znaleźć:

• ranę wlotową, rąbek otarcia naskórka i ew. ranę wylotową (jeśli pocisk przeszedł na wylot) jako wynik działania pocisku;

• oparzenia i strefę osmalenia jako wynik działania gorących gazów. Osmalenie bardzo dobrze uwidacznia się na fotografii w podczerwieni;

• wbite w skórę cząsteczki prochu;

• ślady metali i smarów.

rana wlotowa i wylotowa

Rana wlotowa to owalny lub okrągły otwór, o średnicy nieco mniejszej niż średnica pocisku.  Stałym elementem jest występowanie wewnętrznego rąbka zabrudzenia i zewnętrznego rąbka otarć naskórka (tzw. kontuzyjnego). W zależności od odległości może wystąpić rąbek osmalenia i pozostać ziarna nie spalonego prochu.  Ubytek skóry jest w zasadzie niewielki - brzegi rany można przyłożyć do siebie.  Czasem w początkowej części kanału można odróżnić fragmenty ubrania. 

Kanał rany powstałej po postrzale przebiega zazwyczaj liniowo, co pozwala ustalić kąt strzału. Czasem pocisk zmienia tor w wyniku odbicia od kości lub też obrażenie zostało zadane w wyniku rykoszetu.




Rys. - "Rąbek zabrudzenia i kontuzyjny w otoczeniu rany wlotowej" - źródło: T. Marcinkowski, "Medycyna sądowa dla prawników"

Rana wylotowa jest na ogół większa i bardziej nieregularna niż wlotowa. Czasem ma tez wywinięte i postrzępione brzegi. Nie ma za to ani rąbka zabrudzenia ani śladów niespalonego prochu. Widać ubytek skóry. Kiedy pocisk przeszedł przez kości płaskie to ranę wlotowa można poznać po charakterystycznym "lejkowatym " kształcie otworów postrzałowych. 

Przy postrzałach z broni myśliwskiej wygląd rany wlotowej zależy od odległości strzału - z pobliża wiązka śrutu jest skupiona i rana przypomina zadaną jednym, dużym pociskiem. Razem z rosnącą odległością kształt staje się coraz bardziej postrzępiony aż do pojawienia się małych ranek dla każdej śruciny oddzielnie. 

odległość strzału

Ocena odległości z jakiej strzelano jest bardzo ważnym etapem pracy przy rekonstrukcji zdarzenia. Obrażenia mogą być zadane:

• z przyłożenia;

• z bezpośredniego pobliża (20-30 cm);

• pobliża względnego;

• z oddali.

Bezpośrednie przyłożenie może pozostawić czasem na skórze odbicie końca lufy. Następuje rozerwanie brzegów rany (tzw. postrzał Kronleina). Postrzały z pobliża w ranach wlotowych może wystąpić rąbek osmalenia, wynik działania gazów spalinowych i wysokiej temperatury. W pobliżu rany znajdują się drobiny niespalonego prochu, widać oparzenia i opalenia skóry. Ważne jest także określenie średnicy rozrzutu drobin prochu. Jeśli (dla broni krótkiej) nie przekracza ona 10-15 cm to strzał mógł zostać oddany z odległości w granicach do 15 cm.  Dla broni długiej jest to odległość nieco większa, dla myśliwskiej dochodzi do 50-75 cm. Na strzał z pobliża wskazują także zmiany miejscowe we krwi wywołane nagromadzeniem się tlenku węgla z gazów wybuchowych. Otoczenie otworu wlotowego ma wówczas jaskraworóżowa barwę. Jest to tzw. objaw Paltaufa. Ślady osmalenie w ranie wlotowej również zależą od odległości, i tak dla broni:

• krótkiej - około 25 cm;

• długiej - około 30 cm;

• myśliwskiej - około 1 metra.

Słowniczek

Rabek zabrudzenia - efekt otarcia z pocisku resztek smaru, sadzy i cząstek metalicznych.  Rąbek otarcia naskórka - szerokości 1-3 mm powstaje na skutek ocierania naskórka przez wnikający pocisk.  Objaw Paltaufa - zabarwienie się okolic rany postrzałowej na kolor jasnoczerwony, pod wpływem łączenia się hemoglobiny z tlenkiem węgla.

Z życia wzięte

Broń po strzale samobójczym zazwyczaj wypada z ręki. następuje to w skutek zwiotczenia mięśni po utracie świadomości. Toteż znalezienie broni w rękach samobójcy nasuwa przypuszczenie upozorowania samobójstwa.

Aby ułatwić identyfikację wykorzystuje się specjalne kartoteki. Centralne Laboratorium Kryminalistyki Komendy Głównej Policji prowadzi:

• centralna kartotekę broni utraconej; 

• krajowy zbiór łusek i pocisków; 

• oraz zbiór wzorców broni i amunicji.

