NIEJEDNOLITE PRAWO.

Prawo niejednolite jako prawo państwa, w którym bądź na jego różnych obszarach, bądź w różnych zakresach osobowych obowiązują odrębne zespoły norm merytorycznych.

Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa rozstrzyga, który z systemów stosować należy.

Rozstrzygające znaczenie mają więc wewnętrzne normy kolizyjne państwa, o którego prawo chodzi , takie jak normy jego prawa międzynarodowego dzielnicowego lub międzyosobowego.

W braku rozstrzygnięcia w prawie państwa, którego prawo jest właściwe lub gdy ustalenie tego rozstrzygnięcia okaże się niemożliwe, sędzia polski powinien zastosować ten system prawny który jest najściślej związanym z ocenianym stosunkiem.

W nielicznych przypadkach wyłącznie w zakresie konfliktów interlokalnych, rozstrzygnięcia poszukiwać można w samej normie kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego.

W podobny sposób jak w przypadku konfliktów interpersonalnych i interlokalnych, należy postępować w sytuacji gdy w systemie prawnym właściwym na podstawie naszej normy kolizyjnej ppm występują konflikty intertemporalne.

Konflikty te należy rozstrzygać zgodnie z normami prawa międzyczasowego, wchodzących w skład właściwego systemu prawnego.

Nie stoją temu na przeszkodzie nasze normy kolizyjne nakazujące stosowanie prawa z jakiejś określonej chwili.

Subokreślnik temporalny normy kolizyjnej wyznacza jedynie punkt czasowy powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa.

Konwencja rzymska z 1980

W sytuacja niejednolitości prawa (kryterium przestrzenne) w obrębie zobowiązań umownych przy określeniu prawa właściwego na podstawie konwencji każda z jednostek terytorialnych, w której obowiązuje oddzielna regulacja zobowiązań umownych, będzie traktowana, tak jak gdyby była odrębnym państwem.

Przy rozstrzyganiu wewnętrznych konfliktów interlokalnych - krajowe normy kolizyjne rozstrzygające te kolizje.

ZMIANA STATUTU

Zmiana statutu - chodzi o zjawisko, którego istotę stanowi to, że zastosowanie tych norm prowadzi często do zetknięcia się kolejno dochodzących do głosu w charakterze prawa właściwego norm merytorycznych, wchodzących w skład systemów prawnych różnych państw.

Do zmiany statutu może dojść w wyniku:

1. zmiany miarodajnych dla określonego zakresu norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego, obowiązujących na danym obszarze, prowadzącej do tego, że inne prawo merytoryczne (prawo innego państwa) wskazywały normy dawne, a inne wskazują normy kolizyjne nowe,

2. zmiany powiązania danego stosunku rozstrzygającego o właściwości prawa wedle miarodajnych norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego, obowiązujących na danym obszarze, tak iż zamiast dotychczas właściwego staje się od jakiejś chwili właściwy system prawny obowiązujący na innym obszarze.

Zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa może nastąpić na skutek działania świadomego stron albo w wyniku okoliczności od stron niezależnych.

Przesunięcie granic państwowych może prowadzić do zmiany obowiązujących na danym obszarze norm kolizyjnych i merytorycznych.

Należy też pamiętać o przypadkach zmiany statutu w wyniku wejścia w życie norm kolizyjnych, mieszczących się w podpisanych przez Polskę konwencjach.

Przy rozstrzyganiu konfliktów intertemporalnych w polskim prawie prywatnym międzynarodowym należy posługiwać się regułami prawa przechodniego ukształtowanymi na użytek stosunków cywilnoprawnych i występujących w obrębie tych stosunków konfliktów intertemporalnych.

Konflikty ruchome - przypadki zmiany statutu na skutek zmiany powiązania danego stosunku (sytuacji, stanu faktycznego) lub jego elementu, rozstrzygającego o właściwości prawa, w wyniku aktywności stron.

W zależności od tego jak ujęty jest subokreslnik temporalny normy kolizyjnej, wyróżnia się statut niezmienny (norma precyzuje wówczas chwilę miarodajną w celu określenia prawa właściwego) lub zmienny (w wypadku właściwości każdoczesnego prawa).

Zasada właściwości każdoczesnego statutu dla zdarzeń jakie miały miejsce w okresie powiązania z tym statutem.

Strona pozytywna -> natychmiastowe, bezpośrednie oddziaływanie na dany stosunek nowego statutu. Nowy statut ma pełną swobodę działania w swoim przedziale czasowym.

