Właściwości i cechy mięśnia sercowego.
Składa się z mięśnia przedsionków i mięśnia komór odgrodzonych pierścieniem włóknistym. Zbudowane z mięśni poprzecznie prążkowanych serca, których jądra ułożone są centralnie. Tworzą wstawki dzięki którym tworzy syncytium fizjologiczne mimo iż nie jest syncytium anatomicznym. Odpowiada na bodziec maksymalnym skurczem. Kurczy się wolno i niezależnie od naszej woli dzięki tkance rozrusznikowej. Potencjał spoczynkowy błony wynosi -90 mV. W sercu niemożliwy jest skurcz tężcowy, co stanowi zabezpieczenie przed śmiercią. Obficie unaczyniony i unerwiony. Wzrost siły występuje bez zmiany długości mięśnia.
Potencjały komórek mięśnia sercowego.
Potencjał spoczynkowy serca wynosi -90 mV. W spoczynku K+ stale wychodzą na zewnątrz a Na+ napływają do środka. Wszystko wyrównuje pompa sodowo-potasowa wymieniająca 2K+ na 3Na+. Wnętrze komórki mimo wszystko pozostaje ujemne dzięki jonom białczanowym.
Potencjał czynnościowy składa się z 4 faz:
*0 - szybka depolaryzacja (Na+ i Ca2+ do środka)
*1 - nieznaczna repolaryzacja (K+ na zewnątrz, Cl- do środka)
*2 - Plateau (równowaga między wypływem K+ a dopływam Ca2+)
*3 - powrót do potencjału spoczynkowego - repolaryzacja (K+ na zewnątrz)
Bezwzględna refrakcja przypada na fazy 1,2 a względnej refrakcji na fazę 3. Zapobiega to skurczom tężcowym.
Sprzężenie elektromechaniczne określa:
a) zależność siły skurczu od przebiegu potencjału czynnościowego (wzmocnienie potencjału - wzmocnienie skurczu)
b) zależność siły skurczu od rytmu (zmniejszenie rytmu - zmniejszenie skurczu, zwiększenie przerwy - zwiększenie skurczu)
Właściwości układu bodźco-przewodzącego w sercu.
Węzeł zatokowo-przedsionkowy
Pierwszorzędowy ośrodek automatyzmu (rozrusznik serca) narzuca rytm całemu sercu i jest niezależny od OUN bo sam generuje impulsy. W komórkach tego węzła występują grupy komórek o różnej własnej częstotliwości pobudzeń. Właściwy rozrusznik znajduję się w głowie węzła
Węzeł przedsionkowo-komorowy
Pęczek Hissa który dzieli się na dwie odnogi
Włókna Purkiniego
Układ ten cechuje brak prążkowania, jest bogaty w glikogen, sarkoplazmę.
77. Cykl serca
a) PAUZA - przedsionki i komory rozkurczone, krew przelewa się z żył do przedsionków a następnie komór. (trzeci ton serca)
b) skurcz przedsionków - dopchnięcie reszty krwi do komór i zamknięcie zastawek żeby krew nie cofała się do przedsionków. Gdy krew uderza o nie słyszymy pierwszy ton serca.
c) skurcz komór (izowolumetryczny - bez zmiany objętości krwi) - wyrzut krwi do pnia płucnego i aorty (objętość wyrzutowa). Następuje zamknięcie zastawek pnia i aorty i wtedy słyszymy drugi ton serca.
d) rozkurcz komór - spadek ciśnienia, otworzenie zastawek, krew wlewa się do przedsionków.
Objętość wyrzutowa i pojemność minutowa serca.
a) Ilość krwi wyrzucona z prawej i lewej komory odpowiednio do tętnicy płucnej i aorty. Wynosi 80 ml w spoczynku i 200 ml podczas wysiłku.
OBJ. wyrzutowa = OBJ. późnorozkurczowa - OBJ. późnoskurczowa
b) Frakcja wyrzutu to stosunek objętości wyrzutowej do objętości późnoskurczowej.
c) Pojemność minutowa to ilość krwi przepompowana przez serca w ciągu minuty.
Pojemność minutowa = OBJ. wyrzutowa * liczba skurczów (5,5 l)
zwiększa się podczas wysiłku fizycznego, stresu, podniesienia temperatury, pobudzenia współczulnego.
Regulacja czynności i adaptacja do zwiększonego wysiłku.
Dopływ krwi do serca rośnie gdy mięśnie szkieletowe pracują oraz gdy rośnie objętość krwi krążącej. Rośnie wtedy objętość wyrzutowa, minutowa i rozciągnięcie mięśnia. Maleje w bezruchu, podczas spłycenia oddechów i zmniejszenia objętości krwi krążącej. Wtedy objętość wyrzutowa spada tak jak i pojemność minutowa.
a) Noradrenalina (z układu współczulnego unerwiającego całe serce)
Powoduje zwiększenie rytmu zatokowego (chronotropowy), zwiększenie przewodzenia (dromotropowy), zwiększenie kurczliwości (inotropoy), zwiększenie pobudliwości (batmotropowy). Wszystko to powoduje zwiększenie objętości wyrzutowej, pojemności minutowej, częstości i amplitudy.
b) Acetylocholina (z układu przywspółczulnego unerwiającego węzeł zatokowy a komór prawie w ogole)
Powoduje zmniejszenie rytmu zatokowego (chronotropowy), zmniejszenie przewodzenia (dromotropowy), zmniejszenie kurczliwości (inotropoy). Wszystko to powoduje zmniejszenie objętości wyrzutowej, pojemności minutowej, częstości i amplitudy.
c) przedsionkowy czynnik natriuretyczny - wytwarzany przez komórki przedsionków podczas rozciągania ich ścian pod wpływem zwiększonej objętości krwi. Zwiąksza wydalanie przez nerki Na+, H2O więc obniża ciśnienie krwi. Hamuje działanie wazopresyny.