Słowniczek

Balistyka -(łac. ballista 'balista' z gr. bállein 'rzucać; ciskać';) dział mechaniki, badający ruch postępowy i obrotowy pocisku w lufie i poza nią. Umożliwia projektowanie amunicji, broni oraz tablic strzelniczych. Pocisk- każde ciało o określonym kształcie i właściwościach, wyrzucane z broni miotającej (np. łuku, katapulty, karabinu, działa), służące do rażenia celów na odległość (dzięki energii kinetycznej lub za pomocą umieszczonego w nim ładunku) bądź też do innych zadań, np. oświetlania, zadymiania. Kaliber : średnica lufy mierzona od pola do pola. Kłopoty z oznaczeniem kalibracji broni polegają na tym, iż np. u nas oznacza się go najczęściej w milimetrach. Ale np. w USA w setnych częściach cala, a w Wielkiej Brytanii w tysięcznych częściach cala. I tak np. "nasza" 9-tka to w USA kaliber 35 a w Wielkiej Brytanii 350. lufa Pocisk: nabój -  pocisk zespolony z łuską

Z życia wzięte

Aby stwierdzić czy na rękach podejrzanego znajdują się niewidoczne gołym okiem ślady prochu można wypróbować dwa proste sposoby: obmyć miejsce watą nasączoną woda destylowaną - jeśli potem wata włożona do roztworu dwufenyloaminy przyjmuje kolor niebieski- próba jest dodatnia zalać ręce parafiną - potem postępujemy identycznie jak z wodą destylowana i osiągamy identyczne rezultaty.


BALISTYKA.





                 

             

  BALISTYKA     

Broń to nie tylko colt, czy beretta, ale każde urządzenie, które:

• jest przystosowane do rażenia pociskami na znaczną odległość

• wyrzuca pociski z lufy bądź też innej części, która jest jej odpowiednikiem, co następuje na skutek sprężenia gazów powstałych w wyniku spalania się materiału miotającego (np.prochu).

• użyte zgodnie z przeznaczeniem stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia.


    Ta definicja straciła nieco na aktualności w wyniku postępu techniki. Teraz do broni palnej zalicza się również:

• broń rakietową

• b. pneumatyczną

• b. miotającą substancje niestałe (gaz, ogień)

• b. elektryczną
  

• b. laserową

Broń palną w kryminalistyce dzielimy:

 1) Wg. rodzaju lufy na:

 a. gwintowana

-krótka (pistolety i rewolwery)

-krótko-średnia (pistolety maszynowe np. Uzi)

-średnia (pistolety maszynowe)

- długa (karabiny, karabinki, sztucery)

 b. gładkolufowa


-długa (dubeltówka)

-krótka (np. rakietnica)

 c.lufy karabinowe gładkie i gwintowane

 2) Wg. przeznaczenia

 - wojskowa

- myśliwska

-sportowa 

3) Wg. producenta

- typowa (seryjna)


- nietypowa:

przeraniana (tuningowana) i samodziałowa

 4) Wg. substancji wyrzucanej z lufy

- ostra

- gazowa

 

Jako dodatkowe kryteria uznaje się również system broni, kraj producenta, kaliber. Kaliber jest to średnica jej lufy, w przypadku luf gwintowanych średnica mierzona między przeciwległymi polami.

 Amunicja

 W badaniach kryminalistycznych bierze się pod uwagę wymiary naboju, jego kształt i ciężar, materiał użyty do produkcji naboju i łuski, producenta, serię i rok produkcji.

Cechy grupowe określa się też na podstawie zespolenia pocisku z łuską, kształtu kryzy, masy pocisku i łuski, składu chemicznego i budowy.

Mając do dyspozycji łuskę i wiedzę o miejscu, z którego strzał został oddany i kierunku strzału można ustalić z jakiego typu broni strzelano. Ustala się to na podstawie kąta i odległości wyrzutu łusek, charakterystycznych dla konkretnego typu. 

Do identyfikacji indywidualnej wykorzystuje się (podobnie jak w mechanoskopii) ślady pozostawione przez gwint lufy (narzędzie) na łusce (przedmiocie).





 Na tej podstawie ustalamy: 

1) cechy grupowe

- rodzaj amunicji - kaliber pocisku

- system broni

2)cechy indywidualne

- czy pocisk wystrzelony został z danego egzemplarza broni

- czy broń ta była już "notowana"

 

Oczywiście takie badania nie są możliwe w przypadku pocisku wystrzelonego z broni gładkolufowej, bo jak sama jej nazwa wskazuje, broń ta ma gładką lufę. Narzędzia używane do badań śladów na pociskach to mikroskopy stereoskopowy i porównawczy.

