WYKŁAD 1 13.03.2005r.

Makroekonomia - dział ekonomii zajmujący się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości (bada wzajemne relacje wszystkich podmiotów i problemy jakie z tego wynikają). W przeciwieństwie do mikroekonomii koncentrującej się na analizie działania indywidualnych podmiotów gospodarujących w procesach gospodarczych zachodzących w segmentach gospodarczych, makroekonomia bada zjawiska i procesy zachodzące w skali całej gospodarki, bada kształtowanie się makro wielkości gospodarczych (produkcja globalna, zatrudnienie czynników wytwórczych, inwestycje gospodarcze) oraz występowanie między nimi zależności.

Nie można oderwać makroskali od mikroskali.

Główne problemy - zadania makroekonomii dotyczące:

• czynników określających poziom i wzrost ogólnej produkcji globalnej w gospodarce w okresie długim i krótkim.

• cyklicznego rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyn cyklu koniunkturalnego i anty - cyklicznej działalności państwa (sinusoidalna zmiana, należy dążyć do tego aby wprowadzić gospodarkę antycykliczną przeciwdziałającą - minimalizującą procesy związane z kryzysem)

• zatrudnienia i bezrobocia, a zwłaszcza przyczyn bezrobocia i sposobów jego zmniejszania (czynników wytwórczych klasycznych i nowoczesnych)

• ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych, ich przyczyn i polityki antyinflacyjnej państwa (dążenie do stabilizacji na rynku cen przy niskim poziomie wskaźnika inflacji). W makroekonomii należy łączyć wszystkie elementy rynku razem (konsument i producent - rozpatrywanie ich w jednym czasie)

• powiązań gospodarki z zagranicą, bilansu płatniczego kraju oraz kursów walutowych (kraje muszą współpracować ze sobą dla różnorodnych korzyści: absolutnych i komparatywnych. Korzyści komparatywne - wynikają ze specjalizacji i podziału pracy, maja uwarunkowania geograficzne, ekonomiczne i historyczne.

Korzyści absolutne - wynikają z warunków naturalnych : klimatycznych, pogodowych itp.

Na powiązania gospodarki z zagranicą wpływa:

• saldo bilansu - chodzi o to aby saldo było dodatnie (eksport powinien być większy od importu, ekwiwalent z tytułu sprzedaży towarów za granicę powinien być wyższy od kosztów produkcji towarów wysyłanych za granicę - import)

• kurs walutowy - pieniądz stabilny przy bardzo małej inflacji.

• roli polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenia polityki fiskalnej i pieniężnej - działania społeczne, uwarunkowania społeczne, różnice pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi. Na politykę gospodarczą państwa w procesie gospodarczym wpływa rząd.

• procesy integracyjne we współczesnym świecie. Po procesie integracji nastąpił proces dezintegracji.

• Procesy globalizacyjne - zatracenie się roli gospodarek narodowych, mocny kapitał wyznacza cele gospodarowania. Na dłuższą metę globalizacja nie jest procesem dobrym.

Wielki wpływ na ekonomię wywarł John Maynard Keynes. W opublikowanej przez siebie w 1936r. książce pt. „Ogólna teoria zatrudnienia , procentu i pieniądza” stworzył własną wizję gospodarki stanowczo zaprzecza neoklasykom, m.in. „Prawom samoregulacji rynku” Say'a, które mówi iż „przy właściwie funkcjonującej gospodarce każdy popyt wywołuje podaż i każda podaż rodzi swój popyt”.

Zdaniem Keynesa o rozmiarach produkcji decyduje popyt globalny, tzn wydatki na konsumpcję, inwestycje, wydatki rządowe oraz nadwyżka eksportu nad importem. Keynes jako pierwszy wprowadził, iż bez ingerencji państwa gospodarka skazana jest na niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych. Poglądy ekonomiczne Keynesa dały początek nurtowi myśli ekonomicznej zwanemu keynesizmem. Keynesistów zaliczamy do popytowców. Wprowadzili oni świadomy interwencjonizm państwowy.

Ekonomia keynesowska - założenia

Ekonomia neoklasyczna - założenia

przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych krzywa agregatowej (globalnej) podaży jest pozioma defl. PNB AS - podaż globalna PG Poziom cen - deflator nie ma konkurencji doskonałej (istnieją monopole i związki zawodowe - które negocjują warunki dla swojej grupy zawodowej) bezrobocie ma charakter przymusowy i jest spowodowane niedostatecznym efektywnym popytem i tym samym niepełnym wykorzystaniem możliwości produkcyjnych (bezrobocie nie ma charakteru dobrowolnego, tylko przymusowy bo są pewne ograniczenia nie pozwalające przedsiębiorcom na zatrudnianie większej liczby pracowników - obostrzenia przepisów bhp, p.poż, ochrony środowiska, ograniczenia fiskalne, warunki wynegocjowane przez związki zawodowe) rynek jest zawodny w rozwiązywaniu podstawowych problemów społeczno - gospodarczych, wynika stąd konieczność aktywnej roli państwa korygującego niedoskonałości samoregulującego mechanizmu rynkowego.

przy pełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych krzywa agregatowej podaży jest pionowa gospodarka funkcjonuje przy założeniu konkurencji doskonałej (nie ma monopolu i związków zawodowych) bezrobocie ma charakter dobrowolny i naturalny na skutek braku możliwości idealnego dopasowania podaży pracy do popytu na pracę. Bezrobocie przymusowe jest spowodowane wpływem związków zawodowych i państwa na poziom płac realnych. ingerencja państwa jest zbędna, a nawet szkodliwa, gdyż samoregulujący mechanizm rynkowy najlepiej rozwiązuje wszystkie problemy społeczno - gospodarcze.

PODSTAWOWE POJĘCIA:

DOBRA - dzielimy je na finalne i pośrednie:

• dobra finalne (końcowe) - dobra i usługi, które są nabywane przez ostatecznych konsumentów, nie są przeznaczone do dalszej obróbki lub sprzedaży :

• dobra konsumpcyjne - zakupione przez gospodarstwa domowe

• dobra kapitałowe - inwestycyjne - np. maszyny nabywane przez przedsiębiorstwa

• dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane.

Np. samochód kupiony przez osobę prywatną jest dobrem finalnym, a samochód kupiony przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą do przewożenia np. towarów do sprzedaży , jest już dobrem pośrednim.

ANTYDOBRA - produkowane jako niechciane przy produkowaniu dóbr, psują jakość życia (odpady gazowe, komunalne, przemysłowe itd.). Wytwarzane ubocznie przy okazji tworzenia dóbr finalnych. Zmniejsza się je poprzez interwencję państwa - nakazy, zakazy, ustalanie norm.

Jeżeli gospodarka ma dużo dóbr pośrednich to wcale nie jest to jednoznaczne, że ma dużo dóbr finalnych.

ZASOBY	STRUMIENIE
Określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie. Przykładami zasobów mogą być: zatrudnienie, bezrobocie, majątek produkcyjny. Wielkość opisująca pewien stan nagromadzenia produktów w gospodarce	Określają tempo w jakim zmieniają się określone zasoby (mówią o ruchu między zasobami). Przykłady strumieni: produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż, inwestycje

INWESTYCJE - zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Inwestycją jest taki zakup, który można zamortyzować i wpisać w koszty.

OSZCZĘDNOŚCI - ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług.

EKSPORT - dobra, które zostały wytworzone w kraju i sprzedawane za granicę

IMPORT - dobra, które są produkowane za granicą o tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej.

WARTOŚĆ DODANA - nowo wytworzona wartość stanowiąca przyrost dóbr będący rezultatem danego procesu produkcyjnego, oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przez wytwarzanie tych dóbr.

AMORTYZACJA - proces stopniowej utraty wartości użytkowej środków trwałych; zużycie kapitału; jest miarą szybkości zmniejszenia się wartości, zmniejszającego się kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego ekonomicznego zużycia.

AGREGACJA - to zabieg łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania wielkości makro gospodarczych.

Zasady stosowania podczas agregacji:

• należy agregować wielkości jednorodne, tj. albo konkretne wielkości w postaci zasobów, albo wielkości w postaci strumieni

• przy agregowaniu zasobów ważne jest, aby wielkości ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu

• przy agregowaniu strumieni należy brać pod uwagę wielkości dotyczące tego samego okresu.

ZAPASY - dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwach na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

Do podstawowych agregatów zaliczamy:

• AD - globalny popyt

• AS - globalna podaż

• ADM - globalny popyt na pieniądze

• ASM - globalna podaż pieniądza

• PNB - produkt narodowy brutto

• PKB - produkt krajowy brutto

• DN - dochód narodowy

• ODL - osobiste dochody ludności

• DDL = RDL - dyspozycyjne (rozporządzalne) dochody ludności

Narzędzia interwencjonizmu:

• Polityka fiskalna (skarbowa) - podatki (wpływy do budżetu); wydatki rządowe - majątek narodowy, tworzenie dóbr publicznych - wszelkie dobra stworzone przez człowieka, przez obecne i wcześniejsze pokolenia. Bogactwo społeczne - suma majątku narodowego i tego co dała natura (zasoby naturalna); Transfery - nieodwzajemnione świadczenia osoby fizycznej, np. zasiłki dla bezrobotnych, renty, emerytury, stypendia dla studentów; Subsydia - przeznaczone dla przedsiębiorstw

• Polityka monetarna (pieniężna) - narzędzia:

• Stopa redyskontowa - procent, za jaki Bank Centralny udziela kredytów bankom komercyjnym

• Stopa rezerw obowiązkowych - niezbędna rezerwa w skarbcach banków, konieczna w utrzymaniu płynności finansowej banków

• Operacje otwartego rynku - skup lub sprzedaż (obrót) papierów wartościowych

Mogą prowadzić politykę ekspansywną lub restrykcyjną.