EKG
Polega na rejestracji zmian potencjałów powstających na powierzchni ciała pod wpływem depolaryzacji i repolaryzacji. Używane są do tego odprowadzenia:
a) kończynowe dwubiegunowe Einthovena PP-LP, PP-LG, LP-LG
b) jednobiegunowe Wilsona V1 - czwarte międzyżebrze po prawej stronie mostka. V2-V6 po lewej.
c) jednobiegunowe aVR - PP aVL - LP aVF - LG
Analizujemy odcinki, załamki i odstępy PQRST. R-R 800ms = 0,8s = czas trwania cyklu
załamek P - czas depolaryzacji przedsionkach
QRS - czas szerzenia się depolaryzacji w komorach
ST - czas depolaryzacji komór
T- repolaryzacja komór
Wydłużenie odcinka PQ świadczy o zwolnienie przewodzenia a brak załamka S lub inne zniekształcenia QRST mogą świadczyć o zaburzeniach krążenia krwi w naczyniach wieńcowych np. zawał.
Ciśnienie tętnicze
Zależy od dopływu i odpływu krwi ze zbiornika tętniczego. W okresie maksymalnego wyrzutu z lewej komory jest najwyższe i nazywane ciśnieniem skurczowym. Mierzone na tętnicy ramiennej na wysokości ujścia lewej komory do aorty wynosi 120 mm Hg. Przed otworzeniem zastawek aorty jest najniższe nazywane rozkurczowym i wynosi 70 mm Hg. Nie obniża się do 0 dzięki temu że ściany zbiornika tętniczego są sprężyste.
Średnie ciśnienie - rozkurczowe + 1/3 ciśnienie tętna
Zależy od pracy serca, pojemności minutowej, oporu, wpływu grawitacji, średnicy tętnic, elastyczności, szybkości dopływu krwi, lepkości, pracy fizycznej i emocji.
Pomiar:
a) Metoda krwawa - wprowadzenie cewnika do naczynia
b) Metoda bezkrwawa - sfigmamonometrem/osłuchowo.
Tętnice dzielą się na sprężyste (aorta), mięśniowe (na obwodzie) i arteriole (zmiana pulsowego na przepływ ciągły). Układ tętniczy jest wysokociśnieniowy i niskoobjętościowy.
Przepływ krwi
a) w tętnicach
Do zbiornika tętniczego dużego spoczynku przez minute dopływa 5,5 l krwi co jest równe pojemności minutowej lewej komory. Przepływa zgodnie z gradientem ciśnień od serca do naczyń włosowatych. W miarę oddalania się od serca prędkość przepływu zmniejsza się. Wyróżniamy przepływ laminarny czyli warstwowy i burzliwy gdzie powstają zawirowania.
b) w żyłach
Zbiornik żylny duży to krew wypełniająca żyły krążenia dużego a ma pojemność ok. 2,5l. Mają zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Cienkie ściany. Dopływ krwi do prawego przedsionka następuje w wyniku
siły od przodu - ruchy oddechowe
siły od tyłu - gradient ciśnień
siły od boku - mięśnie uciskające żyły i pchanie krwi w kierunku serca
c) w naczyniach włosowatych
W naczyniach przytętniczych zachodzi filtracja wody i składników przez pory ścianach naczyń ze względu na wysokie ciśnienie a w przyżylnych - resorpcja.
Charakterystyka i znaczenie tętna.
Tętno to odkształcanie się ścian tętnic pod wpływem krwi wyrzucanej z serca. Wyróżniamy tętno objętościowe, ciśnieniowe i przepływowe. W czasie spoczynku wynosi 60-80/min i wzrasta w czasie wysiłku, stresu, emocji, trawienia, wdechu. Spada podczas snu, po alkoholu, nadczynności tarczycy.
Tętno cechuje częstość, miarowość, amplituda, szybkość, napięcie, chybkość.
Rolą tętna jest ułatwianie ciągłości przepływu krwi, odciążenie pracy serca (komór)
Funkcja krążenia małego (płucnego)
Najważniejsze funkcje to oddechowa (wymiana gazowa), zbiorcza krwi (wysoka podatność na rozciąganie), filtracyjna (w pęcherzykach usuwane są skrzepy powstałe w żyłach), metaboliczna i enzymatyczna. Zaczyna się w prawej komorze pniem płucnym. W tętnicach krew odtlenowana a w żyłach natleniona. Małe tętniczki mają słabo rozwiniętą błonę mięśniową (w dużym dobrze).
Różnice między krążeniem dużym a małym.
Krążenie małe (płucne) zaczyna się w prawej komorze a kończy w lewym przedsionku.