Strona negatywna -> zakaz wstecznego działania nowego statutu, a więc wkraczania nowego statutu na teren dawnego w odniesieniu do oceny zdarzeń, jakie nastąpiły w okresie właściwości statutu dawnego.

Niekiedy dopuszcza się wyjątki w postaci petryfikacji właściwości ze względu na potrzebę powiązania całości danej sytuacji z określonym statutem.

Stosunki utrwalone pod dawnym statutem ulegają zmianie tylko o tyle o ile wymaga tego nowy statut.

OBEJŚCIE PRAWA.

Obejście prawa w ppm polega na uchyleniu się stron od skutków zastosowania prawa w normalnym toku rzeczy właściwego przez odpowiednie i rzeczywiste wiązanie danego stosunku z innym prawem w taki sposób, by mogło ono uchodzić w świetle norm kolizyjnych obowiązujących w siedzibie sądu za właściwe do oceny tego stosunku.

W poszczególnych przypadkach można przeciwdziałać obejściu prawa w normalnym toku rzeczy właściwego w ten sposób, że prawo to zostanie jako właściwe zastosowane.

Skutek obejścia prawa dotyczy wyłącznie sfery kolizyjnoprawnej.

Wolno do niego sięgać tylko wyjątkowo, w rażących przypadkach niewątpliwego i rozmyślnego działania In Freudem bezwzględnie obowiązujących norm prawnych i wtedy gdy same normy kolizyjne w sposób kategoryczny wskazują właściwość określonego systemu prawnego.

KLAUZULA PORZĄDKU PUBLICZNEGO

Klauzula porządku publicznego - prawa obcego stosować nie można, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Względność pojęcia porządku publicznego i jego zmienności w przestrzeni i czasie.

Klauzula porządku publicznego kieruje się przeciwko obcemu prawu merytorycznemu, pretendującemu do roli prawa właściwego,

nie zaś przeciwko obcym normom kolizyjnym, dopuszczonym do głosu przez normy własnego prawa prywatnego międzynarodowego.

Powołanie się na klauzulę może nastąpić tylko ze względu na własny porządek prawny (porządek prawy państwa forum).

Jedynie wyjątkowo w ograniczonym zakresie może być brany pod uwagę porządek prawny państwa obcego.

Międzynarodowy porządek publiczny: zespół wartości ogólnoludzkich, uznanych w takich porozumieniach jak:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• Pakty Praw Człowieka

• Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

Nie jest wykluczone działanie klauzuli porządku publicznego w stosunkach objętych kolizyjnoprawną regulacją umów międzynarodowych, nawet wtedy gdy prawem wskazanym jako prawo właściwe jest prawo państwa konwencyjnego.

Zawarcie konwencji z jakimś państwem nie oznacza akceptacji wszystkich jego wewnętrznych norm pod kątem zastosowania ich u nas.

Przy rozpatrywaniu podstaw ingerencji klauzuli trzeba brać pod uwagę porządek prawny aktualny ( z chwili orzekania) i to jedynie podstawowe zasady tego porządku prawnego.

Nim sięgnie się do klauzuli, należy zbadać do jakich skutków w danym przypadku prowadziłoby zastosowanie prawa obcego.

Należy brać pod uwagę rezultaty do jakich prowadzi zastosowanie w rozpatrywanej sprawie prawa obcego.

Odwołania się do klauzuli niesprawiedliwa samo to że zastosowanie prawa obcego prowadzi do innych następstw niż te które powstawałyby w wyniku zastosowania prawa polskiego.

Nadto musi zachodzić sprzeczność wyniku zastosowania prawa obcego z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Działanie zadowalające klauzuli - zachodzi wtedy gdy strona dzięki zastosowaniu klauzuli osiąga więcej niż osiągałaby gdyby zastosowano prawo obce (właściwe).

Działalnie zakazujące - polega na tym, że na skutek działania klauzuli wprowadza się ograniczenie nieznane obcemu prawu właściwemu co pogarsza położenie strony.

Działanie pozytywne klauzuli - gdy w miejsce wyłączonej normy obcej stosuje się normę własnego prawa.

Działanie negatywne klauzuli - gdy skutki klauzuli ograniczają się do wyłączenia obcej normy, bez wprowadzenia w to miejsce normy własnego prawa.

Przeważa pogląd że zastosowanie klauzuli porządku publicznego nie prowadzi automatycznie do właściwości własnego prawa.