Polityka ekspansywna - zwiększa globalną podaż pieniądza

Polityka restrykcyjna - zabiera pieniądz z rynku

• Polityka dochodowa - polityka płac i cen

• Polityka wymiany międzynarodowej - zagraniczna polityka gospodarcza:

• Cła - eksportowa i importowe - zabezpieczają interes wewnątrz kraju

• Kwoty eksportowe - ograniczenie - wywieść z kraju

• Kwoty importowe - ograniczenie - przywieść do kraju

WYKŁAD 2 20.03.2005r.

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

Główne agregaty makroekonomiczne:

1. Produkt Narodowy Brutto - PNB

To największy agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne, wytwarzane w ciągu roku przez naród w kraju i zagranicą, niezależnie od miejsca świadczenia przez niego usług.

Jest to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji

Np. jeśli pracujemy legalnie w Niemczech to zasila to naszą gospodarkę. Jeśli jakiś kraj pożycza od nas pieniądze to płaci nam procent, który zasila PNB.

2. Produkt Krajowy Brutto - PKB

Agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne wytworzone przez czynniki wytwórcze, w ciągu roku na terytorium danego kraju niezależnie od tego do kogo należą czynniki wytwórcze.

Wywóz zysku poza granice kraju.

Korzystniejsza sytuacja jest wtedy gdy PNB > PKB bo wpływy są większe od wypływów.

W Polsce jest odwrotnie PKB > PNB co jest niekorzystne dla Polski bo więcej wypływa niż wpływa.

3. Majątek Narodowy

To wszystkie dobra, do których człowiek rękę przyłożył, wszystko co zostało stworzone w danej gospodarce (droga, osada w Biskupinie, Pałac w Wilanowie itd.)

4. Bogactwo Narodowe - Społeczne

Suma majątku narodowego i bogactw naturalnych. Wszystkie dobra materialne stworzone przez człowieka i to co Bozia dała.

PNB

Deflator - przelicznik, korektor, wskaźnik zmian ogólnego poziomu cen

Aby przejść z wartości nominalnej do realnej musimy zastosować deflator.

Sposoby liczenia PNB:

• Suma wydatków na dobra finalne

• Suma wartości dodanej

• Suma wynagrodzeń czynników produkcji

Suma wydatków na dobra finalne: wartość kupionych przez konsumentów, inwestorów, państwo oraz cudzoziemców dóbr finalnych.

C - wydatki na dobra konsumpcyjne w kraju przez konsumenta

I - wydatki na krajowe dobra inwestycyjne

G - wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych, np. płace dla nauczycieli publicznych

E_xnetto - wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe zróżnicowane o poniesione wydatki na import

Suma wartości dodanej: suma rocznej produkcji wszystkich sektorów gospodarki, wartość dodana to różnica wartości produktu oraz użytych do jej wytworzenia dóbr pośrednich i dóbr kapitałowych.

Suma wynagrodzeń zatrudnionych czynników produkcji, wszystkie dochody osiągane przez właścicieli czynników produkcji w ciągu roku: płace, dochody z pracy na własny rachunek, renty gruntowe, procenty, dywidendy, czynsze z najmu.

Renta gruntowa - wynagrodzenie z dzierżawy gruntu

Renty dzielimy na:

• renta absolutna

• renta różniczkowa 1 - wynika z żyzności gleby (z klas bonifikacyjnych)

• renta różniczkowa 2 - wynika z jej urodzajności

Żyzność gleby - mamy glebę i albo coś na niej rośnie, albo nie. Klasy bonifikacyjne:

1 klasa - gleba żyzna

2 klasa - gleba brunatna

3 klasa

4 klasa

5 klasa

6 klasa - gleby górskie - najmniej żyzne

Urodzajność - wspomaganie, nakłady poniesione na wzrost wydajności

Wynagrodzeniem kapitału jest procent bankowy lub lichwiarski.

Akcje - wynagrodzenie to dywidendy

Uproszczony model ruchu okrężnego w gospodarce:

Budżet zasilamy poprzez: podatki, oprocentowanie, dochody z prywatyzacji

Budżet w formie transferów dla osób fizycznych jest przeznaczony na renty, emerytury, zasiłki, płace dla sfery nieprodukcyjnej (budżetówka).

Subwencje dla przedsiębiorstw: przestrzenne i przedmiotowe

Są to: wydatki dla konsumentów, producentów, którzy świadczą usługi na rzecz rządów na dobra publiczne.

Wydatki z budżetu w Polsce przewyższają wpływy, trzeba się wtedy posiłkować kredytami z Banku Centralnego. Występuje deficyt. Bank Centralny bierze te pieniądze z banków komercyjnych, a banki komercyjne biorą te pieniądze bezpośrednio od ludzi (występuje ruch okrężny).

Rząd nabywa kapitał na rynkach międzynarodowych (pożycza), ale musi to oddać z procentem.

PKB w cenach rynkowych - miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi (VAT, akcyza - podatki ukryte w cenie towaru)

PKB w cenach rynkowych = C + I + G

C - konsumpcje

I - inwestycje

G - wydatki państwa

PKB w cenach czynników wytwórczych - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich (jest tu liczony sam czynnik wytwórczy)

PKB w cenach czynników wytwórczych = C + J + G - Te

Te - transfer - podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

PNN - Produkt Narodowy Netto - PNN wg cen rynkowych jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji

PNN = PNB - amortyzacja

PNN to inaczej DN (Dochód Narodowy)

DNCW (Produkt Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych - Dochód Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych) - jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich, które wchodzą do PNN.

Dochód Narodowy -suma wszystkich dochodów gospodarstw domowych uzyskanych z zatrudnienia czynników wytwórczych na rynku ( ze sprzedaży czynników produkcji), dochody te przeznaczamy na konsumpcję bieżącą i oszczędności.

Dochód Narodowy wg Kamerschena - całość dochodów wypłacanych właścicielom ludzkich i fizycznych czynników wytwórczych za wykorzystanie ich w danym okresie czasu.

Dochody Osobiste (ODL) - Osobiste Dochody Ludności - wielkość wszystkich dochodów powstających w procesie produkcji po odjęciu amortyzacji , podatków bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa oraz zysków niepodzielnych tj. część zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstwa, a nie do podziału między akcjonariuszami.

Rozporządzalne dochody osobiste RDO lub dyspozycyjne dochody ludności DDL - dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie, powiększone o otrzymywane płatności transferowe, to inaczej siła nabywcza społeczeństwa, to co możemy przeznaczyć na konsumpcję i oszczędności. Wielkość ta informuje o tym ile gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.

Rachunek Dochodu Narodowego

Metody wyznaczania Dochodu Narodowego:

• SNA - metoda rachunkowości społecznej źródłem DN jest każda działalność gospodarcza czyli przynosząca dochód osobie ją wykonującej

• MPS - metoda produktu materialnego - DN jest wynikiem wyłącznie pracy produkcyjnej, praca w resorcie oświaty, kultury, zdrowia to praca nieprodukcyjna. Źródłem dochodu jest tylko sfera produkcyjna.

Podział gospodarki

Fazy podziału dochodu narodowego:

• Podział pierwotny - związany jest z rynkiem, wszędzie tam gdzie generują się zyski i tworzą się płace. Z tej fazy rynku trzeba zapłacić podatki, zasilany jest budżet i tworzona jest faza podziału wtórnego. Podział na płace i zyski. Dokonuje się w miejscu jego powstawania

• Podział wtórny - zgromadzony pieniądz w budżecie trzeba podzielić. Uczestnicy ze sfery niematerialnej, finansowanie rozwoju, np. budowa szkół.

• Podział ostatecznego wykorzystania - wyraża proces rozdziału na dwie części - akumulację i konsumpcję

WYKŁAD 3 10.04.2005r.

Funkcje podziału dochodu narodowego:

1. Funkcja zasileniowa

• warunkuje możliwość występowania pozostałych funkcji

• w skali makro oznacza zasilenie społeczeństwa w dobra niezbędne do jego funkcjonowania

• w skali mikro każdy system podziału reguluje dopływ dóbr do podmiotów oraz rodzaje kanałów dopływów do tych dóbr

• Funkcja reprodukcyjna

• podział ma wpływ na możliwość odtworzenia posiadanych czynników produkcji (akumulacja i spożycie) odtwarzanie budowli, maszyn, miejsc pracy i wszystkiego co nas otacza

• Funkcja motywacyjna

• podział wpływa na integrację lub dezintegrację społeczeństwa wobec pewnych celów gospodarowania.

• Funkcja redystrybucyjna

• może się przejawiać w formie celowo organizowanej lub spontanicznej redystrybucji. (celowe lub spontaniczne organizowanie środków pieniężnych na zabezpieczenie poszczególnych działań)

5. Funkcja bilansowa

• wyraża społeczne skutki ekonomicznych funkcji podziału, kształtowania ogólnej równowagi w gospodarce poprzez redystrybucję dochodu.

