Makroekonomia 02.03.2000

Wykład 1

Gospodarka Centralnie Sterowana

Podaż S

Popyt

A B

Funkcja Podaży S jest pionowa, gdyż w Gospodarce Centralnie Sterowanej podaż nie zależy od poziomu cen.

Popyt jest zgłaszany przez konsumentów, reagujących na zmiany cen w sposób typowy, dlatego f-cja ta ma przebieg normalny .

Niski poziom cen jest symptomem nierównowagi popytowej. Nadwyżka popytu symbolizowana jest odcinkiem AB,

Analizę mechanizmu powstawania nierównowagi prowadzimy w 2 etapach:

I Bez ceny

II Włączamy cenę do analizy (wraz z ceną)

I Nierównowaga podażowa

Ceną przedsiębiorstwa w gosp. rynkowej jest max zysku czyli różnica między poniesionym kosztem a uzyskanym utargiem

U-K>0 -zysk

U-K<0 -strata

Koszt poniesiony to przede wszystkim równowartość środków zużytych w trakcie działalności gosp. (płace, amortyzacja, a także koszt zużytego surowca nabytego przez przedsiębiorstwo)

Koszt Krańcowy- koszt wytworzenia, każdej następnej jednostki produktu, najpierw spada, a później rośnie.

Cena + koszty K - koszt Krańcowy

K₁ Krzywa K₁ wskazuje obniżenie

Kosztu krańcowego - zysk max

U - utarg jest większy z 2 powodów:

1 obniżenie KK

2 wzrostu rozmiarów opłacalnej produkcji

O A B D Produkcja

ZYSK

O A - koszt wyższy od utargu

O B - rekompensata strat wychodzimy na zero

D - poniżej zysku

Koszt Krańcowy początkowo, przy b niskich rozmiarach produkcji jest wyższy od ceny, co oznacza iż do momentu osiągnięcia OA ponosi straty. Po przekroczeniu tego punktu każda następna jednostka przynosi zysk, odcinek OB. Zrównuje nam zyski i straty . Dalsze powiększenie ilości wytwarzanych produktów daje bezwzględny zysk. Zwiększenie wytwarzania poza D nie jest opłacalne gdyż każdy następny sprzedany produkt przynosi stratę (zmniejsza zysk globalny)

Zysk Krańcowy (osiągnięty dzięki sprzedaży kolejnej jednostki produktu) - jest początkowo coraz wyższy, a po osiągnięciu rozmiarów produkcji, której odpowiada najniższy koszt krańcowy, zaczyna spadać. Punkt równowagi przedsiębiorstwa istnieje gdy produkcja zrównuje się z ceną i kosztem krańcowym. Po osiągnięciu tego punktu można zwiększać zyski (bez inwestycji) przez instalowanie dalszych eksploatacji, lub maszyn zastępujących siłę żywą

II

Przedsiębiorstwa dążąc do max zysku wykorzysta każdą okazję do podniesienia cen (gdy popyt ↑, produkcja bez zmian) Popyt może ↑ z wielu powodów np. pojawienie się dodatkowych zasobów pieniężnych

Nierównowaga popytowa celem przedsiębiorstwa w gosp. cent. Jest wykazanie dyspozycyjności wobec zwierzchnika (to gotowość do wykonywania w terminie, rozmiarach nakazanych czynności) To zdolność do realizacji dyrektyw produkcyjnych.

W gosp rynk system ubezpieczeń to rezerwa gromadzenia(pieniądze, waluta, złoto)

W gosp cent rezerwy (mocy produkcyjnych, siły roboczej, surowców pozwala dokonywać zadania planowe i ustalone plany). Dyrekcja koncentruje się w około środków, których jest najmniej, który stanowi wąskie gardło (jest najważniejszy i najbardziej poszukiwany). Wysokość tego środka decyduje o dyspozycyjności dyrektora, maxymalizacja jego rezerwy jest zatem celem pierwszoplanowym, tak długo jak występuje w ilości najmniejszej.

Punkt równowagi przypada w punkcie przecięcia f-cji przydziału czynnika stanowiącego wąskie gardło.

F-cja środka krańcowego

K- krzywa nakładu krańcowego

Przydział

I zużycie

Czynnika P₁ -powiększenie rezerwy

stanowiącego

wąskie gardło

P- przydział czynnika stanowiącego

Wąskie gardło

O A B D Produkcja

Dla odcinka OA nakłady są wyższe od przydziału (rezerwa nie powstaje, jest zużywana), gdy produkcja osiąga OB. Straty rekompensowane są nadwyżką przydziału nad zużycie. Między OB., a OD powstaje rezerwa netto. Po przekroczeniu punktu D rezerwa będzie spadać, odpowiednikiem postępu technicznego w gosp centralnej są starania o wzrost przedziału (P₁)

SAMOPOGŁĘBIANIE NIERÓWNOWAGI - 6 ZJAWISK STRONY 71-76 ( NA EGZAMIN)

