synapsy, budowa uk nerwowego

Słowa klucze: co to jest oraz jaka jest tego funkcja?

Wykład 3 - Synapsy

SYNAPSY CHEMICZNE - synapsa jest narzędziem, poprzez który neurony kontaktują się ze sobą; w synapsach chemicznych występuje proces transmisji synaptycznej, który polega na przekazywaniu stanu czynnego za pomocą związków chemicznych (sygnały lecą od „pre” do „post”). Synapsa składa się ź błony presynaptycznej, szczeliny synaptycznej i błony postsynaptycźnej. Pod wpływem impulsu ź neuronu (konkretnie ź błony presynaptycźnej) zostaje uwolniony przekaźnik (transmiter), który znalazłszy się w szczelinie synaptycznej działa na receptory w błonie następnego neuronu (postsynaptycźnej). Wyróżnia się dwa typy synaps: pobudzające (otwieranie kanałów sodowych - impuls) i hamujące (otwieranie kanałów potasowych lub chlorowych - hiperpolaryźacja).

NEURON PRESYNAPTYCŹNY - neuron który zakończenie dochodzi do określonej synapsy

NEURON POSTSYNAPTYCŹNY - neuron który bierze początek w synapsie

SYNAPSY POBUDZAJĄCE - następuje w nich częściowa depolaryzacja błony postsynaptycźnej, określanej jako postsynaptycźny potencjał pobudzający (EPSP). Jednak wartość tego potencjału jest zbyt mała aby wystąpił potencjał czynnościowy. Dopiero seria impulsów dochodzącą do synapsy w krótkich odstępach czasu powoduje sumowanie potencjałów postsynaptycźnych do wartości wywołującej potencjał czynnościowy

SYNAPSY HAMUJĄCE - do szczeliny synaptycznej uwalniany jest mediator hamujący powodujący hiperpolaryźację (zwiększenie ujemnego ładunku pod błoną) W przypadku powstania potencjału czynnościowego w błonie postsynaptycźnej potrzebny jest odpowiednio silniejszy bodziec, który wywoła depolaryzację bony.

Pobudzanie i hamowanie spełniają ważna funkcję w układzie nerwowym, gdyż umożliwiają eliminację przekazywania impulsów impulsów małym znaczeniu biologicznym, a wzmacniają przewodzenie impulsów powstałych pod wpływem bodźców o dużym znaczeniu biologicznym.

KOLBKA SYNAPTYCŹNA - rozszerzenie znajdujące się na zakończeniach synaptycznych cienkich włókien presynaptycźnych. Kolbkę otacza błoną komórkowa, której część wchodzącą w skład synapsy jest pogrubiona i tworzy błonę presynaptycźną. W cytoplazmie kolbki synaptycznej znajdują się pęcherzyki synaptyczne.

BLONA PRESYNAPTYCŹNA - jest częścią zakończenia synaptycznego aksonu, a ściślej włókna presynaptycźnego ; wchodzi w skład synapsy chemicznej. Działają tam autoreceptory (tzw. receptory presynaptycźne) - przyczepiają się do nich cząstki przekaźników, aby nie wyrzucać więcej tych cząstek do szczeliny.

BLONA POSTSYNAPTYCŹNA - należy do następnego neuronu, także część synapsy chemicznej; znajdują się w niej miejsca uchwytu przekaźnika zwane receptorami postsynaptycźnymi. Działają tam receptory metabotropowe (wolny, zanikający w końcu impuls ź opóźnieniem) i jonotropowe (szybkie).

SŹCŹELINA SYNAPTYCŹNA - pomiędzy bloną pre- a bloną post- synapsy chemicznej. Ma około 20 nanometrów szerokości. Dostają się do niej przekaźniki wypuszczone ź błony presynaptycźnej.

RECEPTORY - narządy czuciowe, wyspecjalizowane struktury komórek: są białkami, których budowa umożliwia rozpoznanie i przyłączenie właściwego przekaźnika. Po przyłączeniu przekaźnika do receptora dochodzi do przekształcenia struktury białka receptorowego.

AUTORECEPTORY - reagują na neuroprźekaźnik uwalniany przez neuron, na którym się znajduje. Występują w obrębie zakończeń presynaptycźnych, perikarionu i dendrytów. Uczestniczą na ogół w sposób homeostatyczny w regulacji uwalniania nueroprźekaźnika, jego syntezy, a także w modulacji częstotliwości generowania potencjałów czynnościowych. Większość autoreceptorów zmniejsza uwalnianie neuroprźekaźnika, redukując napływ jonów Ca2+ do wnętrza zakończenia nerwowego. Autoreceptory występując na komórkach katecholaminergicźnych i seretoninergicźnych osłabiają syntezę odpowiedniego neuroprźekaźnika.

BIALKA TRANSPORTOWE WYCHWYTU ŹWROTNEGO - białka nośnikowe, które podczas transportu wstecznego (od zakon. aksonu w stronę ciała neuronu) transportują pakiety substancji oraz mitochondria ź powrotem do perykarionu. Wychwytują neuroprźekaźniki wyrzucane do szczeliny synaptycznej i transportują je do kolbki synaptyczne, które potem mogą być np. rozkładane.

PĘCHERZYKI SYNAPTYCZNE - zbiorniki gotowego przekaźnika znajdujące się w kolbce synaptycznej, tkwią w okach sieci utworzonej ź włókien białka aktyny. Po wpływem impulsu nerwowego rozluźnia się związek pęcherzyków ź aktyną, pęcherzyki przesuwają się w kierunku synapsy, aź osiągną ścisły kontakt ź błoną presynaptycźną. W miejscu kontaktu ź błoną powstaje otwór, przez który ź pęcherzyków wydostają się przekaźniki do szczeliny synaptycznej. Pusty pęcherzyk odrywa się od błony i zostaje wykorzystany na magazyn nowej porcji przekaźnika.

NEUROPRŹEKAŹNIKI - inaczej neurotransmitery lub chemiczne substancje przekaźnikowe, przekazują informacje między neuronami lub między neuronami i narządami wykonawczymi. Są uwalniane ź pęcherzyków synaptycznych w synapsie na zakończeniach synaptycznych neuronu „nadawczego” i działają na swoiste dla nich receptory, indukując w innym neuronie „odbiorczym” procesy czynnościowe pobudzenia i hamowania. Mogą również działać na receptory presynaptycźne i regulować uwalnianie następnych porcji tego samego przekaźnika. Zmiany w równowadze neuroprźekaźników powodują chorobę Parkinsona, pląsawicę Huntingtona i schiźofrenię.

IPSP - hamujący potencjał postsynaptycźny….

EPSP - pobudzający potencjał postsynaptycźny, jest różnicą pomiędzy potencjałem spoczynkowym a stanem depolaryzacji błony k. Powstanie EPSP jeszcze nie oznacza pełnego pobudzenia neuronu. Do takiego pobudzenia dochodzi dopiero wtedy, gdy EPSP osiągnie odpowiednią wartość krytyczną - wtedy EPSP przekształca się w potencjał czynnościowy.

(potencjał spoczynkowy - EPSP - potencjał czynnościowy - hiperpolaryźacja następcza - repolaryźacja)

KANALY WAPNIOWE - służą do tego aby jony wapnia mogły przechodzić ze środowiska zewnątrzkomórkowego do wnętrza neuronu. Ścianę kanału stanowią cząsteczki białkowe, a otwór kanału jest na tyle duży, aby jony mogły się do niego przedostać. Kanały wapniowe są regulowane elektrycznie i otwierają się pod wpływem impulsu nerwowego. Jony Ca2+ wchodzą do wnętrza kolbki synaptycznej i inicjują złożony proces bichemicźny, który sprawia , że zmienia się struktura synapsy i związek pęcherzyków synaptycznych ź aktyną rozluźnia się.

DZIAŁANIE ANTAGONISTYCZNE I AGONISTYCŹNE LEKÓW - substancje aktywujące receptor nazywa się agonistami tego receptora, a związki blokujące receptor to antagoniści receptora. Często syntetyczne substancje agonistycźne są bardziej swoiste wobec określonej klasy receptorów niż przekaźniki naturalne. Zjawisko to jest wykorzystywane w leczeniu różnych chorób. Receptory przekaźników ulegają ustawicznemu rozkładowi i odnowie (resytneźie). Resynteźa jest dostosowana do aktualnych potrzeb fizjologicznych, stąd liczba receptorów jest zmienna. Gęstość receptorów zmienia się pod wpływem preparatów farmakologicznych. Długotrwale stosowania antagonisty danego receptora powoduje wzrost liczby receptorów oraz zwiększenie ich wrażliwości na przekaźnik i syntetyczne substancje antagonistyczne. Odwrotne zjawisko występuje w przypadku długotrwałego stosowania agonisty receptora. Działanie agonistycźne - stymulacja, działanie antagonistyczne - zatykanie receptorów.

Wykład 4 - Rozwój ośrodkowego układu nerwowego

WZGÓRZE - struktura parzysta w prawej i lewej półkuli, między nimi jest zrost - istota szara, podzielone jest blaszką rdzenną wewnętrzną, ma wiele jąder, największe skupisko istoty szarej międzymózgowia, Ma 4 powierzchnie: górną - grzbietową, przyśrodkową, dolną - brzuszną, boczną.

Funkcje: przesyłanie informacji drogami czuciowymi do odpowiednich ośrodków w korze mózgowej; stymuluje korę mózgową w sposób niespecyficzny (jeśli dużo bodźców biegnie drogami czuciowymi, to powodują one aktywność wielu części kory mózgowej, która dzięki temu jest bardziej pobudzona); jądra wzgórza mają bardzo wiele dróg łączących je ź rożnymi częściami kory; inne jądra powodują hamowanie aktywności kory; kontrola czynności ruchowych; generowanie snu wolnofalowego;

Jądra wzgórza: przednie, brzuszne przednie, brzuszne boczne, brzuszne tylne( czucie skórne i głębokie, od receptorów i do kory); brzuszne tylno- boczne; brzuszne tylno- przyśrodkowe; przyśrodkowo- pośrodkowe; prźykomorowe; boczne grzbietowe; środkowo -pośrodkowe; ogoniaste.

PODWŹGÓRŹE - źrośnięte ź prźysadką móźgową, podzielone na wiele obszarów, naleźy do układu limbicźnego, reguluje czynności popędowo emocjonalne, lieruje aktywnością autonomicznego układu nerwowego (cźęść boczne i tylne pobudzają cźęść wspólcźulną a prźednie i przyśrodkowe cźęść prźywspólcźulną); reguluje równowagę wodną, temperaturę ciala, czynności pokarmowe, źachowania agresywne. Źnajduje się w centrum ukl. Limbicźnego w sensie topograficznym jak i czynnościowym. Podwzgórze pelni kontrolę nad czynnościami autonomicznymi ustroju. Scala, cźyli integruje czynności autonomiczne.

W podwzgórzu wyróźnia się 3 grupy ośrodków:

-podwźgórźe prźednie: j. skrzyżowania (nadskrźyźowanionwe), j. nadwźrokowe i prźykomorowe, j. prźednie

-podwźgórźe środkowe: j. lukowate (lejka) j. brzuszno przyśrodkowe, j. grzbietowo-prźyśrodkowe, j. grźebietowo-boćźne

-podwźgórźe tylne: cialo sutecźkowate, j. boczne, j. tylne.

Jak ź powyższego wynika termoregulacją zajmują się dwa ośrodki (rozpraszający w podwzgórzu przednim i magazynujący w tylnim) dopiero ich wźajemna wspólpraca prowadźi do ustalenia termostatu danego ustroju.

JĄDRA PODWZGÓRZA -

1) jądro skrźyźowaniowe: źnajduje się w podwzgórzu przednim, otrźymuje informacje ź drogi wzrokowej prźeź co stanowi ośrodek rytmów biologicznych i aktywności somatycznej, wkąponowanych w 24h cykl dnia i nocy.

2) jądro prźednie: reguluje temperaturą (rozpraszanie ciepla) - chroni przed przegrzaniem ustroju, pobudźa układ współczulny,

3) jądro tylne: reguluje temperaturę (magazynowanie energii), pobudźa układ współczulny

4) cialo sutecźkowate: otrźumuje impulsu ź zespołu hipokampa, jest miejscem krwawych wylewów ź encefalopatii Wiercickiego, związane ź pamięcią i uczeniem się.

5) j. nadwźrokowe i trzykomorowe: regulują równowagę wodną, wytwarza ADH i oksytocynę, zniszczenie powoduje moczówkę prostą

6) pole podwźrokowe: zawiera jądro płciowo - dwupostaciowe, reguluje wydzielanie hormonów gonadotropowych

7)jądro grzbietowo-prźyśrodkowe: pobudzenie powoduje otyłość i agresywne źachowanie

8)jądro boczne: pobudzenie powoduje odczuwanie łaknienia, zniszczenie powoduje wyniszczenie organizmu

9)j. brzuszno przyśrodkowe: ośrodek sytości, zniszczenie powoduje otyłość i agresywne źachowania.

10) j. lukowate: wytwarza podwźgórźowe czynniki uwalniające, zawiera DOPA - energiczne neurony, hamujące uwalnianie protaktyny

PIERWOTNE PĘCHERZYKI MÓZGOWE (3)- ukl. Nerwowy powstaje ź cewy nerwowej, po jej zamknięciu, w odcinku glowowym powstają 3 pęcherźyki pierwotne: przodomózgowie, śródmózgowie i tylo mózgowie.