• Funkcja społeczna

• wpływa na strukturę społeczną o zdeterminowanych możliwościach awansu czy zmiany statusu społecznego

• Funkcja polityczna

• propozycje podziału dochodu narodowego mogą decydować o poparciu społecznym dla różnych partii politycznych

Struktura podziału (tworzenia ) dochodu narodowego

1. działowa - dzieli się na działy i gałęzie:

• handel

• przemysł

• usługi

• własnościowa - relacje między sektorem prywatnym a publicznym

• przestrzenna - w jakich regionach wytwarzany jest dochód narodowy

Dochód narodowy może być ujmowany jako wartość brutto i netto:

• netto - jest to suma wartości dodanej wszystkich podmiotów działających na rynku w ciągu roku

• brutto - większa od dochodu narodowego o wartość amortyzacji

Dochód Narodowy:

• to kategoria ekonomiczna o zdrowiu gospodarki

• wyznacza makroekonomiczny punkt widzenia na problemy produkcji

Dochód Narodowy wykorzystywany jest do:

• porównań międzynarodowych

• badania wzrostu gospodarczego

• określenia norm i warunków rozwoju gospodarczego oraz postępu społecznego

• oceny ładu gospodarczego

Wady dochodu narodowego: dochód narodowy nie obejmuje:

• działalności nielegalnej - im bardziej restrykcyjne prawo tym bardziej poszerza się działalność nielegalna

• produkcji nierynkowej (dobra nie przeznaczone na sprzedaż) - im biedniejsze społeczeństwo, tym więcej jest produkcji nierynkowej (sami malujemy, sami myjemy samochód, nie idziemy do restauracji tylko sami gotujemy obiad)

• transakcji narodowych

• dóbr używanych

MODEL GOSPODARKI AD - AS

(globalny popyt, globalna podaż)

Koniunktura gospodarcza - splot uwarunkowań i czynników wywierających znaczny wpływ na sytuację gospodarczą kraju, regionu czy świata.

Dobra koniunktura - rozwój gospodarki, zmiany strukturalne i równowaga ekonomiczna.

Zła koniunktura - zachwiana równowaga ogólna, spadek lub zastój produkcji, wymiany towarowej, cen, dochodu narodowego.

Podstawowym zagrożeniem w gospodarce rynkowej jest niedostateczny popyt globalny (zagregowany). Jego wzrost nazywamy poprawą koniunktury, natomiast spadek - pogorszeniem koniunktury.

POPYT ZAGREGOWANY AD

Jest to związek, funkcja lub krzywa wyrażająca zależność między ogólnym poziomem cen produktów i usług, a całkowitym popytem na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne nabywane przez gospodarstwa domowe, firmy, rząd i zagranicę (eksport netto) przy założeniach ceteris paribus.

Zależność tę zapisujemy wzorem:

AD= C + I + G + X

X - eksport netto

Zgodnie z prawem popytu - gdy ceny rosną - popyt zmniejsza się; gdy ceny maleją - popyt zwiększa się


Krzywa zagregowanego popytu AD
























P₁

P₀

P₂




Q₁ Q₀ Q₂

Pozacenowe czynniki - determinanty popytu:

1. Polityka rządu:

1. restrykcyjna polityka finansowa rządu zmniejsza dochody ludności i powoduje spadek poziomu konsumpcji (wzrost podatków, zmniejszenie transferów i wydatków rządowych - popyt maleje i odwrotnie)

2. wydatki rządu np. na zbrojenie i obniżka podatków podnoszą poziom zagregowanego popytu niezależnie od poziomu cen

2. Polityka monetarna banku centralnego - zwiększenie ogólnej podaży pieniądza przez bank centralny spowoduje wzrost dochodów ludności i wzrost popytu, niezależnie od poziomu cen

3. Sytuacja gospodarcza na świecie:

1. kursy wymiany walut sprawiają, że eksportowane dobra są tańsze lub droższe od krajowych niezależnie od istniejącego poziomu cen w gospodarce

2. wysokość dochodów klientów z zagranicy - gdy maleją, to zagregowany popyt spada, gdy rosną - rośnie.

4. Nagromadzony przez konsumentów majątek (teoria wg Piggo) - efekt bogactwa - zakłada on, że im większy majątek, tym mniejsze proporcjonalnie wydatki konsumpcyjne

5. Skłonności do konsumpcji i oszczędzania:

Y = C + S

Y - dochód

C - konsumpcja

S - oszczędności

Przeciętna skłonność do konsumpcji APC- iloraz mówiący jaka część dochodu jest konsumowana.

P_sk = C/Y (z ang. APC)

Marginalna skłonność do konsumpcji MPC - o ile wzrośnie konsumpcja przy zmianie dochodu

K_sk = ΔC/ ΔY (z ang. MPC)

(60 - 75%) - w stabilnych sytuacjach gospodarczych

ΔC - przyrost konsumpcji

Krańcowa - marginalna skłonność do oszczędzania - o ile wzrosną oszczędności przy wzroście dochodów

K_so = ΔS/ ΔY

6. Optymistyczna lub pesymistyczna wizja przyszłości - kupowanie dóbr na zapas itd.)

7. Globalne dochody konsumentów

1. Hipoteza dochodu absolutnego (wg Keynesa) jeżeli rosną dochody to rosną wydatki na dobra konsumpcyjne, ale z różną siłą. Na początku przyrastają szybciej, a później nieco wolniej.

2. Hipoteza dochodu relatywnego - wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od standardu życia otoczenia konsumenta, jeżeli rosną dochody to wzrośnie konsumpcja i gdy zmniejszą się dochody to zmniejszy się konsumpcja

3. Hipoteza dochodu permanentnego - wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od dochodów permanentnych, bierze się pod uwagę średni dochód jaki jednostka spodziewa się uzyskać w ciągu całego życia.

Zmiana zagregowanego popytu AD



















Realny dochód narodowy i produkcja

PODAŻ ZAGREGOWANA AS

Określa łączne ilości towarów i usług jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy różnych poziomach cen (przy założeniu ceteris paribus)

Ekstremalne stanowiska neoklasyczne:

• pionowa krzywa agregatowej podaży

• doskonała giętkość cen

• duża skuteczność mechanizmów rynkowych

• faktyczna produkcja na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji

• zmiana rozmiarów produkcji poprzez zmiany wielkości zasobów czynników produkcji lub zmiany efektywności ich wykorzystania.





AS






P'

P

Qp

Ekstremalna hipoteza Keynes'a

• „lepkie” mało elastyczne ceny, a w krańcowych przypadkach ceny sztywne










Zmienia się to dopiero po interwencji państwa














Depresja gospodarcza

P₁

P₀

P₂

Q₂ Q₀ Q₁

Czynniki pozacenowe przesuwania się krzywej podaży AS:

1. zmiana technologii, ilość (dostępność), ceny czynników wytwórczych

2. regulacja rządowa - koszty związane np. z ochroną środowiska

3. zwiększenie wykorzystywania pozyskiwania nowych zasobów

4. polityka monetarna:

• polityka ekspansywna - tworzy miejsca pracy i zwiększa podaż pieniądza na rynku

• polityka restrykcyjna - odwrotnie do polityki ekspansywnej

5. oczekiwania podmiotów rynkowych odnośnie skali przyszłego wzrostu cen i z tym wszystkim, co ogranicza dostęp kapitału ludzkiego, rzeczowego, naturalnego dla procesów wytwórczych

Zmiana zagregowanej podaży AS



















Realny dochód narodowy i produkcja

Równowaga w gospodarce








AS

AD

Realny dochód narodowy i produkcja

Osiągnięcie równowagi makroekonomicznej jest w rzeczywistości gospodarczej prawie niemożliwe do osiągnięcia.

Można jedynie dążyć do jej osiągnięcia lub chociaż do częściowego zrównania się zagregowanego popytu.

Równowaga makroekonomiczna - wyznacza sytuację, w której wszystkie dobra i usługi wyprodukowane przez producenta znajdą swoich nabywców przy danym poziomie cen.

Równowaga cząstkowa - obejmuje poszczególne grupy towarów, bądź rynki poszczególnych części kraju lub też są to zjawiska równowagi w różnych momentach badanego okresu.

Równowaga ogólna (globalna) :

Ze zjawiskiem równowagi ogólnej mamy do czynienia gdy w pewnym okresie, w pewnym kraju:

• część produktów ma nadwyżkę, a część niedobór, ale wartościowo te przejawy równoważą się wzajemnie

• połowa kraju „ cierpi” na nierównowagę popytową, a druga połowa na nierównowagę podażową.

• W jednej części tego okresu mamy do czynienia z nierównowagą popytową, a z drugiej jego części z nierównowagą podażową.

Równowaga idealna: to stan praktycznie nieosiągalny. Zachodzi gdy istnieją równocześnie wszystkie możliwe równowagi cząstkowe na wszystkich rynkach, w każdym momencie okresu i w każdym miejscu na ziemi.

WYKŁAD 4 24.04.2005r.


BEZROBOCIE

Popyt pracy - zgłaszają firmy, przedsiębiorstwa

Zależy to od stawki płac
















Krzywa popytu zależy od:

• interwencjonizmu państwowego i wyznaczenia płac minimalnych, wysokości zarobków wynegocjowanych przez związki zawodowe, dodatków ubezpieczeniowych, trzynastki itd.

• Od popytu na dobra i usługi wytwarzanych przez to przedsiębiorstwo

Podaż pracy - zgłaszają ją gospodarstwa domowe












































Podaż pracy jest ograniczona czynnikami demograficznymi (zasób ludzi mogących pracować na danym terenie).