Krążenie duże zaczyna się w lewej komorze a kończy w prawym przedsionku.
Różnice:
W krążeniu małym w tętnicach płynie krew odtlenowana a w żyłach natleniona (duży - odwrotnie)
W krążeniu małym małe tętniczki przedwłosowate są szerokie i rozciągliwe ze słabo rozwiniętą błoną mięśniową co stanowi mały opór i nie pełnią roli naczyń oporowych (duży - odwrotnie)
W krążeniu małym naczynia włosowate nie przeprowadzają filtracji osocza.
Ośrodek sercowy i naczynioworuchowy.
Sercowy
a) pobudzający - w rogach bocznych rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym. Na zakończeniach nerwów uwalniana jest noradrenalina
b) zwalniający - w rdzeniu przedłużonym i stanowią go jądra grzbietowego jądra nerwu błędnego. Na zakończeniach nerwów uwalniana jest acetylocholina.
Naczynioruchowy (rdzeń przedłużony)
a) presyjna (skurcz) - wysyła wypustki do mięśni gładkich naczyń powodując skurcz. Pobudzenie powoduje impulsacje we włóknach naczyniozwężających, naczynia zwężają się więc ciśnienie rośnie.
b) depresyjna (rozkurcz) - pobudzenie części depresyjnej powoduje hamowanie impulsacji włókien naczyniozwężających a więc rozszerzenie naczyń i spadek ciśnienia. Pobudzana jest przez spadek prężności CO2 i impulsację z baroreceptorów.
87. Odruchy z baroreceptorów tętniczych.
Baroreceptory to mechanoreceptory czułe na rozciąganie. Znajdują się w zatoce szyjnej, łuku aorty, przedsionkach, lewej komorze i naczyniach krążenia płucnego. Impulsacja z baroreceptorów zwalnia lub przyśpiesza pracę serca. Impulsacja z baroreceptorów powoduje: pobudzenie części depresyjnej ośrodka sercowego, pobudzenie ośrodka zwalniającego pracę serca, zahamowanie części presyjnej i ośrodka pobudzającego. Następuje zwolnienie rytmu serca, osłabienie kurczliwości i spadek pojemności minutowej. W części naczyniowej następuje rozszerzenie naczyń i spadek ciśnienia tętniczego.
88. Odruch z chemoreceptorów tętniczych.
Zlokalizowane są w kłębkach szyjnych w rozwidleniu tętnicy szyjnej i aorcie. Regulują oddychanie. Są wrażliwe na obniżenie prężności O2, wzrost CO2, spadek pH (wzrost H+, zakwaszenie) oraz spadek ciśnienia poniżej poziomu krytycznego 80 mm Hg. Efektem pobudzenia jest wzrost obwodowego oporu naczyniowego, zmniejszenie dopływu do mniej znaczących narządów, rozszerzenie naczyń krwionośnych w mózgu i sercu.
89. Odruch z receptorów serca.
Znajdują się lewej komorze serca, przedsionkach, na powierzchni nasiedzia, w osierdziu i naczyniach wieńcowych. Pobudzenie tych mechanoreceptorów spowodowane jest rozciągnięciem mechanicznym ścian komór. Efektem pobudzenia jest zwolnienie pracy serca, rozszerzenie naczyń, obniżenie ciśnienia. Mogą pojawić się omdlenia, nudności, zamroczenia.
W warstwie podwsierdziowej są dwa typy receptorów A oraz B. A pobudzane są w trakcie skurczu a B w trakcie wypełnienia komór. Pobudzenie ich (zwłaszcza B) powoduje przyśpieszenie akcji serca aby przepompować zwiększoną ilość krwi, która znajduje się w sercu. Odruch ten powstaje w wyniku dożylnej infuzji krwi lub soli fizjologicznej.
Miejscowa regulacja krążenia.
Działa w obrębie naczyń narządu lub tkanki. Polega na zapewnieniu wielkości dopływu krwi odpowiednio do natężenia przemiany materii. Komórki ściany naczyń syntezują substancje wpływające na ich skurcz. Autoregulacja miogenna - występuje przy zbyt wysokim ciśnieniu tętniczym krwi, powoduje rozciągniecie naczyń a naczynie broni, np. kurcząc , ma za zadanie utrzymanie stałego przepływu krwi przez tkanki. Metaboliczna - gdy jest za duża metabolika powstaje tlenek azotu (NO) co prowadzi do rozszerzenia naczyń. NO oddziałuje na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych , pełni rolę regulatora przepływu i ciśnienia krwi.
Hormonalna regulacja krążenia.
Regulacja pracy serca odbywa się również na drodze hormonalnej. Hormony przyspieszające akcję serca to adrenalina, tyroksyna, glukagon. Insulina zwalnia pracę serca.
Hormony tkankowe rozszerzające światło naczyń krwionośnych to bradykinina i histamina. Zwalniająco na pracę serca działa serotonina - zwęża światło naczyń krwionośnych, a to wpływa przyspieszająco na pracę serca.
Specyfika krążenia mózgowego.