Czasem na podstawie klauzuli porządku publicznego dojdzie jedynie do wyłączenia zastosowania pojedynczej normy obcego prawa, przewidującej trudny do pogodzenia z naszym porządkiem prawnym szczegółowy zakaz, bez naruszenia zasadniczej właściwości tego obcego prawa.

W każdym konkretnym przypadku posługiwania się klauzulą należy przede wszystkim rozważyć możliwość ograniczenia skutków działania klauzuli jedynie do skutków negatywnych.

Dopiero gdy na tej drodze nie da się osiągnąć satysfakcjonującego rozwiązania, wolno sięgać do własnego prawa merytorycznego.

Konwencja rzymska z 1980

Zastosowanie prawa właściwego można odmówić jedynie wówczas, gdy takie zastosowanie w sposób oczywisty byłoby nie do pogodzenia z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego.

Przestroga przed nadużywaniem klauzuli porządku publicznego.

Rozporządzenie Rzym I i Rzym II - ma podobne unormowania.

PROBLEMY ZWIĄANE Z POJMOWANIEM I STOSOWANIEM PRAWA WŁAŚCIWEGO.

Sąd lub inny polski organ jako prawo właściwe może stosować bądź prawo obowiązujące w Polsce bądź prawo obce.

w myśl przyjmowanej u nas zasady równorzędnego traktowania praw obowiązujących na różnych terytoriach prawo obce powinno być traktowane na równi z prawem własnym.

Obce prawo właściwe należy stosować w granicach jego właściwości , wyznaczonej przez normy kolizyjne własnego prawa prywatnego międzynarodowego.

Normy te stwarzają podstawę zastosowania prawa obcego.

Tylko wyjątkowo, w przypadkach przewidzianych przez normy kolizyjne własnego prawa mogą być przy tym brane pod uwagę obce normy kolizyjne.

Od stosowania obcego prawa właściwego trzeba odróżnić przypadki gdy normy prawne wchodzące w skład obcego systemu prawnego są jedynie uwzględniane jako element podlegającego ocenie stanu faktycznego.

Obowiązywanie i treść norm obcego prawa właściwego należy ustalać zgodnie z zasadami przyjętymi w państwie, o którego prawo chodzi.

Trzeba respektować te źródła prawa, które owo prawo przewiduje oraz pojmować normy tego prawa wg zasad przyjętych w państwie o którego prawo chodzi.

Prawo właściwe (zarówno polskie i obce) powinno być stosowane z urzędu niezależnie od tego czy strony się na nie powołały.

Zastosowanie prawa obcego nie zależy od kolizyjnoprawnej wzajemności.

Jest więc niezależnie od tego czy sąd państwa o którego prawo chodzi w sytuacji powiązanej z naszym obszarem prawnym w sposób podobny do tego jaki zachodzi w rozpatrywanym przypadku, zastosowałby nasze prawo.

Nie można zatem zrezygnować z zastosowania właściwego prawa obcego tylko dlatego, że w obcym systemie prawnym przyjęte zostało w danym zakresie odmiennie unormowanie kolizyjnoprawne niż w prawie polskim.

Niezastosowanie w ogóle lub błędne zastosowanie prawa właściwego stanowi naruszenie prawa materialnego. (tak własnego jaki i obcego).

Str. 77 §

DOPUSZCZALNOŚĆ STOSOWANIA OBCEGO PRAWA PUBLICZNEGO.

PRZEPISY WYMUSZAJĄCE SWOJE ZASTOSOWANIE.

Wg dominującego poglądu sąd stosujący prawo obce prawo właściwe na podstawie obowiązującej w jego siedzibie normy kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego powinien stosować jedynie normy z dziedziny prawa prywatnego, pomijając normy prawa publicznego.

Dopuszczalność stosowania obcego prawa publicznego bywa uzależniana od następujących przesłanek:

• Chodzi o normy prawa publicznego, wchodzące w skład właściwego systemu prawnego. Podstawę ich właściwości stanowi więc norma kolizyjna obowiązująca w siedzibie sądu, miarodajna dla podlegającego ocenie stosunku.

• Normy te współuczestniczą w normowaniu podlegającego ocenie stosunku. Wspierają regulację prywatnoprawną tegoż stosunku.

• Z ich treści lub celu nie wynika, że należy im nadawać wyłącznie terytorialny zasięg.

• Ich zastosowanie nie prowadzi do skutków sprzecznych z podstawowymi zasadami porządku prawnego obowiązującego w siedzibie sądu - ich zastosowaniu nie sprzeciwia się klauzula porządku publicznego.

