1.ETYKA W BIZNESIE

Materiały dydaktyczne dla studentów

Wyższej Szkoły Bankowej w Opolu

opr. dr Mariusz Opaliński

2.Spis treści

Biznes i moralność-Etyka gospodarcza-Mity związane z etyką-Poziomy badania moralnego-Normy moralne-Odpowiedzialność moralna-Modele przywództwa-Złota reguła wzajemności-Klasyczna etyka grecka-Etyka deontologiczna-Etyka utylitarystyczna-Etyka prawa naturalnego-Najważniejsze systemy etyczne-Konflikty moralne-Rozwiązywanie konfliktów-Zasada podwójnego skutku-Uczciwość i zaufanie-Sprawiedliwość -Rodzaje sprawiedliwości-Zasady sprawiedliwości dystrybutywnej-Oświecony egoizm gospodarczy-Etyczny model decyzyjny

3.Biznes i moralność

Etyka (z gr. ἦθος ethos) jest działem filozofii, który zajmuje się badaniem moralności oraz konstruowaniem systemów normatywnych, z których można wyprowadzić zasady moralne obowiązujące w różnych sytuacjach życiowych

Moralność jest dziedziną decyzji i czynów, natomiast etyka to teoretyczny namysł nad tym, co (i dlaczego akurat to) jest moralnie słuszne

Etyka to badanie, natomiast moralność jest tym, co badane

Badanie etyczne może mieć charakter opisowy (etyka deskryptywna - ustalenie tego, jak ludzie się zachowują) oraz normatywny (etyka preskryptywna - ustalenie tego, jak ludzie powinni się zachowywać)

4.Etyka gospodarcza

Ad1.problematyka etycznych wyborów dokonywanych indywidualnie przez jednostkę, przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, itp.

Ad2. zagadnienia etyczne w skali globalnej, takie jak problem dystrybucji światowego dochodu, ubóstwa, ochrony środowiska, itd.

Ad3. Etyka środowiskowa:

etyka sportu

etyka działalności politycznej

etyka biznesu

Etyka zawodowa:

- etyka prawnika

- etyka lekarska

- etyka maklera

- etyka bankowca

5.Mity związane z etyką

Etyka to zbiór nakazów dotyczących życia seksualnego człowiekaDecyzje w sprawach seksu mogą pociągać za sobą rozważania o uczciwości, trosce o innych, rozwadze itd., ale nie ma w nich nic szczególnego, gdyż to samo może dotyczyć na przykład decyzji o prowadzeniu samochodu pod wpływem alkoholu, niedostatecznej pomocy, jakiej udzielamy biednym krajom, czy naszej powszechnej obojętności w stosunku do środowiska naturalnego

Etyka do wyidealizowany system zasad moralnych, świetnie sprawdzający się w teorii, ale nigdy w praktyceBliższa prawdzie jest odwrotność tego twierdzenia: ocena etyczna, która nie sprawdza się w praktyce, musi również zawierać jakiś błąd teoretyczny, gdyż jej najistotniejszą rolą jest być przewodnikiem w praktyce

Etyka jest czymś możliwym do zrozumienia tylko w kontekście religijnymReligia może wprawdzie dostarczać dodatkowych powodów do zrobienia czegoś dobrego, jednak istnieje bardzo długa tradycja upatrywania źródła etyki w poczuciu obowiązku oraz życzliwości i współczucia dla innych. Zachowanie etyczne nie wymaga więc wiary w istnienie nieba i piekła

Działanie etyczne to takie, które stanowczo zabrania bogacenia sięIstnieją takie rodzaje ubóstwa, w których nie ma niczego wzniosłego moralnie. Bieda może stanowić konsekwencję braku zapobiegliwości lub być skutkiem nadużywania alkoholu, zawinionych braków w wykształceniu, itp.

Postępowanie etyczne oznacza pełen poświęcenia ogrom cierpienia w służbie wzniosłych idei i górnolotnych celówW rzeczywistości można wskazać mnóstwo sytuacji, w których dochodzi do ogromu cierpienia pozbawionego jakichkolwiek moralnych treści, jak przypadkowy wypadek samochodowy, czy zwykły ból zęba

Kierowanie się moralnością to pokonywanie dzień po dniu gigantycznych przeciwności wbrew wszystkim i wszystkiemuTak naprawdę postępowanie etyczne może dawać dużo satysfakcji osobistej i zawodowej, wynikającej z poczucia dobrze spełnionego obowiązku. Nie ma też powodu sądzić, że najbardziej moralne jest akurat to, z czym nikt się nie zgadza, przeciwnie: przyjęcie rozwiązań łatwych i przyjemnych, gdy tylko takie są dostępne w danej sytuacji, zwiększa prawdopodobieństwo, że faktycznie zostaną one zastosowane w praktyce

