1. Receptory-podziały, lokalizacja. Klasyfikacja receptorów wg Sherringtona: eksteroreceptory - na powierzchni ciała, czucie powierzchniowe interoreceptory - w narządach wewnętrznych i naczyniach krwionośnych - czucie trzewne

proprioreceptory - czucie głębokie - informacje z narządów ruchu i receptorów błędnikowych

teloreceptory - odbierają bodźce działające na organizm z pewnej odległości Ze względu na źródło bodźca

bodźce z zewnątrz - eksteroreceptory (ekstero- i telo-)

z wewnątrz - enteroreceptory (proprio- i intero-)

Ze względu na typ energii bodźca: mechanoreceptory, termoreceptory (zmiana temperatury), fotoreceptory (światło), chemoreceptory (substancje chemiczne)

2. Budowa wzgórza-anatomiczny podział jąder. Wzgórze-struktura parzysta, sąsiaduje z komorą III w międzymózgowiu. Podział jąder wzgórza:

1) specyficzna jądra przekaźnikowe: j. Brzuszne tylno-boczne, j. brzuszne tylno-przyśrodkowe, ciało kolankowate boczne (wzrok!), ciała kolankowate przyśrodkowe (słuch!) 2) Związane z czynnościami ruchowymi: wejście z kory do jąder podkorowych i z móżdżku, i z powrotem do kory 3)Uczestniczące w czynnościach integracyjnych związanych z mową: jądra specyficzne, siatkowate wzgórza, wejście od tworu siatkowatego, połączenia do wszystkich części kory mózgu, RAS - rozrusznik czynności bioelektrycznej mózgu

3. Budowa kory mózgowej makroskopowa i mikroskopowa. 2 półkule oddzielone szczeliną podłużną. 6 warstw:drobinowa; ziarnista zewnętrzna; piramidowa zewnętrzna; ziarnista wewnętrzna; piramidowa wewnętrzna (komórki olbrzymie Betza); komórki wielokształtne. Płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Czołowy od ciemieniowego oddziela bruzda środkowa. Bruzda boczna - oddziela płat skroniowy od czołowego i ciemieniowego. Czołowy: kora ruchowa, okolica czołowo-oczodołowa Skroniowy: kora słuchowa Potyliczny: kora wzrokowa Ciemieniowy - kora czuciowa. Ciało modzelowate (spoidło wielkie) - łączy półkule:

- połączenia heterotopowe - między rożnymi ośrodkami

- połączenia homotopowe - między tymi samymi ośrod

- u kobiet więcej włókien

- ostateczne ukształtowanie w wieku 10 lat

4. Lokalizacja ośrodków czuciowych w korze mózgowej. Zakręt zaśrodkowy: organizacja kontrlateralna, wielkość reprezentacji => odzwierciedlenie wrażliwości na bodźce

-organizacja somatotopowa-reprezentacja czucia

*eksteroceptywnego *proprioceptyw *interoceptyw

Uszkodzenie kory zaśrodkowej:

- niemożność lokalizacji działającego bodźca

- astereognozja (niemożność rozpoznania przedmiotów dotykiem) *osłabienie czucia proprioceptywnego

5. Lokalizacja ośrodków ruchowych w korze mózgowej. Reprezentacja korowa ruchu

- kora I rzędowa ruchowa (M1) zakręt przedśrodkowy, obejmuje pole 4 Brodmanna

- dodatkowa okolica ruchowa (M2), część przyśrodkowa i boczna płata czołowego

- pole przedruchowe - pole 6 Brodmanna

Pole 4, I rzędowa kora ruchowa

- organizacja somatotopowa

- reprezent proporcjona do precyzji wykonywan ruchów

- steruje ruchami kończyn po stronie kontrlateralnej

- główny efektor ruchu (z warstwy 5. włókna dróg piramidowych najgrubsze, najszybsze),

kolumny działają jako osobne moduły sterujące mm. synergistycznymi, kodują kierunek

ruchu. Dodatkowe pole ruchowe:

- większość projekcji kieruje do I rzędowej kory ruchowej - somatotopia - steruje złożonymi ruchami (ruchami wymagającymi jednoczesnego zaangażowania obu kończyn, koordynuje złożone czynności ruchowe)

- uczestniczy w planowaniu złożonych sekwencji ruchów (wyobrażenie sobie ruchu)