Pogląd opowiadający się za stosowaniem przy ocenie określonego stosunku -obok prawa któremu stosunek ten zasadniczo podlega - własnych lub obcych „przepisów wymuszających swoje zastosowanie” jeśli tylko spełnione są określone przesłanki które to uzasadniają.

Przesłanki stosowania obcych „przepisów wymuszających swoje zastosowanie „ w doktrynie wymienia się:

1. obcy przepis znajduje zastosowanie jedynie w razie istnienia „własnej woli zastosowania” i tylko w ramach wyznaczonego tą wolą zakresu

2. chodzi o przepisy wchodzące w skład systemu prawnego, z którym oceniany stosunek pozostaje w bliskim związku faktycznym

3. państwo, do którego systemu prawnego ów przepis należy, ma faktyczną możność wymuszenia respektowania tego przepisu

4. zastosowanie przepisu jest uzasadnione z międzynarodowego punktu widzenia

5. zastosowanie obcego przepisu nie sprzeciwia się klauzula porządku publicznego

Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych:

• w przypadku stosowania, zgodnie z konwencją, prawa określonego państwa , można przyznać skuteczność przepisom bezwzględnie wiążącym innego państwa, z którymi sytuacja wskazuje ścisły związek, wówczas i w takim zakresie - w jakim wg prawa tego państwa- przepisy te znajdują zastosowanie niezależnie od tego, jakiemu prawu podlega umowa.

• Postanowienia konwencji nie naruszają stosowania przepisów prawa państwa sądu orzekającego, które w odniesieniu do danego stanu faktycznego wymuszają swoje zastosowanie, be względu na to, jakie prawo ma zastosowanie do umowy.

Rzym II

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie ograniczają stosowania przepisów prawa siedziby sądu, które znajdują zastosowanie do oceny stanu faktycznego bez względu na to, jakiemu prawu podlega zobowiązanie pozaumowne.

Oceniając postępowanie osoby, której przypisuje się odpowiedzialność uwzględnia się na ile okaże się to wskazane i jako element stanu faktycznego, zasady bezpieczeństwa i postępowania, obowiązujące w miejscu i w czasie wystąpienia zdarzenia stanowiącego źródło odpowiedzialności.

Rzym I

• Przepisy wymuszające swoje zastosowanie to przepisy, których przestrzeganie uważane jest przez państwo za tak istotny element ochrony jego interesów publicznych, takich jak organizacja polityczna, społeczna, gospodarcza, że znajdują one zastosowanie do stanów faktycznych objętych ich zakresem bez względu na to, jakie prawo jest właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

• Niniejsze rozporządzenie nie narusza stosowania przepisów wymuszających swoje zastosowanie państwa sądu orzekającego.

• Można przyznać skuteczność przepisom wymuszającym swoje zastosowanie państwa, w którym ma nastąpić lub nastąpiło wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, w zakresie, w jakim przepisy te powodują że wykonanie umowy jest niezgodne z prawem.

SPOSOBY USUWANIA NIEKTÓRYCH TRUDNOŚCI W TRAKCIE STOSOWANIA PRAWA WŁAŚCIWEGO.

1. Zabiegi kwalifikacyjne.

W trakcie stosowania prawa właściwego pojawiają się nieraz trudności wynikające z powodu stosowania obok siebie norm prawa merytorycznego zaczerpniętych z różnych systemów prawnych, bądź z konieczności dokonania oceny wg prawa właściwego niektórych skutków stanu faktycznego ukształtowanego pod rządem innego prawa.

Dochodzi do zetknięcia się norm merytorycznych należących do różnych systemów prawnych i co się z tym wiąże, świata pojęć lub instytucji prawnych ukształtowanych pod wpływem różnych systemem prawnym.

Perturbacjom grożącym w wyniku zetknięcia się trudnych do pogodzenia norm należących do różnych systemów prawnych w pojedynczych przypadkach zapobiegać można za pośrednictwem odpowiednich zabiegów kwalifikacyjnych.

Chodzi zwłaszcza o kwalifikację rozgraniczającą sfery działania konkurujących ze sobą norm kolizyjnych.

Np. str 81

2. Dostosowanie.

Zabiegi podejmowane na płaszczyźnie merytorycznoprawnej w celu usunięcia trudności o których mowa wyżej mogą polegać na próbach dostosowania stykających się ze sobą różnych systemów prawnych.