Jeśli chęć podjęcia pracy przewyższa podaż na nią, to wystąpi bezrobocie, bądź zatrudnia się pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Może nastąpić emigracja siły roboczej poza miejsce zamieszkania.

Jeśli chęć podjęcia pracy jest mniejsza niż podaż na nią, to następuje odwrotna sytuacja - zatrudnianie w godzinach ponadliczbowych (byłoby to kosztowne - dodatkowe profity), występowałaby imigracja siły roboczej spoza kraju.

Nierównowaga na rynku pracy doprowadza do złych efektów.

Byłoby to odniesione do mikroskali.

MAKROSKALA







Granica krajowa siły roboczej


































Q_E - wielkość zatrudnienia zgłaszanego

P_E - średni poziom płacy realnej

E' - przy zachowaniu tego samego poziomu płacy realnej mamy ten sam poziom zatrudnienia

E' - E - bezrobocie naturalne niedopasowane do rynku pracy

E - granica krajowych zasobów siły roboczej

Bezrobocie dobrowolne - bezrobotni zatrudniliby się na stanowiskach pracy o wyższej płacy, a pracodawcy odwrotnie.

Bezrobocie - zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujący istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.

Wg międzynarodowej Organizacji Pracy - osoba bezrobotna to ta, która w tygodniu w którym przeprowadzono badania nie wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż przez godzinę.

Zasoby i strumienie na rynku pracy.






























Legenda:

1. Zwolnienie

• osoby zwolnione w ramach zwolnień grupowych

• zwolnione w trybie indywidualnym

• odchodzące dobrowolnie

• Zatrudnienie

• Ktoś przeszedł z bezrobocia do osób nie należących do siły roboczej

• Zachorował i stał się rencistą

• Brak cierpliwości

• Wiek przedemerytalny

• Emerytura

• Osoby które się uczyły przechodzą w zasób bezrobocia (uczniowie, studenci - absolwenci)

• Wiek emerytalny - idziemy na emeryturę lub rentę

• Zasilanie grona mogących pracować - 18-latek, absolwent.

Bezrobotnym jest osoba, która chce pracować i aktywnie szuka pracy, ale przy istniejącym poziomie płacy realnej nie może znaleźć zatrudnienia.

Bezrobocie można rozpatrywać w mikro i makroskali:

• Bezrobocie w skali mikro - gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem

• Bezrobocie w skali makro - jest to utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko.

Siła robocza - grupa występująca na podażowej stronie rynku pracy i obejmuje zatrudnieniem tych wszystkich, którzy aktywnie poszukują pracy.

Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia czyli okazywana w %-ach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych, a liczbą osób czynnych zawodowo.

Czynni zawodowo - grupa w wieku produkcyjnym od 18 do 65 (kobiety do 60 )roku życia - tzn także bezrobotnych.

Rodzaje bezrobocia:

I. W zależności od przyczyn rozróżnia się różne bezrobocie:

1. bezrobocie naturalne - czyli stan pełnego zatrudnienia sformułowany przez Mlitona Freedmana w 1967r. Stan naturalny bezrobocia dla gospodarki wynosi do 4% (lub do 6%) - wszyscy poszukujący pracy znajdą ją w normalnym czasie, gdyż tyle jest miejsc pracy, ile osób ją poszukuje. Jest to bezrobocie niegroźne dla gospodarki.

1. Bezrobocie frykcyjne (niedopasowanie) dotyczy ludzi młodych lub z ułomnościami fizycznymi i psychicznymi, zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innej miejscowości, osoby wracające z urlopów wychowawczych. Znajdą oni pracę, ale w czasie późniejszym - maksymalnie do 3%.

Trzeba stworzyć specjalne zakłady dla ludzi niepełnosprawnych. W efekcie końcowym osoby te znajdą zatrudnienie.

2. bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Maksymalnie do 6%. Wiąże się ono z przekwalifikowaniem pracowników.

2. bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter proco-oszczędny.

3. bezrobocie koniunkturalne - poziom popytu jest poddany stałym wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.

4. bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku spowodowanych zmiana warunków klimatycznych.

5. bezrobocie dobrowolne (szkoła neoklasyczna) - takie bezrobocie gdzie wszyscy poszukujący pracy nie akceptują rynkowych warunków pracy, sami decydują się zostać bezrobotnymi.

6. bezrobocie przymusowe - (szkoła ekonomii keynesowskiej) - jest związane z płacą minimalną ustawową wg kodeksu pracy oraz ze sztywnymi zasadami umowy o pracę i regulują one stawkę pracy, warunki zatrudnienia i inne ograniczenia (wiek, płeć, rasa)

7. bezrobocie fikcyjne - jest wtedy, gdy transfery dla bezrobotnych są na poziomie porównywalnym do poziomów minimalnych zarobków.

II. W zależności od formy występowania rozróżnia się bezrobocie:

1. bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia

2. bezrobocie średniookresowe - od 3 miesięcy do 12 miesięcy bez zatrudnienia

3. bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy.

Może przekształcić się ono w bezrobocie długotrwałe ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie. Powyżej 24 miesięcy - brak szans na zatrudnienie.

4. bezrobocie ukryte - to pewna, nieokreślona liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotni, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej przerost administracji)

5. bezrobocie rejestrowane - (jawne) to liczba osób bezrobotnych czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

Przyczyny bezrobocia:

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu (np. górnictwa)

• ograniczenie produkcji

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• brak mobilności ludzi

• brak informacji o miejscach pracy

• zmiana lokalizacji zakładu pracy

• niedopasowanie wykształcenia pracowników do potrzeb rynku

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

• wyż demograficzny

Skutki bezrobocia w mikroskali:

• psychologiczne (utrata kwalifikacji, poczucie beznadziejności, bezużyteczności)

• społeczne (alkoholizm, narkomania, prostytucja, przestępczość itp.)

• ekonomiczne (nie ma pracy, nie ma wynagrodzenia za pracę, koszty poniesione na poszukiwanie pracy)

• niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki

Skutki bezrobocia w makroskali:

• ekonomiczne

• społeczne

• psychologiczne

• wzrost ogólnej patologii już przy 6% bezrobociu

• koszty poniesione na walkę z patologią

• spadek produkcji globalnej PG

• negatywne oddziaływanie na gospodarkę

Artur Okun - PRAWO OKUNA

Każdy wzrost bezrobocia powyżej stanu naturalnego o 1% spowoduje spadek PNB w przedziale od 2-3%.


4-6% 2-3

18% - 6% = 12*2 = 24% PNB




18% - 6% = 12*3 = 36% PNB




18% - 4% = 14*2 = 28% PNB




18% - 4% = 14*3 = 42% PNB

Metody walki z bezrobociem:

1. Polityka pasywna - minimalizuje skutki bezrobocia poprzez np. zasiłki dla bezrobotnych, pomoc materialną dla najuboższych, wcześniejsze przejścia na emeryturę, łatwość w zdobywaniu świadczeń rentowych.

2. Polityka aktywna - najogólniej tworzy nowe miejsca pracy, czyli zatrudnienie, a może dotyczyć mikro jak i makroskali.

Mikroskala - przez pomoc pośrednią (ulgi, zwolnienia z podatków) pomoc bezpośrednią i subwencjonowanie środowiska.

Makroskala - najważniejsze jest aby ludzie mieli pracę, wskazuje się na zmniejszenie podatków (Keynes):

• polityka fiskalna - zwiększenie wydatków rządowych (tworzenie robót publicznych)

• polityka monetarna - banki chętniej udzielają tanich kredytów inwestycyjnych. Wtedy pracownicy mają większe możliwości inwestycji przez co PG będzie rosła.

• Polityka wymiany międzynarodowej - ochrona interesu narodowego poprzez inwestycje bezpośrednie w gospodarce oraz zwiększenie eksportu, a ograniczenie importu.

INFLACJA

Słowo inflacja pojawiło się w XIXw jako nadmierna emisja pieniadza papierowego czyli deprecjacja.

Inflacja - (łac inflatio - nagięcie, wzdymanie)

Historia inflacji:

• pojawiła się wraz z pieniądzem papierowym

• nie dostosowanie się popytu do podaży

• deprecjacja pieniądza (spadek siły nabywczej pieniądza)

• nadmierna emisja pieniądza

Inflacja - utrzymujący się przez dłuższy czas proces wzrostu cen w gospodarce narodowej, połączony z dużą utratą wartości pieniądza.

Rodzaje inflacji:

• W zależności od poziomu stopy inflacji ( czyli ze względu na natężenie) rozróżniamy inflację:

• Pełzająca (do kilku % w skali rocznej) nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych 3-5%

• Krocząca 5 - 9%

• Galopująca 10 - 99%

• Hiperinflacja >100%

• Ze względu na formy przejawiania:

• Jawna (cenowa) - występuje w krajach o gospodarce rynkowej, przejawia się np. drożeniem towaru. Ukryta - gdy gabarytowo producent dostarcza nam mniej towaru za tę samą cenę.

• Tłumiona - występuje w krajach gospodarki centralnie sterowanej, jej wzrost jest hamowany przez sztywne ceny

• Czysta - występuje gdy wszystkie dobra i usługi i ich ceny rosną tak samo w jednakowym tempie (nierealna)

• Nieoczekiwana - przejawia się niespodziewanym wzrostem cen, obniża się realna wartość długu zagranicznego pozostającego do spłaty.