Wzrost gospodarczy

1. Wzrost gospodarczy a tempo wzrostu

Termin wzrostu jest jednym z kluczowych pojęć makroekonomii, gospodarcze sukcesy narodowe oceniane są z dwóch punktów widzenia:

a, produktu krajowego na 1 mieszkańca

b, wzrostu

Wzrost gospodarczy to proces, zjawisko dokonujące się w czasie i odnoszące się do jego wyników: (t_n - rok bieżący, t₁- rok poprzedni)

t_n -t₁ > 0 - wzrost gospodarczy

t_n -t₁ < 0 - recesja gospodarcza

t_n -t₁ = 0 - stagnacja

Wzrost gospodarczy istnieje wówczas gdy produkt krajowy brutto w roku t_n jest większy niż w roku t₁ , Spadek PKB w wielkościach bezwzględnych obserwowanych między tymi okresami to recesja gospodarcza

Y→ PKB

Yt₁ → PKB w okresie t₁

Yt_n → PKB w okresie t_n

∆Y→ różnica między tymi poziomami, symbolizuje zmianę produktu między okresem t₁ i t_n

∆Y t_n-t₁ =Yt_n- Yt₁

Tempo wzrost produktów jest ilorazem różnicy i poziomu wyjściowego

Yt_n - Yt₁

r = Yt_n

Tempo wyrażone w % - stopa wzrostu

Yt_n- Yt₁

r = Yt_n ^x 100

Wykład 2

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• Praca -ludzie gotowi do podjęcia pracy

• Kapitał -wyposażenie, budowle, urządzenia produkcyjne

• Technologia - wiedza o tym jak wykorzystać pracę i kapitał do wytwarzania towarów i usług.

Praca - wzrost liczby ludności gotowej do podjęcia pracy jest ważnym źródłem potencjalnego PKB,

Siła robocza - tworzy ją tylko część ludności,

Kapitał - wzrost ilości kapitału umożliwia wytworzenie większej produkcji,

Technologia - mówi nam jak dużo możemy wytworzyć przy użyciu danej ilości pracy i kapitału, obejmuje wszystko co wpływa na wydajność pracy lub produktywność kapitału.

Jednoczynnikowy model wzrostu: używając terminu zatrudnienie będziemy mieć na myśli całość ludności produktywnej, albo odsetek ludności zdolnej do pracy, która zaangażowana jest w wytwarzanie PKB.

Wzrost liczby ludności zatrudnionej przy wytwarzaniu PKB, oraz gdy rośnie przeciętna wydajność, zależność wzrostu od zmian zatrudnienia i wydajności można ująć w jednym równaniu.

∆x ₌ ∆z ₊ ∆w ₊ ∆z _x ∆w

y z w z w

∆z - wzrost zatrudnienia między okresami porównywanymi

z - zatrudniona ludność wytwarzająca PKB

w - wydajność pracy (produkt na zatrudnionego)

∆w - wzrost wydajności między okresami porównywanymi

= - oznacza nie tylko, że liczby po obu stronach są równe co do wartości, oznacza on, że zjawiska po prawej stronie (wzrost, zatrudnienie, wydajność) są przyczyną zjawiska, symbolizowanego po lewej stronie.

Dwuczynnikowy model wzrostu- model ten został zbudowany w oparciu o następujące

dwie przesłanki :

1. wzrost gospodarczy może nastąpić na dwa sposoby:

• dzięki wzrostowi odsetek zasobów zaangażowanych (poprawa koniunktury)

• dzięki wzrostowi zasobów wytwórczych kraju (wzrost długofalowy)

2. decydującym czynnikiem jest bądź wzrost zatrudnienia, bądź wzrost kapitału, bądź jedno i drugie jednocześnie

Wzrost odsetku ludności produktywnej w zasobie pracy powoduje wzrost zatrudnienia, prowadzi to do poprawy koniunktury. W przypadku wzrostu długofalowego zatrudnienie wzrośnie dlatego, że przy najmniejszej części wzrostu zasobów pracy jest zaangażowane w wytwarzanie PKB.

Model dwuczynnikowy bazuje na tych 2 czynnikach, w jego skład wchodzą również parametry k i z, są współczynnikami (nazywane miarami udziału we wzroście PKB)

Dwuczynnikowy model wzrostu ma następującą postać:

∆y ₌ ∆k _x K ₊ ∆z _x z

y k z

∆k - fragment PKB odpowiadającego amortyzacji kapitału trwałego istniejącego w gosp

∆z - fragment PKB równy dochodom tych, którzy zaangażowani byli w wytwarzanie produktu.

z - udział zatrudnienia w wytwarzanie PKB

k - udział kapitału trwałego do wytwarzania PKB

Miara - udział we wzroście PKB

Miara - udział czynnika ( kapitału trwałego lub zatrudnienia) we wzroście PKB, to liczba informująca o ile % wzrośnie PKB jeżeli czynnik (kapitał trwały lub zatrudnienie) wzrośnie o 1%.