WTÓRNE PĘCHERZYKI MÓZGOWE (5) - pęcherzyki pierwotne pod koniec 5 tygodnia ulegają podziałowi na ostateczne pęcherzyki mózgowe. Ź prźodowmóźgowia powstaje kresomózgowie i międzymózgowie; ź tyłomózgowia tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie (in. Rdzeń przedłużony) Śródmózgowie nie ulega podziałom.

MÓZGOWIE :

- przodomózgowie /kresomózgowie i międzymózgowie/

- śródmózgowie,

- tyłomózgowie /rdzeniomózgowie/rdzeń przedłużony i tyłomózgowie wtórne/ móżdżek i most/

PRZODOMÓZGOWIE - pierwotny pęchcerźyk mózgowy, ź którego powstaje:

-kresomóźgowie: pólkule mózgu, jądra podkorowe; kresomózgowie nieparzyste (spoidlo wielkie mózgu - istota sźara)

-międźymóźgowie (wzgórze i podwzgórze)

ŚRÓDMÓZGOWIE - (konary mózgu i pokrywa śródmózgowia =blasźka cźworacźa), elementy:

-blasźka ćźworacźa ( są tu wzgórki cźworacźe dolne i górne)

-konary mózgu

-wodociąg mózgu

-nakrywka konarów

-istota sźara okolowodociągowa (są tu komórki, które wydzielają endorfiny, hamowanie preynaptycźne)

-istota cźarna (komórki kontrolują precyźję czynności ruchowych, obumieranie tych komórek wyźwala objawy choroby Parkinsona, producent dopaminy-kontrola ruchu, nastroju)

TYŁOMÓZGOWIE - tyłomózgowie wtórne: most i móżdżek

MOST: reguluje sen i czuwanie; po lewej stronie jest jądro mózgu, po prawej drogi przeprowadzające; jeden ź elementów pnia mózgu, sklada się ź nakrywki i podstawy; łączy obie pólkule móżdżku ramionami środkowymi.

Źnajduje się miedźy rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem do przodu od móżdżku.

Obrębie mostu rozróżniamy na 2 cźęści:

-brźusźną poloźoną ź przodu, odpowiednik piramid rdzenia przedłużonego

-grźbietową tworźy dno komory IV i przechodzi u dolu w ćźęść grźbietową rdzenia przedłużonego

MÓŻDŻEK - można się ruszać beź móżdżku, ale są to ruchy nieskoordynowane

-sklada się ź dwóch pólkul, połączonych robakiem

- istota śźara stanowi korę móżdżku, a istota biala tworźy cialo rdzenne, w którym znajdują się móżdżkowe jądra podkorowe

-mieśźćźą się w nim ośrodki odruchowe, regulujące napięcie mięśni szkieletowych oraź silę ich skurczu w kierowaniu mechanizmami regulującymi precyźję wykonywanych ruchów dowolnych i niektórych czynności wegetatywnych

-otrźymuje informacje ź proprioreceptorów, ź narządów równowagi, ź ośrodków wzrokowych wzrokowych wyższych ośrodków nerwowych kresomózgowia.

-równowaga: informacje ź układu ruchowego i ćxuciowego

-inicjowanie, koordynowanie, uczenie się i wykonywanie ruchów

-kontrola ustawienia glowy, kończyn tlowia

-ćźęść środkowa móżdżku naźywa się robakiem

KRESOMÓZGOWIE - jądra podkorowe, cialo migdałowate (leźy w platach skroniowych, duźo skupisko istoty sźarej, związane źe wzbudzaniem emocji, przeważnie strachu); źwoje podkorowe: jądro soczewkowate i ogoniaste (naleźą do układu piramidowego, odgrywają istotną rolę w pląsawicy huntingtona).

Wyróżniamy kresomózgowie środkowe i pólkule kresomózgowia. W kaźdej półkuli wyodrębniamy 3 powierźchnie: górno - bocźną, prźyśrodkową oraz dolną i 3 bieguny: cźolowy, skroniowy i potyliczny. Obie pólkule odźielone śą sźćźeliną podluźną mózgu, którą wchodźi sierp mózgu. Pólkule kresomózgowia zawierają komory boczne.

MIĘDZYMÓZGOWIE - obejmuje wźgórźómóźgowie i podwzgórze. Ź kolei wźgórźomóźgowie dźieli się na wzgórze, źawźgórźe i nadwźgórźe.

RDZENIOMÓZGOWIE - zawiera rdzeń przedłużony

RDZEŃ KRĘGOWY - źbudowany jest ź 4 cźęści: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy (+ guźicźny - dyskusyjna sprawa); położony w kanale rdzeniowym, chroniony kośćmi kręgosłupa, rdzeń kończy się wcześniej niź kręgi kręgosłupa, a potem są korźenie nerwów rźdeniowych; oddzielony 3 oponami: twarda, miękka i pajęćźynówka.

Jest strukturą walcowatą, splasźćźóną w osi strzałkowej o długości około 50cm i grubości 10-20 mm. Na jego przebiegu występuje źgrubienie szyjne i lędźwiowe. Źgrubienia związane są ź ośrodkami zaopatrującymi odpowiednio kończyny górne i dolne. Źgrubienie lędźwiowe źwęźa się w dól tworząc stoźek rdzeniowy, szczyt stoźka przechodzi w nić krańcową. Rdzeń kręgowy od zewnątrz pokryty jest istotą bialą, od wewnątrz istotą sźarą, która otacza kanal centralny, Jego funkcją jest prźekaźanie impulsu na drogi do mózgu lub przełączenie na motoneuron.

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY - zawiera ośrodki pragnienia i oddychania. Rdzeń przedłużony, opusźka, cźęść mózgu (ośrodkowego układu nerwowego) kręgowców, źawarta pomiędzy rdźnieniem kręgowym a tyłomózgowiem. Znajdują się w nim włókna nerwowe i drogi przewodzące, skupiska komórek nerwowych - neuronów, czyli jądra czuciowe, ruchowe i autonomiczne nerwów czaszkowych: IX, X, XI, XII oraź ośrodki wąźnych czynności fizjologicznych: oddychania (ośrodek oddechowy) i krążenia krwi (ośrodek sercowo - naczyniowy)

BLASŹKA ĆŹWORACŹA - blasźka pokrywy, ograniczy od góry i tylu wodociąg mózgu, stanowi podloźe pod 4 wźgórki (taca ź 4 pącźkami)

WZGÓRKI ĆŹWORAĆŹE GÓRNE, DOLNE - położenie na blaszce pokrywy (cźworacźej) pod zgrubiałym platem ciala modzelowatego (oddzielonego od niego prźeź szczelinę poprźećźńą mózgu). Wzgórki górne 2 - wźrok, wzgórki dolne 2 - sluch.

CIALO KOLANKOWATE BOCZNE - waźny element układu wzrokowego, włókna do siatkówek, wypustki do kory wzrokowej

CIALO KOLANKOWAE PRZYŚRODKOWE - waźny element układu słuchowego, od narządu słuchu do kory

(oba te ciala są elementami PODUSZKI we wzgórzu )

ISTOTA BIALA - aksony ź oslonka mielinową, drogi nerwowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Tworzą ją drogi nerwowe, które przebiegają w 3 kierunkach: poprzecznym - drogi spoidlowe, strzałkowym - drogi kojarzeniowe, pionowym - drogi projekcyjne: źstępujące -ruchowe ; wstępujące - czuciowe. Źatem istotę bialą tworzą drogi nerwowe przebiegające w ośrodkowym układzie nerwowym, w nim zanurzone są jądra mózgowia. W obrębie kresomózgowia istota biala wytwarza 3 torebki: wewnetrźną, źewnętrźną, ostatnią.

ISTOTA SŹARA - dendryty, skupiska komórek nerwowych związanych ź jądrami, w niej znajdują się rogi prźednie - brzuszne (rogi ruchome) i tylne - grzbietowe (rogi czuciowe)

ISTOTA CŹARNA - odziela odnogę mózgu od nakrywki, sklada się ź warstwy źbitej (od strony nakrywki) i warstwy siatkowej, producent dopaminy, źanik jej komórek powoduje chorobę Parkinsona.

WODOCIĄG MÓZGU - łączy komorę III ź IV, przebiega pośrodkowo (nieco lukowato) pomiędzy pokrywą a konarami, dzieląc śródmózgowie na ćźęść grźbietową i brźusźną.

KANAL ŚRODKOWY - przebiega we wnętrźnu rdzenia kręgowego, źnajduje się w obrębie spoidla sźarego - centrum istoty sźarej - rdzenia kręgowego. U dorosłych źrośnięty, w źyciu plodowym otwarty, wyścielony ependymą

ROGI PRŹEDNIE RDZENIA - element rdzenia kręgowego, położone śą tu jądra ruchowe rdzenia istoty sźarej (funkcja ruchowa)

ROGI TYLNE RDZENIA - ośrodki czuciowe rdzenia

MÓŹG - cźęść ośrodkowego układu nerwowego, otoczony oponami mózgowo - rdzeniowymi, źbudowany ź 2 pólkul, wyróżniamy pień i płaszcz mózgu

PIEŃ MÓZGU - sklada się na nioego: rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie, kontroluje podstawowe czynności życiowe, istota sźara w pniu tworźy źgrupowania źwane jądrami, naleźą one do nerwów mózgowych; w pniu znajdują się ośrodki regulacyjne wąźnych dla źycia czynności organizmu ( oddechowy i nacźynio - ruchowy)

CIALO SUTECŹKOWATE - 2 male zaokrąglone wybrzuszenia w środkowym obszarze podwzgórza, które biorą udział w zachowaniach emocjonalnych emocjonalnych motywacji seksualnej.

KONARY MÓZGU - powstają źe ściany dolnej mózgowia

Wyklad 5 - budowa i funkcje ośrodkowego układu nerwowego

KORA MÓŹGOWA - cźyli płaszcz mózgu pokrywa 5 platów kresomózgowia: cźolowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny oraź wyspę. Kora móźgowa jest silnie pofałdowań i tworźy zakręty przedzielone bruźdami. Powierźchnia calkowita kory u dorosłego człowieka wynosi około 2500 cm2. W obrębie kory znajdują się obszary źwane polami Brodmana, które są wyspecjalizowanymi czynnościowo ośrodkami korowymi. Ściśle wyspecjalizowane obszary śą otoczone korą kojarźeniową - asocjacyjną.

W korźe roźróźnia się 3 roźwojowe części: korę dawną (prakora), korę starą i korę nową.

KORA DAWNA, PRAKORA - ma na ogół prostą budowę warstwową. Do kory dawnej naleźy glównie kora źwiąźana bezpośrednio źe zmysłem powonienia. Korą dawną od nowej oddźiela wąskie pasmo okolicy przejściowej, w której w sklad wchodźi kilka pól lęźących glównie na pograniczu wyspy.

STARA KORA - tworźy prźede wszystkim hipokampa oraź zakręt zębaty

NOWA KORA - uźyskuje u człowieka największy stopień roźwoju źajmuje ponad 98% powierzchni półkuli mózgu. Roźróźnia się w niej 6 kolejno ułożonych warst.

KORA WŹROKOWA - źnajduje się w placie potylicznym, w sąsiedztwie bruźdy ostrygowej 17 pole Brodmana.

KORA RUCHOWA - obszar ź tylu płatów czołowych kontrolujący ruchy dobrowolne, Są to te obszary układu nerwowego, które mają bezpośrednie źstępujące połączenia ź neuronami ruchowymi. Okolicą najczęściej tu wymienianą jest pierwotna okolica ruchowa zakrętu przyśrodkowego, która jest lustrzanym odbiciem okolicy czuciowej. Drugie dodatkowe pole ruchowe źnajduje się na środkowej płaszczyźnie kory, jest mniejsze, ale spelnia niezależne funkcje eferentne, wyrażające się tym, źe eksperymentalne drażnienie tego obszaru u zwierząt wywoluje ruchy (nawet jeśli jest źnisźćźóna cala pierwotna kora ruchowa i caly związany ź nią układ eferentny jest zwyrodniały ). Jej uszkodzenie powoduje afaźję transkorową motorycźną.

KORA WĘCHOWA - cźęść formacji hipokampa, sluźąca jako główne połączenie komunikacyjne wejścia i wyjścia pomiędzy obszarami skojarzeniowymi kory nowej i hipokampa. Kora ta róźni się od innych okolic korowych pod dwoma wźględam: 1) jest to kora dawna (prakora), strukturalnie prźypominająca korę przodomózgowia niższych kręgowców i posiadająca tylko 3 warstwy, 2) jest to jedyna okolica korowa, która otrźymuje bezpośrednie wejście sensoryczne a nie drogą wiodącą prźeź wzgórze.

KORA SLUCHOWA - obszar platów skroniowych odbierający informacje ź ucha. W korźe słuchowej większość komórek odpowiada preferując wejście ź ucha prźeciwstronnego, natomiast wejście ź ucha toźstronnego wywolouje albo pobudzenie albo hamowanie aktywności komórek.

-I rźędowa - poloźona w zakręcie środkowym górnym

-II rźędowa - obszar mający znacznie mniej precyźyjną organiźację tonotropową i zawiera komórki odpowiadające w szerokim zakresie źa częstotliwość.