• Stugflacja - występuje kiedy jednocześnie jest ograniczenie wzrostu produkcji całkowitej (PG) i ogólnego poziomu cen. Jest to zjawisko negatywne.

• Slumpflacja - występuje, kiedy mamy spadek produkcji globalnej, spadek popytu (konsumpcji) i wzrostu poziomu cen.

Przyczyny inflacji:

• inflacja popytowa - (nabywców) jest wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się także inflacją pieniężną. Występuje, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji.

• Inflacja kosztowa - (dostawców, producentów) związana jest ze zrostem kosztów wytwarzania. Pojawia się wtedy, gdy są ograniczenia w podaży jednego lub kilku zasobów oraz występuje wzrost cen na te zasoby (np. odcięcie dostaw ropy naftowej z importu z powodu wojen), ograniczenie dostaw surowców rolnych z powodu nieurodzajów, podwyżki płac nie pokryte wzrostem wydajności pracy, zbyt drogi kredyt bankowy, koszty stałe producentów, zbyt restrykcyjne przepisy bhp i p.poż.

• Inflacja strukturalna - związana ze zmianą struktury gospodarczej kraju, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarczej kraju. Zmiana struktury gospodarczej kraju pociąga za sobą koszty finansowe np. zakup nowych technologii, zatrudnianie wysoko wykwalifikowanej kadry itp.

WYKŁAD 5 05.05.2005r.

Inflacja wymaga niwelowanie.

Sposoby walki z inflacją:

1. inflacja popytowa: zbyt duża siła nabywcza pieniądza, można zabrać konsumentom pieniądze, nie indeksuje się płac, rent i emerytur. Indeksacja zarobków nie podąża za inflacją.

2. Inflacja kosztowa: nadmierny przyrost kosztów czynników wytwórczych, zniwelować problemy związane ze zbyt małą podażą czynników wytwórczych, trzeba np. szukać substytutów siły roboczej (automatyzacja, siła nabywcza z zagranicy), np. szukanie substytutów złóż ziemskich (np. sprowadzenie tańszego czynnika z zagranicy, wprowadzenie surowca zastępczego), jeżeli nie ma ka[pitału to trzeba w niego zainwestować.

3. Inflacja strukturalna: związana ze zmianą struktury przemysłowej kraju, ulgi podatkowe, preferencje, inne sposoby subwencjonowania itd.

ZALEŻNOŚĆ LUB KRZYWA PHILIPSA


















4 5 6

zależność negatywna

Zmniejszenie podaży pieniądza na rynek powoduje zwiększenie bezrobocia. (zmniejszenie subwencji, podwyższenie podatków, drogie kredyty inwestycyjne).

Zwiększenie podaży pieniądza na rynek spowoduje zmniejszenie bezrobocia.

Gdy bezrobocie maleje, to inflacja rośnie, gdy bezrobocie rośnie, to inflacja maleje.

CYKL KONIUNKTURALNY

Cykl koniunkturalny - cykl gospodarczy, który przejawia się okresowymi, względnie regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia czynników wytwórczych.

Cykl koniunkturalny - powtarzające się w określonym rytmie zmiany wielkości makroekonomicznych

Cykl koniunkturalny - sekwencja ruchów gospodarczych zwyżkowych lub zniżkowych.

Rozróżniamy dwa rodzaje cyklów:

CYKL KLASYCZNY - tradycyjny (zero interwencji państwowej)















































TREND - pokazuje charakter zmian w gospodarce, ma charakter rosnący, pozyskuje się poprzez uśrednienie wielkości makroekonomicznych.

Cykl klasyczny ma 4 fazy:

1. kryzys

2. depresja

3. ożywienie

4. rozkwit

Kryzys rozpoczyna się na szczycie i zwany jest boomem gospodarczym lub szczytem gospodarczym, pełną ekspansją. Produkcja globalna przyjmuje najwyższe wartości, również czynniki wytwórcze są najwyższe - bezrobocia brak, zatrudnienie maksymalne

Np. u rolników będzie występowała płaska sinusoida, a u producentów dóbr luksusowych mocno wychylona - amplitudy wahań bardzo duże.

Kryzys - spadek produkcji globalnej, przyrasta bezrobocie.

Wahania dochodu narodowego odbywają się wokół wznoszącej się linii trendu, będącą graficzną ilustracją długookresowego wzrostu. Powstaje przez uśrednienie największej i najmniejszej wielkości DN.

Najczęściej spotyka się gospodarkę wzrostową.

Rzadko zdarza się gospodarka stacjonarna. (rysunek poniżej)





Jest ona źle postrzegana przez ekonomistów.







Gospodarka malejąca - w czasie wojen, katastrof i in.











4 fazy cyklu koniunkturalnego:

1. Faza kryzysu - rozpoczyna się w szczycie koniunktury (boom, pełna ekspansja gospodarcza - najwyższe wartości wskaźników). Jest to faza mocno spadkowa, charakteryzująca się nadprodukcją, czyli przewagą podaży nad efektywnym popytem.

2. faza depresji - zastoju - odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom - dla koniunktury.

3. faza ożywienia - następuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej, co znajduje odbicie w DN, zatrudnieniu, wzroście cen i zysków.

4. Faza rozkwitu - dalszy wzrost wskaźników makroekonomicznych, powyżej linii trendu, tempo ich zmian słabnie. Jest najbardziej korzystna dla makrogospodarki.

Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.









Cykl nowoczesny





TREND







Górki większe niż dołki, dlatego, że wprowadzony jest czynnik makroekonomiczny - rząd, który w czasach kryzysu ten kryzys łagodzi (kredyty preferencyjne, dodatkowe stanowiska pracy) - świadomy interwencjonizm państwowy.

Protekcjonizm gospodarczy - chronienie własnego interesu ( eksport większy od importu, ochrona własnych przedsiębiorstw, własnych surowców).

Jak w świecie jest źle, to izolujmy się od świata (wg keynesistów) - bardzo dokładnie to widać na przykładzie Stanów Zjednoczonych.

Cykl nowoczesny został wprowadzony w latach 30-tych przez Keynes'a (wykorzystywany od II wojny światowej.

W cyklu nowoczesnym górki są większe niż dołki. Ma to wpływ na świadomy interwencjonizm państwowy, który ma za zadanie łagodzi ć i minimalizować koszty.

Gdy gospodarka jest w kryzysie, to otwiera się na otoczenie. Zamykanie się gospodarki w momencie kryzysów światowych jest próbą samodzielnego przetrwania. Następuje wzrost ekonomicznej roli państwa.

W cyklu nowoczesnym państwo stosuje świadomy interwencjonizm, inflacja nie przybiera dużych wielkości, jest zjawiskiem stałym, ale jest zauważalna w dwóch fazach i nie jest groźna, interwencjonizm to również świadoma wymiana gospodarcza z innymi państwami; występowanie korzyści komparatywnych wynika ze specjalizacji w danej dziedzinie jakiegoś państwa i producenci mają możliwość zaoferowania produktu, w którym są najlepsi na rynku.

Aby uniknąć złych wpływów z kryzysu w innym państwie dane państwo powinno się izolować, natomiast gdy jest dobrze powinno się integrować.

Długość cyklu koniunkturalnego

















Faza wznosząca cyklu długiego mówi, że mamy więcej lat lepszych nad gorszymi i odwrotnie.

Cykl Kitchina wynika ze zmian wielkości zapasów w gospodarce (3,5 - 4 letni)

Cykl Juglara (8 - 10 lat), przyczyn upatruje się w zjawiskach pieniężno - kredytowych, kryzys gospodarczy jest następstwem ograniczenia podaży pieniądza na rynku.

Cykl Kondratiewa - cykl długi (50 - 6- lat), przyczyn rozpatruje się w cyklach inwestycyjnych infrastruktury ekonomicznej kraju.

Cykl van EVIJKA - super długi (155 - 160 lat) jest związany z przyczynami politycznymi na świecie. Jest to raczej teoretyczny cykl.

RODZAJE CYKLI:

1. sezonowe - zmienne w ciągu roku, np. sprzedaż napojów chłodzących, lodów, sprzętu sportowego

2. cząstkowe - dot. branży, części gospodarki, często charakteryzowane dla rolnictwa, np. cykl wołowy, świński, zbożowy

3. polityczne - (wyborcze, prezydenckie) występują gdy rząd wpływa intensywnie na aktywność gospodarczą i wywołuje dodatkowe wahania. Najczęściej występuje w krajach o rozwiniętej demokracji i stabilnej sytuacji rynkowej

4. regionalne - dot. rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów kraju.

TEORIE PRZYCZYN CYKLU ROZWOJU:

1. wewnętrzne - endogeniczne - tkwią wewnątrz gospodarki, np. nierównowaga między podażą a popytem

2. zewnętrzne - egzogeniczne - poza gospodarką. Rozróżniamy tu kilka teorii:

• teoria Jevons'a - upatruje przyczyn klimatycznych - pogoda

• zmiany polityczne - polityka wpływa na ekonomię

• Schumpeter - przy wybijaniu się od dna musi być innowacja, postęp technologiczny, trzeba zainwestować

• Inwestycyjna teoria Keynesa i Kaleckiego

WSKAŹNIKI:

1.Grupa wskaźników pilotujących - pokazują poziom aktywności gospodarczej (tendencję wzrostowa lub spadkową) na kilka miesięcy przed zmianami (ceny akcji na giełdzie i stopa bezrobocia).