Efektywność kapitału trwałego - jest to ilość rzeczywistego PKB przypadającego na jednostkę zaangażowanego kapitału trwałego. Wzrost gospodarczy będzie rezultatem wzrostu efektywności kapitału i tylko jego rezultatem wówczas, gdy mimo iż zasób twórczy kraju, oraz poziom koniunktury pozostaje bez zmian; wtedy nastąpi wzrost PKB.

Dwuczynnikowy model wzrostu uzupełniony o efektywność przybiera postać:

∆y ₌ ∆k _x K ₊ ∆z _x z ₊ e

y k z

e - dodatkowy składnik stopy ↑ PKB wywołuje↑ efektywności kapitału.

Efektywność może rosnąc gdy koniunktura rośnie, spada lub pozostaje bez zmian.

ożywienie

koniunktury

Kryzys rozkwit recesja

Elastyczność a wzrost w okresie transformacji ustrojowej

W gospodarce rynkowej jednym z najważniejszych źródeł jest postęp technologii, w krajach przechodzących transformację istotną rolę odgrywają inne jego środki (rezerwa czynników produkcji itd.)

Polityka pieniężna

1. Zadania polityki pieniężno-kredytowej - podstawowym zadaniem jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza, oraz kształtowanie warunków na jakich kapitał pieniężny może być pożyczony przedsiębiorstwom i ludności.

Realizacja tego działania wpływa na stopę realizacji celów polityki ekonomicznej państwa. Zjawiska krótkookresowe związane z koniunkturą w okresie recesji to polityka taniego pieniądza (kredyty są tanie), w okresie ekspansji -wysoki wzrost cen, polityka pieniężna powinna zmierzać do zmniejszenia podaży pieniądza i podrożenia kredytów-polityka drogiego pieniądza.

2. Mnożnik kreacji pieniądza i stopa rezerw obowiązkowych (emisja pieniądza przez banki komercyjne)

Największym źródłem podaży pieniądza w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej jest jego kreacja przez banki komercyjne. Podaż pieniądza przez te banki jest realizowana przez operacje kredytowe tj. udzielanie pożyczek pieniężnych ich klientom. Bank może pożyczać więcej pieniędzy niż posiada zjawisko to nazywane jest kreacją pieniądza bankowego. Przed udzieleniem pożyczek dochodzi do kreacji pieniądza strukturalnego tych banków.

Wykład 3

Zakładamy, że niezbędną rezerwą, którą bank może wykorzystać na udzielenie kredytów wynosi 20% tzn. bank może udzielać kredytu w wysokości 80% posiadanych wkładów. W wyniku tej transakcji ilość pieniądza (bezgotówkowego) powiększa się o ten sam %. Na tym nie kończy się proces tworzenia pieniądza, wspomniany kredyt w wysokości 80% może być przekazany do następnego banku, który traktuje go jako wkład pierwotny.

Kolejny bank może sam udzielić kredytu, musi jednak zatrzymać 20% rezerwy, zwiększa więc u następnego banku wkład pierwotny o 64% (80 x 20%=16 → 80-16=64). Tym sposobem może następować dalsza ekspansja kredytu i tworzenie bankowego pieniądza.

Wk (1-cb)

Kb= cb

Kb - suma kredytów wykreowanych przez banki w oparciu o wkład pierwotny

Wk - wkład pierwotny

cb - ułamek wkładu pierwotnego Wk, który pozostaje w banku jako gotówka.

Nosi o nazwę stopy rezerw obowiązkowych, (obowiązkowe minimalne rezerwy płynności, które banki komercyjne muszą utrzymywać w postaci depozytów na ich rachunkach w banku centralnym.

Zmiany stopy redyskontowej (manewrowana stopa kredytu redyskontowego)

Bank centralny do regulowania zasobów pieniądza centralnego pozostającego w dyspozycji banków komercyjnych, może wykorzystać kilka instrumentów nazywanych instrumentami refinansowania zalicza się do nich:

• Kredyt redyskontowy

• Operacje otwartego rynku

• Kredyt lombardowy.

Kredyt redyskontowy (redyskonto) polega na odkupywaniu od banków komercyjnych weksli, które poprzednie banki zdyskontowały swoim klientom

Dyskonto polega na zakupie weksli za kwotę niższą od nominalnej, przy czym różnica ta jest wyznaczona przez stopę dyskontową np.

Przykład

Kwota nominalna weksla wynosi 1000 j, a stopa dyskontowa została ustalona przez bank na 8% w stosunku rocznym, to weksel ten przy założeniu, że jest płatny w ciągu 90 dni tj. ¼ roku, zostanie zdyskontowany za wartość 980 j, odliczone dyskonto wynosi 2%.

Manewrowanie stopą kredytu redyskontowego jest poważnym instrumentem regulacji równowagi na rynkach pieniężnych, obniżenie tej stopy przez Bank Centralny z reguły pociąga za sobą obniżenie stóp % w bankach komercyjnych (bo ↑ popyt, a więc ↑ inwestycje)

Operacje Otwartego Rynku (OPEN MARKET)- polegają na sprzedaży i zakupie przez Bank Centralny papierów wartościowych -publicznych(np. bony skarbowe), -prywatnych (weksle, obligacje przedsiębiorstwa).