Etyka to zbiór nakazów dotyczących życia seksualnego człowiekaDecyzje w sprawach seksu mogą pociągać za sobą rozważania o uczciwości, trosce o innych, rozwadze itd., ale nie ma w nich nic szczególnego, gdyż to samo może dotyczyć na przykład decyzji o prowadzeniu samochodu pod wpływem alkoholu, niedostatecznej pomocy, jakiej udzielamy biednym krajom, czy naszej powszechnej obojętności w stosunku do środowiska naturalnego

Etyka do wyidealizowany system zasad moralnych, świetnie sprawdzający się w teorii, ale nigdy w praktyceBliższa prawdzie jest odwrotność tego twierdzenia: ocena etyczna, która nie sprawdza się w praktyce, musi również zawierać jakiś błąd teoretyczny, gdyż jej najistotniejszą rolą jest być przewodnikiem w praktyce

Etyka jest czymś możliwym do zrozumienia tylko w kontekście religijnymReligia może wprawdzie dostarczać dodatkowych powodów do zrobienia czegoś dobrego, jednak istnieje bardzo długa tradycja upatrywania źródła etyki w poczuciu obowiązku oraz życzliwości i współczucia dla innych. Zachowanie etyczne nie wymaga więc wiary w istnienie nieba i piekła

6.Poziomy badania moralnego

Etyka deskryptywna (opisowa) - opisuje rzeczywiste zachowania ludzkie w sferze moralności

Etyka preskryptywna (normatywna) - formułuje uogólnienia dotyczące tego, jak ludzie zachowywać się powinni

Metaetyka - zajmuje się badaniem twierdzeń etycznych pod względem poprawności logicznej i metodologicznej

7.Normy moralne

Słuszny sposób postępowania, regulujący zasady współżycia między ludźmi

Normy moralne łagodzą konflikty międzyludzkie i społeczne

Normy moralne nie wymagają zewnętrznego uzasadnienia

Z norm moralnych wynikają określone powinności

RODZAJE NORM :

Kategoryczne - hipotetyczne Bezwzględne- względne

Tetyczne - teleologiczne Klasowe- elementarne

8.Odpowiedzialność moralna

Odpowiedzialność polega na zdolności sprawcy danego czynu do poniesienia konsekwencji własnego postępowania

Oznacza wzięcie na siebie zarówno dobrych jak i złych skutków działania

Odpowiedzialność moralna ponoszona jest niezależnie od woli działającego, ponieważ wynika z ciążących na nim zobowiązań

Warunki konieczne dla istnienia odpowiedzialności to świadomość i wolność

9.Modele przywództwa

Kierowanie niemoralne	Kierowanie amoralne	Kierowanie moralne
Decyzje i zachowania ludzi biznesu postrzegane są jako z natury niemoralne. Menedżerowie aktywnie i celowo podejmują nieetyczne, motywowani samolubną chęcią do maksymalizacji swoich zysków	Rozmyślne odrzucenie odpowiedzialności moralnej za podejmowane działania, mimo świadomości jej obiektywnego istnienia. Wynika z przekonania, że działalność gospodarcza znajduje się poza sferą osądów moralnych. Inne zasady obowiązują w biznesie, a inne w życiu prywatnym	W kierowaniu moralnym istotna w dążeniu do zysku jest nie tylko litera prawa, ale jego duch, czyli uczciwość i poczucie sprawiedliwości. Zarządzanie moralne oznacza ustalenie wyższych standardów moralnych, niż minima etyczne, wyznaczone przez prawo
Główna zasada: Cel uświęca środki Pierwszy milion trzeba ukraść (John D. Rockefeller)	Główna zasada: Społeczna odpowiedzialność biznesu to generowanie zysków (Milton Friedman	Główna zasada: Moralna odpowiedzialność powstaje wszędzie tam, gdzie funkcjonuje choćby tylko dwuosobowa firma (Lidia Zbiegień-Maciąg)

10.Złota reguła wzajemności

Ujęcie negatywne

Zakaz czynienia tego, czego skutki dla innych mogłyby zostać ocenione jako niekorzystne, gdyby doznał ich sprawca czynu Zasada: Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe

Ujęcie pozytywne

Nakaz czynienia tego, czego skutki mogłyby zostać ocenione jako korzystne, gdyby doznał ich sprawca czynu Zasada: Czyń innym tak, jak chciałbyś, aby czyniono tobie

Złota reguła wzajemności ma bardzo długą tradycję. W Starym Testamencie ojciec udziela Tobiaszowi rady: „Czym sam się brzydzisz, tego nie czyń nikomu”. Tales z Miletu na pytanie, jak należy kierować własnym postępowaniem, odpowiadał: „Nie czyńmy tego, co ganimy u innych”. Pittakos z Mityleny radził: „Nie czyńmy tego, co nas gniewa u innych”. Herodot pouczał: „Nie czyńmy tego, z czego czynimy zarzuty bliźnim”. W literaturze konfucjańskiej złota reguła przybiera postać: „Nie czyń innym tego, czego nie chciałbyś, by inni czynili tobie”, natomiast w hinduizmie: „Nie sprawiaj swoim sąsiadom niczego, czego nie chciałbyś cierpieć z ich strony”.