Okolica przedruchowa (pole 6)

- koordynuje skurcze mięśni osiowych i proksymalnych w trakcie wykonywania ruchów

- neurony tej okolicy aktywują mm. szybciej niż pole 4

- zaangażowana w planowanie - aksony biegną do:

· drogi korowo - rdzeniowej: · prążkowia ·przyśrodkowego systemu zstępującego

- pole 8 (ośrodek skoordynowanego widzenia) odpowiada za synchroniczne ruchy gałek ocznych

- pole 44 i 45 (ośrodek Brock`a - ruchowy ośrodek mowy) zakręt czołowy dolny płata czołowego półkuli dominującej, zdolność wypowiadania słów

6. Ośrodki wzrokowe i słuchowe kory mózgowej. Pierwotna kora słuchowa zajmuje pola kory skroniowej 41/42 Brodmanna, zakręt skroniowy przedni poprzeczny (zakręt Heschla), schowany w bruździe bocznej, pod stykiem płata czołowego i ciemieniowego, na płacie skroniowym. Wyspa i równina skroniowa zaangażowana jest w dalszą analizę informacji słuchowej. Drogi słuchowe: ślimak ucha wewnętrznego => jądra ślimaka => jądra oliwek => ciało kolankowate przyśrodkowe (MGN, wzgórze) => promienistość słuchowa => pierwotna kora słuchowa.

7. Okolice kojarzeniowe Przeważający obszar kory mozgu u człowieka nie ma ściśle sprecyzowanej funkcji są to pola kojarzeniowe (asocjacyjne). Okolice kojarzeniowe: *czołowo-oczodołowa (pola 9,10,11) - zachowania, emocje, pamięć krótkotrwała; planowanie złożonych ruchow i ciągów ruchowych *skroniowa przednia (limbiczna) (pole 38) - liczne połączenia z hipokampem → pamięć stała *potyliczno-skroniowo-ciemieniowa - integracja procesów związanych z mową (nadrzędny ośrodek mowy), pole rozumienia mowy (Wernickego); pole wzrokowe; ośrodek nazywania przedmiotu. Uszkodzenie: brak rozpoznania przedmiotów *brak określenia formy *nie rozpoznawanie prawej i lewej ręki *zapominanie o jednej stronie ciała *brak określenia umiejscowienia własnego ciała

8. Ośrodki mowy w korze mózgowej. Ośrodki mózgu znajdują się w dominującej półkuli mózgu, zazwyczaj lewej. Są to: *ośrodek ruchowy mowy Broca (artykulacja dźwięków w postaci słów) *ośrodek ruchów pisarskich ręki (koordynuje skurcze mięśni w trakcie pisania) *ośrodek słuchowy mowy (rozróżnianie słyszanych słów) *ośrodek wzrokowy mowy (pozwala rozpoznawać znaki pisarskie. Są one kontrolowane przez nadrzędny ośrodek mowy, znajdujący się w dominującej półkuli mózgu w okolicy kojarzeniowej potyliczno-skroniowo-ciemieniowej, połączony z nimi za pośrednictwem poduszki wzgórza

9. Budowa narządu wzroku Części składowe oka: *błona włóknista: twardówka - przechodzi z przodu w przezroczystą rogówkę *naczyniówka - pełni funkcje odżywcze - w części przedniej ciało rzęskowe i tęczówka (z mięśniami gładkimi) *błona wewnętrzna - w większości siatkówka *soczewka *plamka ślepa - brak receptorów - wychodzi w tym miejscu nerw wzrokowy *plamka żółta - brak pręcików, liczne czopki, miejsce najostrzejszego widzenia *naczynia krwionośne siatkówki - zaopatrywanie komórek dwubiegunowych i zwojowych*sploty naczyń włosowatych naczyniówki - zaopatrywanie receptorów wzrokowych. Morfologia siatkówki: Nabłonek barwnikowy-komórki barwnikowe z melaniną (pochłanianie światła, fagocytoza, magazyn wit. A) *warstwy komórkowe: ziarnista zewnętrzna (jądra fotoreceptora), ziarnista wewnętrzna (k. dwubiegunowe, poziome, anakrynowe, włókna Mullera), k. zwojowych *Warstwy synaptyczne: splotowata zewnętrzna (połączenie między fotoreceptorami a komórkami poziomymi i dwubiegunowymi), Splotowata wewnętrzna (połączenia między komórkami dwubiegunowymi, anakrynowymi i zwojowymi.