Krew dopływa tętnicami szyjnymi wewnętrznymi i kręgowymi. Na podstawie mózgu łączą się w koło podstawne mózgu.W naczyniach włosowatych istnieje bariera krew-mózg (glukoza transportowana nośnikami, przechodzi H2O, O2 i CO2 a tworzą ją astrocyty). Krążenie mózgowe zachodzi w zamkniętej przestrzeni mózgoczaszki, której zawartość to mózg, krew i płyn mózgowo-rdzeniowy. Mózg pobiera 20% tlenu pobranego przez organizm. Przepływ wynosi ok. 750 ml co stanowi 15% pojemności minutowej. Nie zmienia się w czasie wysiłku czy podczas snu. Zależy od ciśnienia śródczaszkowego a rośnie ono pod wpływem miejscowego zwiększenia CO2/zmniejszenia O2 czy zwiększenia lepkości krwi.
Krążenie nerkowe.
Krew zaopatrująca nefrony zawsze płynie przez kłębuszek nerkowy. Krew dopływa do nerki tętnicami nerkowymi, które pozwalają utrzymać wysokie ciśnienie tętnicze wewnątrz nerek. Tętniczki odprowadzające i doprowadzające charakteryzują się dużą reaktywnością - zwłaszcza doprowadzające bo mają dużą możliwość zmiany średnicy. Decydują o przepływie krwi i ciśnieniu w kłębuszkach. Przepływ wynosi ok. 1200-1400 ml/min. Frakcja nerkowa to odsetek pojemności minutowej przypadająca na przepływ nerkowy. Przepływ nerkowy jest dostosowany do funkcji oczyszczającej nerki. Istnieją różnice między przepływem w korą a rdzeniem.
Cechy krążenia wieńcowego.
Krążenie wieńcowe ma na celu dostarczenie O2 oraz substancji odżywczych sercu. Odpowiadają za to prawa i lewa tętnica wieńcowa. Przez serce przepływa dwa prądy krwi. Jeden przez jamy serca a drugi zaopatrujący ściany serca. Mięsień sercowy zaopatrywany jest przez bogatą sieć naczyń. Przy przeroście serca sieć nie zwiększa się więc teoretycznie serce jest gorzej zaopatrywane. Przepływ jest uzależniony od fazy cyklu serca.
Funkcje mikrokrążenia
Podstawowe funkcje mikrokrążenia to wymiana substancji odżywczych i metabolitów między krwią a tkankami na zasadzie dyfuzji, filtracji i resorpcji oraz ochrona przed znacznymi wahaniami ciśnienia hydrostatycznego w sieci kapilar. Zmniejsza też opór obwodowy przez znaczny spadek ciśnienia hydrostatycznego.
Rola układu chłonnego.
Układ limfatyczny to otwarty układ naczyń i przewodów, którymi płynie limfa. Układ naczyń chłonnych połączony jest z układem krążenia. Oprócz układu naczyń chłonnych w skład układu limfatycznego wchodzą także narządy i tkanki limfatyczne. Najważniejszą funkcją układu chłonnego jest obrona przed zakażeniami oraz cyrkulacja płynów ustrojowych.
odpornościowa - w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi
neutralizująca - zwalczanie ciał oraz substancji obcych i szkodliwych dla organizmu
odprowadzająca - odprowadzenie limfy z powrotem do krwi
Przepływająca po organizmie limfa zbiera substancje toksyczne i odprowadza je do węzłów chłonnych, skąd są transportowane do nerek i usuwane z organizmu. Wytwarza przeciwciała. Śledziona pełni rolę zbiornika krwi, jest narządem kontrolującym ich stan, wytwarza limfocyty i ciałka odpornościowe.
Czynności odcinków układu oddechowego.
Podstawowym zadaniem jest wymiana gazowa, ochrona dróg oddechowych i płuc. Dzielimy go na układ górnych dróg i dolnych dróg oddechowych. Górne to jama nosowa i gardło a dolne krtań, tchawica, oskrzela zakończone pęcherzykami.
Jama nosowa - wysłana błoną śluzową, wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym z komórkami śluzowymi i węchowymi. Pełni rolę filtra. Powietrze jest tu ogrzewane, nawilżane i oczyszczane.
Gardło - zbudowane z mięśni poprzecznie prążkowanych, wyścielona błoną śluzową. Dochodzi tu do krzyżowania drogi oddechowej i pokarmowej.
Krtań - od góry łączy się z gardłem od dołu z tchawicą. Zbudowana z dziewięciu chrzątek przy czym tarczowata jest największa. Wewnątrz znajdują się 3 jamy, wyścielona błoną śluzową. Jest również narządem głosu dzięki drganiom fałdów głosowych.
Tchawica - kilkunasto-centymetorwa rura zbudowana z chrząstek połączonych łącznotkankową błoną włóknistą. Wyścielona nabłonkiem migawkowym, śluzem. W dolnym odcinku rozdziela się na dwa oskrzela.
Oskrzela główne - budowa identyczna jak tchawicy tyle że węższa. Tworzą drzewiasty system. Rozgałęziają się na oskrzela kolejnych stopni a od tych najmniejszych odchodzą oskrzeliki już bez chrząstek w ścianach, które po kolejnych podziałąch stają się oskrzelikami płucnymi zawierającymi w ścianie pęcherzyki płucne.