Najsłynniejsze sformułowanie złotej reguły w wersji pozytywnej pada w Kazaniu na Górze, gdy Chrystus naucza: „Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili i wy im czyńcie”. Powtarza ją Mahomet w Koranie. Buddyzm głosi: „Okazuj innym taką samą miłość, dobro i miłosierdzie, jakie życzyłbyś sobie od nich otrzymywać.

11.Klasyczna etyka grecka

Etyka klasyczna jest określana mianem etyki cnoty

Cnota to indywidualna prawość charakteru, oznaczająca dyspozycję do dobrego postępowania

Prawego postępowania można się nauczyć (Sokrates) choć nie jest to wiedza powszechnie dostępna (Platon)

Główne cnoty to roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo

Zdaniem Arystotelesa, najważniejszą z cnót jest umiar, gdyż pozwala człowiekowi kroczyć drogą złotego środka między skrajnościami, jakimi są wady nadmiaru i niedostatku

Etyka klasyczna zajmuje się również zagadnieniem ludzkiego szczęścia

Szczęście rozumiane jest jako postępowanie w cnocie (Sokrates), dążenie do urzeczywistnienia idei dobra (Platon), umiejętność czerpania radości z drobnych przyjemności dnia codziennego (Arystoteles), życie wypełnione przez przyjemności oraz wolne od bólu (Epikur) lub stan introwertycznego wycofania, pozwalający zachować doskonałą obojętność i samowystarczalność (etyka stoicka)

12.Etyka deontologiczna

Jest to etyka obowiązku (gr. δέον, déon - obowiązek)

Etyka deontologiczna dąży do ustalenia zasad bezwzględnie obowiązujących z mocą prawa przyrody

Czyn jest moralnie słuszny, gdy jego spełnienie wynika tylko i wyłącznie z poczucia obowiązku, niezależnie od okoliczności (morderca ścigający ofiarę ma bezwzględne prawo poznać miejsce jej pobytu)

Obowiązek prima facie to zobowiązanie „na pierwszy rzut oka”, które powinno ustąpić przed obowiązkiem wyższego rzędu

Ustalona w ten sposób hierarchia pozwala na rozstrzyganie konfliktów moralnych

Podstawowa lista obowiązków obejmuje rozwijanie posiadanych talentów, unikanie składania nieuczciwych obietnic oraz poszanowanie godności i wolności innych ludzi

IMPERATYW KATEGORYCZNY

Człowieczeństwa tak w sobie, jak i w drugim używaj zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka

-Postępuj tylko według takiej maksymy, która mogłaby się stać powszechnie obowiązującym prawem

-Postępuj według maksymy, której zastosowanie nie prowadzi do sprzeczności z ogólnymi zasadami dziedziny

13.Etyka utylitarystyczna

Postępowanie etycznie właściwe polega na maksymalizowaniu dobra oraz minimalizowaniu zła

Dobrem w ujęciu utylitarystów jest przyjemność, natomiast złem - ból

Moralnie istotne są przede wszystkim skutki działania, a nie dobre intencje, motywy, nawet jeśli niemożliwe jest przewidzenie wszystkich konsekwencji dzisiejszych decyzji „po wsze czasy”

Utylitaryzm określa się mianem etyki wolnego rynku, ponieważ jego zasady opierają się na analizie stosunku uzyskanych korzyści do poniesionych kosztów

Późniejsi utylitaryści kładą nacisk na rozkład zysków i strat, a nie tylko ich sumę netto

Ustalenie tego, co jest moralnie słuszne, odbywa się na podstawie testu utylitarystycznego, określanego mianem rachunku hedonistycznego

14.Etyka prawa naturalnego

Ponad zwykłym ludzkim prawem istnieje jakiś obiektywny porządek moralny, „prawo naturalne”, które wyznacza granice władzy rządzących

Prawom rządów - które postępując niesprawiedliwie gwałcą ten moralny porządek - można, a w skrajnych przypadkach trzeba, być nieposłusznym

Stopniowo idea prawa naturalnego splatała się z teorią umowy społecznej między rządzącymi a rządzonymi, w myśl której rządzący są zobowiązani do rządzenia w granicach prawa naturalnego, a rządzeni - do posłuszeństwa rządzącym, gdy ci kierują się prawem naturalnym

Zasadniczą wadą prawa naturalnego jest konieczność odwołania się do zewnętrznej racji, którą zazwyczaj jest boski nakaz lub umowa społeczna

Współcześnie prawa naturalne są utożsamiane z prawami człowieka, które przysługują każdej istocie ludzkiej dlatego, że jest człowiekiem, bez konieczności spełnienia żadnych dodatkowych warunków

15.Najważniejsze systemy etyczne

KLASYCZNA

ETYKA GRECKA:

Cnota jako sztuka prawego postępowania, której można się nauczyć

Szczęście jako cel ludzkich dążeń, osiągany przez postępowanie z umiarem, dążenie do przyjemności lub stoicką obojętność