Partnerami Banku Centralnego w obrotach papierami wartościowymi są banki komercyjne, inne instytucje finansowe a także przedsiębiorstwa i osoby prywatne.

Operacje otwartego rynku w istocie rzeczy nie różnią się od redyskonta jeżeli chodzi o przedmiot obrotu (redyskonto oprócz weksli, może obejmować inne papiery wartościowe, bony skarbowe, obligacje)

Różnice między redyskontem a operacjami otwartego rynku polegają na tym że:

• Redyskonto jest operacją jednokierunkową (Bank Centralny tylko skupuje wystawione do redyskonta weksle i papiery wartościowe i nie odstępuje ich ponownie bankom komercyjnym i innym nabywcom, tylko realizuje je w terminie płatności

• Operacje otwartego rynku są dwu kierunkowe

• Bank Centralny skupuje i sprzedaje ponownie weksle i papiery wartościowe przed terminem ich płatności,

• Przy redyskoncie stopa % ustalona jest z góry a wielkość jego zależy od popytu

D D₁

• 
  Przy operacjach otwartego rynku wielkość podaży jest określona z góry a stopa % zależy od popytu.

T₁ D D₁

T₀

Q

Kredyt Lombardowy jest udzielany przez Bank Centralny bankom komercyjnym na bardzo krótkie terminy (15 dni) pod zastaw papierów wartościowych zwykle do wysokości 75% wartości nominalnej, cele polityki pieniężnej należy rozpatrywać w ramach celów stawianych przez politykę gospodarczą danego kraju.

Polityka pieniężna jest częścią tej polityki, na osiągnięcie celów w sferze pieniężnej ma wpływ nie tylko polityka pieniężna a także polityka fiskalna i dochodowa.

Agregatami monetarnymi, które mogą służyć jako cele pośrednie są: stopa %, wielkość kredytów udzielonych przez bank, oraz wskaźniki masy pieniężnej (M, M₁, M₂, M₃ )

M - zasoby pieniężne,

Przy określonej wielkości masy pieniężnej mogą być brane pod uwagę następujące wskaźniki:

M₁ - gotówka + wkłady A-vista

M₂ - M₁ + wkłady terminowe

M₃ - M₂ + wkłady oszczędnościowe a także Pieniądze Banku Centralnego → gotówka + wkłady na rachunkach , ewentualnie wielkość obowiązkowej rezerwy

Pytania na egzamin:

1. M₁ obejmuje:

1. M₂ oraz środki zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych, oraz niedużych rozmiarów depozyty terminowe

2. Ponad obowiązkowe rezerwy

3. Depozyty rezerwowe

4. Depozyty płatne na żądanie

5. M₃

2. Zakładamy, że PKO S.A dysponuje rezerwami gotówki, depozytami rezerwowymi włącznie w wysokości 400 000 zł, oraz, że jego zobowiązania w formie przyjętych depozytów na żądanie wynosi 300 000 zł.

Jaką ilość pieniądza może kreować cały system bankowy, jeżeli współczynnik rezerw obowiązkowych wynosi 0,20

1. 34 000 zł

2. 60 000 zł

3. 1 700 000 zł

4. 400 000 zł

5. 1000 000 zł

3. Do określenia wielkości masy pieniężnej mą być brane pod uwagą następujące wskaźniki:

1. Stopa %

2. Stopa obowiązkowej rezerwy

3. Stopa inflacji

4. Stopa inwestycji

5. M₁ + wkłady terminowe

6. Stopa redyskontowa

7. Wszystkie wyżej wymienione czynniki są poprawne

Wykład 4

Bezrobocie - oznacza stan na rynku pracy, kiedy to nie wszyscy zdolni do pracy i chcący pracować znajdują zatrudnienie. W różnych krajach stosuje się jeszcze dodatkowe kryteria określające bezrobotnych, np. w Polsce są to osoby, które:

• Zarejestrowały się we właściwym urzędzie pracy,

• Ukończyły 18 lat i nie pracują,

• Nie ukończyły: kobieta 60 lat,

mężczyzna 65 lat,

• Nie nabyły prawa do emerytury,

• Nie są właścicielami gospodarstwa rolnego,

• Nie prowadziły poza rolniczej działalności gospodarczej,

• Nie uczą się w szkołach różnego typu.

Ta część społeczeństwa, która znajduje się w wieku produktywnym i będąca zdolna do pracy, jest zaliczana do całkowitych zasobów siły roboczej w danym kraju i w określonym czasie.

Do grona zatrudnionych zalicza się w tym ujęciu wszystkich tych, którzy są pracownikami najemnymi, oraz tych, którzy są właścicielami przedsiębiorstw własnych.