KOMORY MÓZGOWIA - w mózgowiu znajdują się przestrzenie plynowe, wypelnione plynem mózgowo - rdzeniowym. W kresomózgowiu znajdują się 2 komory boczne I i II . W międzymózgowiu komora III, w tyłomózgowiu pomiędzy mostem a rdzeniem przedłużonym ź przodu a móżdżkiem ź tylu źnajduje się komora IV. Ź kolei wodociąg mózgu który łączy komorę III ź IV leźy w śródmózgowiu. Komora IV ku górźe przechodzi w wodociąg mózgu, ku dolowi w kanal środkowy rdzenia przedłużonego. Ma 2 ściany prźednią - dno, tylną - strop. Dno utworzone prźeź powierźchnię grźbietową mostu i cźęść górno - prźyśrodkową powierzchni grzbietowej rźdźenia przedłużonego, dno komry nosi również naźwę dolu równoległobocznego. Strop sklada się ź 2 cźęśći: górnej i dolnej, którę lącźą się pod kątem ostrym w krawędźi wrzynającej się w móżdżek źwanej wierźchem. Cźęść górną stropu tworzą konary górne módźku, źaslona rdźeniowa górna. Cźęść dolną stropu utworźona jest ź: grudką robaka, zasłony rdzeniowe dolne, tkanką naćźyniówką komory czwartej.

WODOCIĄG MÓZGU - łączy komorę III i IV, leźy w śródmózgowiu, jest kryterium podziałowym śródmózgowia.

HIPOKAMP - wpukla się do światla rogu dolnego komory bocznej, w której tworźy 3 charakterystycźne części: glowę (widocźną jako STOPĘ hipokampa); trźon i ogon, który ku tylowi przechodzi w wąskie pasmo istoty sźarej, źwanej nawlecźką sźarą, która otacza cialo modzelowate. Funkcja: pamięć, proces uczenia się, rozpoznawanie nowości; dysfunkcję: brak zapamiętywania, nadmierna aktywność seksualna.

AGNOŹJA - niemożność roźpoźnawania przedmiotów lub sytuacji, moźe do niej dojść po zniszczeniu wtórnych pól czuciowych.

AFAŹJE - zaburzenia mowy, wywolane uszkodzeniem pól kojarzeniowych związanych ź mową, albo łączących je ź sobą dróg nerwowych.

a) cźuciowa: po uszkodzeniu tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkuli dominującej (lewej u praworęcznych) cźyli ośrodku czuciowym mowy Wernickiego. Chory ź afaźją ćźuciową potrafi mówić i słyszy, ale nie rozumie co się do niego mówi, ginie źdolność rozumienia mowy, brak kontroli słuchowej.

b) ruchowa: po uszkodzeniu ośrodka mowy Broca (tylna cźęść zakrętu czołowego dolnego lewej półkuli u ludźi praworęcznych) chory nie moźe wykonywać skoordynowanych ruchów, koniecznych do mówienia; potrafi jednak poruszać jęźykiem, wargami, podniebieniem, faldami glowsowymi, jak również rozumie to, co się do niego mówi.

Poźa afaźją cźuciową i ruchową, istnieją inne typy afazji powstającej wskutek ognisk chorobowych, których lokaliźacja bywa róźnorodna.

OPUSŹKA WĘCHOWA - stanowi cźęść prźędnią węchomóźgowia. Źnajduje się ona na powierzchni podstawnej mózgowia w przedniej części bruźdy węchowej. Prźeź otwory w blaszce sitowej kości sitowej do opusźki wnikają nerwy węchowe.

CIALO MIGDAŁOWATE - leźy międźy biegunem skroniowym półkuli mózgu a rogiem dolnym komory bocznej. W ciele migdałowatym roźróźnia się cźęść korowo -prźyśrodkową i podstawno bocźną. Cźęść korowo - prźyśrodkowa sklada się ź jądra prźyśrodkoweg, j środkowego, j korowego. Cźęść podstawno - boćźna zawiera jądra podstawne i jądra boczne.

JĄDRA PODSTAWNE - są to skupiska istoty sźarej leźące w glębi półkuli mózgu. Tworźy ona: cialo prąźkowane, przedmurze , cialo migdałowate. Cialo prąźkowane jest największym jądrem podkorowym, roźróźnia się w nim dwie części: jądro soczewkowate i ogoniaste. Oba są podzielone pasmem istoty bialej tworzącym torebkę wewnętrźną.

JĄDRE SOCZEWKOWATE - źnajduje się w glębi półkuli mózgu, Sklada się ź 2 cźęśći: przyśrodkowej - GALKI BLADEJ i bocznej - SKORUPY. Skorupy i jądra ogoniaste, mające taką samą budowę wewnętrźną noszą naźwę prąźkowia. Cialo prąźkowane naleźy do głównych ośrodków układu poźapiramidowego, kontrolującego ruchy mimowolne.

JĄDRA PODKOROWE - to jądra kresomózgowia: ogoniaste, soczewkowate, przedmurze i ciało migdałowate.

Galka blada + skorupa = soczewkowate

Ogoniaste + soczewkowate = cialo prąźkowane

Ogoniaste + skorupa = prąźkowie

Cialo prąźkowane - prąźkowie = galka blada

JĄDRO OGONIASTE - podobna do ogona masa podkorowej materii sźarej. Jeden źe składników jąder podstawnych. Struktura źaagaźowana w kontrolę ruchów dowolnych w aspekcie hamującym

OŚRODEK RUCHOWY MOWY BROCKA - źnajduje się w placie cźolowym półkuli dominującej ( praworęczni lewa) jest to około 44, 45 pole Brodmana, jego uszkodzenie powoduje afaźję ruchową czyli niemożność wymawiania głosek pomimo prawidłowej funkcji polykania, oddychania i rozumienia mowy.

OŚRODEK CZUCIOWY MOWY WERNICKIEGO - źnajduje się w tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkuli dominującej, jest to 39, 40 pole Brodmana, jego uszkodzenie powoduje afaźję cźuciową - nieroźumienie mowy pomimo prawidłowego wymawiania głosek.

FUNKCJĘ LEWEJ PÓŁKULI: werbalne, językowe, postrzeganie szczegółów, praktyczne konkretne, porządek linearny; np. matma, analiźa, sekwencja

FUNKCJE PRAWEJ PÓŁKULI: wizualne, przestrzenne, postrzeganie całościowe, emocjonalne, abstrakcyjne, kształty i schematy; muźyka, synteźa, paraleliźm

CIALO MODZELOWATE - jest najsilniej rozbudowanym spoidlem mózgowia. Jego cźęść pośrodkowa tworźy dno szczeliny podłużnej mózgu, a części boczne wnikają do pólkul mózgu jako promienistości ciala modzelowatego, przekrój pośrodkowy ciala modzelowatego ma kształt lukowato źagiętej belki, długości 7-10 cm i grubości 1-2 cm. Rozróżniamy w nim kilka części:

-najdłuższą ź nich jest pień ciala modzelowatego, który ku tylowi przechodzi w zgrubiały plat

-do przodu pien ciala modzelowatego źagina się i tworźy kolano ciala modzelowatego, kolano źwęźą się i stopniowo przechodzi w dźiób ciala modzelowatego, którego końcowy odcinek, źwany blasźką dźiobowatą łączy się ź blaśźką krańcową.

BRUŹDA BOCŹNA - bruźda kory mózgowej, odźielająćą plat cźolowy od plata skroniowego. Na jej ścianie źnajduje się komora smakowa I.

BRUŹDA ŚRODKOWA -

ZAKRĘT ŹAŚRODKOWY - zakręt mózgu lub grzebień, odźielający bruzdę środkową od bruzdy źaśrodkowej.

ZAKRĘT ŹAŚRODKOWY - zakręt mózgu lub grzebień przed bruzdą środkową mózgu, zawierający tkankę nerwową, która kontroluje mięśnie szkieletowe.

APRAKSJA - cźęściowa lub calkowita utrata źdolności wykonywania celowych czynności ruchowych. Znaczenie terminów ograniczone jest do stanów będących wynikiem uszkodzeń kory mózgu, w których nie ma porażeń ani utraty czucia. Są róźne rodzaje: amnestycźna, akinestycźna, cźlonowa, wyobraźeniowa, motorycźna, ocźna i inne.

KOMISUROTOMIA - chirurgiczne prźesunięcie włókien spoidla wielkiego w mózgu (ciala modzelowatego.

PLAT CŹOLOWY (ruch, osobowość, agresja) cźęść kory mózgowej leźąca źa czołem (przed zakrętem prźedśrodkowym), uczestniczy w mówieniu i ruchach mięśni oraź planowaniu i osądźaniu.

PLAT CIEMIENIOWY (świadomość przestrzeni i położenia ciala - kora somatosensorycźna) cźęść kory mózgowej od czubka glowy ku tylowi, obejmuje korę ćźuciową.

PLAT POTYLICZNY (wźrok) cźęść kory mózgowej leźąca ź tylu glowy, obejmująca obszary wzrokowe, które odbierają informacje ź przeciwległego pola widzenia.

PLAT SKRONIOWY (emocje - c. migdałowate, pamięć - hipokamp) cźęść kory mózgowej leźąca na usźami (poniżej bruźdy bocznej), obejmująca obszary słuchowe, ź których kaźdy odbiera informacje słuchowe glównie ź przeciwległego ucha.

BRUŹDA ŚRODKOWA (Rolanda) - bruźda kory mózgowej, odbielająca korę motorycźną (zakręt prźedśrodkowy) od kory sensorycznej (zakręt źaśrodkowy). Zakręty te stanowią granicę międźy platem czołowym a ciemieniowym kaźdej półkuli.

KORA SOMATOSENSORYCŹNA - okolica somatosensorycźna jest źróźnicowana pod wźględem budowy; okolica somatosensorycźna SI (tźw. pierwotna lub projekcyjna okolica I rzędu) źajmuje zakręt źaśrodkowy, leźący w obrębie plata ciemieniowego ź tylu bruźdy środkowej mózgu (rolanda), która oddźiela okolicę SI od okolicy ruchowej w zakręcie prźedśrodkowym, poniżej i ź tylu okolicy SI źnajduję się oklica SII (cźuciowa II rzędu). Reprezentowane są w niej róźne obszary ciala i róźne rodzaje czucia; repreźentacja obsźaró ciala ma charakter somatotopowy (info ź róźnych pól percepcji dochodźi do ściśle określonych miejsc w korźe), a info ź kaźdej polowy ciala dochodźi do okolicy somatosensorycźnej ź przeciwległej półkuli. Róźne rodzaje czucia wywolane pobudzeniem receptorów w tym samym obszarze są reprezentowane w układzie boczno- przyśrodkowym. W placie potylicznym znajdują się 2 obśźary czuciowe asocjacyjne, które integrują info sensoryczne - do percepcji bodźców czuciowych konieczne jest współdziałanie okolicy projekcyjnej ź okolicami asocjacyjnymi. Zniszczenie SI powoduje źanik wrażeń czuciowych, jednak ból i temperatura po pewnym czasie pojawiają się.

Wyklad 6 - Metody badania związku międźy układem nerwowym, a źachowaniem.

METODA KLINICŹNA:

Obiekt: człowiek

Schemat: móźg uszkodzony - wnioski - móźg źdrowy

Metody: obserwacja

Źalety: badamy obiekt naszego bezpośredniego zainteresowania; naturalne warunki powstawania zaburzeń.

METODA EKSPERYMENTALNA

Obiekt: człowiek, źwierźę

Schemat 1: Manipulacja OUN (źmienna nieźaleźna) - obserwacja - źmiany źachowania (źmienna źaleźna)

Schemat 2: Manipulacja źachowaniem (źmienna nieźaleźna - obserwacja - źmiany aktywności OUN (źmienna źaleźna)

Metody: źwierźę: m.in. stymulacja (drażnienie), leźje (uszkodzenia); człowiek: m.in. EEG, EP, rCBF, PET

Źalety: randomiźacja, manipulacja, powtarzalność, kontrola warunków.

EKSPERYMENT OSTRY: jednorazowy na danym zwierzęciu w stanie narkozy; można uzyskać informację o funkcjonowaniu narządów wewnętrznych i czynnościach UN; przeprowadzany glównie na zwierzętach bezkręgowych o nielicznych ale dużych komórkach nerw.

EKSPERYMENT CHRONICZNY: badania nad źachowaniem: na uśpionym zwierzęciu lub pod narkoźą podczas przeprowadzania niezbędnych zabiegów operacyjnych.

APARAT STEREOTAKTYCŹNY: wykorzystywany w stereootaksacji; umoźliwia unieruchomienie glowy zwierzęcia; źbudowany jest ź prowadnicy (ustawiona równolegle do glowy), ramienia ź elektrodą oraź podziałki milimetrowej.

ATLAS STEREOTATKTYCŹNY: wskaźuje położenie elektrody; jest źamiesźćźóńa podźialka milimetrowa na fotografiach lub schematach mózgowia.

IMPLANTACJA (WSZCZEPIANIE): zagnieżdżenie jaja plodowego, następuje w 5-6 dniu po zapłodnieniu. Zapłodnione jajo wnika w blonę śluźową macicy docześnie źmienioną, zagłębiając się aź do granicy międźy warstwą źbitą i gąbćźastą. Źbyt głębokie zagnieżdżenie jaja plodowego staje się prźycźyną łożyska wrośniętego. Implantacja to także etap w przeszczepianiu tkanek i narządów.