ETYKA

DEONTOLOGICZNA

Etyka zasad moralnych

Istotne są motywy postępowania

Moralnie słuszne jest wyłącznie działanie z poczucia obowiązku

Zobowiązania podlegają hierarchizacji

UTYLITARYZM

Etyka oceny skutków postępowania

Istotne są konsekwencje podejmowanych działań

Moralnie słuszne jest to, co przynosi więcej szczęścia, niż cierpienia

ETYKA

UPRAWNIEŃ

Prawo naturalne stoi ponad ludzkim porządkiem rzeczy

Wartością kluczową jest przestrzeganie praw człowieka do życia, decydowania o własnym losie, edukacji, bezpieczeństwa socjalnego i własnośc

16.Konflikty moralne

Konflikty moralne mogą mieć postać problemów - gdy każde wybrane rozwiązanie będzie dobre - oraz dylematów - gdy sytuacja zmusza do wyboru „mniejszego zła”

Przyczyna konfliktów moralnych tkwi w niezupełności systemów etycznych, niepodzielności wartości oraz jednoczesności istnienia wielu różnych zobowiązań, wynikających z kolizji pełnionych ról społecznych

Rozwiązywaniu konfliktów moralnych służy unikanie sytuacji kolizyjnych, ustalenie hierarchii zobowiązań, bądź stosowanie zasady podwójnego skutku

Skomplikowane konflikty moralne można rozwiązać badając sytuację z punktu widzenia istniejących obowiązków, możliwej do uzyskania w danych okolicznościach użyteczności oraz przestrzegania praw człowieka

17.Rozwiązywanie konfliktów

Obowiązek	Użyteczność	Prawa człowieka
Ustalenie motywów podejmowanego działania oraz ocena ich wartości moralnej Zastosowanie testu uniwersalizacji motywów W przypadku konfliktu należy dokonać hierarchizacji powinności	Konsekwencjalistyczna ocena użyteczności skutków podejmowanych działań Uprzywilejowanie grup najbardziej upośledzonych społecznie Sprawiedliwy rozkład potencjalnych korzyści i szkód	Test szacunku dla osoby w celu ustalenia podstawowych praw moralnych Hierarchizacja praw w przypadku konfliktu Ustalenie specyficznych praw, wynikających z pełnionej roli społecznej

18.Zasada podwójnego skutku

Podejmowane działanie musi być z natury dobre lub przynajmniej moralnie obojętne

Dobre skutki nie mogą wynikać ze złych motywów działania

Zły skutek nie jest zamierzonym, lecz jedynie tolerowanym celem działania

Skutki pozytywne muszą wyraźnie przeważać nad negatywnymi

19.Uczciwość i zaufanie

Przestrzeganie powszechnie uznanych norm moralnych

Rzetelność w wypełnianiu podjętych zobowiązań, zarówno na piśmie, jak i ustnie

Uczciwość wyznacza minimalne standardy zaufania, bez którego nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej i jakiejkolwiek innej

Zaufanie jest mechanizmem społecznym, opierającym się na przekonaniu, że innych członków społeczności charakteryzuje skłonność do kooperacji, opartej na zestawie wspólnie wyznawanych norm

Pewna miara zaufania musi istnieć nawet wśród złodziei (Platon)

20.Sprawiedliwość

Arystoteles:Sprawiedliwość to przede wszystkim sztuka podziału korzyści, proporcjonalnego do nakładu kosztów lub wkładu w ich wypracowanie

Adam Smith: Poczucie sprawiedliwości to umiejętność naturalnego powstrzymywani się przed wyrządzaniem krzywdy bliźniemu

David Hume:Sztuczna cnota, stworzona przez rozum dla wspólnego dobra całej ludzkości, przynosząca wzajemne korzyści

Sprawiedliwość społeczna Organizacja systemu ekonomicznego, umożliwiająca zachowanie względnie równego dostępu do podstawowych dóbr materialnych dla wszystkich członków społeczności, albo przynajmniej gwarantująca w miarę równe szanse uzyskania dostępu do dóbr, który umożliwia godne życie, oraz brak grup społecznych zepchniętych na margines nędzy i pozbawionych realnych szans na poprawę swojej sytuacji (zob. teoria Rawlsa i Nielsena)

21.Rodzaje sprawiedliwości

Robert Nozick Kai Nielsen

prawo do zadośćuczynienia

za doznane krzywdy

-prawo do osądzenia własnej sprawy zgodnie z obowiązującymi regułami formalnymi

-sprawiedliwość „odpłaty” czyn dobiega końca, gdy sprawca odczuje na własnej skórze jego konsekwencje