2.Grupa wskaźników współbieżnych - pokazują zmianę koniunktury gospodarczej w tym samym czasie, gdy jest obserwowana (wskaźnik osobistych dochodów ludności, wskaźnik produkcji przemysłowej, wskaźnik obrotów handlu).

3.Wskaźniki spóźnione - reagują ze zwłoką, pokazują tendencję wzrostu lub spadku parę miesięcy po zmianie, są stosowane do sprawdzania koniunktury gospodarczej (podstawowa stopa procentowa, koszt siły roboczej, przeciętny czas pozostawania bez pracy).

4.Kompleksowy indeks wskaźników pilotujących - jest to wynik łącznego policzenia 12 wskaźników stanu gospodarczego, wskazujący tendencję wzrostu lub spadku

• ceny akcji

• koszt siły roboczej

• wielkość zasobów pieniądza w gospodarce

• ilość wydanych zezwoleń na budowę

• ilość inwestycji rozpoczętych

• stopa bezrobocia

• wielkość zaciągniętych pożyczek i kredytów dla firm przemysłowych i handlowych, gospodarstw domowych (czyli jak ilość inwestycji jest realizowana z tych pożyczek)

WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY

Wzrost gospodarczy - powiększenie się zdolności danego kraju do produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby. Głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego są : inwestycje (powiększenie kapitału rzeczowego), postęp techniczny i doskonalenie umiejętności ludzkich.

Syntetycznym miernikiem wzrostu gospodarczego jest poziom i tempo wzrostu produktu narodowego brutto przypadającego na 1 mieszkańca.

Główne czynniki wzrostu gospodarczego to:

Dochód narodowy per kabita

Tempo wzrostu




ΔP - przyrost produkcji globalnej

ROZWÓJ SPOŁECZNO GOSPODARCZY:

• jakościowe i strukturalne (ilościowe) zmiany w gospodarce narodowej będące następstwem wzrostu gospodarczego

• obejmuje nie tylko przyrost z okresu na okres dóbr i usług finalnych, ale również to co jest związane z czynnikiem ludzkim i świadczy o zdrowiu narodu (jakość życia) np. czas wolny, możliwość jego wykorzystania, dostępność do nauki (wskaźnik skolaryzacji), kultury, służby zdrowia, średnia długość trwania życia, zachorowalność na choroby cywilizacyjne, ilość lekarzy na ilość mieszkańców, ilość osób na liczbę mieszkalną itd.

MOŻLIWY JEST WZROST GOSPODARCZY BEZ ROZWOJU, ALE NIEMOŻLIWY JEST ROZWÓJ BEZ WCZEŚNIEJSZEGO WZROSTU GOSPODARCZEGO

Przeciwieństwem rozwoju jest stagnacja lub regres gospodarczy (zastopowanie gospodarki).

Stagnacja gospodarcza - stan gospodarki, w którym przez dłuższy okres czasu produkcja, dochody podmiotów gospodarczych, nakłady inwestycyjne i obroty handlowe utrzymują się na niskim poziomie, czemu towarzyszy zazwyczaj wysokie bezrobocie.

Regres gospodarczy - cofanie się, powodujące zahamowanie rozwoju sił wytwórczych, osłabianie zmian strukturalnych, w konsekwencji opóźnienie rozwoju gospodarczego. Może doprowadzić do utraty suwerenności gospodarczo - politycznej.

Typy wzrostu gospodarczego:

1. Intensywny - wynik jakości stosowanych czynników wytwórczych (techniczne uzbrojenie pracy, doświadczenie pracowników, poziom edukacji, stan zdrowia ludności, warunki organizacyjne). Lansowany w Europie Zachodniej.

2. Ekstensywny - wynika ze zwiększenia ilości zastosowanych czynników wytwórczych, czyli duże zasoby bez szczególnych zmian w technologiach wytwarzania. Lansowany w krajach bloku wschodniego.

3. Konsumpcyjny - priorytetem jest wzrost spożycia w społeczeństwie, tempo wzrostu jest małe, wolna dynamika wzrostu. Lansowany w Europie Zachodniej.

4. Ekspansywny - priorytetem jest udział inwestycji i ograniczona konsumpcja, zahamowane tempo wzrostu płac i dochodów, lansowany jest w gospodarkach powojennych, we wczesnym stadium industrializacji (uprzemysłowienia) i w gospodarkach restrukturyzowanych

5. Równomierny - związany ze stałym tempem wzrostu poszczególnych wielkości ekonomicznych (uśredniony popyt i podaż):

• Zrównoważony - typ wzrostu równomiernego, przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych, układ modelowy, nieosiągalny.

6. Zero energetyczny - koncepcja zrodziła się w latach 70-tych, przy wzroście produkcji mamy nierównomierność wykorzystania klasycznych (konwencjonalnych źródeł energii

7. Wzrost zerowy - koncepcja Klubu Rzymskiego (specjalności z różnych dziedzin) zakłada dynamikę wzrostu zbliżoną do zera. Mówią stop wzrostowi gospodarczemu.

Cechy wzrostu gospodarczego:

1. ma przebieg cykliczny, regulowany przez mechanizmy rynkowe i interwencyjną politykę państwa

2. podlega znaczącym wpływom i naciskom opinii publicznej, która wymusza na rządach prowadzenie aktywnej polityki społeczno - gospodarczej

3. bariera ekologiczna wzrostu gospodarczego

4. globalizacja procesu wzrostu gospodarczego - umiędzynarodowienie (internacjonalizacja) współczesnego życia gospodarczego

5. duże zróżnicowanie stopy wzrostu gospodarczego w różnych fazach cyklu koniunkturalnego, wahania są duże, różnice występują także w różnych gospodarkach

Bariery wzrostu gospodarczego:

• konsumpcyjna - osiągnięty poziom konsumpcji społecznej przy danym DN wyznacza minimalną stopę konsumpcji. Jej obniżenie umożliwia co prawda wzrost stopy inwestycji, ale jednocześnie wywołuje niezadowolenie pracowników najemnych, niepokoje i konflikty społeczne, a w rezultacie spadek wydajności pracy i obniżenie tempa wzrostu DN w latach następnych

• siły roboczej - niedostosowanie struktury kwalifikacyjnej do struktury stanowisk pracy

• organizacyjne - zła organizacja pracy i produkcji

• surowcowe - niedostatek w danym kraju surowców, niezbędnych dla produkcji

• wymiany międzynarodowej - (handel zagraniczny) - występuje wówczas, gdy import niezbędny jest ograniczony możliwościami eksportowymi kraju

• technologiczne - oznacza dystans między krajami przodującymi w świecie, a słabiej rozwiniętymi z punktu widzenia techniki i technologii

• ekologiczna - przekraczanie norm ochronnych, pogarsza warunki życia ludności, wpływa na zmniejszenie tempa wzrostu DN

• odchodzenie gospodarki od wolnego rynku - problemy związane z interwencją rządu, a jednocześnie przejmowaniem przez rząd niektórych działań

• inflacyjna - nadmierna inflacja, utrzymujący się w gospodarce wysoki wskaźnik poziomu cen

Syntetycznym wskaźnikiem rozwoju gospodarczego jest wskaźnik HDI wyznaczany z 4 podstawowych wskaźników:

• przeciętne trwanie życia

• ogólny wskaźnik skolaryzacji na wszystkich poziomach nauczania

• umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstu

• wysokość PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca

WYKŁAD 6 19.06.2005r.

Rola Państwa w gospodarce

Państwo - to złożona, zróżnicowana wewnętrznie wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, ma autonomię, gdyż dysponuje władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Aby wyjść z kryzysu Keyns zaproponował, aby to państwo pomagało wyjść z kryzysu.

Państwo (zamiennie rząd) - to centralne oraz lokalne urzędy, organy administracji publicznej, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.

W sensie ekonomicznym to podmiot ekonomiczny czyli aktywny uczestnik rynku, życia gospodarczego, który swoimi decyzjami i wyborami może wpływać na zachowania innych uczestników rynku makroekonomicznego. (podmiotów na rynku)

J.Kornai zalicza państwo do tzw. Sfery regulacji

Funkcje ekonomiczne (gospodarcze) państwa:

1. Funkcja tworzenia ładu prawnego - formułuje się ją i zatwierdza w dziennikach ustaw i Kodeksach - zabezpieczenie systemu od strony instytucjonalno-prawnej, tworzenie norm prawnych regulujących zachowania podmiotów gospodarczych i instytucji. W ramach tej funkcji państwo chroni własność prywatną, określa zasady prowadzenia działalności gospodarczej, reguluje stosunki między sprzedawcami a nabywcami, pracodawcami i pracobiorcami, podmiotami krajowymi i zagranicznymi. Państwo ma zapewnić ochronę prawną. Funkcja ta ma regulować pewne zachowania na rynku, stroną podaży i popytu.

2. Funkcja alokacyjna: (alokacja - rozmieszczenie) tworzenie warunków do optymalnej alokacji rzadkich zasobów, więc chroni własność prywatną i wspiera mechanizm rynkowy. Zapotrzebowanie jest większe niż możliwość dostarczenia dobra.

3. Funkcja stabilizacyjna: w gospodarce występują zmiany aktywności gospodarczej (wielkość produkcji , zatrudnienia, cen, stopy zysku i dochodu). Zadaniem państwa jest stabilizacja życia gospodarczego a więc zapobieganie spadkowi produkcji, zatrudnienia, cen, zapobieganie bezrobociu itd..