Płuca - zbudowane z drzewa oskrzelowego, pęcherzyków i tkanki śródmiąższowej a pokrywa je opłucna. Prawe płuco jest większe podzielone na 3 płaty a lewe mniejsze podzielona na 2. Zbudowane z ok. 300 milionów pęcherzyków o kształcie kulistym oplecionych siecią delikatnych naczyń włosowatych - tu zachodzi wymiana gazowa. Pęcherzyki zawierają surfaktant, który obniża napięcie powierzchniowe i zapobiega ich zlepianiu.
Mechanika oddychania
Uzależniona od ruchów klatki piersiowej - polega na wdechu (ciśnienie pęcherzykach spada, klatka piersiowa powiększa się wskutek skurczu mięśni wdechowych czyli przepony i międzyżebrowych) i wydechu (ciśnienie w pęcherzykach rośnie - rozkurcz). W jamie opłucnej panuje ujemne ciśnienie. Gdy ciśnienie w pęcherzykach wzrośnie powyżej atmosferycznego to powietrze jest usuwane. Spokojny wydech jest aktem biernym. W czasie wydechu pogłębionego bierze udział np. mięsień prosty brzucha. W nasilonych wdechach biorą udział mięśnie dodatkowe np. piersiowe mniejsze, czworoboczne. W trakcie spoczynku wykonujemy ok. 16 oddechów/min.
Wentylacja i perfuzja płuc. Spirometria.
Pojemność płuc całkowita ok 6l. Dzieli się ją na wdechową i zalegającą czynnościową. Wdechową dzieli się na oddechową (500 ml) i zapasową wdechową a zalegającą na zapasową wydechową i zalegającą, która zawsze pozostaje w płucach. Jest jeszcze pojemność życiowa.
Perfuzja - zjawisko polegające na nieprawidłowej wymianie CO2 i O2 w krwi na poziomie płuc.
Spirometria - badanie w którym mierzy się objętość i pojemność płuc.
100. Wymiana gazowa w płucach.
W pęcherzykach zachodzi wymiana pomiędzy powietrzem i krwią przepływającą przez sieć naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki. Dyfuzja odbywa się zgodnie z gradientem stężeń. Tlen dyfunduje z pęcherzyków do naczyń a dwutlenek w stronę przeciwną. Tlen po przejściu przez ściany rozpuszcza się w osoczu a z osocza dyfunduje do erytrocytów.
101. Regulacja oddychania.
Odbywa się za pośrednictwem ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym. Reguluje częstość i głębokość oddechów. Ośrodek wdechu wysyła impulsy nerwowe do rdzenia kręgowego do neuronów ruchowych unerwiających mięśnie wdechowe a ośrodek wydechu do mięśni wydechowych. Impulsy regulujące pracę ośrodka biegną też od receptorów. Chemoreceptory drażnione są przez H+ i zwiększone stężenie CO2 w kłębkach szyjnych i aortalnych więc wysyłają impulsy aferentne do ośrodka. W rdzeniu również są chemoreceptory reagujące na zmianę pH płynu mózgowo-rdzeniowego. Mechanoreceptory reagują na zmiany rozciągnięcia płuc w czasie wdechu i wydechu.
102. Motoryka układu pokarmowego.
Wszystkie odcinki przewodu pokarmowego z wyjątkiem gardła, górnej części przełyku i zwieracza odbytu zbudowane są z mięśni poprzecznie prążkowanych zawierających 3 warstwy mięśni gładkich - dwie podłużne i jedną okrężną.
Motoryka żołądka - po upływie kilku/kilkunastu godzin od opróżnienia wytwarza silne skurcze głodowe. Są dwa rodzaje aktywności ruchowej żołądka: Nasilenie i osłabienie napięcia całej błony mięśniowej występujące naprzemiennie z czym wiążą się wahania ciśnienia w jamie żołądka oraz skurcze perystaltyczne rozpoczynające się w okolicy wpustowej i przesuwające się aż do odźwiernika.
Motoryka jelita cienkiego - błona mięśniowa jelita wykazuje okresowe zmiany napięcia, skurcze odcinkowe i skurcze perystaltyczne tworzące falę perystaltyczną zapewniającą przesuwanie treści jelitowej w kierunku odbytnicy. Powstaje na wskutek mechanicznego podrażnienia receptorów w błonie śluzowej.
103. Czynność jamy ustnej, gardła, przełyku.
W jamie ustnej pokarmy są rozdrabniane i mieszane ze śliną w procesie żucia. Trwa ono do momentu uformowania kęsa pokarmowego i połknięcia go. Ślina wydzielana jest na wskutek dotknięcia pokarmu do powierzchni błony śluzowej. Ma pH ok. 7, zawiera amylazę ślinową i lizozym. Trawione są wielocukry. Zawiera również mucyny ułatwiające połykanie kęsa.
Połykanie zaczyna się od fazy ustno-gardłowej zależnej od naszej woli w czym uczestniczą mięśnie języka i policzków. Faza druga i trzecia są odruchowe a więc gardłowo-przełykowa i przełykowo-żołądkowa. Przełyk transportuje kęsy do żołądka.