Droga wzrokowa - kolankowo-prążkowana: *Receptory - wypustki obwodowe pręcików i czopków *Ciała komórek czopków i pręcików *Komórki dwubiegunowe *Komórki zwojowe (nerw wzrokowy) *Skrzyżowanie wzrokowe: włókna z części bocznych siatkówek nie krzyżują się, włókna z części przyśrodkowych krzyżują się *Ciało kolankowate boczne *Ośrodki korowe wzroku (płat potyliczny)

10. Budowa narządu słuchu. Ucho zewnętrzne: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny (wyścielony skórą z gruczołami wydzielniczymi), błona bębenkowa (wzmacnia i przekazuje sygnał dźwiękowy), ROLA: zbieranie dźwięków i doprowadzanie ich do dalszych elementów. Ucho środkowe: kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko (przekazują drgania do ucha wewnętrznego), trąbka słuchowa (wyrównywanie ciśnienia w uchu środkowy)

Ucho wewnętrzne: ślimak - narząd Cortiego między schodami przedsionka a schodami bębenka - przekształcanie energii mechanicznej spowodowanej przez drgania akustyczne w potencjały czynnościowe nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Przedsionek - prowadzi do niego okienko owalne. Kanały półkoliste - błędnik. Droga słuchowa: *ślimak *jądro ślimakowe *jądra górne oliwki *wzgórki czworacze dolne *ciało kolankowate przyśrodkowe (wzgórze) *kora słuchowa

Przewodnictwo w uchu: *powietrzne - kosteczkowe - przekazywanie drgań powietrza *kostne - drgania kości czaszki - przewodnictwo wtórne - ułatwia odbieranie dźwięku jest wzmacniane przy zaburzeniach przewodnictwa powietrznego)

11. Potencjał generujący receptora (Zmiana mechaniczna → jony sodu i potasu; wzrost siły bodźca powoduje narastanie depolaryzacji). Zmiany w receptorze: bodziec → zmiany jonowe → potencjał generujący → sumowanie potencjałów generujących → potencjał czynnościowy (impuls nerwowy). W większości receptorów potencjały czynnościowe powstają w pierwszym przewężeniu Ranviera. Cechy potencjału generującego: *nie podlega prawu „wszystko albo nic” *amplituda rośnie przy narastaniu siły bodźca *po osiągnięciu potencjału progowego wyzwala impuls nerwowy *czas narastania potencjału generującego do szczytu zależy od intensywności bodźca *jest podobny do EPSP, zwykle powstaje przez napływ do komórki kationów (Na+, K+, Ca2+)

12. Prawo swoistej energii zmysłów i prawo projekcji Prawo swoistej energii zmysłów (prawo Mullera): wywołane czucie nie zależy od rodzaju bodźca ale od pobudzonego narządu zmysłu. (np. oko zawsze wywoła czucie światła). - bodziec adekwatny (swoisty) - to taki rodzaj bodźca, na który receptor odpowiada przy najniższym progu pobudliwości (a więc najłatwiej pobudza receptor) jednocześnie wywołując specyficzne wrażenie zmysłowe - bodziec nieadekwatny (nieswoisty) - to taki rodzaj bodźca, który nie jest charakterystyczny dla danego receptora, lecz przy odpowiednio dużym natężeniu może wywołać specyficzne wrażenie zmysłowe. Prawo projekcji:

sztuczne pobudzenie w jakimkolwiek punkcie drogi czuciowej wywołuje czucie zlokalizowane w miejscu naturalnego receptora → powoduje np. bóle fantomowe w amputowanej kończynie - ucisk blizny na neurony drogi swoistej

