Robert Juskowiak
W jaki sposób pedagodzy, nauczyciele i społeczność lokalna mogą działać
na rzecz edukacji wielokulturowej?
O tym, jak ważna jest edukacja wielokulturowa nikogo już nie trzeba przekonywać. Z przenikaniem się kultur mamy do czynienia od pradziejów. Przenikanie się kultur jest bowiem nieodzownym elementem społecznym. Zagadnienie wielokulturowości jako problem edukacyjny pojawiło się na wielką skalę w Europie po wojnie, gdy rozpoczął się napływ ludzi z biedniejszych regionów i krajów do bardziej rozwiniętych. Sytuacja ta spowodowała, że zaczęła się rozwijać edukacja międzykulturowa, która miała za zadanie poszerzanie wiedzy, budowanie zrozumienia i współpracę między przybyszami a stałymi mieszkańcami.
Należy zadać sobie pytanie czego dotyczy edukacja wielokulturowa i postarać się odpowiedzieć na nie? Edukacja wielokulturowa jest bowiem budowaniem świadomości własnego dziedzictwa kulturowego oraz zrozumienia. Każda kultura wnosi nowe wartości, w których należy poszukiwać podobieństw i analizować różnice, by komunikowanie się i funkcjonowanie w takim nowym środowisku było efektywne i z samego założenia dobre.
Edukacja wielokulturowa pozwala poznać i zrozumieć odmienności kulturowe. Uczy akceptacji, tolerancji, promuje szacunek, miedzy innymi w środowisku lokalnym, podkreśla kulturowe, etniczne, rasowe i językowe różnice. Edukacja wielokulturowa ma także za zadanie szerzenie wiedzy historycznej oraz religijnej, która wynika z wierzeń, kultury, czy konwencji danej społeczności.
Pedagodzy, nauczyciele mają bardzo ważne zadanie edukacyjne do spełnienia, bowiem wielokulturowość stała się rzeczywistością i nikogo już nie dziwi. Powstają jednak pytania. W jaki sposób budować równowagę miedzy wartościami globalnymi - wielokulturowymi a narodowymi, często lokalnymi? W jaki sposób przekazywać wiedzę i wspierać młode pokolenie w nauczaniu się wielokulturowości? W jaki sposób młodzi mogą korzystać z oferowanych im nowych wolności? W jaki sposób młodzi powinni „sprzedać” swoją kulturę i oferowane przez nią wartości w Europie czy świecie? Myślę, że bardzo ważne jest wzmacnianie własnej tożsamości kulturowej. Jest ona elementem wielokulturowości i z tego trzeba być dumnym. Ważnym elementem jest organizowanie spotkań z przedstawicielami innych kultur, wprowadzanie do nauki szkolnej programów, projektów, pakietów, które w ciekawy sposób pokazują inne kultury (np. Spotkajmy się z innymi - niech inni nie będą obcy, Pakiet edukacyjny „Romowie”, Projekt Sokrates - Historia dwóch ulic itd.). Ważnym etapem edukacji wielokulturowej jest zachęcanie młodych do czytania książek, które pozwolą im zrozumieć zagadnienie wielokulturowości. Praca z materiałami dydaktycznymi, oglądanie filmów o tej tematyce, organizowanie wyjazdów, wycieczek, które pozwolą w całym procesie kształcenia dobrze poznać problemy związane z rozpowszechnionym zjawiskiem wielokulturowości. Nie można zapomnieć o ludziach, którzy wykazali się pozytywną postawą wobec ludzi innych kultur (np. Janusz Korczak, Maksymilian Kolbe, Jan Paweł II, matka Teresa z Kalkuty, czy zmarła niedawno Irena Sendler). Poznanie historii tych konkretnych osób jest doskonałą lekcją wielokulturowości i tolerancji.
Ne rzecz edukacji wielokulturowej może działać także sama społeczność lokalna, która musi pokazać, że potrafi akceptować inne kultury, religie w swojej małej społeczności. Ważne jest zrozumienie, szacunek, akceptacja tego, co inne, nowe oraz tolerancja.
W związku z tym, że Europa, świat XXI wieku staje się, a może już jest „globalną wioską”, należy coraz więcej mówić (także w telewizji) o edukacji wielokulturowej. Jest to konieczność naszych czasów, nowej epoki. Edukacja wielokulturowa ma jeszcze jedno bardzo ważne zadanie. Musi nauczyć całe społeczeństwo, że kultury, religie innych narodów są tak samo ważne, jak ich własna. Należy więc uczyć ludzi, że nie ma podziału ponad kulturowego. A ponieważ wzorce młodzi czerpią ze starszego pokolenia, z domu, to właśnie starsi powinni pokazać, że potrafią akceptować to, co inne, odmienne. Edukacja wielokulturowa powinna się odbywać przede wszystkim poprzez partnerski dialog.
Edukacja, o której mowa ma jeszcze jedno ważne zadanie (może najważniejsze). Zapobiega bowiem wielkim tragediom, kataklizmom, które powodują ludzie, którzy nie potrafią się odnaleźć w skomplikowanej codzienności wielokulturowej. Mam tu na myśli wojny i wielkie niebezpieczeństwo XXI wieku - terroryzm.
Kierujmy się wiec wartościami pozytywnymi. Uczmy szacunku, dobroci, wyrozumiałości, akceptacji, przyjaźni. Pokazujmy młodym, że potrafimy i rozumiemy ten wielokulturowy świat - świat dialogu. Pokażmy, że tak jak inne społeczności Europy i świata, również Polacy stają się narodem, który chce i potrafi zaakceptować wielokulturowość, że potrafimy efektywnie funkcjonować w środowisku wielokulturowym, a takim jest Europa i świat naszych czasów. Negujmy na każdym kroku przejawy wszelkiej dyskryminacji, nietolerancji, braku wyrozumiałości, agresji, pogardy itp. Żyjemy w czasach otwartości na innych i dlatego konieczne jest zainteresowanie się ich bogatymi kulturami.