Ich celem jest usuwanie sprzeczności lub co najmniej braku harmonii między normami należącymi do różnych systemów prawnych utrudniających lub uniemożliwiających ich stosowanie.

Dostosowanie - może polegać na stworzeniu swoistej syntezy norm wchodzących w skład różnych systemów prawnych, tak jakby pochodziły od jednego ustawodawcy.

Jeżeli między stykającymi się systemami prawnymi zachodzi sprzeczność wkluczająca możliwość syntezy, konieczna staje się rezygnacja z zastosowania właściwych norm merytorycznych.

Trzeba je zastąpić normą merytoryczną ppm sformułowaną na użytek konkretnego przypadku przez sędziego.

3. Ocena równoważności pojęć lub instytucji prawnych.

Jeżeli w trakcie stosowania prawa właściwego zachodzi konieczność uwzględniania refleksów zdarzenia, które miało miejsce pod rządem innego prawa, niejednokrotnie pojawia się potrzeba dokonania oceny równoważności (ekwiwalentności) pojęć zaczerpniętych innego systemu prawnego lub ukształtowanych pod wpływem innego systemu prawnego niż prawo właściwe.

Np. Str. 82

Chodzi tu o wykładnię lub zastosowanie do oceny danego stanu faktycznego systemu prawnego jednego państwa nie zaś o dostosowanie systemów prawnych różnych państw.

Jednakże stan faktyczny podlegający ocenie powiązany jest nie tylko z obszarem prawnym państwa, którego prawo jest do jego oceny właściwe lecz jeszcze nadto z obszarem jakiegoś innego państwa.

Czynnościami prawnymi dostosowanymi do wymagań niewłaściwego prawa mogą być czynnościami należącymi do różnych działów prawa cywilnego.

Np. testament którego treść testator dostosował do postanowień innego systemu prawnego niż prawo w tym zakresie właściwe lub przy którego sporządzeniu dopełnił wymagań z zakresu formy przewidzianych w niewłaściwym prawie.

W tych przypadkach również trzeba poszukiwać rozstrzygnięcia w prawie właściwym.

Jedynym środkiem zaradczym na pojawiające się wątpliwości trudności może być staranna jego wykładnia.

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA.

OSOBY FIZYCZNE.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu.

- czyli prawu wskazanemu za pośrednictwem łącznika obywatelstwa.

Jeżeli jednak nie można ustalić obywatelstwa danej osoby albo osoba o której zdolność chodzi nie ma żadnego obywatelstwa zamiast prawa ojczystego stosuje się prawo miejsca zamieszkania.

Jeśli ustalenie miejsca zamieszkania jest niemożliwe lub gdy nie ma on miejsca zamieszkania w żadnym państwie jego zdolność ocenia się wg prawa polskiego.

Istnieje wiele wyjątków od zasady w/w :

Str.88

ZDOLNOŚĆ PRAWNA.

Zdolność prawna osoby fizycznej należy do zakresu statutu personalnego.

Początek i koniec zdolności prawnej osoby fizycznej należy oceniać wg postanowień statutu personalnego osoby, o którą chodzi.

Statut personalny rozstrzyga przeto:

1. o przesłankach od spełnienia których jest uzależnione uzyskanie zdolności prawnej.

Statut personalny decyduje więc o tym czy do uzyskania zdolności prawnej przez noworodka wystarczy że przyjdzie ono na świat żywe.

2. o chwili uzyskania zdolności prawnej i zasadach obliczania wieku osoby fizycznej.

Jednakże samo urodzenie się dziecka i to czy dziecko przyszło na świat żywe, należy oceniać wg zasad wiedzy medycznej.

3. o domniemaniach prawnych co do życia i śmierci.

4. o działających w sposób generalny ograniczeniach zdolności prawnej, o przyczynach jej utraty.

Koniec zdolności prawnej osoby fizycznej ze śmiercią, traktowaną jako fakt biologiczny.

Ograniczenie zdolności prawnej z powodu przynależności rasowej, kastowej lub wyznaniowej (występujące w prawie obcym) są sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Uzasadniona więc będzie ingerencja klauzuli porządku publicznego.

Sytuacja prawna dziecka poczętego.

Dziecko poczęte lecz jeszcze nienarodzone może nabyć określone prawa i ewentualnie obowiązki, rozstrzyga prawo właściwe dla praw i obowiązków o których nabycie chodzi. (lex causa)

Uznanie dziecka poczętego podlega prawu ojczystemu matki.