22.Zasady sprawiedliwości dystrybutywnej

Liberalizm

Egalitaryzm

Robert Nozick	John Rawls	Kai Nielsen
Osoba, która nabywa własność zgodnie z zasadą sprawiedliwości w nabywaniu, jest uprawniona do tej własności. Osoba, która zgodnie z zasadą sprawiedliwości w przekazywaniu nabywa własność od kogoś innego, kto jest uprawniony do jej posiadania, jest uprawniona do tej własności. Nikt nie jest uprawniony do własności, jeśli w jej posiadanie wszedł w sposób inny, niż zgodnie z zasadami sprawiedliwości w nabywaniu oraz przekazywaniu własności.	Każda osoba powinna mieć równe uprawnienie do najbardziej szerokiego, pełnego systemu równych, podstawowych wolności, dających się pogodzie z analogicznym systemem wolności pozostałych. Społeczne i ekonomiczne nierówności powinny być zorganizowane w taki sposób, aby jednocześnie zapewniały: a) największą korzyść najmniej uprzywilejowanym w sposób dający się pogodzić z zasadą oszczędzania; b) dostęp do stanowisk i pozycji dla wszystkich, na zasadzie uczciwej równości szans.	Każda osoba powinna mieć równy dostęp do najbardziej rozległego systemu równych podstawowych wolności i szans - włączając w to równe szansę satysfakcjonującej pracy, samookreślenia oraz udziału w życiu politycznym i ekonomicznym - co da się pogodzić z podobnym traktowaniem pozostałych. Po odłożeniu środków na realizację wspólnych, społecznych celów oraz kapitału koniecznego do utrzymania zdolności produkcyjnej społeczeństwa, przychód i bogactwo zostaną tak podzielone, by każda osoba miała prawo do równej części.

23.Oświecony egoizm gospodarczy

PRZEWAGA ZYSKÓW NAD STRATAMI

EFEKT WYGRANY-WYGRANY

24.Oświecony egoizm gospodarczy

Egoizm etyczny to kierowanie się własnym interesem jako motywem podejmowanych działań. Egoizm oświecony nie pociąga za sobą konieczności ignorowania potrzeb innych. W działalności gospodarczej oznacza dążenie do realizacji własnego dobra tak długo, jak długo wszyscy pozostali uczestnicy wymiany rynkowej mogą zachowywać się dokładnie w ten sam sposób, co umożliwia zachowanie niezbędnej równowagi

Będące przedmiotem decyzji zagadnienie należy poddać analizie z punktu widzenia oświeconego interesu własnego. Czy obrona interesu własnego respektuje jednocześnie interesy innych? Czy inni mogą równoprawnie forsować swoje własne interesy w danej sytuacji?

Należy określić wszystkie grupy interesu, zaangażowane w sprawę, nie tylko bezpośrednio, lecz także znajdujące się na zewnątrz transakcji. Na szczególną uwagę zasługują tutaj klienci, ponieważ nawet jeśli nie będą bezpośrednio stroną zainteresowaną w tej sprawie, to od ich reakcji zależy w znacznej mierze przetrwanie firmy

Przed wyznaczeniem sposobu postępowania należy przeprowadzić bezstronne rozumowanie w sprawie minimalnych praw, które wszystkie negocjujące strony powinny przyznać zewnętrznym grupom interesu. Można to osiągnąć, stawiając się w sytuacji członków grup interesu. Określenie wszystkich korzyści i szkody, możliwe do osiągnięcia i wyrządzenia zarówno obecnie, jak i w przewidywalnej przyszłości powinno opierać się na wszelkich dostępnych informacjach

Po wyważeniu bezpośrednich skutków projektowanej decyzji, należy sporządzić bilans zysków i strat, biorąc pod uwagę takie sprawy, jak poziom ogólnego dobrobytu. Gdy korzyści przeważają nad stratami, postępowanie można uznać za moralnie dopuszczalne, w przeciwnym wypadku decyzja prawdopodobnie jest nieetyczna.

25.Etyczny model decyzyjny

Maksymalizacja

długoterminowej wartości właścicielskiej

- wynagradzanie proporcjonalne do wkładów

- awansowanie w uznaniu zasług

- umowa z oferentem

który proponuje najlepsze warunki

Sprawiedliwość dystrybutywna Zwykła przyzwoitość

bezstronność i uczciwość -prawdomówność, honorowanie warunków zawartych umów -

unikanie kłamstwa, oszustwa, kradzieży, wymuszenia, itp. -

26.Testowanie decyzji w praktyce

Test zdrowego rozsądkuZazwyczaj unikamy podejmowania decyzji, które z gruntu wydają nam się pozbawione sensu. Przynajmniej na ogół…

Test najlepszej stronyWiększość ludzi samych siebie postrzega w możliwie najlepszym świetle. Test polega na sprawdzeniu, czy podejmowana decyzja jest w stanie wytrzymać zderzenie z tym wizerunkiem

Test słonecznyNależy sobie wyobrazić, że decyzja jest nowinką z pierwszych stron gazet, która nazajutrz stanie się powszechnie znana. Istotą testu jest postawienie sobie pytania, co pomyślą o nas znajomi i rodzina, gdyby dowiedzieli się o tym, co zrobiliśmy

Test wentylacjiPomysłem na rozwiązanie problemu należy podzielić się ze współpracownikami, aby skonfrontować ich zdanie z własnym poglądem na sprawę

Test oczyszczeniaJest to w zasadzie unik, polegający na uzyskaniu potwierdzenia słuszności podejmowanej decyzji ze strony kierownictwa firmy, przedstawiciela działu rachunkowości, radcy prawnego, itp.