4. Funkcja redystrybucyjna: (redystrybucja - podział) podejmowanie działań zmierzających do niwelowania zbyt dużych różnic dochodowych i majątkowych. Poprzez świadomą redystrybucję, ofiarowuje rozmaite transfery do np. starszych, chorych, niepełnosprawnych. W/w cele realizuje poprzez system podatkowy i wydatki publiczne. Niwelowanie drastycznych różnić w gospodarce, np. niwelowanie różnic pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi, co w Polsce nie jest prowadzone.

Argumenty za ekonomiczną rolą państwa:

1. konieczność zabezpieczenia systemu od strony instytucjonalno-prawnej (np. normy prawne regulujące system własności, prywatną przedsiębiorczość), stworzenie norm i przepisów prawnych regulują życie całej społeczności

2. niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce (państwo dąży do formy rynku doskonałego, walczy z monopolizacją rynku - gdy nie jest to spełnione, to państwo musi interweniować odgórnie, rządowo)

3. występowanie w gospodarce negatywnych efektów zewnętrznych (np. odpowiedzialność za tworzenie antydóbr- degradacja środowiska)

4. istnienie dóbr publicznych (nieopłacalnej dla prywatnej przedsiębiorczości a ważne dla właściwego funkcjonowania państwa np. budowanie dróg, autostrad, szpitali, szkół, domów kultury itd.)

5. istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych (np. używki) lub korzystnych (np. szczepionki, leki, książki) społeczne. Poprzez system bodźców państwo może wpływać na oczekiwane, pozytywne zachowania społeczne (np. wysokie ceny alkoholu)

6. występowanie zjawisk destabilizjących rynek (bezrobocie, inflacja, niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych), aby poprawić stan tych wartości makroekonomicznych, rząd próbuje interweniować.

7. istnienie ludzi słabszych na rynku np. starszych, chorych, w wieku poprodukcyjnym nie mogących działać samodzielnie, gdyby nie było interwencji rządowej, to występowałaby naturalna selekcja.

8. występowanie zbyt dużych różnic dochodowych i majątkowych, osłabiających motywację do pracy, sprzyjającej konfliktom i protestom np. strajki

Argumenty przeciw aktywnej roli państwa

1. pojawienie się nierównowagi na rynku poprzez interwencje państwa, np. istota cen maksymalnych i minimalnych, interwencja świadomie sprzyja nierównowadze

2. zniekształcone informacje - im większy zakres regulacji prawnych tym więcej zniekształceń w tym zakresie

3. spadek elastyczności systemu gospodarczego poprzez nadmierną biurokrację, biurokracja może znacznie opóźnić działanie podmiotów gospodarczych, spowalnia elastyczność rynku, zniekształca go

4. wysokie koszty interwencjonizmu przy małej skuteczności działania, można się zastanawiać na ile koszty na rząd, państwo przekładają się na efekty

5. osłabienie bodźców rynkowych, jeżeli jest tyle ograniczeń, to po co mam zaczynać działalność gospodarczą, nadmierne blokady

6. nie reprezentatywność państwa (rządu) - działania korupcyjne we własnym interesie rządzących, korupcja przybiera na sile, coraz większe bodźce korupcyjne, korupcja nie zna granic, na różnych szczeblach

7. ograniczenie wolności jednostki i hamowanie oddalanej inicjatywy, jeżeli rząd ingeruje to wypycha nas z rynku, bo jesteśmy zbyt słabi, aby się przebić z argumentami dóbr publicznych

Aspekt realny i regulacyjny ekonomicznej funkcji państwa w gospodarce

Sfera realna - przedsiębiorstwa, instytucje, agendy rządowe prowadzą określoną działalność np. dostarczają produktów czy usług (miarą jest np. udział sektora państwowego w produkcji kraju), rząd staje się przedsiębiorcą, dostarcza produktów lub usług na rynek.

Etatyzm - to bezpośrednia działalność gospodarcza państwa, w ramach której podmiot ten występuje w charakterze przedsiębiorcy przemysłowego, handlowego, usługowego, rolnego. Podmiot (rząd) występuje w charakterze przedsiębiorcy

Sfera regulacji - państwo wpływa na działalność innych podmiotów na rynku poprzez instytucje i normy prawne wyznaczające reguły działań (miarą jest np. ilość ustanowionych instytucji, norm, zakres regulujących działalność gospodarczą)

Zarówno do sfery realnej jak i regulacyjnej należą np. liczba agend, instytucji, przedsiębiorstw, pracowników sektora państwowego, udział wydatków państwowych PKB, PNB

Metody i narzędzia realizacji funkcji ekonomicznej państwa

1. Metoda regulacji pośrednich: kształtowanie przez państwo parametrów rachunku ekonomicznego jak : stopa %, zasady amortyzacji środków trwałych, działania polityki fiskalnej: system podatkowy, wydatki rządowe, działania polityki monetarnej poprzez bank centralny, wpływanie na podaż pieniądza

2. Metoda regulacji bezpośredniej: Ingerencja organów państwowych w różnej formie w sferze realnej działalności produkcyjnej przedsiębiorstw np. ustalenia norm emisji zanieczyszczeń, warunki BHP (PIP, PIS), lokalizacja zakładów przemysłowych, zezwolenie na działalność itd.

3. Interwencjonizm państwowy: to działania państwa skierowane do nie państwowych podmiotów działalności gospodarczej, mającej na celu zwiększenie lub osłabienie aktywności gospodarczej.

POLITYKA FISKALNA - znaczy skarbowa dotyczy finansów publicznych.

Fiskalny - inaczej skarbowy dotyczy „skarbu państwa”. Polityka ta obejmuje posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na ogólny poziom efektywności gospodarczej kraju. Polityka ta wykorzystuje podatki i wydatki budżetowe dla stabilizacji sytuacji gospodarczej. Chodzi o to, aby wspierać fazy ekspansji i rozkwitu, a minimalizować kryzys i depresję.

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzany jest na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym.

Preliminarz budżetowy - plan budżetowy na rok następny, sporządzany powinien być nie później niż do listopada.

Funkcje budżetu:

1. fiskalna - polega na gromadzeniu dochodów budżetowych - środków publicznych (podatki) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań

2. redystrybucyjna - umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego takich jak: zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych, rząd ma za zadanie zabieranie bogatym i dawanie biednym.

3. stymulacyjna - polegająca na tym iż wpływy i wydatki budżetowe kształtują życie społeczne i gospodarcze kraju

Zasady polityki budżetowej:

1. zasada rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków budżetowych musi obejmować okres jednego roku (nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym), musi być zachowana ciągłość budżetowa (jeden rok się kończy i zaczyna nastepny)

2. zasada zupełności - budżet musi obejmować wszystkie wpływy i wydatki, żadna z dziedzin działalności finansowej państwa nie może być pominięta lub wyłączona z planu budżetowego

3. zasada jedności - budżet to jedna zwarta całość w jednym zestawieniu, wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu

4. zasada jawności - budżet państwa powinien być przekazany do wiadomości publicznej (dotyczy to etapu tworzenia i uchwalania budżetu)

5. zasada równowagi budżetowej - polega na dążeniu do tego aby krążące dochody z podatków i innych źródeł napływających do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkcję i usługi finansowe przez rząd: płatności transferowych i innych wydatków budżetowych. (Polega na dążeniu do tego aby wpływy równoważyły się z wydatkami) - wydatki nie powinny być większe niż wpływy.

Rodzaje polityki fiskalnej:

• polityka ekspansywna, prorozwojowa ma na celu zwiększenie wydatków budżetowych przy utrzymaniu takich samych stawek podatkowych lub ich zmniejszaniu, jest wskazana w momencie kryzysu, ma na celu zwiększenie ilości pieniędzy u ludności, rozporządzalny dochód ludności ma wzrastać.

• polityka restrykcyjna polega na zmniejszeniu wydatków budżetowych przy zwiększeniu lub utrzymaniu takich samych stawek podatkowych, siła nabywcza ludności maleje, więcej się wpłaca a mniej dostaje


Boom gospodarczy



Deflator AS

PNB

E


PE

AD


PNB realne

PGE PG

PNB - produkt narodowy brutto

PG - produkcja globalna

AS - globalna podaż (pionowa - pełne zatrudnienie czynników wytwórczych, nie ma bezrobocia)

AD - globalny popyt

E - równowaga wielkości produkcji i poziom cen w równowadze

Ekspansja





Deflator AS podatki spadają, ale rosną wydatki i

PNB transfery, ta sytuacja jest nieuzasadniona

merytorycznie

E'



PE'

E


PE

AD'

AD




PNB realne

PGE =PGE' PG

Restrykcja




Deflator AS

PNB


spadek inflacji

E



PE

E”


PE” AD

AD”


PNB realne

PGE =PGE” PG

Depresja





Deflator

PNB

E AS



PE

AD


PNB realne

PGE PG

AS - globalna podaż (pionowa - pełne bezrobocie czynników wytwórczych)

Ekspansja






Deflator zwiększa się wzrost gospodarczy

PNB uzasadnione działanie ekspansywne

w warunkach depresji

E AS




PE=PE'

AD'

AD


PNB realne

PGE PGE' PG




Restrykcja






Deflator nieuzasadnione działanie restrykcyjne

PNB w warunkach depresji

E” E AS




PE=PE”

AD

AD”


PNB realne

PGE” PGE PG






Trend


AS

Deflator

PNB

E





PE

AD


PNB realne

PGE PG

Ekspansja







AS zwiększenie inflacji oraz

Deflator zwiększenie tempa wzrostu

PNB gospodarczego

E'




PE'


E


PE AD'

AD


PNB realne

PGE PGE' PG




Restrykcja






AS

Deflator


PNB zmniejszenie inflacji oraz

zmniejsza się tempo wzrostu

gospodarczego

E



PE


PE“ E”





AD

AD”


PNB realne

PGE” PGE PG




Przychody rządowe (budżetowe):

• podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw

• podatki bezpośrednie od zysków indywidualnych obywateli

• podatki pośrednie płacone w cenie nabywanych towarów (VAT)

• cła (importowe, eksportowe) mają na celu obronę interesów producentów krajowych, cło jest to instrument wymiany międzynarodowej, który służy praktykom protekcjonistycznym (ma chronić działalność narodową - tworzenie ceł eksportowych dla towarów, których jest w gospodarce za mało, tworzenie ceł importowych dla towarów, których w gospodarce jest za dużo)

• opłaty skarbowe - pobierane za świadczone usługi przez urzędy państwowe (znaczki skarbowe)

• oprocentowanie kapitału jednoosobowej spółki skarbu państwa (spółka akcyjna, w której pakiet kontrolny ma rząd)

Podatek - jest to przymusowe bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazywane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, miasta, gminy. Podstawą jego pobierania są przepisy prawne. Podatkiem może być każdy - osoba fizyczna i prawna.