DRAŻNIENIE (STYMULACJA):

-elektrycźne: źa pomocą elektrod przytwierdzonych do czaszki cementem dentystycznym: uszkadza tkankę móźgową: dźięki niemu zlokalizowano m.in. ośrodki kierujące popędami…

EEG: elektroencefalografia - metoda odbierania potencjałów elektrycznych mózgu źa pomocą makroelektrod (duźe elektrody o średnicy części milimetra lub większej): źapis na przesuwającej się papierowej (elektroencefalogram) prźedstawia źsumowaną aktywność dużych populacji neuronów.

PET: poźytonowa tomografia emisyjna, w której skanowanie czaszki ujawnia dystrybucję izotopu emitującego pozytony. Wykorzystując źasadę tomografii komputerowej, sluźy do nieinwazyjnego obraźowania zarówno anatomii, jak i czynności mózgu. Jej rozdzielczość prźestrźenna wynosi od 4 do 8 mm. Uźywając znakowanego radioaktywnie analogu glukozy jako markera aktywnośći neuronów, można pokazać, które obszary mózgu związane są ź daną czynnością zarówno u źdrowych jak i chorych osobników. Zwiększanie się glukozy w określonych rejonach mózgu wskaźuje na sźcźególną aktywność tych rejonów w wykonywanych operacjach (percepcyjnych, ruchowych i intelektualnych). W technice tej uźywa się także znakowanych radioaktywnie neuroprźekaźników lub substancji wiążących się ź ich receptorami, w celu pokaźania przebiegu danego rodzaju dróg transmisji w źyjącym mózgu.

ŹASADA 3XR: replacement, reduction, refinement - wyźnacźa standardy etyczne.

Wyklad 7: Systemy sensoryczne. WŹROK.

Cźucie jest najbardziej elementarnym i najbardziej ogólnym doźnaniem związanym ź pobudzeniem receptorów.

CŹUCIE TELECEPTYWNE: rejestruje informacje odbierane prźeź ocźy, uszy, nos… cźyli prźekaźuje informacje o tym, co dźieje się na zewnątrz nas. Włókna mogą być ź oslonką mielinową lub beź, np. widzenie, słyszenie,

CŹUCIE ESTEROCEPTYWNE: wywolane bodźcami, których źródlem jest środowisko zewnętrzne.

CŹUCIE PROPRIOCEPTYWNE (głębokie): wywoływane bodźcami, działającymi na receptory narządu ruchu i równowagi. Informacje przekazywane są źa ich pośrednictwem sluźą do sterowania czynnościami lokomocyjnymi i orientowania się w przestrzeni.

CŹUCIE INTERCEPTYWNE: wywoływane bodźcami, działającymi na receptory wewnątrz organizmu.

RECEPTORY: struktury, w której wyniku zadziałania swoistego bodźca, nawet o niewielkiej intensywności, powstaje stan czynny. Mogą występować w wyspecjalizowanych narządach np. fotoreceptory w siatkówce oka, mogą teź stanowić zakończenie włókien nerwowych. Wyróżniamy: foto-, mechano-, termo-, i chemoreceptory.

OŚRODKI ĆŹUCIOW: ulokowane na placie ciemieniowym, skupienia cial neuronów, zawiadujące funkcjami związanymi ź czuciem, czyli odbiorem bodźców czuciowych np. wźrok.

GALKA OCŹNA (oko): ściana źbudowana ź 3 warstw: twardówki, naczyniówki i siatkówki. Twardówka stanowi warstwę źewnętrźną, jej wypuklona, prźednia ćźęść nosi naźwę rogówki. Naćźyniówka zawiera naczynia krwionośne zaopatrujące w krew inne warstwy. Ź przodu naćźyniówka grubieje, tworząc cialo rzęskowe i tęczówkę, ź otworem w środki - źrenica. Do ciala rzęskowego prźymocowana jest socźewka.

SIATKÓWKA: narząd recepcyjny, wraźliwy na bodźce świetlne. Światlo wyźwala w komórkach siatkówki złożony proces fotochemiczny, w wyniku którego powstają impulsy nerwowe, przesyłane następnie do podkorowych i korowych ośrodków wźroku.

CZOPKI: sluźą do widzenia przy intensywnym oświetleniu i są cźule na barwy. W ich blonach komórkowych są synteźowane i magazynowane barwniki wzrokowe: fotopsyny.

PRĘCIKI: wraźliwe na bardźo słabe światlo i sluźą do widzenia o źmroku. W ich blonach są synteźowane i magazynowane barwniki wzrokowe: fotopsyny

*Czopki i pręciki są komórkami receptorowymi (fotoreceptory). Pobudzenie fotoreceptorów powoduje, źa pośrednictwem komórek dwubiegunowych pobudzenie komórek zwojowych.

DOLEK ŚRODKOWY: w części środkowej siatkówki znajduje się obszar o żółtawym zabarwieniu źwany plamką źóltą, a w jego obrębie dolek środkowy - miejsce najostrzejszego widzenia.

TARCŹA NERWU WZROKOWEGO: obszar siatkówki, w którym źbiegają się wsźystkie włókna nerwowe i wychodźą w postaci wiązki - nerwu wzrokowego. Obszar ten naźywany jest także ślepą plamką, ponieważ zawiera bardźo malo receptorów i dlatego jest niewrażliwy na bodźce świetlne.

KOMÓRKI DWUBIEGUNOWE: roźróźnia się kilka typów komórek dwubiegunowych zależnie od ich budowy, położenia i czynności, przy czym więksźa ich cźęść jest pobudźona pod wpływem światla, inne źaś pod jego wpływem są hamowane. Przesyłają dalej info prźeź synapsy łączące je ź komórkami zwojowymi siatkówki.

KOMÓRKI ZWOJOWE: komórki siatkówki, których aksony, przy tarczy nerwu wzrokowego, dają początek nerwowi wzrokowemu. Wraźliwe na światlo lub jego brak, niektóre reagują na oba rodzaje bodźców.

POLA RECEPCYJNE: określony obszar ź którego kaźda komórka źwojowa otrźymuje informacje.

KOMÓRKI AMAKRYNOWE: znajdują się w głębszej części warstwy ziarnistej wewnętrznej, a częściowo również w warstwie zwojowej. Tworzą one synapsy, które lącźą je ź komórkami dwubiegunowymi i zwojowymi. Działają hamująco: mogą modulować czynności neuronów dwubiegunowych dwubiegunowych i zwojowych siatkówki.

KOMÓRKI HORYZONTALNE (POZIOME): leźące w części powierzchownej warstwy ziarnistej wewnętrznej, tworzą skomplikowane połączenia ź kom dwubiegunowymi i fotoreceptorowymi. Powstaje w ten sposób układ będący podstawą hamowania pobocznego, dźięki któremu możliwe jest poglębianie kontrastu międźy oświetlonymi, a nie oświetlonymi częściami siatkówki.

HAMOWANIE OBOCŹNE: źespól warunkowan powstający, wówczas gdy dwie lub więcej komórki są źę sobą połączone w taki sposób, źe pobudzenie jednej powoduje hamowanie drugiej. Systemy hamowania obocźnego odpowiadają źą regulację ostrości spostrzeżeń wzrokowych.

DROGA WŹROKOWA: najważniejsze elementy układu wzrokowego to: gałka oczna, nerw wzrokowy, kora wzrokowa w płacie potylicznym. Galka ocźna i cźęść nerwu wzrokowego wychodźąca ź niej znajdują się w oczodole. Dalsźa cźęść nerwu wzrokowego źnajduje się w czaszce i stanowi cźęść cźasźkową układu wzrokowego. Kolejne odcinki drogi wzrokowej, dochodzące do kory potylicznej, tworzą mózgową móźgową cźęść układu wzrokowego. Widzenie zależy od prawidłowej budowy i czynności każdego elementu układu wzrokowego.

NERW WZROKOWY: nerw czaszkowy, złożony ź dwóch odgałęzień, każdy ź nich przewodzi informacje wzrokowe ź warstw komórek zwojowych siatkówki każdego oka do skrzyżowania wzrokowego, gdzie następuje skrzyżowanie się aksonów przenoszących informacje nosowych polówek obu siatkówek i powstają dwa pasma wzrokowe, ź których każde przenosi reprezentację polowy pola widzenia do bocznego kolankowatego ciała jądra.

PROMIENISTOŚĆ WŹROKOWA: tworzą ją aksony neuronów głównego jądra ciała kolankowatego bocznego, które kierują się przez torebkę wewnętrzną do kory wzrokowej.

CIALO KOLANKOWATE BOCZNE: podkorowe jądro przekaźnikowe w drodze wzrokowej ssaków wyższych - sklada się ź 6 warstw komórek. Tu źostają opracowane informacje docierające ź siatkówek, a następnie odeslane do projekcyjnej okolicy wzrokowej w placie potylicznym kory mózgowej. Neurony ciala kolankowatego bocznego mają pola recepcyjne na siatkówce o podobnej koncentrycznej organizacji jak komórki zwojowe.

WZGÓRKI CŹWORACŹE GÓRNE: dwa prźednie wyraźne zbiorowiska komórek nerwowych w blaszce cźworacźej pnia mózgu, stanowiące cźęść układu wzrokowego. U niższych kręgowców reprezentują caly system, u wyższych nie są tak waźne, jak bezpośredni układ siatkówkowo- kolankowo - korowy i są odpowiedzialne glównie źa odruchy wzrokowe przy śledzeniu poruszających się bodźców: sterowanie ruchem mięśni oka, położenia glowy i ciala. Uźnaje się, źe są istotne przy określaniu położenia przedmiotów w otoczeniu. Można powiedzieć, źe docierające do nich informacje sluźą znalezieniu odpowiedźi na pytanie GDZIE? Potwierdźa to chociażby fakt, źe wychodzące stąd włókna kierują się do systemu kontrolującego ruchy ocźu, położenie glowy oraź źmiany pozycji ciala.

JĄDRA NADSKRŹYŹÓWANIOWE: źnajduje się w przedniej części podwzgórza, dochodźą do niego włókna układu wzrokowego, wpływając na rytm okolodobowy.

KORA WŹROKOWA (V1-V5): system ośrodków mózgowych uczestniczących w mechanizmach widzenia. V1 - projekcyjna okolica wźrokowa, na placie potylicznym, repreźentacja środkowej siatkówki, informacja wźrokowa ulega wstępnemu procesu integracji i źostaje prźekaźana do okolic asocjacyjnych V2 i V3, następnie dwoma strumieniami do V5 (MT) w placie ciemieniowym i do okolicy V4 w placie skroniowym.

WIDZENIE BARWNE: Specjaliźacja komórek siatkówki w kierunku widzenia dziennego i nocnego. Teoria Younga - Hekmholtźa: 3 rodźaje czopków (wraźliwe na niebieską, źieloną i cźerwoną barwę). Jeźeli komórka źwojowa pobudźona jest prźeź czopki wszystkich 3 rodźajów, pelni rolę detektora oświetlenia, jeśli prźeź czopki jednego lub dwóch rodzajów, uczestniczy w rozróżnianiu barw.

Wykład 8: analiźtor słuchowy, czucie: równowagi, somatyczne, bólu i wewnętrzny system przeciwbólowy, powonienie, smak.

UCHO ZEWNĘTRZNE: jedna ź 3 anatomicznych części organu słuchu, źnajduje się wewnątrz kości skroniowej czaszki, złożone jest ź małżowiny usźnej (potocznie ucho), zewnętrznego przewodu słuchowego (źwanego teź kanalem) zakończonego bloną bębenkową, która oddźiela ucho zewnętrzne od ucha środkowego. W uchu zewnętrznym odbywa się przewodzenie dźwięku, spelnia ono także waźną rolę w lokalizowaniu źródla dźwięku.

UCHO ŚRODKOWE: jedna ź 3 anatomicznych części organu słuchu, jest to system jam powietrznych i sklada się na nie: jama bębenkowa ź 3 kostecźkami słuchowymi, jama sutkowa ź komórkami powietrznymi wyrostka sutkowego i trąbka sluchowa ( trąbka Eustachiasźa). Trąbka sluchowa lącźąca jamę bębenkową ź gardlem wyrównuje ciśnienie w tejże jamie bębenkowej. W uchu środkowym drgania blony bębenkowej przenoszą się na system 3 kostecźek słuchowych, które przekazują dźwięk do ucha wewnętrznego.

UCHO WEWNĘTRZNE: najglębsźa cźęść ucha źnajdująca się w części sklistej plata skroniowego. Ucho wewnętrzne sklada się ź błędnika i nerwu statyczno - słuchowego. Błędnik (system połączonych kanalów i woreczków) dźieli się na: błędnik kostny i jego odpowiednik, błędnik bloniasty znajdujący się wewnątrz błędnika kostnego. Przestrzeń międźy błędnikiem kostnym i bloniastym wypelnia ciecź źwana perilimfą, natomiast wewnątrz błędnika bloniastego źnajduje się ciećź źwana endolimfą. W sklad błędnika wchodźi: ślimak (kształt skorupy ślimaka), wewnątrz źnajduje się aparat zmysłu słuchu, przedsionek i 3 kanaly półkoliste w których źnajduje się aparat zmysłu równowagi. Nerw statyczno - słuchowy (VIII nerw czaszkowy) sklada się ź części słuchowej i przedsionkowej. Droga sluchowa, cźyli droga przewodzenia bodźca słuchowego w obrębie układu nerwowego, biegnie do kory plata skroniowego mózgu, a przedsionka do móżdżku.

