Wyróżniamy dwa rodzaje pieniądza:
- gotówkowy - czyli banknoty i monety - ogólnie dostępny i najczęściej używany;
głównie pieniądz dochodowy ludzi,
- bezgotówkowy (bankowy) — charakteryzuje się jedynie zapisami na rachunkach
bankowych; głównie pieniądz transakcyjny przedsiębiorstw. Cechy pieniądza:
- jest szczególnym towarem, posiada wartość użytkową i służy do wyrażania wartości,
- może być zamieniony na każdą dowolną, inną wartość użytkową,
- jest ucieleśnieniem społecznego charakteru pracy.
- środek płatniczy - środek wymiany
- jednostka rozrachunkowa - wyrażane są ceny i prowadzone rozliczenia
- środek przechowywania wartości (tezauryzacji)
- miernik odroczonych płatności
Funkcje banku centralnego:
- banku emisyjnego,
- banku banków,
- banku gospodarki narodowej.
Bank banków tworzy:
- banknot (centralny pieniądz gotówkowy),
- pieniądz żyrowy (centralny pieniądz rezerwowy). Bank banków spełnia
Bank banków spełnia zadania:
- reguluje cyrkulacje emitowanego pieniądza,
- reguluje płatność całego systemu bankowego,
- kształtuje potencjał kredytowy refinansowy i ich oprocentowanie.
Zakres działalności NBP:
- współdziała w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa oraz jej realizacji,
- kształtuje politykę wewnętrzną (również walutową),
- czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem i rozwojem systemu bankowego,
- realizuje interesy państwa w zakresie współpracy z międzynarodowymi instytucjami banków zagranicznych.
Zadania NBP:
- emisja znaków pieniężnych
- wpływ na politykę gospodarczą państwa
- działalność kredytowa
- gromadzenie rezerw obowiązkowych
emisja i obrót papierami wartoościowymi
- współpraca z zagranicą
- rachunki bankowe
- kształtowanie polityki monetarnej i emisji pieniadza
- organizowaniu obiegu pieniądza i systemu rozliczeń
- operacjach na rynku pieniężnym
- kontroli płynności banków
- zapewnieniu wymienialności złotego
- operacjach walutowych
- nadzór nad bankami
Wkład pierwotny:
Wkład powstały z zamiany pieniądza gotówkowego na bezgotówkowy.
Kreacja pieniądza: wprowadzenie do obiegu zarówno pieniądza gotówkowego jak i bezgotówkowego. Źródłem kreacji pieniądza jest kredyt, uzupełniającym — nadwyżki eksportu nad importem. Pieniądz kreowany jest w operacjach kredytowych banków.
Emisja pieniądza: wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego przez bank centralny.
Wtórna kreacja pieniądza: gdy banki komercyjne udzielają kredytów swoim klientom.
Wskaźnik rezerw obowiązkowych:
D = R/r
D- wkłady na żądanie
R- wartość rezerw obowiązkowych
r- wskaźnik rezerw obowiązkowych
POPYT NA PIENIADZ:
- Ludzie chcą posiadać mniej pieniędzy, kiedy stopa procentowa jest wysoka, i na
odwrót, chcą posiadać więcej pieniędzy, kiedy stopa procentowa jest niska.
- Ludzie chcą posiadać więcej pieniędzy, gdy mają wyższe dochody.
- Ludzie chcą posiadać więcej pieniędzy, gdy poziom cen jest wyższy.
W zależności od poziomu stopy inflacji rozróżniamy:
- inflację pełzającą
- inflację kroczącą
- inflację galopującą (powyżej 20%)
- hiperinflację
W zależności od przyczyn
- popytową (ciągnioną przez popyt)
- kosztową (pchaną przez koszty)
- dochodową
Stagflacja, Wysoki poziome inflacji, wysokie bezrobocie i stagnacja gospodarcza. Miernik opisujący ten stan jest stopa stagflacji, zwana stopą ubóstwa, stanowiąca sumę stopy inflacji i stopy bezrobocia.
Slumpflacja, spadek produkcji i dochodu narodowego w ujęciu bezwzględnym (kryzys), szybki wzrost bezrobocia i wysoki (rosnący) poziom inflacji.
Ekonomiczne koszty inflacji:
- „koszty zdartych zelówek" związ. z trzymaniem pieniądza
- niezależne korzyści i straty - gdy atakuje inflacja
- brak adaptacji ze strony instytucji finansowych
Inflacja wzrasta przed recesją, a obniża się w jej następstwie.