Cudzoziemcy mogą mieć w Polsce prawa i obowiązki na równi z obywatelami polskimi, chyba że ustawa stanowi inaczej.

UZNANIE ZA ZMARLEGO I STWIERDZENIE ZGONU.

Do uznania osoby zaginionej za zmarłą stosuje się jej prawo ojczyste. To samo dotyczy stwierdzenia zgonu.

Gdy w sprawie o uznanie cudzoziemca za zmarłego lub stwierdzenie jego zgonu orzeka sąd polski - stosuje się prawo polskie.

art. 11.1 ppm przepis ten zapobiega odesłaniu zwrotnemu w sytuacji gdy o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu obywatela polskiego orzeka sąd takiego państwa obcego, w którym obowiązuje w omawianym zakresie zasada właściwości legis patriae.

Artykuł ten przeciwdziała wyłączeniu właściwości prawa polskiego w sprawie dotyczącej obywatela polskiego rozpatrywanej przez sąd obcy.

Art. 11 również instytucje do uznania za zmarłego i stwierdzenia zgonu zbliżone np uznanie za zaginionego.

Art.11.2 właściwe na podstawie tej normy może być jedynie prawo polskie i tylko wtedy gdy zachodzi jurysdykcja sądów polskich.

Omawiana norma obejmuje jedynie uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu w znaczeniu jakie pojęciom tym nadaje prawo polskie.

Jeśli tylko uzasadniona jest jurysdykcja sądów polskich właściwe jest prawo polskie.

Brak jest możliwości orzeczenia przez sąd polski o uznaniu za zaginionego obywatela obcego na podstawie jego prawa ojczystego.

Granice zastosowania prawa polskiego przy orzekaniu o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu cudzoziemca wyznaczają normy jurysdykcyjne.

Art.1106 kpc

„Do jurysdykcji krajowej należą sprawy o uznaniu za zmarłego i o stwierdzenie zgonu osoby będącej obywatelem polskim lub cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w RP”

„ Sąd polski może uznać za zmarłego cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania i ostatnie miejsce zwykłego pobytu za granicą, jeżeli sprawa wykazuje wystarczający związek polskim porządkiem prawnym”.

„ Do jurysdykcji krajowej należą również sprawy o stwierdzenie zgonu cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu za granicą jeżeli zgon nastąpił w RP”

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH.

Art.9 ppm

Do zakresu zastosowania statutu personalnego należy ocena zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej.

Statut ten rozstrzyga nie tylko o przesłankach zdolności do czynności prawnej, lecz także o treść (stopniu, rodzaju) zdolności wymaganej do dokonania określonej czynności prawnej i skutkach jej braku.

Statut ten rozstrzyga w szczególności o :

1. przesłankach zdolności do czynności prawnych.

O wpływie na zdolność wieku i ubezwłasnowolnienia, oddziaływaniu na zdolność występującego w niektórych systemach prawnych upełnoletnienia lub ubezwłasnowolnienia.

2. stopniach zdolności ( o tym czy dana osoba ma zdolność pełną, ograniczoną czy w ogóle jej nie ma).

3. Przejawach i następstwach ograniczonej zdolności do czynności prawnych ,

O tym czy ograniczony w zdolności może dokonać czynności prawnej samodzielnie, czy jedynie za zgodą osób trzecich lub organu państwowego, czyja zgoda jest potrzebna, czy wygna jest zgoda równocześnie z dokonaniem czynności prawnej czy wystarczy potwierdzenie dokonania.

4. skutkach dokonania czynności prawnej przez niezdolnego lub ograniczonego w zdolności do czynności prawnych.

Wg jego postanowień określać więc należy rodzaj nieważności lub bezskuteczności czynności prawnej , dopuszczalność i przesłanki konwalidacji, możność powołania się na nieważność lub bezskuteczność przez kontrahenta osoby niezdolnej.

Art. 9.1 ppm nie określa wyraźnie subokreślnika temporalnego statuowanej w nim normy kolizyjnej.

Przy ocenie zdolności do czynności prawnej należy stosować prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa z chwili dokonania czynności prawnej.

Nie należy do zakresu statutu personalnego ocena dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju.

W tej mierze stosować należy prawo, któremu dana czynność prawna podlega. Lex causae.

WYJĄTEK NA RZECZ PRAWA SIEDZIBY PRZEDSIĘBIORSTWA. ART. 9.3 PPM

Jeżeli osoba fizyczna lub prawna dokonuje czynności prawnej w zakresie swego przedsiębiorstwa , jej zdolność podlega prawu państwa, w którym znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa.