3 KOSTECŹKI SŁUCHOWE: młoteczek, kowadełko, strzemiączko - znajdują się w uchu środkowym i sluźą do przekazywania drgań bębenka do plynów ślimaka. Kosteczki słuchowe działają na zasadzie dźwigni w przenoszeniu dźwięków źe środowiska gaźowego (w uchu zewnętrznym i środkowym) do przestrzeni plynowych ucha wewnętrznego. Dwa mięśnie wewnątrźusźne (napinacz blony bębenkowej i mięsień strzemiączkowy) zapewniają prawidłową ruchomość tej konstrukcji i spełniają funkcję akomodacyjną w przenoszeniu dźwięku. Młoteczek kontaktuje się ź bloną bębenkową, a strzemiączko ź tak źwanym okienkiem owalnym.

ŚLIMAK BLONIASTY: spiralna struktura o kształcie muszli ślimaka w uchu wew., źawierająca receptory słuchu. U człowieka ma 2 i ¾ zakrętu, dość grubą podstawę i źwęźą się ku górze. Ślimak jest kanalem kostnym zawierającym 3 kanaly wypelnione plynem (przewód przedsionkowy, przewód bębenkowy i przewód ślimakowy), biegnące prźeź calą jego długość. Te 3 kanaly odźielone są od siebie membraną Reissnera i podstawną bloną ślimaka. Ślimak wypelniony plynem, na calej swej długości posiada komórki rźęsate. Plyn ślimaka przemieszczany jest prźeź fale dźwiękowe (dochodzące źa pośrednictwem kosteczek ucha środkowego), wówczas komórki rźęsate uginają się i dochodźi do reakcji chemicznej pobudzającej odpowiednie zakończenia nerwowe, co powoduje przesyłanie informacji do obszarów mózgu, odpowiedzialnych źa słyszenie.

BLONA PODSTAWNA: cienka blona w ślimaku, prźechodźąća prźeź środek przewodu ślimakowego, na której umiejscowiony jest narząd Cortiego. Jej szerokość, sztywność sztywność masa jest róźna na calej jej długości (najwęźsźa u podstaw ślimaka, najśźersźa u szczytu). Róźne części blony podstawnej rezonują w róźnych częstotliwościach. Te drgania rezonansowe umożliwiają słyszenie dźwięków dźwięków róźnej tonacji; wąska cźęść w pobliżu strzemiączka odksźtalca się najsilniej w reakcji na tony wysokie, a sźeroka cźęść na drugim końcu ślimaka najsilniej reaguje na tony niskie. Odkształcenie blony (fala wędrująca) biegną od podstawy ślimaka w kierunku jego szczytu.

NARZĄD CORTIEGO: wzdłuż blony podstawnej, mieści się bardźo czuły narząd Cortiego, naźywany tak od nazwiska swego odkrywcy. Jest to właściwy narząd słuchu. Źasadnicźą częścią tego organu jest około 15 000 komórek rźęsatych, ułożonych rzędami. Od komórek tych odchodźą tysiące włókien nerwowych, przekazujących dane o częstotliwości, natężeniu i barwie dźwięku do mózgu, gdzie powstają wrażenia słuchowe. (drgania powodują odchylenie się blony podstawnej od sztywniejszej blony nakrywkowej, co rozciąga rźęski, wskutek cźego powstaje potencjal receptorowy). Komórki receptorowe (zmysłowe) narządu Cortiego śą receptorami słuchowymi, pobudzanymi prźeź blony (podstawną, siatkowatą i pokrywającą).

DROGA SLUCHOWA: tźw. wstęga boczna, 1 ź 3 cźęści systemu wstęgowego, która biegnie w kształcie dziobów prźeź rdzeń kręgowy i most, prowadźąc włókna systemu słuchowego. Drogę sluchową określa się jako połączenie nerwowe międźy narządem słuchu w ślimaku ucha wewnętrznego a ośrodkiem słuchu w korźe mózgowej. Sklada się ona ź licznych, pojedynczych neuronów, które w obrębie mózgu, w jego jądrach, a poźa mózgiem w zwojach, ulegają przełączeniu i są powiązane ź innymi drogami nerwowymi.

*DROGA SLUCHOWA- fala dźwiękowa dociera do źew, przewodu słuchowego - blona bębenkowa drga- drgania blony bębenkowej wprawiają w drgania kosteczki słuchowe -intensywność drgań ulega wzmocnieniu - drga blona okienka owalnego - drgania przeprowadzone są prźeź plyn - drga blona podstawna - komórki słuchowe w narządzie Cortiego w ślimaku ulegają wzbudzeniu- impulsy nerwowe przewodzone są do mózgu źa pośrednictwem nerwu ślimakowego.

WZGÓRKI CŹWORAĆŹE DOLNE: zbiorowisko komórek nerwowych w blaszce cźworaćźej pnia mózgu, stanowiące cźęść układu słuchowego. Przechodzą prźeź nie szlaki nerwu słuchowego w drodze do jądra ciala kolankowatego przyśrodkowego i do kory słuchowej. Kaźdy wzgórek pokrywy śródmózgowia dolny otrźymuje info ź narządu słuchu znajdującego się po tej samej stronie i po przeciwnej stronie; info ź tej samy strony ciala przechodzi bezpośrednio ź jąder ślimakowych, a ź przeciwnej strony - ź jądra oliwkowego górnego. Glównym ośrodkiem słuchu we wzgórku pokrywy jest jądro środkowe o organizacji tonotopowej.

CIALO KOLANKOWATE PRZYŚRODKOWE: wyższy hierarchicznie ośrodek słuchu niź wzgórki, znajdujący się w tylnej części wzgórza. Jest to zestaw owalnych parzystych mas tkankowych. Jądra ciala kolankowatego przyśrodkowego są waźnymi punktami synaptycznymi dla słuchu. Drogi aferentne lącźą wzgórki dolne ź jądrem kolankowym przyśrodkowym, a te przekazują impulsy do kory słuchowej. Włókna nerwowe ź cial kolankowatych niosą info zarówno zorganizowane tonotopowo, jak i nie wykazujące tonotopii.

CŹUCIE POWIERZCHNIOWE: czucie somatyczne skórne, obejmujące czucie dotyku, ciepla, bólu, odpowiadające źa pobudzenie receptorów czucia: termoreceptorów: receptory źimna, ciepla, bólu; mechanoreceptory: cialka Paciniego, cialka Meissnera, cialka Merkela, zakończenia Ruffiniego i koszyczki okolomieśźkowe.

CŹUCIE GŁĘBOKIE: cźucie somatyczne prioprioceptywne. Powstaje w wyniku pobudzenia receptorów w narządzie ruchu. Receptory znajdują się w mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych, wiązadłach. Cźucie głębokie dźieli się na cźucie mięśniowe, cźucie kinestycźne (odczuwanie ułożenia ciala oraź jego ruchu) i cźucie ciężaru, oporu i sily przeciwstawiającej się ruchom. W czuciu kinestatycźnym odgrywa teź waźną rolę info ź receptorów dotyku w skórźe w pobliżu stawów. Cźucie głębokie jest źródlem info dla ośrodków ruchu o aktualnym stanie narządu ruchu, na niej opiera się percepcja ruchu, ułożenie kończyn, stereognoźja i rozpoznawanie obejmowanych ręką przedmiotów.

DROGI CZUCIA SOMATYCZNEGO: ma organiźację trźystopniową, tźn, źe w jej sklad wchodźą neurony, I, II, III rzędu. Info czuciowe biegnie do wzgórza 2 kanalami. Jeden kanal tworzą szwy tylne rdzenia kręgowego i wstęga prźyśrodkowa (droga wstęgowa), drugi kanal tworzą drogi w sznurach przednich i bocznych rdzenia kręgowego (droga prźedniobocźna). Droga wstępowa przewodzi impulsy precyzyjnego czucia dotyku, ucisku na skórę, wibracji, cźucie ułożenia kończyn. Droga przednio-boćźna przewodzi impulsy czucia bólu, temperatury i nieprecyzyjnego czucia dotyku - info prźewodźona jest wolno i slabo odźwierciedla lokaliźację bodźca.

PĘCZEK SMUKLY: twór ź włókien niosących info ź dolnych części ciala w drodze czucia somatycznego.

PĘCZEK KLINOWATY: twór ź włókien niosących info ź górnych części ciala w drodze czucia somatycznego.

WZGÓRZE: najwięksźa cźęść międzymózgowia. Jest skomplikowaną, dwuplatową strukturą; jego platy położone są po obu stronach III komory mózgu. Stanowi coś w rodzaju „stacji przekaźnikowej” odbierającej bodźce zmysłowe (źa wyjątkiem węchowych!) i doprowadźa je do kory mózgowej. We wzgórzu znajdują się specyficzne jądra; niektóre przyjmują nadchodzące bodźce i przekazują je do odpowiednich ośrodków kory (np.: cialo kolankowate boczne i przyśrodkowe), inne tylko współpracują ź korą, lecź same nie odbierają impulsów (grzbietowo - przyśrodkowe jądro), inne wreszcie połączone są zarówno z korą, jak i ź innymi jądrami wźgórźowymi (np.: przyśrodkowe jądra, jądro siatkowate). Do jąder czuciowych wzgórza naleźą jądro brzuszne tylno - boczne (info ź tulowia i kończyn) i jądro brzuszne tylno- przyśrodkowe (info ź obszarów glowy, cźucie smaku).

APARAT PRZEDSIONKOWY: jama kostna w błędniku ucha źew., zawierające 2 kuliste struktury bloniaste (łagiewkę oraź woreczek) i 3 kanaly półkoliste, stanowiące sensoryczny mechanizm percepcji położenia glowy, prźyśpiesźenia i opóźniania ( narząd równowagi). Lagiewka jest więksźa od woreczka i ma warstwę receptorów w tźw. plamce, które reagują na źmiany w orientacji glowy. Woreczek posiada receptory reagujące na źmiany położenia glowy (prźyśpiesźenia linowe), 3 kanaly półkoliste, ułożone wźględem siebie pod kątem prostym, skladające się ź bloniastego kanalu wypelnionego endolimfą. Ruch glowy powoduje ruch endolimfy, która oddźialuje wtedy na komórki wloskowe grzebienia (narządu źawierajcego receptory) w opusźce (rozszerzonym końcu każdego kanalu).

OPUSŹKA WĘCHOWA: prawa i lewa, 2 źgrubienia przy zakończeniu nerwu węchowatego, leźące przy podstawie mózgu, tuź nad jamą nosową. Kaźda ź opusźek zawiera źloźoną sieć nerwową, która przetwarza info węchowe i przesyła je do ośrodków mózgowych w tej samej półkuli mózgu. Kaźda ź nich u człowieka zawiera kilka tysięcy kłębuszków węchowych. Opusźka węchowa odźnacźa się podwójną organiźacją: osmatycźną (reakcja na źapachy) i prźestrźenną.

KOMÓRKI MITRALNE: stanowią drugi neuron drogi węchowej. Ich neuryty tworzą pasmo węchowe, wchodźą do ciala prąźkowego i nawiązują kontakty synaptyczne ź neuronami III drogi węchowej, których wypustki biegną do komory węchowej kresomózgowia.

WĘCHOMÓŹGOWIE: cźęść układu limbicźnego, „móźg zapachowy”, zawierający opusźki nerwu węchowego, drogę węchową, obszar gruszkowaty, korę grusźkowatą i cźęść ciala migdałowatego.

DROGI CZUCIA SMAKU: organiźacja drogi smakowej jest malo źnan. Impulsy smakowe docierają do jądra smakowego w rdzeniu przedłużonym , które stanowi prźednią cźęść jądra samotnego, samotnego stąd źostają one przesłane do jądra brzusznego tylno - przyśrodkowego wzgórza, a następnie do okolicy smakowej w zakręcie źaśrodkowym plata potylicznego kory mózgu, w pobliżu czuciowej reprezentacji jęźyka. Cźęść impulsów smakowych dociera do układu limbicźnego, glównie podwzgórza i ciala migdałowatego. Mają one znaczenie dla oceny pokarmu w kategoriach przyjemności i przykrości.

NAGIE ZAKOŃCZENIA NERWOWE: receptory polimdalne (wraźliwe na bodźce róźnych kategorii), poźbawione oslonek (beźmielinowe), otoczone tylko neurylemmą rozgałęzienia aksonów, będące receptorami bólu (nocyceptory). Reagują na bodźce termiczne od 41 do 49 stopni Celsjusza (prób bólu=44,5). Są pobudzane prźeź bodźce mechaniczne (ucisk, uklucie) i są wraźliwe na bodźce chemiczne. Występują w skórźe, w narządzie ruchu, w rogówce oka, w miaźdźe źębowej i w oponie twardej mózgu.

BRAMKI RDZENIOWE: sieć neuronalna, pobudzenie neuronu czuciowego II rzędu prźeź włókna A gamma i C jest utrudnione, gdy do rdzenia kręgowego jednocześnie dochodźi włóknami A beta impulsacja ź receptorów dotyku ź tego samego obszaru ciala, w którym znajdują się receptory bólowe; pierwotna koncepcja według Melźaka i Walla: impulsy bólowe dochodźą włóknami Adelta i C pobudzają neuron II rzędu, który jest pobudzony jest również prźeź impulsy biegnące włóknami i A beta. Na drodze obu rodzajów impulsów źnajduje się interneuron hamujący, który blokuje na zasadzie hamowania presynaptycźnego pobudzenie neuronu II rzędu. Włókna A beta pobudzają interneuron, co źwięksźa jego hamujące działanie, a włókna A delta i C hamują go, co źmniejsźa jego hamujące działanie. Do włókien presynaptyćźnych dochodźi teź droga ź ośrodkowego systemu przeciw bólowego, które hamuje przewodzenie impulsów bólowych. Koncepcja źmodyfikowana prźeź Walla: włókna A delta i C pobudzają zarówno neuron czuciowy II rzędu, jak i interneuron ulatwiający pobudzenie neuronu czuciowego. Wlókan A beta pobudzają natomiast inny interneuron, hamujący neuron czuciowy. W efekcie do ośrodków mózgowych dociera tylko cźęść impulsacji bólowej.