27.Korupcja

Korupcja to podejmowany z interesownych motywów ukryty kontrakt między korumpującymi i korumpowanymi, będący albo wyraźnym przekroczeniem obowiązujących norm (moralnych, prawnych, zwyczajowych), albo wykorzystaniem luk prawnych, w wyniku czego jego podmioty osiągają kosztem innych nadzwyczajne, niezasłużone korzyści i wywierają przez to na nich nacisk, skłaniający do naśladownictwa

Korupcja wymaga zawsze zgody dwóch stron zawierających umowę, na mocy której strona korumpowana zobowiązuje się w zamian za określoną gratyfikację dokonać pewnego rodzaju nadużycia poprzez przekroczenie norm prawnych, etycznych, regulaminu służbowego, umowy sformalizowanej bądź ustnej, niedotrzymania zobowiązań

Korupcja bierna dotyczy osób, które pomijając legalne procedury, dążą do zapewnienia sobie określonych korzyści kosztem innych osób.

Korupcja czynna narusza zasadę równości szans oraz - konsekwentnie - zasady uczciwej konkurencji.

28.Protekcja

Protekcja polega na traktowaniu wybranych osób na innych, lepszych zasadach, niż pozostałych, przez co narusza zasadę formalnej równości szans

Płatna protekcja = korupcja

Nieodpłatna protekcja może przybierać postać przysługi za przysługę (polegającej na świadczeniu sobie nawzajem usług wynikających z możliwości, jakie stwarzają zajmowane stanowisko, pozycja społeczna, pełnione funkcje itd.) albo często spotykanej formy określanej potocznie jako „działanie przez znajomości”

Protekcja udzielana członkom rodziny określana jest mianem nepotyzmu i w praktyce oznacza zazwyczaj blokowanie dróg awansu dla pozostałych pracowników

O nepotyzmie jako zjawisku patologicznym (w odniesieniu do całości życia społecznego) możemy mówić wtedy, kiedy dotyczy on powoływania na stanowiska publiczne

W odniesieniu do takiej sytuacji formułowane są dwa zarzuty:1) traktowania w sposób uprzywilejowany niektórych osób,2) tworzenia nad nimi tzw. „parasola ochronnego”, utrudniającego kontrolowanie podejmowanych czynności związanych z wykonywaniem powierzonych im wbrew zasadzie zaufania publicznego zadań

29.Szara strefa

Szara strefa to obszar praktyki gospodarczej, w którym firmy funkcjonujące na granicy prawa, pozorując legalne działania, wykorzystują nadarzające się okazje do niewywiązywania się z finansowych zobowiązań wobec państwa poprzez zachowanie pozorów legalności

Najbardziej rozpowszechnionymi przykładami zjawisk należących do tzw. szarej strefy są oszustwa podatkowe, przestępstwa celne, szara strefa rynku pracy, nadużycia (wyłudzenia) wobec zakładów ubezpieczeń (dotyczące obowiązkowych ubezpieczeń pracowniczych)

Powstawaniu szarej strefy zdecydowanie sprzyjają różnego rodzaju państwowe reglamentacje dostępu do rynku, jak akcyzy, koncesje, licencje, itp.

Ważną przyczyną powstawania szarej strefy na rynku pracy jest wysoka stopa bezrobocia oraz chęć ograniczenia kosztów zatrudnienia ze szkodą dla pracowników przez przyjmowanie do pracy „na czarno”, za minimalną stawkę wynagrodzenia, lub na podstawie umowy o dzieło albo zlecenia, gdy wykonywane są identyczne zadania, jak w przypadku umowy o pracę

30.Corporate Social Responsibility

Społeczna odpowiedzialność firmy oznacza podjęcie pewnego zakresu zobowiązań dodatkowych, wykraczających poza podstawowe normy prawne oraz zasady współżycia społecznego

Zakres społecznej odpowiedzialności uzależniony jest od obszaru aktywności rynkowej firmy oraz struktury jej społecznego otoczenia

Podstawowe grupy społecznego otoczenia firmy to jej zarząd, pracownicy, klienci, dostawcy, różnego rodzaju instytucje, społeczność lokalna oraz środowisko naturalne

Zarządzanie społecznym otoczeniem obejmuje identyfikację grup interesariuszy oraz neutralizację potencjału konfliktowego wszędzie tam, gdize jest to możliwe i uzasadnione

CSR obejmuje cztery podstawowe płaszczyzny odpowiedzialności: prawną, ekonomiczną, etyczną oraz filantropijną

Społeczne naciski, dotyczące poniesienia oczekiwanej odpowiedzialności, sprawiają, że spełnienie uzasadnionych postulatów otoczenia leży w interesie ekonomicznym organizacji

31.Etyka pracy

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka mówi o prawie do swobody wyboru pracy oraz jej odpowiednich i zadowalających warunków