Przepis obejmuje zakresem jedynie zdolność do czynności prawnych.

Nie dotyczy zdolności prawnej która także w sytuacji mieszczącej się w zakresie normy 9.3, podlega prawu wskazanemu przez normę z art.9.1

WYJĄTEK NA RZECZ POLSKIEJ LEGIS LOCI ACTUS ART.10 PPM

Wyjątek od zasady właściwości legis patriae przy ocenie zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej na rzecz właściwości polskiej legis loci actus przewiduje art. 10 ppm

„Jeżeli cudzoziemiec niezdolny wg swojego prawa ojczystego dokonał w Polsce czynności prawnej mającej wywrzeć skutek w Polsce, zdolność cudzoziemca podlega w tym zakresie prawu polskiemu, o ile wymaga tego ochrona osób działających w dobrej wierze.

Przepisu tego nie stosuje się do czynności prawnych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa spadkowego.”

W przepisie tym została ustanowiona jednostronna norma kolizyjna.

Cudzoziemiec - wyłącznie osoba fizyczna (obywatel obcego państwa, także apatryda mający miejsce zamieszkania za granicą.

Przepis obejmuje przypadki gdy prawo ojczyste uznaje daną osobę za zupełnie niezdolną i w sytuacji ograniczonej zdolności do czynności prawnych.

Wystarcza że osoba o którą chodzi nie ma wymaganej zdolności do dokonania tej czynności prawnej, której ważność podlega ocenie.

Chodzi jednak wyłącznie o taką niezdolność która prowadzi do nieważności (względnej lub bezwzględnej) lub bezskuteczności czynności prawnej.

Chociażby czynność prawna została dokonana przez osobę zupełnie niezdolną wg jej prawa ojczystego jeżeli prawo to w danej sytuacji życiowej uznaje dokonaną czynność prawną za nieważną, to brak jej powodów do stosowania art10 i tym samym wyłączenia prawa ojczystego.

Wymóg dokonania czynności prawnej w Polsce należy rozumieć jako wymóg rzeczywistego dokonania czynności prawnej w naszym kraju ( dopełnienie wszystkich przesłanek niezbędnych do dokonania czynności prawnej). Czynność ta powinna zmierzać do wywołania skutków prawnych w Polsce.

Zastosowanie art.10 zależy od dobrej wiary kontrahenta niezdolnego cudzoziemca.

( w złej wierze ten kto wie o niezdolności cudzoziemca i ten kto o tym powinien wiedzieć).

ZDOLNOŚĆ WEKSLOWA I CZEKOWA.

Art.,77 pr,weksl

Zdolność osoby do zaciągnięcia zobowiązań wekslowych ocenia się wg jej prawa ojczystego.

Ten kto wg prawa ustalonego zgodnie z postanowieniami | nie ma zdolności wekslowej, mimo to jest ważnie zobowiązany, jeżeli podpisał weksel w kraju wg którego ustaw miałby zdolność wekslową.

Przepisu tego nie stosuje się do obywatela polskiego, który zaciągnął zobowiązanie wekslowe za granicą.

Podobne uregulowanie właściwości prawa do oceny zdolności czekowej zawiera art. 62 pr, czek.

OSOBY PRAWNE.

PRAWO WŁAŚCIWE.

Statut personalny to prawo któremu podlega ocena zdolności i innych elementów statutu osobowego osoby prawnej.

Ze względu na określone więzi łączące osobę prawną z danym państwem mówi się o jej przynależności do tegoż państwa.

Może się okazać uznanie za kryterium przynależności innego probierza niż ten, który spełnia funkcję łącznika wspomnianej normy kolizyjnej.

W takim przypadku w roli statutu personalnego może pojawić się system prawny innego państwa niż to do którego osoba prawna „należy”.

Czynniki rozstrzygające o statucie personalnym osoby prawnej:

• teoria siedziby osoby prawnej - statut personalny stanowi system prawny tego państwa, na którego obszarze osoba prawna ma swą siedzibę.

• Teoria powstania osoby prawnej - statut personalny osoby prawnej stanowi prawo państwa, na którego obszarze osoba prawna powstała i zgodnie z którym powstała

• Teoria kontroli - w każdym konkretnym przypadku należy ustalać powiązanie osoby prawnej z określonym państwem, biorąc pod uwagę kto wywiera przemożny wpływ na jej działalność.