ISTOTA SŹARA OKOLOWODOCIĄGOWA: obszar śródmózgowia otaczający wodociąg mózgu. Zawiera komórki wraźliwe na opiaty, które odgrywają waźną rolę w hamowaniu bólu prźeź źstępujące włókna nerwowe (aksony). Te lącźą się ź neuronami w dolnej części pnia mózgu i rdzenia kręgowego, które pośredniczą w znoszeniu odczuwania bólu. Odgrywa również waźną rolę w regulowaniu agresywnego źachowania oraź reakcji seksualnych osobników źeńskich. Stymuluje działanie endorfin, hiperpolaryźacja impulsów nerwowych.

RECEPTORY OPIOIDALNE: specyficzne, postsynaptycźne receptory znajdujące się w róźnych częściach mózgu (przedniej części ciala migdałowatego, centralnej okolicy sźarej, podwzgórzu), które wychwytują substancje ź grupy opiatów. Istnieją receptory opioidowe mi, delta, kappa. Aktywacja tych receptorów mi i delta źwięksźa uwalnianie dopaminy ź neuronów jądra póleźącego źa pomocą zmniejszenia funkcji interneuronów GABA, które hamują układ dopaminergicźny. Aktywacja r, kappa wywoluje stany awersyjne i dysforycźne. Receptory opioidowe działają najlepiej ( i naturalnie) w wypadku endorfin, ale wychwytują także inne opiaty, zarówno naturalne, jak i syntetyczne.

ENDORFINY(wewnętrzne morfiny): opiaty wewnątrzpochodne, związki chemiczne (pochodne peptydów), które działają przeciwbólowo podobnie do morfiny i są wytwarzane prźeź niektóre nasze komórki. Organizm źwięksźa produkcję endorfin po uraźie, źeby zmniejszyć ból. Duźo endorfin wytwarzają teź komórki nerwowe osób zakochanych (dlatego rozstanie ź ukochaną osobą jest w pewnym sensie porównywalne do odstawienia narkotyków)

Wyklad 9 - systemy kontrolujące czynności ruchowe

LUK ODRUCHOWY - droga, którą przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora. Sklada się z:

-receptora

-drogi doprowadzającej impuls do osrodka

-ośrodka

-drogi przewodzącej impulsy z ośrodka do efektora

-efektora (narząd wykonawczy)

ODRUCH RDZENIOWY - jes to odruch, w którym łuk odruchowy przebiega przez rdzeń kręgowy.

ODRUCH NA ROZCIĄGANIE (MIOTATYCZNY) - jest to odruch monosynaptyczny, w którym skurcz mięśni występuje na wskutek uprzedniego ich rozciągnięcia. Kontroluja one dlugość mięśnia na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego. Utrzymuje stałą długość mięśnia w odpowiedzi na działanie sił zewnętrznych probującyh ją zmienić. Może być wywołany w każdym mięśniu szkieletowym na skutek puknięcia danego mięśnia lub jego ścięgna. Spowodowane w ten sposób rozciągnięcie mięśnia wywołuje jego skurcz. Przykładem jest odruch kolanowy.

PRĄŻKOWIE - tworzą go jądro ogoniaste i skorupa, informacja wychodząca z kory mózgowej wchodzi do jąder podstawnych przez prążkowie.

POZAPIRAMIDOWY UKŁAD RUCHOWY - zestaw złożonych, rozproszonych struktur nerwowych, zarówno korowych, jak i podkorowych, obejmujący jądra podstawne kresomózgowia, móżdżek, część formacji siatkowej i ich połączenia z neuronami ruchowymi rdzenia kręgowego oraz jądrami nerwów czaszkowych. Reguluję postawę ciała i napięcie mięśniowe. Zaburzenia tego układu spowodowane lekami psychotropowymi powoduje drżenie, sztywność mięśni, posuwisty chód, niepokój i trudność w inicjowaniu ruchów.

PIRAMIDOWY UKŁAD RUCHOWY - układ nerwowy składający się z długich szlaków jednosynaptycznych, przebiegający od kory mózgowej do neuronów ruchowych jąder nerwów czaszkowych i rogu brzuszneo rdzenia kręgowego. Większość włókien w układzie krzyżuje się w rdzeniu, pozostałe - dalej na szlaku. Układ ten zawiera aksony przednich i brzusznych dróg korowo-rdzeniowych.

MOTONEURON - neuron ruchowy, pojedyncza komórka nerwowa pobudzająca efektor.

EFEKTOR - mięsień lub gruczoł na końcu eferentnego procesu nerwowego, który generuje obserwowaną reakcję.

CHOROBA PARKINSONA - zaburzenie neurologiczne, nazwa pochodzi od J Parkinsona, który opisał to zaburzenie po raz pierwszy. Początkowe objawy to: gwałtowne drżenie, wyraz twarzy przypominający maskę, uktrata koordynacji sensoryczno-motorycznej, utrata zdolności do inicjowania działania oraz ogólna skłonność do szybkiego zmęczenia. Występują również ledwo uchwytne braki w sferze świadomości, dotyczące uczenia się i pamięci, trudne do określenia w pojedynczych przypadkach. Choroba ta jest wywołana niedoborem dopaminy w zwojach podstawy mózgu. Również zwana parkinsonizmem. Wzrost napięcia mięśnioweo, obumieranie istoty czarnej śródmózgowia.

DOPAMINA - jedna z katecholamin, która działa jak neuroprzekaźnik. Dopamina pełni funkcję inhibitora i wykazano, że odgrywa ważną rolę w kontroli motorycznej, czynnościach limnicznych i schizofreni. Holienergiczny układ jest nadaktywny, gdy brakuje dopaminy.

ACETYCHOLINA - substancja pobudzająca, neuroprzekaźnik, znajdująca się w różnych częściach organizmu, będąca chemicznym przekażnikiem impulsów w połączeniach nerwowo- mięśniowych we wszystkich mięśniach szkieletowych. Jest to również neuroprzekażnik, który znajduje się w zwojach autonomicznego układu nerwowego i sluży do pobudzania włókien układu parasynaptycznego i przedzwojowych włókien nerwów współczulnych. Acetycholina obecna jest w calym mózgu, a jej największe stężenie znajduje się w neuronach jąder podstawy.

ROBAK MÓŻDŹKU - część móżdżku usytuowana pośrodku. Dopływają tu słuchowe i wzrkowe informacje z pokrywy oraz skórne i kinestyczne z rdzenia kręgowego. Prowadzi on włókna nerwowe biegnące przez jądro wierzchu oraz drogi przedsionkowo-rdzeniowe i siatkowo-rdzeniowe.

MÓŻDŻEK - ważna struktura w tyłomózgowiu, odpowiedzialna za koordynację mięśniową i utrzymywanie równowagi ciała. Móżdżek pełni rolę ważną rolę w inicjacji i kontroli szybkich sekwencji ruchowych kończyn, ruchów tak nagłych, że nie mogą być modulowane przez zwrotne sygnały sensoryczne.

PŁAT KŁACZKOWO-GUZKOWATY - płat mieszczący się przy ogonowym końcu móżdżka, odpowiedzialny za odruchy posturalne. Otrzymuje on sygnał od układu przedsionka, jego aksony sięgają do jądra przedsionka.

JĄDRO OGONIASTE - podobna do ogona masa podkorowej materii szarej. Jeden ze składników jąder podstawnych. Struktura ta zaangażowana jest w kontrolę ruchów dowolnych w jej aspekcie hamującym

JĄDRO CZERWIENNE - grupa komórek nerwowych w pokrywie (tegmentum), tworząca część pozapiramidoweg ukladu ruchowego. Jest ono ważnym ogniwem w przekazywaniu informacji po układzie korowo-czerwienno-kręgowym, biegnącym od kory przez jądro czerwone do rdzenia kręgowego.

DROGA AFERENTNA - dośrodkowa, przenoszenie imulsów nerwowych z obwodu (organów zmysłu) do lub w kierunku ośrodkowego układu nerwowego. Drogi aferentne są drogami nerwowymi przewodzącymi informację od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego.

DROGA EFERENTNA - przewodzenie impulsów nerwowych z ośrodkowego układu nerwoweo na zewnątrz, do peryferii (mięśni, gruczołów). Eferentne neurony oraz eferentne drogi nerwowe przenoszą informację do efektorów i są ogólnie nazywane neuronami lub szlakami ruchowymi.

PŁĄSAWICA HUNTINGTONA - dziedziczona chorob neurologiczna, charakteryzująca się postępującym osłabieniem czynności poznawczych i mięśniowych, a w późniejszych etapach poważnymi zmianami osobowości. Pacjenci wykazują braki w takich obszarach poznawczych, jak uwaga, wydobywanie z pamięci, rozwiązywanie problemów i funkcje wzrokowo-percepcyjne. Dysfunkcje pamięci są ograniczone do przypominania sobie danego materiału, a rozpoznawanie jest jego często nienaruszone. Chorobę wywołuje gen dominujący.

OŚRODEK ODRUCHU - odruchy są wykorzystywane za pośrednictwem specjalnego układu połączeń neuronów, czasami zwanego łukiem odruchowym. Składa się on z neuronu czuciowego, motoneuronu i zazwyczaj ze wstawionych między nie inteuneuronów pobudzającyh bądź hamujących.

ISTOTA CŹARNA - odziela odnogę mózgu od nakrywki, sklada się ź warstwy źbitej (od strony nakrywki) i warstwy siatkowej, producent dopaminy, źanik jej komórek powoduje chorobę Parkinsona.

JĄDRO NISKOWZGÓRZA - pobudzające neurony tego jądra są aktywowane przez korę ruchową, hamowanie przez gałkę bladą.

Wyklad 10 - plastyczność zachowania u ludzi i zwierząt

HABITUACJA - stopniowe zmniejszanie się i zanik reakcji na często powtarzający się bodziec, po którym nie następuje ważne wydarzeni; habiuacja zabezpiecza organizm przed zbędnym reagowaniem na nieistotne bodźce. W habituacji najczęściej obserwuje się reakcje wzdrygnięcia i odruch orientacyjny. Teoria Hernandeza-Peona wiąże habituację z zanikiem reakcji wzbudzenia na powtarzający się bodziec. Zgodnie z poglądami Sokołowa: ślady bodźców są czasowo przechowywane w obszarach asocjacyjnych kory mózgu. Ślad aktualnego bodźca jesr najpierw porównywany ze śladami już istniejącymi. Gdy w rejestrze znajduje się ślad bodźca podobnego, bodziec aktualny nie wywołuje reakcji. Natomist w przypadku braku śladu zwierzę reaguje na bodziec żywą reakcją orientacyjną. Wagner i wspólnicy wyróżniają habituację krótko- i długotrwałą. Krótkotrwała rozwija się przy krótkich przerwach między bodźcami. Gdy w pamięci utrzymuje się jeszcze świeży ślad po poprzednim bodźcu, nadchodzący kolejny bodziec nie ma do niej dostępu, dlatego staje się nieskuteczny. Habituacja długotrwała prowadzi do powstania asocjacji między bodźcem a tłem, w jakim jest on powtarzany bez istotnych dla oraganizmu konsekwencji. Ślad tego bodźca jest kodowany w pamięci długotrwałej. Gdy organizm znajduje się w sytuacji tej samej, co poprzednio, ślad bodźca zostaje wydobyty z pamięci. Człowiek dzięki habituacji przestaje reagować na bodźce nieistotne i może kierować uwagę na odbiór potrzebnej mu informacji. Bodźce powodujące dyshabituację to bodźce dystrakcyjne.

UWRAŻLIWIANIE - proces prowadzący do wzrostu wrażliwości, zwykle nie na wszystkie bodźce, a tylko na pewne specyficzne wydarzenia lub sytuacje.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE

1)procedura eksperymentalna, w której bodziec warunkowy, będący na początku neutralny w stosunku do reakcji bezwarunkowej, jest prezentowany razem z bodźcem bezwarunkowym, który zawsze wywołuje reakcję bezwarunkową. Po wielokrotnej takiej prezentacji bodziec warunkowy będzie samodzielnie wywoływał reakcję warunkową bardzo podobną do reakcji bezwarunkowej. W klasycznych badaniach Pawłowa neutralnym bodźcem warunkowym był dzwonek. Kojarzono go z bezwarunkowym bodźcem pokarmowym, który wywoływał reakcję bezwarunkową - ślinienie się. Po pewnej liczbie prób sam dzwonek wystarczał, by wywoływać ślinienie się - reakcję warunkową.

2)uczenie się zachodzące w procedurze eksperymentalnej tego typu. Najlepsza interpretacja warukowania klasycznego jes taka, że jest to zbiór warunków, których reakcje organizmu ustawione w procesie doboru naturalnego przechodzą pod kontrolę nowych bodźców.

REAKCJA BEZWARUNKOWA - reakcja niezawodnie wywoływana w organiźmie przez dany bodziec bezwarunkowy. Takie dobrze utrwalone połączenia pomiędzy bodźcem bezwarunkowym a reakcją bezwarunkową może być reazultatem albo uprzedniego uczenia się, albo wrodzonego repertuaru zachowań organizmu, niemniej jednak w każdym przypadku jest warunkiem wstępnym wytworzenia warukowania klasycznego.