 Ślady na łuskach moga powstać już podczas ładowania amunicji. Później kolejno każda część broni pozostawia charakterystyczne dla siebie uszkodzenia.

I tak: ślad iglicy na spłonce, czółka trzonu zamka, pazura wyciągu i  wyrzutnika.

Wzajemne położenie śladów pazura i wyrzutnika daje pojęcie o typie broni.

W przypadku łuski naboju wystrzelonego z rewolweru liczba śladów ogranicza się do śladów grota iglicy oraz komory nabojowej bębenka. 

Na podstawie badań łuski ustala się:

1) w identyfikacji grupowej

- rodzaj naboju

- kaliber

- system

- typ 

2)w identyfikacji indywidualnej

- czy nabój (łuska) został wystrzelony z konkretnego egzemplarza broni

 Odległość z jakiej został oddany strzał i kierunek strzału stwierdza się przy przestrzale szyb na podstawie wielkości i stożkowatego kształtu przestrzeliny o wierzchołku skierowanym w kierunku, z którego padł strzał.

W przypadku dwóch przestrzelin łatwiej jest ustalić kierunek i kąt oddania strzału. Badanie pozwala nie tylko na określenie odległości i kierunku, ale czasem też na wstępne ustalenie typu broni. Wykorzystuje się także występujące w obrębie przestrzeliny osmalenia i drobiny prochu.

 
    Balistyka zajmuje się także badaniem pocisków, śladów ich użycia na przedmiotach czy ciele, a także łusek, jeśli pocisk takową posiada.   Balistyka jest to nauka zajmująca się ruchem pocisku. Ruch pocisku składa się z dwóch etapów: 

- ruch pocisku w lufie pod wpływem gazów powstałych podczas spalania ładunku
prochowego;




- ruch pocisku poza lufą od momentu wylotu z przewodu lufy do natrafienia na cel;

 Balistyka zewnętrzna i wewnętrzna zajmuje się siłami działającymi na pocisk.

 Balistyka wewnętrzna �  ruch pocisku w przewodzie lufy pod działaniem gazów prochowych oraz innych czynników mających wpływ na ten ruch.

Balistyka zewnętrzna � ruch pocisku po opuszczeniu przewodu lufy oraz jego prędkość, kąt podniesienia 

Balistyka celu to zachowanie się pocisku po trafieniu w cel, np. w ciało

 Balistyka pośrednia � zajmuje się ruchem pocisku po opuszczeniu przezeń lufy, ale przed ustaniem oddziaływania gazów 

Zjawisko strzału - gazy prochowe oddziaływują na dno pocisku wprawiając w ruch pocisk, który przemieszczając się do przodu wrzyna się w gwint i tym samym jest wprawiany w ruch obrotowy zwiększający jego prędkość i wyrzucany z lufy. Ciśnienie gazów prochowych powstających podczas spalania określa się ciśnieniem forsującym.

 Balistyka zewnętrzna zajmuje się głównie badaniem wpływu powyższych sił na tor lotu pocisku, który w powietrzu

 Tor pocisku - linia zakreślona przez środek ciężkości poruszającego się pocisku

 Balistyka zagłębia się w takie zagadnienia jak:

 określenie miejsca, w którym został znaleziony pocisk albo jego ślad, a także łuska, kierunek strzału, określenie toru lotu pocisku, pozycja sprawcy i pozycja ofiary w chwili oddania strzału, sposób oddania strzału - bezpośredni lub rykoszetowy, ustalenie ilości strzałów, rodzaju broni, stwierdzenie czy strzał został oddany z konkretnej broni na podstawie m.in. śladów powstałych podczas przechodzenia pocisku przez lufę, śladów na łuskach i na uszkodzonych przez pocisk przedmiotach 

Pocisk trafiając w cel pozostawia po sobie otwór wlotowy, kanał i (jeśli nie utknie w trafionym przedmiocie) kanał wylotowy. Kanał umożliwia ustalenie toru lotu pocisku, miejsce przebywania strzelającego i postrzelonego. Pocisk w ciele człowieka powoduje przerwanie ciągłości tkanek, czyli rozerwanie skóry, strzał oddany z bliskiej odległości pozostawia drobiny prochu i osmala brzegi tak powstałej rany, przesuwając się w głąb uszkadza narządy, kości, mięśnie, naczynia krwionośne. Może odbić się rykoszetem od twardych kości zmieniając tym samym tor lotu i kierunek kanału. Wychodząc na zewnątrz pozostawia otwór wylotowy większy od wlotowego. 

 

2

---