104. Funkcje żołądka.
Gromadzi i przechowuje spożyte pokarmy, trawi je i wyjaławia. Zmieszanie treści z sokiem rozpoczyna trawienie (sok pH ok 1 kwas solny). Enzym pepsynogen produkowany jest w formie nieaktywnej - zostaje aktywowany przez HCL do pepsyny i trawione są białka. Po strawieniu pokarm przesuwany jest do jelita cienkiego.
105. Czynność jelita cienkiego.
Zawiera ono kosmki jelitowe zwiększające powierzchnię wchłaniania. Treść jelitowa trawiona jest tu do składników prostych, które w tym odcinku wchłaniane są do krwi. W trawieniu udział biorą sok jelitowy, trzustkowy i żółć. W soku jelitowym występują aminopeptydazy rozkładające peptydy do aminokwasów, enzymy rozkładające wielocukry, dwucukry oraz lipaza hydrolizująca tłuszcze do kwasów tłuszczowych i glicerolu. Sok trzustkowy dostaje się do dwunastnicy a jego odczyn jest zasadowy aby zobojętnić kwaśną treść z żołądka. Zawiera on trypsynogen, chymotrypsynogen, lipazę i alpha-amylazę. Żółć produkowana jest w żołądku, zmniejsza ona napięcie powierzchniowe i aktywuje lipazę.
106. Działanie hormonów układu pokarmowego.
Hormony żołądkowo-jelitowe to gastryna i cholecystokinina oraz sekretyna, glukagon, peptyd glukagonopodobny, glicentyna, wazoaktywny peptyd jelitowy i peptyd hamujący czynność żołądka.
Gastryna produkowana jest w trzech odmianach: dużej, małej i mini. Wszystkie te rodzaje maja wpływ pobudzający na motorykę i wydzielanie żołądka oraz jelita. Najsilniej pobudza wydzielanie soku żołądkowego.
Cholecystokinina wytwarzana jest w błonie śluzowej dwunastnicy a pobudza ona wydzielanie soku trzustkowego a w mniejszym stopniu żołądkowego, jelitowego i żółci. Wzmaga perystaltykę jelit, hamuje perystaltykę żołądka.
Sekretyna wydzielana do krwi z wewnątrzwydzielniczej błony śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego pobudzanych przez kwaśną treść żołądkową. Silnie pobudza trzustkę do wydzielania dużej ilości zasadowego soku oraz wątrobę do wydzielania żółci. Hamuje perystaltykę żołądka i jelit.
107. Funkcja jelita grubego.
Treść jelita grubego zawiera wodę, błonnik, ciała bakterii, sole mineralne, tłuszcze oraz śluz. Następuje tu formowanie kału i wchłanianie wody, elektrolitów i soli mineralnych. Występują tu również bakterie produkujące witaminę K oraz niektóre witaminy B. Kał wypełniający odbytnicę rozciąga jej ściany sygnalizując potrzebę usunięcia go z organizmu poprzez rozluźnienie obu zwieraczy wraz ze skurczem przepony i mięśni brzucha powodujących wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.
108. Wchłanianie w przewodzie pokarmowym.
Substancje rozłożone do związków prostych wchłaniane są do krwi lub chłonki na zasadzie dyfuzji lub transportu aktywnego. Odcinek w którym najefektywniej następuje wchłanianie to jelito czcze. Związki rozpuszczalne w tłuszczach wchłaniane są w każdym odcinku układu. Węglowodory wchłaniane są w postaci monosacharydów w dwunastnicy i jelicie czczym. Wolne kwasy tłuszczowe wnikają do erytrocytów gdzie w postaci niezmienionej dostają się z nimi do krwi a później przez żyłę wrotną do wątroby. Wchłanianie białek następuje za pomocą transportu aktywnego, aminokwasy dyfundują do krwi. Witaminy, sole oraz woda (ADEK rozp w tłuszczach wchłaniane w obecności żółci i tłuszczów) szybko wchłaniane są do krwi. B12 Wchłania się jedynie w jelicie krętym.
109. Regulacja czynności układu pokarmowego.
Kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów sprawuje ośrodek pokarmowy w podwzgórzu (ośrodki głodu i sytości). Zasadniczym czynnikiem wpływającym na pobudliwość ośrodka jest zapotrzebowanie na energię i jej zużycie w organizmie (stężenie glukozy we krwi). Zmniejszenie stężenia glukozy we krwi wyzwala łaknienie. Rozciąganie ścian przewodu pokarmowego również pobudza ośrodek sytości.
110. Czynność trzustki.
Spełnia dwie zasadnicze funkcje:
Czynność zewnątrzwydzielniczą - produkcja soku trzustkowego do dwunastnicy.
Czynność wewnątrzwydzielniczą - hormony do krwi z wysp Langerhansa. Komórki beta produkują np. insulinę, alfa - glukagon a delta - somatostatynę.
Sok trzustkowy ma pH w granicach 7,1-8,4. Jest bogaty w węglowodory, zobojętnia treść żołądkową. Zawiera trypsynogen i trypsynę, alpha-amylazę, rybonukleazę i deoksyrybonukleazę.