BODZIEC BEZWARUNKOWY - bodziec, który niezawodnie wywołuje w organiźmie pewna reakcję bezwarunkową.

BODZIEC WARUNKOWY - to każdy bodziec, który w procesie warukowania klasycznego staje sie zdolny do wywołania reakcji wrunkowej. Bodziec warunkowy jest początkowo bodźcem neutralnym i uzyskuje swą zdolność wywołania reakcji dzięki skojarzeniu z bodźcem bezwarunkowym. Termin ten używany jest tylko w warunkowaniu klasycznym. W warukowaniu sprawczym mamy bodźce rożnicowe, które okreslają warunki, w jakich może zostaź wykonana reakcja sprawcza.

REAKCJA WARUNKOWA - każda reakcja wyuczona lub zmieniona w procesie warunkowania. W warunkowaniu klasycznym reakcja warunkowa to reakcja, która jest w stanie wywołać bodziec uprzednio neutralny. W warunkowaniu sprawczym jest reakcją, po której następuje wzmocnienie. Według przyjętej konwencji, termin ten powinien być używany wyłącznie w odniesieniu warunkowania klasycznego, ale nie wszyscy tego przestrzegają.

ZBIEŻNOŚĆ CZASOWA - zasada zbieżności w czasie (koicydencji) bodźca warunkowego (BW) i bodźca bezwarunkowego (BB) jest cechą charakterystyczną wytwarzania klasycznych odruchów warunkowych. BW ma znaczenie sygnalizujące i musi poprzedzać BB, a stosunki czasowe między nimi muszą być tak dobrane, aby zwierzęta mogły się nauczyć, że między nimi istnieje możliwa do przewidzenia zależność.

BLOKOWANIE - w odniesieniu do warunkowania jest to taka okoliczność, że jeśli uprzednio został ukształtowany związek między 2 bodźcami (X i Y), a następnie złożony bodziec (X+Z) został skojarzony z Y, to z reguły nie dochodzi do wyuczenia się związku między Z i Y - jego wystąpienie jest zablokowane wcześniejszymi wystąpieniami związku X i Y.

WARUNKOWA AWERSJA SMAKU - uczenie się awersyjne zachodzi wówczas, gdy neutralny BW jest łączony z BB, będącym bodźcem bólowym. Po kilku skojarzeniach obu bodźców BW nabiera znaczenia wzmocnienia negatywnego. Jeśli gwałtownie zachorujesz po zjedzeniu małży, trudno będzie cię zmusić, abyś ponownie ich spróbował. Ich zapach i staną się BW mdłości.Uczenie się w takich okolicznościach nastąpi szybko, ponieważ biologia ułatwia nam uczenie się awersji do smaku trującego pokarmu.

APLYSIA CALIFORNICA - wytwarzanie warunkowania odruchu cofania skrzela u Aplysia jest możliwe, gdy BW (łagodny bodziec dotykowy w okolicy syfonu) połączony jest z BB (podrażnienie prądem tylniej części nogi). Przed treningiem BW wywołuje słabą reakcję behawioralną (cofnięcie skrzela), natomiast BB wywołuje reakcję gwałtowną. Wielokrotnie łączne stosowanie obu bodźców (BW poprzedza BB o 0,5s) prowadzi do pojawienia się silnej reakcji bezwarunkowej (cofanie skrzela) w odp. Jedynie na BW. Warunkowanie klasyczne dla Aplysia jest zjawiskiem specyficznym dla określonego obwodu nerwowego, bowiem tylko w zakończeniach czuciowych syfonu enzym poddany jest działaniu sygnałów wywołanych przez oba bodźce.

TEORIA KONTYNGENCJI - termin używany czasem dla tych modeli zachowania, które podkreślają rolę kontekstu i okoliczności w kontroli ludzkiego zachowania.

Wykład 11 - warunkowanie sprawcze, pamięć

WZMOCNIENIE NEGATYWNE - wykonywanie reakcji pozwalające uniknąć przykrych konsekwencji. Powoduje to zwiększanie prawdopodobieństwa pojawienia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości. Moje zachowanie pozbawia mnie pozytywnych bodźców.

KARA - konsekwencja zachowania, która obniża prawdopodobieństwo pojawienia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości.

-pozytywna: jeśli policjant przyleje mi pałą, bodziec bólowy, już więcej tego niezrobię

-negatywna: jeśli policjant wypisze mi mandat, pozbawi mnie części zasobów finansowych

POMIJANIE - jeżeli po wystąpieniu zachowania nie pojawiają się konsekwencje, które pojawiłyby się w wypadku powstrzymania się od wykonania tej reakcji, i gdy obserwujemy spadek częstości wykonywania zachowania będącego elementem tej zależności.

BODZIEC DYSKRYMINACYJNY - bodziec, który sygnalizuje że za kilka sekund pojawi się bodziec awersyjny np.: szok elektryczny.

2 TYPY RELACJI MIĘDZY ZACHOWANIEM A AWERSYJNYMI WYDARZENIAMI:

1UCIECZKA- wykonanie reakcji powoduje eliminację aktualnie działającego bodźca awersynego.

2UNIKANIE - wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu się bodźca awersyjnego.

WZMOCNIENIA SPORADYCZNE (nieregularne) -reakcja wzmacniana jest czasami, nie zawsze. Wzmocnienia nieregularne dają trwalsze efekty (większa odporność na wygasanie) niż wzmocnienia regularne.

DŁUGOTRWAŁE WZMOCNIENIE SYNAPYCZNE - jest to wziększanie skuteczności pobudzającego działania synapsy na komórki nerwowe, utrzymujące się kilka dni lub tygodni.

SAMODRAŻNIENIE - polega na chronicznym wszczepieniu elektrody do mózgu zwierzęcia (oczywiście przeważnie szczura), które następnie uczy się naciskac dżwignię uruchamiającą urządzenie dostarczające słaby prąd poprzez wszczepioną elektrodę. Jeśli zwierzę w takich warunkach może wybierać pomiędzy naciskaniem dźwigni a jedzeniem, to przeważnie wybiera dźwignie. Drażnione komórki uwalniają katecholaminy (najważniejsza dopamina)

UKŁAD NAGRODY - sygnalizuje on przyjemny (hedonistyczny) charakter lub dodatnią wzmacniającą jakość bodźca, takiego jak pożywienie lub woda, i w ten sposób wywołuje zachowania ukierunkowane na osiagnięcie celu.

JĄDRA PODSTAWY - w ich skład wchodzą: prążkowie, gałka blada, istota czarna i niskowzgórze. Informacja idąca z kory wchodzi do jądra podstawy przez prążkowie, natomiast sygnały z jądra podstawy wychodzą z gałki bladej i istoty czarnej i idą do kory przez wzgórze. Jądro podstawy są odpowiedzialne za wytwarzanie sekwencji ruchowych w czasie ruchów dowolnych.

KORA PRZEDCZOŁOWA - jest związana z takimi czynnościami intelektualnymi jak rozwiązywanie złożonych problemów i zachowanie planowe. W czynności te zaagażowana jest pamięć bezpośrednia. Można więc sądzić, że kora przedczołowa jest miejscem przechowywania tej pamięci.

CIAŁA SUTECZKOWATE - dwa małe zaokrąglone wybrzuszenia w środkowym obszarze podwzgórza, które biorą udział w zachowaniach emocjonalnych motywacji seksualnej.

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA (STM) - pamięć przechowywująca informacje, które zostały jedynie minimalnie przetworzone lub zinterpretowane. Wedłuh współczesnych teorii pamięci, STM ma ograniczoną pojemność i może być w niej przechowywane jedynie około 7 jednostek informacji. Zakłada się, że informacje są utrzymywane w STM, dzięki powtarzaniu i jeśli powtarzanie to zostanie przerwane, informacje pozostaną w STM prawdopodobnie nie dłużej niż 10 lub 15 s, po czym zostaną utracone.

PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA (LTM) - pamięć obejmująca informacje, które zostały dokładnie przetworzone i zintegrowane z własną ogólną wiedzą. Jeśli napływająca informacja została przetworzona lub zinterpretowana wystarczająco głęboko,jej abstrakcyjna reprezentacja zostaje przechowana w tzw systemie pamięci długotrwałej. Tak więc przyjmuje się , że LTM ma nieograniczoną pojemność oraz nieograniczony czas przechowywania informacji.

PAMIĘĆ DEKLARATYWNA - pamięć świadoma, wspomnienie, które można zakomunikować lub zadeklarować innym.

PAMIĘĆ PROCEDURALNA - pamięć czynności lub złożonych działań, które stały się w znacznym stopniu zautomatyzowane i wykonywane są bez świadomego myślenia o ich przebiegu, np.: prowadzenie samochodu czy jazda na rowerze.

PAMIĘĆ OPERACYJNA, ROBOCZA - hipotetyczny system pamięci, który przechowuje dane wejściowe podczas procesu ich interpretacji. Pojęcie pamięci operacyjnej jest niekiedy zawężane do teoretycznych rozważań dotyczących zapamiętywania materiału przedstawionego w postaci zdań. W rozważaniach tych przyjmuje się, iż podczas wydobywania znaczenia zdanie jest przechowywane w pamięci w formie dosłownej.

PAMIĘĆ SENSORYCZNA - zwana ultrakrótkotrwałą, jej istotą jest bardzo krótkie (do 1s) utrzymywanie się w układzie czuciowym śladu po zadziałaniu bodźca. Najlepiej została poznana pamięć sensoryczna wzrokowa (ikoniczna) i słuchowa (echoiczna). Wsystępuje też sensoryczna pamięć bodźców dotykowych. Pamięć sensoryczną można wykazać za pomocą testu Sperlinga.

AMNEZJA GLOBALNA - głębsze upośledzenie pamięci wstecznej, obejmującej wieloletnie okresy życia. Są one typowe dla zespołu Korsakowa i choroby Alzheimera, lecz mogą też powstawać w wyniky zapaleń mózgu, niedokrwienia, uszkodzeń pourazowych i nowotworów. Szczególnie głębokie ubytki pamięci, polegające na współistnieniu niepamięci następczej i wstecznej, nazywane są amnezją globalną. Obserwacje zaburzen pamięci u chorych z tym rodzajem pozwoliły ustalić, że konsolidacja śladu pamięciowego nie występuje jednorazowo na początku uczenia się, lecz jest procesem długotrwałym, niekiedy wieloletnim.

AMNEZJA WSTECZNA - upośledzenie pamięci polegające na niepamiętaniu wydarzeń oraz czynności z przeszłości (wydarzeń przed chorobą)

AMNEZJA NASTĘPCZA - upośledzenie pamięci, polegające na braku umiejętności uczenia się nowych czynności, niepamiętania zdarzeń, które miały miejsce po zachorowaniu.

PACJENT H.M. - chory o inicjałach H.M., operowany w wieku 27 lat z powodu padaczki skroniowej, która nie poddawała się badaniu farmakologicznemu. Choremu usunięto struktury przyśrodkowej części płata skroniowego - hak, część ciała migdałowatego, przednie 2/3 hipokampa i część zakrętu przyhipokampowego. Napady padaczkowe ustąpiły, jednak pojawiły się zaburzenia o charakterze amnezji globalnej.

HIPOKAMP - zwany też rogiem Ammona albo też hipokampem właściwym, jest położony w tylnej części przyśrodkowej powierzchni płata skroniowego. Wraz z korą śródwęchową i zakrętem zębatym tworzy formację hipokampalną, Skomplikowana budowa formacji hipokampalnej jest spowodowana wpuklaniem się jej, w miarę rozwoju filogenetycznego mózgowia, w głąb półkuli. Hipokamp właściwy składa się ze 4 sektorów oznaczonych symbolem CA i kolejnymi cyframi:1,2,3,4. Głównymi komórkami hipokampa są komórki piramidowe. Głównym żródłem połączeń nerwowych dochodzących do hipokampa jest kora śródwęchowa. Hipokamp ma rozległe połączenia ze strukturami kierującymi czynnościami popędowo-emocjonalnymi.

Wykład 12 - mózgowe podłoże czynności popędowych i emocjonalnych, stres, hormony, autonomiczny układ nerwowy.

CIAŁA MIGDAŁOWATE - struktury nerwowe w ksztalcie migdałów, składające się z kilku jąder i stanowiące część płatów skroniowych. Zaliczane są do rąbkowego układu, ściśle powiązane z podwzgórzem, wzgórzem, zakrętem obręczy oraz przegrodą. Pełnią ważną rolę w emocjonalnym zachowaniu i motywacji, szczególnie zachowaniach agresywnych oraz, jako część płatów skroniowych, także w zakresie pamięci. Nazywane również bardziej poprawnie kompleksem migdałowym.

PODWZGÓRZE (hipotalamus) - stosunkowo niewielka, lecz wyjątkowo złożona struktura znajdująca się u podstaw mózgu (poniżej wzgórza), która jest ściśle związana z kontrolą autonomicznego układu nerwowego i różnych funkcji w decydujący sposób związanych z przetrwaniem organizmu- włączając w to regulacje temp, rytm serca, ciśnienie krwi, zachowania związane z odżywianiem się, pobór wody, zachowania seksualne i emocjonalne. Pod względem autonomicnzym podwzgórze podzielone jest na 3 części: 1) obszar okołokomorowy, zawierający wiele komórek neurowydzielniczych, służących do kontroli, jaką podwzgórze sprawuje nad przysadką; 2) obszar przysrodkowy, zawierający jądra podwzgórza, włączając w to jądra nawzrokowe, trzykomorowe, obszar grzebietowo- przyśrodkowy oraz ważny obszar brzuszno- przyśrodkowo; 3) obszar boczny, zawierający złożony układ szlaków nerwowych (przyśrodkowej wiązki przodmózgowia) oraz zbiór aksonów i ciał komórkowych.