Realizacja prawa do pracy posadowiona jest na zapisach konstytucyjnych, mówiących zarówno o wolności wyboru zatrudnienia, jak i równości wynagrodzenia za tę samą pracę, niezależnie od tego, czy jest ona wykonywana przez mężczyznę, czy kobietę [art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej]

Zadaniem władzy publicznej jest prowadzenie polityki, zmierzającej do pełnego i produktywnego zatrudnienia poprzez wdrażanie programów zwalczania bezrobocia

Gros zatrudnionych nadal jedynie „chodzi do pracy”, w której trzeba spędzić określoną ilość czasu, aby pozyskać środki na utrzymanie

W sytuacji deficytu miejsc pracy należy dążyć do jej sprawiedliwej dystrybucji, ograniczającej sytuacje zatrudnienia na kilku etatach, przy jednoczesnym wzroście bezrobocia

Postulatem sprawiedliwości dystrybutywnej jest zapewnienie równego dostępu do stanowisk pracy, osiąganych w drodze otwartego naboru, a nie dzięki „kapitałowi relacyjnemu”, czyli układom, plecom i znajomościom

32.Sprawiedliwa płaca

Wynagrodzenie za pracę powinno być proporcjonalne do jej nakładu oraz wystarczać na pokrycie potrzeb życiowych, w przeciwnym wypadku zatrudnienie staje się ukrytą formą niewolnictwa

Należy bezwzględnie pamiętać, że zatrudnia się całego człowieka, a nie tylko „ręce do pracy” (Peter Drucker)

Wynagrodzenie powinno składać się z części stałej, umożliwiającej pokrycie podstawowych potrzeb, oraz uznaniowej (za wykonane zadania w postaci premii i dodatków), i motywacyjnej, stanowiącej bodziec do zaangażowania w należyte i rzetelne wykonywanie powierzonych zadań

Sprawiedliwe wynagradzanie oznacza również uregulowanie wszystkich zobowiązań, będących pochodną płacy, jak składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne oraz uposażenie emerytalne

Nowoczesne przedsiębiorstwo powinno zadbać o zaspokojenie potrzeb pracownika na każdym poziomie

Piramida potrzeb Masłowa

33.Whistleblowing

Bicie na alarm polega na podawaniu do wiadomości publicznej informacji o nieprawidłowym funkcjonowaniu organizacji

Alarmistę od donosiciela odróżnia działanie jawne i otwarte, co naraża go na ryzyko poważnych konsekwencji osobistych i zawodowych

Motywacją publicznego prania brudów jest zawsze wyższe dobro społeczne, a nie pobudki osobiste (wywołane np. chęcią zemsty z powodu utraty pracy)

W Polsce zjawisko whistleblowingu kojarzone jest na ogół negatywnie z kolaboracją i współpracą z tajnymi służbami

Pranie brudów jest dozwolone pod warunkiem wyczerpania wszystkich innych możliwości wewnątrz organizacji

Działania alarmisty powinny być proporcjonalne do zaistniałych okoliczności, a także uwzględniać potencjalne konsekwencje dla zakładu pracy oraz współpracowników

Whistleblowing jest działaniem moralnie dopuszczalnym, a nie etycznym obowiązkiem

34.Etyczne aspekty reklamowania produktów

Reklama społeczna Funkcje reklamy

Informacyjna Perswazyjna Etyczna Nieetyczna

35.Pozytywne zasady konkurencji gospodarczej

Zasada niezależnej inicjatywy	firmy konkurujące ze sobą mają występować jako niezależne jednostki, wyłącznie we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Firmy powinny podejmować decyzje niezależnie od siebie, orientując się na nabywców i ich potrzeby, a nie na inne firmy. Każdy podmiot powinien kierować się własnymi celami, nie skupiając swojej uwagi i sił na zwalczaniu konkurentów
Zasada działań konstruktywnych	obowiązek działania w najlepszy z możliwych sposobów, tak jak tylko stać na to daną osobę czy firmę. Podobnie jak zasada niezależnej inicjatywy, tak i zasada działań konstrukcyjnych kieruje się postulatem przedsiębiorczości, innowacyjności, kreatywnego podejścia do działań ekonomicznych
Zasada formalnej równości	szanse w konkurencji ekonomicznej po-winny być takie same dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Wprawdzie realne szansę konkurowania są różne ze względu na dysproporcje występujące pomiędzy poszczególnymi podmiotami w posiadanym doświadczeniu w prowadzeniu interesów, zasobach produkcyjnych i możliwościach ich powiększania, indywidualnych zdolnościach i możliwościach, to korzystanie ze swojej przewagi nie jest niemoralne, jeśli nie narusza formalnej równości szans
Zasada poszanowania podmiotów zewnętrznych	moralne są tylko takie działania konkurencyjne, które nie naruszają godności klientów lub konkurentów oraz ich podstawowych praw. Chodzi tu o regulację sposobów uzyskiwania zamówień, posługiwania się promocją i reklamą
Zasada poszanowania reguł	działania podmiotów powinny być zgodne z wszelkimi ogólnie przyjętymi normami moralnymi oraz obowiązującym prawem