13. Kodowanie i dekodowanie informacji czuciowej Kodowanie informacji czuciowej - odróżnienie rodzaju bodźca - zależy od częstotliwości impulsów czuciowych i ich rozkładu. Kod częstotliwości - częstotliwość potencjałów czynnościowych. Kod populacyjny - liczba zaktywowanych neuronów czuciowych. Czucie - zdolność do odbierania prostych wrażeń zmysłowych. Percepcja - sposób reagowania, odbierania wrażeń, reakcja narządu zmysłowego na bodziec. Mechanizm czucia - pobudzenie receptora przez bodziec, w wyniku czego powstaje energia elektryczna. Czułość Próg różnicy siły - najmniejsza różnica wielkości bodźców swoistych, które wywołują czucie najbardziej zbliżone, ale nadające się jeszcze do odróżnienia względem siły. Próg różnicy czasu - zdolność oddzielnego odczuwania kolejnych pobudzeń jak najbardziej zbliżonych do siebie w czasie działania na receptory. Próg różnicy odległości - pozwala odróżnić jeszcze, jako oddzielne miejsca pobudzane na powierzchni recepcyjnej bardzo blisko siebie.

Drogi czuciowe swoiste: 4-neuronalne. Neurony:

I - zwoje nerwowe II - rdzeń kręgowy (istota szara)/rdzeń przedłużony (jądra rdzenia przedłużonego)

III - wzgórze (jądra swoiste w jądrach tylnych brzusznobocznych) IV - odpowiedni zakręt kory mózgu (na ogół w zakręcie zaśrodkowym kory mózgu - początek płata ciemieniowego, pola 1,2,3). Drogi czuciowe nieswoiste: percepcja wrażeń czuciowych, otrzymują impulsacje z dróg swoistych, obejmują elementy układu siatkowatego pnia mózgu i wzgórza (jądra nieswoiste wzgórza - przednie: siatkowate, przyśrodkowe). Dermatomy: włókna czuciowe wchodzą do rdzenia przez 31 par korzeni grzbietowych, dermatom - obszar skóry unerwiony przez pojedynczy korzeń, ważne narzędzie diagnostyczne - pozwala na sprawdzenie która część rdzenia lub który korzeń uległ uszkodzeniu. Różnicowanie i percepcja wrażeń czuciowych: Topognozja - zdolność do lokalizowania miejsca działania bodźców dotykowych. Stereognozja - zdolność do rozpoznawania przedmiotów na podstawie dotyku. Grafestezja - zdolność do rozpoznawania liter i cyfr „pisanych” na skórze ręki

Ekstynkcja - brak zdolności odczuwania dwóch symetrycznych dotknięć na skórze.

14. Adaptacja receptorów Adaptacja potencjału generującego - spadek wielkości potencjału generującego podczas działania bodźca. Adaptacja potencjału czynnościowego - spadek częstotliwości impulsów we włóknie neuronu czuciowego. Receptory mogą być:*fazowe (np. receptory czucia dotyku, zapachu) - szybko adaptujące się - z reguły informacja o początku i końcu działania bodźca *toniczne - wolno adaptujące się - wysyłają potencjał przez cały czas działania bodźca (np. nocyreceptory, baroreceptory, wrzecionko mięśniowe)

15. Czucie dotyku, ucisku i temperatury. Receptory dotyku i ucisku:ciałka Paciniego - ucisk, tarczki Merkla (wargi), ciałka Meissnera - dotyk. Przekazywanie:

I neuron - zwój czuciowy II neuron - rdzeń kręgowy/przedłużony III neuron - wzgórze IV neuron - kora mózgu. Receptory temperatury: ciałka ruffiniego - ciepło (30ºC - 50ºC) ciałka Krausego - zimno (12ºC - 35ºC). poniżej 12 i powyżej 50ºC - temperatura jest odbierana przez receptory czucia bólu. Zero fizjologiczne - po przyłożeniu do skóry przedmiotu nie powstają wrażenia termiczne. Przewodzenie: zimna - włókna A delta; ciepła - włókna C