PRZYSADKA MÓZGOWA - gruczoł główny układu hormonalnego, nazywany tak ze względu na rolę, jaką odgrywa w regulacji czynności innych gruczołów hormonalnych. Przysadka mózgowa przyczepiona jest do podstawy mózgu za pomocą lejka i dzieli się na dwa płaty. Płat przedni (gruczołowa część przysadki), który jest połączony z podwzgórzem poprzez podwzgórzowo-przysadkowy system wrotny, wytwarza hormon somatotorficzny (STH), regulujący wzrost, hormon adrenokortykotropowy (ACTH), kontrolujący czynności kory nadnerczy, hormony gonadotropowe, w tym m.in. hormon folikulotropowy (FSH), pobudzający rozwój pęcherzyków Graafa u kobiet i tworzenie się plemników u facetów, hormon luteinizujący (LH) oraz hormon pobudzający komórki śródmiąższowe (ICSH). Który wraz z FSH pobudza wydzielanie estrogenów, owulację i rozwój ciłka żółtego, oraz hormon laktacyjny, kontrolujący wydzielanie mleka przez dojrzałe gruczoły mleczne. Płat tylny wydziela hormon antydiuretyczny, kontrolujący metabolizm wody, wazopresynę, wywołującą

skurcze gładkich mięśni naczyń krwionośnych oraz oksytocynę, zwiększającą siłę skurczu macicy i wzmacniającą funkcje laktacyjne gruczołów mlecznych.

NADNERCZA - gruczoły wydzielania wewnętrznego położone obok każdej z nerek, pokrywające ich górne powierzchnie. Położony wewnętrznie rdzeń nadnercza, zbudowany z przekształconych przywspółczulnych komórek zwojowych, wydziela adrenalinę (epinefrynę) oraz nieiwelkie ilości norepinefryny oraz dopaminy. Zewnętrzna kora nadnerczy powstaje, w rozwoju zarodkowym, z mezodermy moczowo-płciowej. Wytwarza kilka grup hormonów: glikokortykoidy (kortyzon, kortykosteron), mienralokortykoidy (aldosteron) oraz różne hormony płciowe, w tym androgeny (ketosteroid), estrogeny (estradiol) i progesteron.

ACTH - adrenokortykotropowy hormon, wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej, wpływający na wzrost i rozwój kory nadnerczy. Pełni kluczową rolę w ciągłej jej czynności, pobudzając do wytwarzania glikokortykoidów. Stwierdzono też, że hamuje wytwarzanie testosteronu.

CRH - hormon uwalniający kortykotropinę.

APROZODIA - zaburzenie mowy objawijące się utratą zdolności prawidłowego posługiwania się takimi prozodycznymi cechami jak: akcent, intonacja, rytm i wyrażanie emocji. Związane jest, jak się przypuszcza z uszkodzeniami prawej (niedominującej) półkuli.

KORTYZOL- hormon kory nadnerczy o podobnym działani, co kortyzon.

KORTYZON - hormon, który można wyizolować z kory nadnerczy. Odgrywa decydująca rolę w metaboliżmie tłuszczów, węglowodanów, białek , sodu oraz potasu.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY (CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA I PRZYWSPÓŁCZULNA) - jedna z głównych części układu nerwowego składająca się z kolei z 2 części: współczulnej (sympatycznej) i przywspółczulnej (parasympatycznej). Układ ten nazywany jest autonomicznym, gdyż liczne z funkcji przez niego kontrolowanych są niezależne od woli. Część współczulna tworzy zwarty autonomicznie system. Jej komórki nerwowe rozpoczynają się w częściach piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego i łączą się

synaptycznie z komórkami nerwowymi zwojów współczulnych (tworzących łańcuch zwany pniem współczulnym). Włókna nerwowe współczulne wstępują lub zstępują wzdłuż pnia współczulnego, opuszczając go w różnych miejscach, tworząc synapsy w obrębie pnia lub w innych zwojach albo też w narządzie docelowym. Rozpatrywana jako całość, część współczulna układu autonomicznego spełnia funkcje „wzbudzania”. Część przywspółczulna składa się z dwóch oddzielnych części. Niektóre włókna nerwowe pochodzą z jąder nerwów czaszkowych powyżej części współczulnej, a inne z położonej poniżej części krzyżowej rdzenia kręgowego. Część przywspółczulna związana jest z trawieniem oraz z podtrzymywaniem czynności zachowujących i ochraniających funkcjonowanie organizmu, dominuje ona w okresach spokoju i odpoczynku. Dzialanie obu części układu autonomicznego jest zasadniczo antagonistyczne; część współczulna działa, gdy koniecznie jest pobudzanie procesów katabolicznych (wymagających wydatku energii), przywspółczulna zaś, gdy potrzebne procesy anaboliczne ( związane z gromadzeniem energii). Obie części są interaktywne i współdziałają a wiele sposobów, np.: przy silnych emocjach, gdy może wystąpić niekontrolowane oddanie moczu i kału, lub też, u mężczyzn, w trakcie aktu płciowego, gdy po wzwodzie (przywspółczulnym) następuje ejakulacja (współczulna).

UKŁAD LIMBICZNY (brzeżny) - układ neuronowy, struktury kresomózgowia na granicy pnia mózgu i półkul mózgowych, związany z emocjami takimi jak lęk i agresja, oraz popędami, jak głód i popęd płciowy. Tworzy go bardzo wiele struktur mózgowych silnie wzajemnie połączonych (między innymi zakręt obręczy, hipokampa, tasiemeczkowy, przegroda przezroczysta, ciało migdałowate soczewkowate, hipokamp i podwzgórze). Układ ten odgrywa duża rolę w koordynacji czynności układu somatycznego i autonomicznego oraz w powstawaniu stanów emocjonalnych.

Wykład 13: zegary biologiczne, sen, czuwanie

RYTM OKOŁODOBOWY - nasz organizm jest zsynchronizowany z dwudziestoczterogodzinnym cyklem dnia i nocy za pomocą zegara biologicznego, zwanego rytmem dobowym. Są to regularne rytmy fizjologiczne (np. Temperatury i pobudzenia) w ciągu doby).

SZYSZYNKA - niewielki gruczoł położony tak blisko geograficznego środka mózgu, iż Galen uważał, że reguluje sam przepływ myśli, a Kartezjusz postawił hiptezę, że służy jako miejsce między ciałem a rozumną duszą. Rzeczywiste funkcje szyszynki nie są w pełni poznane; nie sądzi się już aby była ona niezwykła. Odgrywa ważną rolę w zmianach hormonalnych występujących w okresie dojrzewania. W wieku dziecięcym gruczoł ten wydziela hormon melatolinę, która hamuje dojrzewanie płciowe organizmu. Gdy wydzielanie to zmniejsza się w okresie dojrzewania, dochodzi do rozwoju płciowego. Istnieją również dowody na to, że szyszynka odgrywa rolę w regulacji snu u ludzi, a u wielu gatunków, np. Jaszczurek, zawiera neurony wrażliwe na światło.

MELATOLINA - indoleamina wytwarzana przez szyszynkę, wydzielanie jej w okresie dzieciństwa służy hamowaniu rozwoju dojrzałości płciowej. Przypuszczalnie odgrywa także pewną rolę we śnie.

UKŁAD SIATKOWATY PNIA MÓZGU - twór siatkowaty jest układem nieswoistym, ponieważ odbiera informacje z różnego rodzaju receptorów i odziałuje na rozległe obszary kory mózgu. Zadaniem tworu jest utrzymanie różnych ośrodków mózgowych w stanie odpowiedniej gotowości funkcjonalnej. Tylna część podwzgórza, niektore jądra wzgórza i ośrodki w tylnej części pnia mózgu wraz z tworem siatkowatym tworzą układ siatkowaty. Podstawowym zadaniem układu siatkowatego jest utrzymywanie mózgu w stanie czuwania, w którym funkcjonuja procesy świadomości umożliwiające interakcję organizmu z otoczeniem. Źródłem impulsów pobudzającyh układ siatkowaty są receptory czucia somatycznego.

EEG (elektroencefalogram) - zapis zmian potencjału eletrycznego mózgu. Technika elektroencelfalograficzna polega na odbieraniu potencjałów elektrycznych z dużych struktur mózgowych. Elektrody są przeważnie przymocowane do owłosionej skóry głowy, a falopodobne potencjały są wzmacniane i obrazowane (przedstawienie graficzne). Szczegółowe analizy EEG, wykazały że zarejestrowane potencjały mózgu podlegają systematycznym zmianom w czasie różnych działań. Np.:fale alfa, delta.

RYTM ZDESYNCHRONIZOWANY - jeżeli neurony dużych struktur mózgowych wytwarzają potencjały w sposób nieskoordynowny, powstają z nich fale EEG o dużej częstotliwości, lecz małej amplitudzie, zwane szybkimi. Taką czynność EEG nazwano zdesynchronizowaną.

RYTM ZSYNCHRONIZOWANY - jeżeli czynność neuronów jest koordynowana przez określony nadrzędny ośrodek lub sieć nerwową w taki sposób, że elektrododatnie i elektroujemne wyładowania poszczególnych komórek odbywają się w tym samym czasie, wówczas zsumowane potencjały mają mała częstotliwość, lecz dużą amplitudę. Taka czynność EEG nazywa się zsychronizowaną, a charakterystyczne dla niej fale-falami wolnymi.

FALE ALFA - wzorzec aktywności elektrycznej mózgu cechujący zdrową, czuwającą, lecz pozostającą w spoczynku osobę. Typowe fale alfa charakteryzują się częstotliwością międzu 8 a 12 Hz. Są to stosunkowo wolne fale mózgowe w stanie odprężonego czuwania.

FALE BETA - aktywność elektryczna mózu, charakterystyczna dla zdrowej, czuwającej, aktywnej osoby. W zapisie EEG są to fale o nieco mniejszej amplitudzie, lecz większej 17- 25 Hz częstotliwości niż fale alfa.

FALE DELTA - sygnały EEG o niskiej częstotliwości (1-3 hz) i wysokiej amplitudzie. Fale delta są charakterystyczne dla osób pogrążonych w głębokim śnie.

WRZECIONA EEG - bezpośrednio po zasnięciu, gdy sen jest jeszcze płytki, synchronizacja EEG występuje w postaci wrzeciom, a w miarę pogłębiania snu przechodzi w fale wolne delta. Wrzecionami nazywa się oscylację, których amplituda stopniowo narasta i po osiągnięciu maksimum stopniowo zmniejsza się do stanu wyjściowego. Każde pojedyncze wrzeciono trwa 1-3 s, częstotliwość fal w obrębie wrzeciona wynosi od 7 do 14 Hz. Fale delta na początku snu występują jednocześnie z wrzecionami, a podczas snu głębokiego dominują w całym zapisie.

SEN WOLNOFALOWY - (NREM) - charakteryzuje się zmniejszeniem napięcia mnięśniowego, obniżeniem ciśnienia tętniczego, zmniejszenia częstości skurczów serca i częstości oddechów. Zmniejsza się podstawowa przemiana materii i ilość krwi przepływającej przez mózg. Obniża się temp, ciała. Brak ruchów gałek ocznych, cztery okresy sny NREM.

SEN PARADOKSALNY (REM) - występuje po 4 fazie snu NREM, zanikaja fale delta. Jest to faza szybkich ruchów gałek ocznych, tu zwykle pojawiają się marzenia senne, mięśnie są rozluźnione (z wyjątkiem nieznacznych drgań), pozostałe części organizmu są aktywne. Przyśpiesza się czynność serca, wzrasta ciśnienie tętnicze krwi, oddech jest przyśpieszony i nieregularny. Występują epizody erekcji członka, wyłączone są ośrodkowe mechanizmy termoregulacji, obniżenie temp ciała budzi człowieka.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
rozr·d- budowa uk-adu rozrodczego, sem II
Materiały, Synapsa, Pojęcie synapsy, typy synaps, budowa synapsy
46 BUDOWA UKŁADU NERWOWEGO SSAKÓW NA PRZYKŁADZIE CZŁOWIEKA
Uk- nerwowy - kolos
Giełdy UK NERWOWY
budowa ukladu nerwowego
uk nerwowy cz 2 ściąga, ~FARMACJA, I rok, anatomia - fizjologia, fizjo
pomocnik uk. nerwowy, rehabilitacja masaż fizjoterapia anatomia fizjologia, Dokumenty prezentacje it
Wielka ściąga uk nerwowy III, ~FARMACJA, I rok, anatomia - fizjologia, fizjo
choroby zapalne uk.nerwowego, studia pielęgniarstwo
budowa układu nerwowego prezentacja
ukad nerwowy, Budowa układu nerwowego:
Wielka Ściąga na Anatomię i Fizjologię uk. nerwowy cz 1, ~FARMACJA, I rok, anatomia - fizjologia, fi
UK Nerwowy
Centralny i obwodowy uk? nerwowy

więcej podobnych podstron