Do grona bezrobotnych będzie zaliczać się tę część zasobów siły roboczej, która poszukuje pracy ( gdyż są bezrobotni)

Bezrobocie = zasoby siły roboczej - zatrudnienie

Zmiany w poziomie bezrobocia:

1. Zmiany zasobów siły roboczej wynikają z rachunku odpływu i dopływu ludności do, oraz z grona osób aktywnych zawodowo.

Podstawowym źródłem dopływu są absolwenci różnego typu szkół - zwiększają oni zasoby nie tylko ilościowo, lecz także stanowią o zmianie ich struktury z punktu widzenia posiadanych kwalifikacji

2. Kolejne dopływy stanowią te osoby, które co prawda dotychczas nie były aktywne zawodowo, lecz w pewnym momencie z różnych powodów (pogorszenie sytuacji materialnej, zakończenie wychowywania małych dzieci itd.) zdecydowały się na poszukiwanie pracy.

Podstawowym kanałem odpływu z grona osób aktywnych zawodowo jest:

1. przechodzenie części zatrudnionych, oraz poszukujących pracy w stan spoczynku (renta, emerytura)

2. dobrowolna rezygnacja z dalszego zatrudnienia (np. ze względu na konieczność wychowywania dzieci) lub ze starań o poszukiwanie pracy.

Zmiana zatrudnienia wynika z jego wzrostu, oraz z jego redukcji.

Podstawowym źródłem wzrostu zatrudnienia są nowe inwestycje w wyniku, których tworzone są nowe miejsca pracy przy danym poziomie nakładów inwestycyjnych, ilość tych miejsc zależy od rodzaju zastosowanej techniki produkcji.

Podstawową przyczyną redukcji rozmiarów zatrudnienia jest ograniczenie rozmiarów produkcji w okresie recesji gospodarczej.

Rodzaje bezrobocia

a, klasyczne - występuje wówczas, gdy płace utrzymywane są na poziomie wyższym do poziomu równowagi na tym rynku

Płaca Podaż

1000 zł

600 zł

Popyt

Q₁ Q Q₂

b, strukturalne - wynika ze zmian w strukturze gospodarki narodowej sprawiającej, że pewne przedsiębiorstwa lub nawet całe gałęzie gospodarki przestają istnieć, a powstają nowe.

c, frykcyjne - (przejściowe) - występuje wtedy, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na inne, wymagające podobnych kwalifikacji.

Jest ono wynikiem niedopasowania na rynku pracy - brak na mim równowag cząstkowych.

Brak równowag cząstkowych w ujęciu struktury zasobów sprawia, że istnieje nadmiar siły roboczej o określonych kwalifikacjach przy niedoborze innych.

d, przymusowe - sytuacja na rynku pracy, kiedy to część siły roboczej gotowa jest podjąć pracę za obowiązujące płace, oraz akceptuje pozostałe warunki pracy, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.

Przyczyną bezrobocia przymusowego jest niedostateczny popyt globalny na rynku towarowym. (konsumpcyjny i inwestycyjny)

Niedostateczny popyt globalny na rynku towarowym jest właściwy okresowym załamaniom koniunktury (recesji). Bezrobocie będące jego skutkiem często nazywa się bezrobociem koniunkturalnym.

Bezrobocie jest kosztem, powoduje koszty ekonomiczne i społeczne. Koszty te wynikają z :

• różnicy między tym, co bezrobotny mógłby wyprodukować gdyby pracował, a sytuacją kiedy zostaje bez pracy,

• przy dotychczasowej zerowej produktywności bezrobotnego, każdy nawet najmniejszy jej wzrost oznaczałby wzrost produkcji i produktu narodowego,

• z pozostawienia w stanie bezczynności maszyn i urządzeń na nie obsadzonych stanowiskach pracy,

• obniżono popyt bezrobotnych na środki konsumpcji - zasiłek dla bezrobotnych jest niższy od przeciętnej płacy

• konieczność wydatkowania środków finansowych na zasiłki dla bezrobotnych, przy danych zasobach budżety państwa, przeznaczenie ich na ten cel oznacza, konieczność uszczuplenia tych środków przeznaczonych na inne ważne cele.

Negatywne społeczne skutki bezrobocia: wiążą się powstawaniem tzw. nowego ubóstwa, brakiem szans na awans społeczny, oraz wzrostem zagrożenia ryzyka utraty miejsca pracy, powstaje tzw. nowe ubóstwo, pociąga za sobą (szczególnie w krajach gdzie dotychczasowy poziom życia jest i tak niski) konsekwencje w postaci:

• braku środków na właściwe odżywianie, co może doprowadzić do obniżenia przeciętnego okresu życia, wzrostu śmiertelności niemowląt, spadku kondycji fizycznej i psychicznej młodzieży,

• brak środków pieniężnych na kupno mieszkania, wyposażenia, co naturalnie zakłóca tok życia rodziny i uniemożliwia właściwe jej funkcjonowanie,

• brak środków finansowych na uczestnictwo w życiu kulturalnym, co wpłynie na duchowe zubożenie społeczeństwa

• wzrost rozmiarów patologii społecznych, które wynikają z ubóstwa np. kradzieże, pijaństwo, prostytucja.