16. Czucie bólu Ból - doznanie czuciowe związane z działaniem bodźca uszkadzającego, ale też psychicznej interpretacji. Powoduje negatywne odczucia (cierpienie) ale pełni ważną funkcję informowania o uszkodzeniach ciała (czucie bólu jest jednym z głównych mechanizm obrony organizmu, aktywuje odruchy unikania lub usuwania bodźców uszkadzających). Wynika z: pobudzenia receptorów - wolne zakończenia czuciowe, recep. nocyceptywne, ból neurogenny - niereceptorowy. Nocyreceptory: informują o uszkadzających lub potencjalnie uszkadzających bodźcach mechanicznych, chemicznych lub termicznych, występują niemal we wszystkich tkanka, wolne (nagie) zakończenia nerwowe włókien typu Aδ lub C. Aktywacja włókien Aδ jest źródłem bólu początkowego (szybkiego, precyzyjnie zlokalizowane), natomiast aktywacja włókien C daje wrażenie bólu przewlekłego (słabo zlokalizowanego). aktywowane są histaminą i kininami (bradykinina) uwolnionymi z uszkodzonych tkanek. Rodzaje bólu: ostry, wolny, odniesiony - odczuwany w innym miejscu niż chory narząd. Uszkodzenie tkanek → wyzwolenie (K+, kinin, histaminy, prostaglandyn, cytokin prozapalnych) → pobudzenie wolnych zakończeń (włókna C i A; ból szybki, sprecyzowany, dotyczący konkretnego miejsca - włókna A delta; ból wolny, niesprecyzowany - włókna C). Składowe bólu: Czuciowa (z receptorów), Emocjonalna (negatywne odczucia, lęk), Autonomiczna (reakcja naczyniowa w skórze i narządach wewnętrznych), Ruchowa (odruch obronny, cofnięcie kończyny, ruchy mimiczne twarzy)

Modulacja czucia bólu: Torowanie - w zwojach rdzeniowych i rogach tylnych, Hamowanie - analgezja → recep. opioidowe; mediatorami i neuromodulatorami są opioidy wewnętrzne: enkefaliny (metionina i leucyna), endorfiny, dynorfiny, endomorfiny → znieczulają, mają wpływ na zachowania i emocje

Drogi przewodzenia bólu: - z kończyn i tułowia: droga rdzeniowo - wzgórzowa boczna *do jądra brzusznego tylno - bocznego wzgórza *ze wzgórza impulsy biegną do okolic czuciowych pierwszorzędowych kory (pola

1, 2, 3 Brodmanna) => odpowiada za lokalizację bodźca bólowego *boczne połączenia do układu siatkowatego (jąder środblaszkowych wzgórza), a także do istoty szarej środkowej śródmózgowia - II droga - rdzeniowo - siatkowata *wielosynaptyczna sieć w rdzeniu kręgowym *stamtąd impulsacja przez układ wstępujący pnia do jąder przyśrodkowych i środblaszkowych wzgórza *stamtąd do całej kory => reakcja wzbudzenia w korze mózgowej - z obszaru twarzy ból przez n. V (trójdzielny) do jądra brzusznego tylno-przyśrodkowego i stamtąd do kory Istota szara środkowa śródmózgowia: - otrzymuje połączenia z obu dróg:

· rdzeniowo - wzgórzowej bocznej, rdzeniowo - siatkowatej, - kluczowa dla skoordynowanej reakcji wegetatywnej organizmu na ból

17. Czucie węchu I nerw czaszkowy, nabłonek węchowy w jamie nosowej, człowiek odróżnia 2000-4000 zapachów, receptory szybko ulegają adaptacji, wiele substancji, w tym leki, może przenikać z jamy nosowej. Droga: I neuron-komórki węchowe, II neuron - komórki mitralne, III neuron - zakręt hipokampa

18. Czucie smaku Receptory-kubki smakowe (chemoreceptory). Odczuwany smak pokarmów zależy nie tylko od receptorów smakowych, ale również węchowych. Ludzie mają 5 rodzajów receptorów smakowych. Słodki-węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry słony-K⁺,Na⁺ kwaśny-kwasy organiczne i nieorganiczne. Gorzki-alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Umami-glutaminian. Czucie smaku: jego odbiór zależy od temperatury, smak mogą zmieniać: choroby, leki, wiek, alkoholizm, nikotynizm, różnice osobnicze, jest przekazywane do kory czołowej (pole 43) i czołowo - oczodołowej. to jednocześnie odbieranie: smaku, zapachu, dotyku, T, bólu kapsaicyna - pikantna - wywołuje ból

19. Układ optyczny oka Układ optyczny oka jest tworzony przez struktury i płyny przejrzyste, załamujące promienie świetlne. W kierunku od zewnątrz gałki ocznej: rogówka, ciecz wodnista, soczewka, ciało szkliste, promienie świetlne ulegają załamaniu w układzie optycznym i skupieniu na siatkówce. Powstaje obraz: rzecz, pomn, odwrócony.