Rodzaje podatku:

• pośrednie - to świadczenia pobierane od dokonywanego wydatku podatnika np. zakup danego produktu, z którym związana jest określona kwota podatku. Są to podatki od wydatków, podatek ukryty w cenie towaru

• bezpośrednie - to świadczenia wymierzone bezpośrednio w podatnika, podatnik ma obowiązek zapłacić podatek od dochodu

• osobiste - to podatki, gdzie na pierwszym planie znajduje się osoba podatnika: podatek dochodowy

• rzeczowe - to podatki, gdzie na pierwszym miejscu znajduje się rzecz do opodatkowania: cło, VAT, akcyza

Rodzaje podatków według kryteriów zatwierdzonych w Polsce:

1. według przedmiotu opodatkowania

• podatki przychodowe - opodatkowany jest dochód, zależą od dochodów uzyskanych bez uwzględnienia kosztów ich utrzymania (leśny, rolny), w rolnictwie najważniejsze jest położenie i użyźnienie gleby i od tego klasa bonifikacyjna, płacimy podatek w zależności od klasy gleby

• podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych

dochód= przychód - koszty uzyskania dochodu

Od dochodu płacimy podatki, od podatków przysługują nam ulgi i zwolnienia podatkowe

• podatki majątkowe są uzupełnieniem podatków dochodowych

Y(dochód)= konsumpcja+oszczędności

- od posiadanego majątku (nieruchomości, środków transportu, dywidendy itp.)

- od przyrostu majątku (od spadku i darowizn)

- od obrotu majątkiem wszelkie opłaty od czynności cywilno-prawnych (znaczki skarbowe)

• od wydatków konsumpcyjnych

- VAT od wartości dodanej - wprowadzony w 1954 roku we Francji ukryty w cenach towaru, w Polsce od 05.07.1993 roku. VAT nie osłabia aktywności gospodarczej, bo nie obowiązuje producentów, ale obciąża konsumentów

- akcyza wyższa i bardziej zróżnicowana od VATu, jest to podatek od towarów luksusowych

- podatek od gier

2. według stosunku opodatkowania, od źródła podatku:

• bezpośrednie (dochodowe, przychodowe, majątkowe)

• pośrednie (od wydatków konsumpcyjnych, ukryte w cenie towarów)

3. według podziału dochodów podatkowych (do której skarbonki wpada kasa - do państwa czy samorządów):

• państwowe - VAT, akcyza, podatek od gier, od dywidendy, oprocentowania kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa, trafiają do budżetu państwa

• samorządowe - rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu, od osiadania psów, opłaty lokalne, opłaty realizowane w formie karty podatkowej, od spadku, od darowizny, od działalności cywilno - prawnych

• wspólne - od osób fizycznych (85% państwo, 15% gmina), od osób prawnych (95% państwo, 5% gmina)

Zasady polityki podatkowej:

1. sposób płacenia podatków powinien być wygodny dla podatnika

2. koszty poboru podatków powinny być niskie

3. podatki nie powinny niszczyć ani ograniczać aktywności gospodarczej, podatki nie powinny niszczyć motywacji do zwiększania aktywności gospodarczej

4. wszyscy obywatele z góry powinni wiedzieć jakie podatki i zasady ich płacenia będą obowiązywały w roku następnym

Skale podatkowe:

- progresywna - w miarę wzrostu dochodu rosną podatki

- linearna - ta sama stawka niezależnie od dochodu

- degresywna - im większy dochód, tym mniejszy podatek













t₄



t₃



t₂




t₁


t₁ t₂ t₃ t₄ 100%

Wydatki rządowe:

1. Wydatki państwa;

• Obrona narodowa: wojsko, sądownictwo, policja, administracja itp.

2. Funkcje socjalne państwa: szkolnictwo, służba zdrowi;

3. Wyrównanie nierówności społecznych:

• Wydatki transferowe: emerytury, renty, subsydia, zasiłki dla bezrobotnych;

4. Odsetki płacone od długu wewnętrznego i zadłużenia zewnętrznego;

5. Związane z rozbudową infrastruktury technicznej kraju: mosty, zieleńce, drogi, teatry itp.

Transfer i jego rodzaje:

Transfer z łac. Przenosić, przekazywać, są to dotacje bezzwrotne od rządu dla gospodarstw domowych i firm (w zamian nic się nie oczekuje lub niewiele).

1. Transfery rządowe: subwencje udzielane niektórym budżetom lokalnym, przedsiębiorstwom państwowym lub komunalnym, osobom prywatnym.

• Przedmiotowy - urobek, węgiel

• Podmiotowe - konkretne przedsiębiorstwa

• Przestrzenne - np. specjalne strefy ekonomiczne

• Transfery instytucji ubezpieczeniowych: renty, emerytury.

• Transfery prywatne: fundacje, darowizny, stypendia.

36

PNB - n

PNB w ujęciu nominalnym -

Suma dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu roku, wyrażonych w cenach rynkowych z tego okresu

PNB - r

PNB w ujęciu realnym

Suma dóbr wytworzonych przez przedsiębiorstwo w ciągu roku, wyrażona w cenach z okresu bazowego.

Czym wyższa klasa tym wyższy podatek

Przedsiębiorstwa

Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi

Gospodarstw domowe

Reszta świata

8 - 10 lat

rozkwit

kryzys

depresja

PKB w cenach rynkowych

Exnetto

C

I

G

Podatki pośrednie minus subsydia

PKB w cenach czynników produkcji

PKB w cenach czynników produkcji

Dochody Netto z zagranicy

PNB w cenach czynników produkcji

DN w cenach czynników produkcji

Amorty- zacja

PNN

Podatki przedsiębiorstw i zyski niepodzielone

ODL - dochody osobiste ludności

Sfera materialna: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo, transport, łączność, handel, rybołustwo

Sfera niematerialna: bierze udział jedynie w redystrybucji (oświata, urzędy, resort zdrowia, )

Podatki osobiste minus transfery

RDO - DDL

RDO - rozporządzalne dochody osobiste

AD

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Realny dochód narodowy i produkcja

Zależność ujemna - negatywna

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

D

Q

Stawka płac

Krzywa o nachyleniu ujemnym

Im wyższa stawka płac, tym mniejsza chęć zatrudnienia pracowników

Im mniejsza stawka płac, tym wyższa chęć zatrudnienia pracowników

Stawka płac

Q

S

Wg nowoczesnej szkoły krzywa podaży rośnie, im wyższe jest zapotrzebowanie na pracę.

S

Q

Stawka płac

Podaż pracy

max

Krzywa o nachyleniu dodatnim

Tak mówi szkoła klasyczna - im więcej zarabiamy, tym mniej chcemy pracować.

AS

AD

E'

E

P_E

Q_E'

Q_E

Poziom płacy minimalnej 849zł/brutto

40h/tydzień

Poziom płacy realnej

18 - 60 lat - kobiety

18 - 65 lat mężczyźni

• - - - - popyt i podaż zgłaszane na rynku pracy

• _____ popyt i podaż realizowane na rynku pracy

Zasób zatrudnienia

Zasób bezrobocia

(bezrobotni zarejestrowani)

Zasób osób nie należących do siły roboczej (młodociani, osoby starsze, renciści i ci, którzy nie chcą pracować)

5

6

1

2

3

4

Stopa infl.

Stopa bezrobocia

Ta zależność to „TRADE OFF”

(coś kosztem czegoś, nic za darmo)

Rząd

Usługi czynników produkcji

Dochody czynników produkcji

Instytucje bankowe

Dobra i usługi dla gospodarstw domowych

ożywienie

rozkwit

Trend

Zmiany zachodzące w czasie

DN brutto

DN

PG

PKB-r

Recesja

Faza α

Ekspansja

Fazaβ

DN brutto

Czas (t)

Górki większe niż dołki

DN brutto

Czas (t)

Cykl Kondratiewa (długookresowy 50 - 60 lat)

Cykl Juglara (średniookresowy 8- 10 lat)

Cykl Kitchina (krótkookresowy3,5 - 4 lat)

TREND

Wpływy budżetowe

Wysokość podatków w %

max

---