• brak szans za awans społeczny prowadzi do:

• spadku aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym,

• braku motywacji do zdobywania kwalifikacji i ich dalszego pogłębiania,

• wzrostu rozmiarów patologii, wynikających z braku realnych perspektyw

Wzrost zagrożenia ryzykiem utraty miejsca pracy pociąga za sobą:

• pogorszenie pozycji zatrudnionych wobec pracodawców w zakresie płac,

• dobrowolne rezygnowanie pracowników z niektórych uprawnień (zwolnień lekarskich), w obawie przed utratą pracy.

U

Stopa bezrobocia = AZ ^x 100

U - rozmiary bezrobocia

AZ - rozmiary ludności aktywnej zawodowo w danym czasie

Liczba bezrobotnych

Stopa bezrobocia = zasoby siły roboczej ^x 100

Zasoby siły roboczej = liczba osób bezrobotnych + osoby zatrudnione

WYKŁAD 5

Inflacja - jest zjawiskiem gospodarczym przejawiającym się trwałym wzrostem ogólnego poziomu cen w określonym czasie.

Zwrócenie uwagi w tej definicji na „wzrost ogólnego poziomu cen” oznacza, że chodzi nie o wzrost cen pojedynczego towary, lub niewielu towarów, lecz, że wzrasta średnia wszystkich cen traktowanych łącznie.

CPJ t₁ - CPJ t₀

Roczna stopa inflacji =

CPJ t₀

CPJ t₁ - indeks cen towarów konsumpcyjnych w danym roku przyjęty do badania poziomu inflacji

CPJ t₀ - indeks cen towarów konsumpcyjnych w roku bazowym (w roku przyjętym jako wyjściowym) w stosunku, do którego porównujemy wzrost cen.

Indeks cen towarów konsumpcyjnych obejmuje dobra i usługi regularnie nabywane przez konsumentów w ramach tzw. koszyka dóbr konsumpcyjnych stąd też traktowany jest jako indeks kosztów utrzymania.

Koszt koszyka towarów konsumpcyjnych w roku t₁

CPJ = x 100

Koszt koszyka towarów konsumpcyjnych w roku t₀

Rodzaje inflacji

1. pełzająca - cena rośnie umiarkowanie (umownie przyjmuje się, że do 5% rocznie)

2. krocząca - wzrost cen w granicach 5-10% w skali roku

3. galopująca - wzrost cen do 10 do 100%

4. hiperinflacja - nazywamy okresy w których stopa inflacji jest bardzo wysoka, przyjmuje się, że dotyczy wzrostu cen powyżej 100%.

Przyczyny inflacji

1. popytowa (teoria inflacji popytowej). Pojawia się sytuacja w której popyt globalny przekracza zdolności produkcyjne gospodarki (gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji. W takiej sytuacji zaspokojenie potrzeb jest niemożliwe przy danym poziomie cen. Istnieje luka PNB - różnica między potencjalnym PNB (występującym w warunkach pełnego zatrudnienia) a rzeczywistym PNB.

Prawo Okuna mówi, że „Dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia luka PNB powiększa się o 2,5%”.

Np. rzeczywista stopa bezrobocia wynosi 8%, naturalna stopa bezrobocia 5% →

8%-5%=3%

3% x 2,5% = 7,5% jest to luka PNB

2. ilość pieniądza w obiegu (monetarna teoria inflacji)

M • V = P • Q

M - zasoby pieniądza

V - szybkość obiegu pieniądza

P - poziom cen

Q - rozmiar produkcji

Zgodność z tym równaniem, nie zakłócona realizacja globalnego popytu wymaga by iloczyn zasobów pieniądza (M) i szybkości (V) był równy iloczynowi poziomu cen (P) i rozmiarowi produkcji (Q). Każdy wzrost zasobów pieniądza w tempie wyższym od stopy produkcji prowadzić musi do wzrostu cen.

3. Inflacja kosztowa (nabywców) pojawia się wtedy gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów, lub też gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona.

Inflacja jest kosztem (ekonomicznym i społecznym)

Ekonomiczne skutki inflacji:

1. Wysoki poziom inflacji prowadzi do spadku skłonności do oszczędzania

2. Inflacja hamuje inwestycje, wynika to:

• z niewiadomych efektów z poczynionych nakładów

• jest to spowodowane związanym z inflacją wzrostem oprocentowania kredytów udzielanych na działalność inwestycyjną

• wysoki poziom inflacji prowadzi do konsekwencji -ucieczki kapitału miejscowego za granicę, do kraju o ustabilizowanych warunkach gospodarowania

• wraz z upływem czasu inflacja prowadzi do dewaluacji

3. inflacja powoduje, że każde odroczenie płatności przynosi korzyści dłużnikom, a jest źródłem straty dla wierzycieli

Społeczne skutki inflacji

1. inflacyjny wzrost cen obniża realne dochody, przede wszystkim tej części ludności, która pracuje w sferze budżetowej, oraz utrzymuje się ze świadczeń społecznych

2. na inflacji tracą wszyscy oszczędzający, ta część ludności, która oszczędza na czarną godzinę odczuwa te straty najdotkliwiej

Rodzaje stosowanych narzędzi polityki monetarnej - określone są przez źródła inflacji.