111. Rola wątroby.
- utrzymuje stały poziom glukozy we krwi - przekształca jej nadmiar w glikogen (glikogenogeneza)
- magazynuje glikogen, rozkłada go w reakcjach glikogenolizy do glukozy
- dokonuje dezaminacji aminokwasów
- syntetyzuje mocznik, białka krwi (z wyjątkiem g-immunoglobulin)
- utlenia kwasy tłuszczowe
- syntetyzuje fosfolipidy, cholesterol
- produkuje żółć
- neutralizuje trucizny
- magazynuje żelazo, witaminy A, D, B12
- produkuje heparynę (substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi)
- produkuje duże ilości ciepła
112. Funkcje dróg żółciowych, skład i rola żółci.
Pęcherzyk żółciowy ma ok. 10 cm. Jest połączony z wątrobą i dwunastnicą przez drogi żółciowe. Żółć zawiera dużo katabolitów mających znaczenie w procesach trawienia cholesterol, barwniki i sole mineralne. Ulega kilkakrotnemu zagęszczeniu. Wytwarzana w wątrobie ma pH 8 a w pęcherzyku już 5-7,4. Sole kwasów żółciowych zmniejszają napięcie powierzchniowe, łączą się z produktami lipoliz i aktywują lipazę. Drogi żółciowe dzielimy na zewnątrz i wewnątrzwątrobowe.
113. Czynność poszczególnych części układu moczowego.
Układ moczowy ma za zadanie oczyścić organizm wydalając zbędne produkty przemiany materii. W skład układu wchodzą nerki, pęcherz, moczowody i cewka. Nerki filtrują krew i wytwarzają mocz który moczowodami wędruje do pęcherza a następnie wydalany jest cewką.
Nerki są organem parzystym chociaż jedna jest w stanie utrzymać organizm w dobrej kondycji. Krew doprowadzana jest tętnicami nerkowymi. Zdrowy człowiek wytwarza ok. 1,5l moczu na dobę. Nefrony są podstawową jednostką budulcową nerki. Zbudowany jest z cewki i kłębuszka. Nerki zbudowane są z kory i rdzenia. Są narządami dokrewnymi bo wytwarzają np. EPO, reninę (skurcz naczyń krwionośnych przez pobudzenie wydzielania aldosteronu przez korę nadnerczy) i prostoglandyny odpowiadające za rozszerzanie naczyń krwionośnych. Pęcherz jest zbiornikiem gromadzącym mocz. Jego ściana jest bardzo elastyczna. Cewka jest zaciskana przez odpowiednio dwa mięśnie ułożone pierścieniowo.
114. Filtracja kłębuszkowa.
Część krwi przepływającej przez kłębuszki przefiltrowana jest do torebki kłębuszka. W ciągu doby u mężczyzn tworzy się 180l przesączu kłębuszkowego (ultrafiltratu)
Resorpcja kanalikowa może być bierna (dla H2O, mocznika i Cl-) lub czynna (dla glukozy, K+, PO43-, aminokwasów, kwasu moczowego, ciałek ketonowych)
Sekrecja kanalikowa polega na wydzielaniu wielu związków endo i egzogennych na drodze jednego z 3 mechanizmów: biernego (dyfuzja zgodna z gradientem np. sole amonowe) aktywnego o ograniczonej pojemności wydzielniczej (egzogenna penicylina/ endogenne hormony steroidowe) lub aktywnego którego pojemność zależna jest od gradientu stężenia i czynnika czasu (K+ i H+)
115. Czynność ewnątrzwydzielnicza nerek
Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi lub osłabienie prężności O2 powoduje wydzielanie substancji podwyższających ciśnienie lub erytropoezę.
Renina w czasie niedokrwienia nerek działa na alpha-globulinę osocza (angiotensynogen) i przekształcana jest nieakatywna angiotensyna I w aktywna angiotensynę II. Zwiększenie wydzielania reniny powoduje też zmniejszenie stężenia NaCl czy zmniejszenie przepływu przez nerki.
EPO wytwarzane w korze nerek pobudza erytropoezę w szpiku kostnym w wyniku utraty krwi lub hipoksji.
Cholekalcyferol wytwarzany z prowitaminy D pod wpływem promieni UV. Zostaje przekształcona w wątrobie a następnie w nerkach na 2 związki zwiększających stężenie jonów Ca2+ i PO43- w osoczu.
116. Klirens nerkowy
Jest to wskaźnik opisujący zdolność nerki do wydalania dowolnej substancji. Na obliczanie klirensu stosuje się wzór C = U*V/P gdzie U oznacza stężenie substancji w moczu, V to objętość moczu w wydalona w danym czasie a P oznacza przesącz kłębuszkowy. Stosuje się klirens inuliny bo nie jest wchłaniana ani wydzielana przez nabłonek kanalików.
117. Wchłanianie i wydzielanie kanalikowe.
Wchłanianie - resorpcja (całkowicie glukoza, częściowo mocznik i sód)
Wydzielanie - sekrecja (kreatynina)
Podstawową czynnością kanalików jest wchłanianie zwrotne wielu składników moczu pierwotnego. Resorpcja zwrotna chroni organizm przed nadmierną utratą wody i związków stałych czy jonów dlatego mocz ostateczny różni się składem od moczu pierwotnego.