Akomodacja - zdolność układu optycznego oka do skupienia w ognisku na siatkówce zarówno promieni z odległych przedmiotów, jak i z bliskich: zmiana siły załamywania soczewki, punkt bliski i daleki (zakres akomodacji). zdolność akomoda oka maleje z wiekiem

20. Czynność czopków i pręcików Odcinek wewnętrzny: jądro, liczne mitochondria, pęcherzyki synaptyczne. Odcinek zewnętrzny: błoniaste dyski (różny kształt w czopkach i pręcikach). Pręcik w ciemności-depolaryzacja, otwarte kanały jonowe, działają pompy Na/K, pompy jonowe potrzebują dużo energii - dlatego pręciki mają dużo mitochondriów.

Barwniki wzrokowe:rodopsyna: opsyna+11-cis-retinal, pod wpływem światła → metarodopsyna II (cis→trans)

Etapy transdukcji: aktywacja barwnika wzrokowego przez światło, Aktywacja białka G i fosfodiesterazy → hydroliza cGMP, zamknięcie kanałów kationowych spowodowane przez brak cGMP. W ciemności pręcik jest zdepolaryzowany, uwalniana jest glutamina, która hamuje komórki dwubiegunowe. Pod wpływem światła następuje w pręciku hiperpolaryzacja → zatrzymanie wydzielania glutaminy.

21. Mechanizm odbioru, przetwarzania i percepcji dźwięków 16-20tysHz. Mowa: 300 a 3000 Hz. Najlepiej słyszalne są tony od 500 do 4000 Hz. Próg słyszenia- najmniejsze natężenie danego tonu, przy którym jest on słyszalny przez badanego. Te najmniejsze natężenia dla kolejnych częstotliwości określają tzw. dolną granicę słyszenia. Górną granicę słyszenia stanowią natężenia, przy których występuje uczucie bólu (ok. 120 dB). Pole słyszenia- obszar zawarty między górną, a dolną granicą słyszenia (obejmujący częstotliwości i natężenie).

22. Podział czynnościowy jąder wzgórza, jego funkcje. Zespół wzgórzowy Czynność wzgórza: pierwotny ośrodek odbierający impulsy czuciowe - pierwotna postać świadomości, stacja przekaźnikowa, ośrodek integrujący. Uszkodzenie wzgórza: uszk. Jąder bocznych → zniesienie lub upośledzenie czucia lub silny ból. Zespół wzgórzowy: Astereognozja i bezwład czuciowy, Częściowa utrata dotyku i temperatury, Kończyna fantomowa, Napadowe bóle, przeczulica bólowa, Ruchy mimowolne - choreoatetoza, Zaburzenia czucia powiązane z emocjami

23. Rola układu siatkowatego Układ siatkowaty pnia mózgu - zespół neuronów i włókien rozsianych w pniu mózgu od rdzenia przedłużonego do wzgórza. Aksony dzielą się na wstępujące i zstępujące. Układ siatkowaty wstępujący: a) układ siatkowaty wstępują- pobudzający: droga nieswoista impulsów czuciowych, kontroluje czynność jąder ruchowych nerwów czaszkowych, przewodzenie przez drogi swoiste-nawet w głębokiej narkozie, nieswoiste - pobudzają korę, układ limbiczny, podwzgórze, uwalniają wiele transmiterów pobudzający

b) wstępujący-hamujący: wygasanie impulsów w korze mózgu, układ rekrutujący wzgórza, odpowiedzialny za sen. Układ siatkowaty zstępujący: kontroluje czynność odruchowa rdzenia kręgowego i pnia mózgu, steruje ośrodkami: oddechowym i krążenia a) pobudzający - toruje odruchy rdzeniowe b) hamujący. Anatomicznie składa się z: - twór siatkowaty-rozciąga się w przyśrodkowej części pnia mózgu przez rdzeń przedłuż, most, śródmózgowie. *j. olbrzymiokomorkowe (wielkokomórkowe) śródmózgowia - zawiera neurony cholinergiczne - j. miejsca sinawego- znajduje się w nakrywce śródmózgo, zawiera neurony noradrenergicz, wychodzą z niego 2 pęczki: brzuszny i grzbietowy.