• inflacja mająca swoje źródła w nadmiernie rosnącym popycie musi być zwalczana przez ograniczenie zbędnych wydatków budżetowych, wzrost opodatkowania dochodów, oraz ograniczenia kredytów.

• inflacja mająca swoje źródła w rosnących kosztach produkcji może być zwalczana po przez tworzenie odpowiedniego otoczenia infrastrukturalnego pozwalającego na sprawniejsze funkcjonowanie prywatnych przedsiębiorstw, tworzenie warunków do rozwoju konkurencji, oraz prawidłowe kształtowanie kursu walut.

Inflacja a bezrobocie

Środki zastosowane dla przeciwdziałania bezrobociu niestety nakręcają inflacje, przyczyniając się do wzrostu popytu. Związek pomiędzy tymi zjawiskami nie jest jednoznacznie postrzegany w teorii ekonomii. Ekonomiści spierający się o krzywą Phillipsa wykazują wysoki stopień zależności między tymi wielkościami:

• niskiej stopie inflacji towarzyszy wysoka stopa bezrobocia.

• przy wysokiej stopie inflacji występuje niska stopa bezrobocia.

Krzywa Phillipsa

Ir

stopa

inflacji Ic C

w %

Ib B

A

Uc Ub Ur - stopa bezrobocia w %

Krzywa Phillipsa ma nachylenie ujemne, z jej przebiegu wynika, że początkowo ograniczenie stopy bezrobocia (przesunięcie z A do B) wiąże się z niewielkim wzrostem inflacji, każde dalsze ograniczenie bezrobocia powoduje jednak coraz to szybszy wzrost inflacji, przesunięcie z B do C jest nieopłacalne ponieważ, niewielkiemu spadkowi bezrobocia (z Ub do Uc) towarzyszy znacznie poważniejszy wzrost inflacji.

Wybrane rozwiązanie znajduje się na krzywej pomiędzy A i C, muszą one zapewnić optymalne warunki rozwoju. Będą się różnić w poszczególnych krajach i okresach w zależności od przyjętej funkcji ceny.

• w krajach o bardzo wysokim bezrobociu będą to rozwiązania idące od A do B

• w krajach o wysokiej inflacji będą to rozwiązania od C do B

Nowe niekorzystne zjawiska gospodarcze postawią znak ? co do teorii Phillipsa. Bardzo szybkiemu wzrostowi stopy inflacji nie towarzyszy już niestety spadek bezrobocia. Ów ten podwójny problem wysokiego bezrobocia i wysokiej inflacji określany jest mianem STAGFLACJI

Stagflacja jest żargonowym określeniem powstałym z połączenia fragmentów słów stagnacja i inflacja. Jest to jednoczesne występowanie trwałych wysokich stóp bezrobocia i inflacji.

Pytania egzaminacyjne:

1. W jaki sposób może występować jednocześnie wysoka stopa inflacji i wysoka stopa bezrobocia

2. Czy stagflacja jest problemem specyficznym dla współczesności ?

Wykład 6

Wymiana handlowa stanowi jedną z kluczowych form współpracy różnych krajów, a handel zagraniczny może mieć wpływ na rozwój gospodarczy kraju, w zależności od tego czy jest to kraj rozwinięty czy zacofany.

Wpływ ten zależy od natury produktów stanowiących podstawę eksportu danego kraju, jak również od udziału tych produktów w gospodarce narodowej i zagranicznym otoczeniu.

Stosunki gospodarcze z zagranicą obejmują:

a, obroty towarowe (handel widzialny)

b, obroty usługowe (handel niewidzialny)

c, obroty majątkowo-kredytowe

d, obroty związane z ruchem osób pomiędzy państwami (turystyka międzynarodowa i migracja.

Najbardziej ogólną i podstawową ekonomiczną przesłanką prowadzenia wymiany są różnice w poszczególnych towarach w różnych krajach. Różnice te prowadzą do zróżnicowania cen w skali międzynarodowej, przy czym występowanie różnic w kosztach produkcji należy poszukiwać przede wszystkim w nierównomiernym rozmieszczeniu różnych krajów do posiadanych czynników produkcji (zasobów naturalnych, kapitału, pracy).

W niektórych krajach czynniki mogą być względnie obfite a tym samym tanie, podczas gdy w inne kraje mogą odczuwać ich brak - co powoduje wzrost cen czynników, na które wystąpił niedobór.

Na poziom kosztów produkcji wpływają też czynniki naturalne, techniczne, ekonomiczne.

Rozliczenia międzynarodowe mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

• bez udziału pieniądza (towar za towar)

• z wykorzystaniem pieniądza gotówkowego

Do rozliczenia transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza niezbędna jest możliwość przeliczania określonej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową - umożliwia to kurs walutowy.

Kurs walutowy jest ceną płaconą w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej, lub ceną jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej.