36.Kodeksy etyczne

Kodeksy etyczne mają na celu pomaganie pracownikom lub członkom organizacji w moralnie słusznym postępowaniu

Zawierają wskazania, w jaki sposób ogólne moralne zasady stosują się do tego, czym firma bądź stowarzyszenie się zajmuje

Większość kodeksów posiada część wstępną, w której przedstawiane są podstawowe zasady, jakimi organizacja (firma, korporacja lub ich związek) kieruje się w swym postępowaniu

Część wstępna składa się zazwyczaj z adresu, podpisanego przez prezesa organizacji oraz preambuły. Części wstępne kodeksów zawierają ponadto sformułowanie wizji, misji i celów organizacji, niekiedy prezentowane są w nich podstawowe wartości korporacji i filozofia firmy

Kodeksy dzielone są na części (rozdziały, podrozdziały itp.) poświęcone poszczególnym zagadnieniom lub uporządkowane według zidentyfikowanych rodzajów interesariuszy firmy

Przeciwnicy kodeksów zwracają uwagę, że mogą one być albo zbyt ogólne, albo nadmiernie szczegółowe, co utrudnia ich stosowanie w praktyce

Niekiedy kodeks etyki powstaje w celu zamaskowania rzeczywistej działalności firmy

Dobry kodeks etyki powinien zawierać sankcje za naruszenie jego zasad oraz obowiązywać wszystkich pracowników niezależnie od zajmowanej pozycji w organizacji

37.Zrównoważony rozwój i ekobiznes

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

Zaspokojenie potrzeb dnia dzisiejszego nie powinno ograniczać zdolności przyszłych pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb

Filarami zrównoważonego rozwoju są z jednej strony wzrost gospodarczy, z drugiej natomiast ochrona środowiska w połączeniu z rozwojem społecznym

Długookresowy wzrost gospodarczy powinien być udziałem wszystkich narodów, gdyż mieszkańcy najuboższych obszarów świata są wykluczeni z jakiegokolwiek pojęcia wzrostu

Rozwój społeczny ma natomiast oznaczać dążenie do zaspokojenia elementarnych potrzeb wszystkich ludzi na całym świecie w zakresie dostępu do żywności, wody, systemów sanitarnych, opieki zdrowotnej, energii, edukacji oraz pracy

Zrównoważony rozwój w praktyce wymaga zrównoważonej konsumpcji

EKOBIZNES

Wypełnienie nowej niszy rynkowej, a nie rzeczywista troska o ochronę zasobów naturalnych

Sztuczne windowanie cen, ponieważ ekologiczne musi oznaczać bardzo drogie

Preparowanie tożsamości ekologicznej, która nie uwzględnia wszystkich kosztów wyprodukowania towaru

Produkt ekologiczny pod jednym względem, wyeksponowanym w kampanii reklamowej, może już taki nie być pod wieloma innymi

Nawet najbardziej zielona konsumpcja to także konsumpcja

1

ETYKA GOSPODARCZA

1.MIKROETYKA

2.MAKROETYKA

3.ETYKA

MORALNA

czystość

intensywność

długotrwałość

pewność

dotkliwość

odroczenie

w czasie

bogactwo

doznań

RACHUNEK

HEDONISTYCZNY

SPRAWIEDLIWOŚĆ

proceduralna

retrybutywna

wyrównawcza

dystrybutywna

liberalna

egalitarna

Sporządzenie bilansu zysków i strat, uwzględniającego uprawnienia stron zainteresowanych, poziom ogólnego dobrobytu, przestrzeganie praw człowieka, etc.

Analiza zagadnienia z punktu widzenia interesu własnego, uwzględniającego słuszne interesy pozostałych stron sytuacji

Bezstronne rozumowanie, którego celem jest przyznanie minimum praw wszystkim zewnętrznym grupom interesu

Identyfikacja grup interesu, dążących do zrealizowania własnych dążeń, także bezpośrednio niezaangażowanych w daną sytuację, lecz mogących w przyszłości ponosić konsekwencje podjętych decyzji

CEL

- sprzedaż towarów i usług

powtarzalność transakcji

- branie pod uwagę przyszłych
- konsekwencji dzisiejszych decyzji

- poszanowanie prawa własności

- podejmowanie decyzji w interesie właściciela

Samo

realizacja

szacunek

Kontakty

interpersonalne

bezpieczeństwo

Potrzeby

fizjologiczne

naruszanie godności ludzkiej

celowe wprowadzenie w błąd

wykorzystanie nie przygotowania

adresata do odbioru komunikatu

natrętna ingerencja w sferę prywatności

manipulowanie lękami i przesądami

wykorzystywanie łatwowierności odbiorcy

(np. dzieci i ludzi starszych)

moralnie dopuszczalna

pod warunkiem prawdziwości treści

przekazywanych odbiorcy oraz

niesprzeczności z prawem

i dobrymi obyczajami

---