W jego obrębie mieszczą się życiowo ważne ośrodki: oddechowy, sercowy, naczynioruchowy. Ponadto spełnia on szereg innych ważnych funkcji: Reguluje temperaturę ciała, Wpływa na neuroendokrynne czynności podwzgórza, Ma znaczenie w procesie czuwania i snu, Wpływa na funkcje motoryczne i aktywność ruchową mięśni, Jako układ nieswoisty uczestniczy w przewodzeniu części impulsów czuciowych do kory. Zapewnia jej więc stan wzbudzenia i możliwość odbioru wrażeń pod wpływem impulsacji czuciowych przekazywanych swoistymi drogami czuciowymi, Oddziałuje na impulsacje motoryczne w czasie ich przewodzenia drogami piramidowymi i pozapiramidowymi z kory i jąder podkorowych do rdzenia, Wpływa na podwzgórze i układ limbiczny, oddziałując na zachowanie emocjonalne i układ immunologiczny organizmu.

24. Czynność bioelektryczna mózgu Wyróżniamy dwa stany czynności mózgu: - synchronizacja - neurony są pobudzane rytmicznie w pewnych odstępach czasu (wyładowują się jednocześnie), związane z relaksacją

- desynchronizacja - występowanie stanu czynnego w neuronach w różnym czasie, poszczególne potencjały znoszą się wzajemnie, powstają wtedy fale o niskiej amplitudzie i dużej częstotliwości, związane z czuwaniem. U człowieka 3 podstawowe rytmy:

- fale α występują wyłącznie u człowieka, rejestrowane z kory ciemieniowo-potylicznej u dorosłych pozostających w spoczynku z zamkniętymi oczami, rytm: f= 8-12 Hz; A= około 50 μV, blokowanie rytmu α, np. poprzez otwarcie oczu => pojawienie się zapisu

desynchronicznego, aktywacja ukł. wspołczulnego także powoduje wzbudzenie.- fale β towarzyszą czuwaniu, rejestrowane z okolicy czołowej, są desynchroniczne, rytm: f > 30 Hz; A= około 30 μV fale δ charakterystycz dla snu wolnofalowego, pojawiają się głownie w 3 i 4 stadium tego snu, rytm: f=4 Hz; A=100 μV. SEN: stan hamowania kory przez układ siatkowaty, jest niezbędny.

Sen dzielimy na 2 fazy: wolnofalowego snu (SEM lub NREM): zajmuje około 76-80% snu, pojedynczy epizod trwa 60 min. faza REM: trwa 20 - 30 min. faza o szybkich ruchach gałek ocznych. NREM: w EEG postępująca synchronizacja fal mozgu, aż do wystąpienia wolnych fal δ niezbędnych do regeneracji OUN stadium 3 - pojawiają się fale δ stadium 4 - fale δ

Pozbawienie organizmu 3 i 4 stadium snu (fale δ),

powoduje iż podczas kolejnego snu organizm wydłuża

czas trwania tych stadiow i „nadrabia zaległości Faza REM (sen paradoksalny) charakteryzuje się w EEG rytmem bardzo podobnym do czuwania (do fal β), prog przebudzenia w całym cyklu snu jest najwyższy w tej fazie, zajmuje 25 - 30% snu, desynchronizacja czynności elektrycznej kory, szybkie ruchy gałek ocznych, ↓napięcia mięśni, wyłączenie mechanizmow termoregulacyjnych, marzenia senne zabarwione emocjonalnie, barwne. Przy długo trwającym braku snu:

- zmiany osobowości => rozdrażnienie, agresja

- pogorszenie wynikow testow, wzrost popeł błędów

25. Pola czuciowe kory mózgowej. Agnozja Pola czuciowe: płat ciemieniowy: - pola 1, 2, 3 (I-rzędowa kora czuciowa) zakręt zaśrodkowy płata ciemienioweg; odpowiada za czucie skórne. pole 3 -czucie bólu pole 1 -czucie powierzchowne skóry pole 2 -czucie głębokie

płat skroniowy: pole 41 i 42 (I-rzędowa kora słucho) - zakręt skroniowy górny, pole 22 i 21 (ośrodek czuciowy mowy Wernickego) zakręt skroniowy i górny płata skroniowego, rozumienie wyrazów, pole 28 i 34 - pola węchowe. płat potyliczny: pole 17 (I-rzędowa kora wzrokowa) bruzda ostrogowa płata potylicznego, pole 18 i 19 (II- i III-rzędowa kora wzrokowa) - interpretacja tego co widzimy

26. Rola płatów czołowych. Zespół płata czołowego Okolice czołowe: intelekt, inteligencja, moralność, kontrola zachowania według wzorców moralnych, świadome opóźnianie i wybór odpowiedniej reakcji, przewidywanie skutków czynności ruchowych, rozwiązywanie złożonych zadań logicznych, abstrakcyjne myślenie, hamowanie popędów i emocji.