Funkcje kursu walutowego:

1. informacyjna - polega na tym, że stanowi on bezpłatną informacje dla eksporterów i importerów, producentów, inwestorów, osób fizycznych, oraz organów państwowych przy podejmowaniu decyzji gospodarczych, zarówno w fazie planowania jak i zarządzania.

2. cenotwórcza - polega na przenoszeniu zagranicznego układu cen na układ krajowy, przez możliwość porównywania cen towarów krajowych z cenami towarów zagranicznych.

Rynek na którym dokonywane są transakcje kupna i sprzedaży to Rynek Walutowy.

Poziom kursu walutowego jest określany przez wiele czynników z których najważniejszą rolę odgrywają:

• relacja popytu do podaży walut obcych na krajowym rynku walutowym

• różnica poziomu cen w kraju i za granicą.

Zasady polityki kursowej:

1. zasada kursu płynnego

2. zasada kursu sztywnego

Rola kursu walutowego nie ogranicza się tylko do f-cji przeliczania jednej waluty na drugą, kurs walutowy jest bowiem ważną kategorią ekonomiczną i ważnym instrumentem polityki gospodarczej.

Bank Centralny może całkowicie zrezygnować z oddziaływania na wysokość kursu walutowego. Jego poziom kształtować będą mechanizmy rynkowe (popyt, podaż) na waluty obce na krajowym rynku walutowym.

Wzrost popytu na krajowe towary doprowadzi (przy innych warunkach niezmiennych) do wzrostu kursu. Wzrost ceny towarów krajowych prowadzi do spadku kursu, taka polityka jest nazywana „polityką całkowicie innego kursu walutowego.

Zasada kursów płynnych elastycznych

Jest ustalona przede wszystkim przez popyt i podaż walut obcych (czasami korygują go władze bankowe, po przez interwencje na rynkach walutowych, walutą interwencyjną jest $ USA).

Zasada kursów sztywnych

Kurs nie zmienia się w bardzo długim okresie , w krajach o gospodarce rynkowej składa się z 2 elementów:

• Bank Centralny utrzymuje kurs na stałym poziomie

• Bank Centralny manewruje rezerwami walutowymi, zapewniając równowagę na poziomie zapewniający kurs sztywny.

Utrzymanie kursu sztywnego gdy krajowa inflacja jest wyższa od zagranicznej, prowadzi do spadku krajowych rezerw walutowych.

Zbyt wysoki kurs sztywny pociąga za sobą inne konsekwencje gospodarcze:

• produkt krajowy staje się droższy od zagranicznego

• spada nie tylko eksport, ale i produkcja na rynek krajowy

• następuje odpływ rezerw walutowych

• spada krajowy popyt, co wywołuje ujemny efekt mnożnikowy

Zbyt niski kurs sztywny prowadzi do:

• wzrostu rezerw walutowych

• wzrostu produkcji krajowej

Polityka kursowa - polityka kursu walutowego zmierza do ustalenia i zapewnienia optymalnego poziomu kursu z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej. Zmiana kursu walutowego może być jednorazowa i polegać bądź na jego obniżce (dewaluacja) bądź na jego podwyżce (rewaluacja) może dokonywać się przez pewien okres.

Mechanizm ekonomiczny dewaluacji - przyczyną, dla której jest przeprowadzana, jest dążenie danego kraju do poprawy sytuacji w bilansie płatniczym.

W przypadku gdy w danym kraju poziom koniunktury jest względnie niski, dewaluacja może prowadzić do ożywienia tej koniunktury. Jeżeli dewaluacja powoduje (chociaż nie musi) poprawę bilansu płatniczego, czy też ożywienia koniunktury, to jej wynikiem jest przynajmniej w początkowym okresie:

• wzrost zdolności konkurencyjnych dóbr krajowych w stosunku do dóbr zagranicznych - prowadzi to do zwiększenia eksportu z danego kraju, oraz na ograniczenia importu

• w wyniku dewaluacji ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne ulegają obniżeniu, ceny dóbr zagranicznych dla odbiorcy krajowego w przeliczeniu na waluty krajowe ulegają podwyższeniu.

Odwrotnością dewaluacji jest rewaluacja, inaczej mówiąc rewaloryzacja, aby mogła być przeprowadzona muszą spełnione co najmniej 2 warunki:

• stan zatrudnienia musi być względnie wysoki, rewaluacja ma charakter deflacyjny, który powoduje obniżenie stanu zatrudnienia.

• posiadanie przez dany kraj wysokich rezerw złota i waluty obcej, co oznacza założenie, że jego bilans płatniczy zamykał się przez pewien czas nadwyżką, rewaluacja na ogół powoduje pogorszenie się bilansu płatniczego.

Trudności w spełnieniu obu warunków sprawia, że rewaluacja stosowana jest stosunkowo rzadko. Przyczyna, dla której rewaluacja określonej waluty jest stosowana, to dążenie rządu danego kraju do osłabienia występujących tendencji inflacyjnych. Celem rewaluacji jest spowodowanie wzrostu importu i zmniejszanie eksportu, oraz w efekcie ograniczanie lub likwidacja nadwyżki bilansu płatniczego.

1

---