118. Mechanizm zagęszczania i rozcieńczania moczu.
Wazopresyna aktywuje cyklazę adenylanową w nabłonku dalszych części kanalików nerkowych pod wpływem którego nabłonek staje się bardziej przepuszczalny dla wody a więc mocz zostaje zagęszczany bo woda jest resorbowana. Po wypiciu dużych ilości płynów hipotonicznych ciśnienie osmotyczne osocza obniża się a uwalnianie wazopresyny jest hamowane i następuje diureza wodna czyli wydalanie dużych ilości moczu.
Przedsionkowy peptyd natriuretyczny zwiększa wydalanie przez nerki jonów Na+ i H2O.
Hormon gruczołów przytarczycznych zwiększa wydzielanie PO43- z moczem.
Aldosteron zwiększa wchłanianie jonów Na+ i wydzielanie K+.
119. Podwzgórzowa regulacja czynności hormonalnych.
W przedniej części podwzgórza syntetyzowane są dwa ważne hormony - wazopresyna i oksytocyna. Przechodzą ona do tylnego płata przysadki skąd są uwalniane do krwi na zasadzie egzocytozy pęcherzyków sekrecyjnych z zakończeń aksonów. Hormony magazynowane i uwalniane z tylnej części przysadki (nerwowej) :
Wazopresyna (hormon antydiuretyczny) powstają przy niedoborze wody. W przegrzanym organizmie hamuje wydzielanie wody przez nerki chroniąc przed odwodnieniem. Niedobór wazopresyny powoduje że kanaliki nefronu są nieprzepuszczalne dla wody, która nie jest resorbowana w wyniku czego wydalana jest zwiększona ilość moczu (moczówka prosta).
Oksytocyna stymuluje wytrysk mleka z gruczołu mlekowego przez pobudzenie receptorów na brodawce sutkowej. Pobudza skurcze macicy ułatwiając wędrówkę plemnikom oraz ułatwiając poród. Przypisuje się jej występowanie instynktu macierzyńskiego.
120. Funkcje przysadki.
Odgrywa ona nadrzędna rolę wobec większości gruczołów dokrewnych kontrolując ich funkcjonowanie za pośrednictwem hormonów topowych. Przysadka mózgowa wydziela hormony tropowe, które działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Przysadka wydziela hormony pobudzające narządy ( gonady, tarczyce i korę nadnerczy) do produkowania swoich hormonów.
Produkuje hormon wzrostu, prolaktynę (laktacja), hormon adrenokortykotropowy (ACTH - kora nadnerczy), tyreotropowy (TSH - tarczyca), folikulotropowy (FSH - u kobiet dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego u mężczyzn spermatogenezę), luteinizujący (LH - progesteron/testosteron), endorfiny, melanotropinę. Magazynuje oksytocynę i wazopresynę.
121. Rola hormonów kory nadnerczy.
Hormony kory nadnerczy to:
1. Mineralokortykosteroidy (aldosteron, dezoksykortykosteron - DOCA), które mają wpływ na gospodarkę sodu i potasu w ustroju, a pośrednio wody
2. Glikokortykoidy (kortyzon, kortyzol) uczestniczące w przemianie węglowodanów i tłuszczów, mające działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne
3. Androgeny, które wpływają na anabolizm białek oraz współdziałają w rozwoju drugorzędnych cech płciowych
Czynność kory nadnercza regulowana jest na zasadzie mechanizmów zwrotnych przez układ podwzgórzowo-przysadkowy (ACTH).
122. Czynność gruczołu tarczycowego.
Hormony tarczycy posiadają liczne funkcje i są niezbędne dla organizmu. Istotnym składnikiem hormonów jest jod przyswajany z wodą i pokarmem. Z jodu i aminokwasów tarczyca wytwarza trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Hormony tarczycy stymulują rozwój i wzrost organizmu, wzmagają procesy przemiany materii i energii i maja istotne znaczenie dla rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Obniżenie ich działania hamuje fizyczne i psychiczne procesy zachodzące w organizmie, wywołuje powoduje spowolnienie, ospałość, wrodzony zespół niedoboru jodu. Wzmocnienie ich działania może wywołać chorobę Gravesa-Basedowa.
123. Działanie hormonów płciowych męskich.
Androgeny to hormony płciowe o budowie sterydowej. U mężczyzn androgeny produkowane są przez komórki znajdujące się w jądrach i korę nadnerczy. Pierwotnym materiałem do syntezy androgenów jest cholesterol. Do androgenów wytwarzanych w jądrach należą testosteron i androsteron a wytwarzanych w korze nadnerczy należą także testosteron i dehydroepiandrosteron (DHEA) Fizjologiczne działanie androgenów to kształtowanie się męskich narządów płciowych w życiu płodowym, wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos, typ owłosienia itp.), wpływ na spermatogenezę i wpływ anaboliczny (zwiększenie masy mięśniowej itp.).
124. Rola hormonów jajnika.
Jajniki służą podwójnemu celowi - wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych, estrogenów, progesteronu, relaksyny i androgenów
Estrogeny fazie folikularnej cyklu miesiączkowego stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowę w niej naczyń krwionośnych, przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do wydzielania śluzu, w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego powodują rozrost endometrium i ułatwiają zagnieżdżenie jaja oraz kończą krwawienie miesiączkowe.
Progesteron hamuje skurcze macicy wstrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa.
Relaksyna wpływa hamująco na skurcze mięśni macicy i rozluźniająco na spojenie łonowe w czasie porodu.