Zespół płata czołowego: chłód uczuciowy (zanik miłości do bliskich), roztargnienie, gonitwa myśli, dziecinne fantazjowanie, zaburzenia pamięci krótkotrwałej, osłabienie więzów moralny i etycznych, euforia, nadmierne łaknienie, brak kontrol nad zwieracz

27. Rodzaje afazji Afazja-uszkodzenie obszarów kory związanych z mową. Rodzaje afazji: ruchowa (motoryczna) (upośledzenie zdolności wypowiadania słów i zdań przy sprawnym aparacie wykonawczym mowy) *czuciowa (sensoryczna) (upośledzenie rozumienia mowy przy zachowanej zdolności wypowiadania słów) *amnestyczna (utrata zdolności właściwego nazywania przedmiotów; obszar stuku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego)

28. Udział kory mózgowej w inicjowaniu i koordynacji ruchów dowolnych. Apraksja Apraksja- uszkodzenie obszarów kory mózgowej, które nie wywołuje niedowładów, ale uniemożliwia wykonanie precyzyjnego ruchu albo samozaplanowanie aktu ruchowego. Rodzaje apraksji: *ruchowa (niemożliwe jest pisanie, zapinanie guzików, nawlekanie igły) występuje w obrębie płatów czołowych ku przodowi od okolicy ruchowej *wyobrażeniowa (upośledzenie planowania i celowego działania) - rozlane uszkodzenia w mózgu *ruchowo-wyobrażeniowa - uszkodzenia połączeń okolicy czuciowo- ruchowej kory mózgu z okolicami kojarzeniowymi w płacie skronio i ciemienio

29. Pamięć, teorie zapamiętywania, amnezja Uczenie się - rodzaj plastyczności mózgu - nabywanie zmian w zachowaniu. Pamięć - przechowywanie nabytych zmian w zachowaniu w czasie. Podział pamięci. Ze względu na charakter informacji: opisowa - deklaratywna (epizodyczna - zdarzenia; semantyczna - znaczenie słów, pojęć, praw) *proceduralna (ruchowa, sposób postępowania). Ze względu na długość przechowywania: krótkotrwała i długotrwała. Amnezja -zaburzenia pamięci: wsteczna-zanik przed zdarzeniem *następcza. Konsolidacja pamięci: przejście pamięci krótkotrwałej w długotrwałą. Istotne dla konsolidacji jest powtarzanie. Podłoże pamięci: hipokamp - konsolidacja, krąg limbiczno - śródmózgowy, ciało migdałowate - uczenie awersyjne, ciało migdałowate - modulowanie pamięci. Teorie pamięci: Pamięć świeża - krążenie impulsów przez wieloneuronowe łańcuchy obejmujące neurony kory mózgu i struktur podkorowych. Pamieć trwała - krążenie tych impulsów wywołuje szereg zmian w samych komórkach w obrębie synaps. Hipotezy: zwiększenie ilości transmitera zmagazynowanego w synapsach, powstanie nowych połączeń pomiędzy neuronami, zmiany molekularne w błonie pre- i postsynaptycznej, zmiana metabolizmu wewnątrzkomórkowego (wzrost syntezy białek), tworzenie i gromadzenie wokół synaps peptydowych modulatorów synaptycznych.

30. Odruchy warunkowe odruchy warunkowe powstają w procesie warunkowania, powstanie odruchu warunkowego wiąże się z wytworzeniem nowych szlaków nerwowych. Powstaje na poziomie korowym, cecha osobnicza, nabyte, nietrwałe. Bezwarunkowe: powstaje bez udziału kory, cecha gatunkowa, wrodzone, przebiega po ściśle określonej anatomicznej drodze, trwałe, nie ulega wygaszeniu.

---