Zdolność osoby prawnej podlega prawu państwa, w którym osoba ta ma siedzibę. Art.9.2

W podobny sposób należy postępować przy poszukiwaniu prawa właściwego dla większości dalszych elementów statusu osobowego osoby prawnej.

Za rzeczywistą siedzibę należy uznawać miejsce , w którym działają jej organy najbardziej znaczące lub część dyrekcji o największym wpływie na jej funkcjonowanie.

Str.99

ZAKRES ZASTOSOWANIA STATUTU PERSONALNEGO.

Do zakresu działania statutu personalnego osoby prawnej należy przede wszystkim ocena:

1. kwestii wiązanych z istnieniem osoby prawnej (powstanie, przekształcenie, ustanie).

2. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

3. Jej charakter prawny.

4. Wewnętrzna struktura.

5. Zasada funkcjonowania

6. Stosunków między członkiem a osobą prawną typu korporacyjnego, przesłanki nabycia i utraty członkowstwa oraz praw i obowiązków związanych z członkostwem.

7. Skutków naruszenia postanowień statutu personalnego oraz dopuszczonych ich mocą do głosu postanowień aktu założycielskiego lub statutu osoby prawnej.

8. Odpowiedzialności członków organów zarządzających osoby prawnej za szkody wyrządzone prze osobę prawną osobom trzecim.

Statutowi personalnemu podlega nazwa osoby prawnej.

Opinia ze statut personalny rozstrzyga m.in. o tym czy osoba prawna korzysta z ogólnej czy specjalnej zdolności prawnej.

Fuzja dwu osób prawnych mających siedziby w różnych państwach wymaga zachowania przesłanek przewidzianych w obu wchodzących w grę systemach prawnych.

Postępowanie zmierzające do zarejestrowania osoby prawnej odbywa się zgodnie z przepisami obowiązującymi w siedzibie organu rejestrowego.

Materialnoprawne skutki wpisu do rejestru określa statut personalny osoby prawnej.

Statutem personalnym osoby prawnej mającej siedzibę w Polsce jest prawo polskie.

ZMIANA STATUTU

Przyczyną zmiany statutu może być zmiana przynależności państwowej terytorium, na którym znajduje się siedziba osoby prawnej, lub przeniesienie siedziby osoby prawnej jednego państwa do drugiego.

Przeniesienie siedziby doprowadzi do zmiany statutu gdy zezwalają na to postanowienia dotychczasowego i nowego statutu ora gdy zostaną dopełnione wymagania przewidziane w obu statutach.

WŁAŚCIWOŚĆ PRAWA SIEDZIBY PRZEDSIĘBIORSTWA.

9.3

Jeżeli osoba prawna dokonuje czynności prawnej w zakresie swego przedsiębiorstwa - podlega prawu państwa w którym znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa.

Wyjątek ten dotyczy jedynie zdolności, nie obejmuje zaś pozostałych elementów statutu osoby prawnej.

Norma z 9.3 znajdzie zastosowanie jeżeli osoba prawna ma poza obszarem państwa, w którym znajduje się jej siedziba, dodatkowe centra działalności gospodarczej.

Mogą one tworzyć filie (nie mające osobowości prawnej) przedsiębiorstwa macierzystego (znajdującego się w siedzibie osoby prawnej).

UŁOMNE OSOBY PRAWNE.

Ułomne osoby prawne - twory pobawione osobowości prawnej. Mają z reguły zdolność sądową i procesową.

1. właściwe będzie prawo państwa, na którego obszarze ma siedzibę „organ” zarządzający ułomną osobą prawną.

2. Stosuje się odpowiednio do ułomnych osób prawnych.

MIĘDYNARODOWE OSOBY PRAWNE.

Międzynarodowa osoba prawna - osoba prawna, której statut prawny określa akt normatywny, o charakterze międzynarodowym.

Chodzi tu może o indywidualny akt normatywny, powołujący daną osobę prawną lub akt o charakterze ogólnym, określający przesłanki tworzenia osób prawnych.

SPÓŁKI EUROPEJSKIE, SPÓŁDZIELNIE EUROPEJSKIE.

Str.106

DOBRA OSOBISTE OSOBY FIZYCZNEJ I PRAWNEJ.

W polskiej ustawie 1965 brak wyraźnego unormowania właściwości dla dóbr osobistych osoby fizycznej i prawnej oraz ich ochrony prawnej.

musi zostać wysunięty statut personalny. On decyduje o przysługujących podmiotowi prawach osobistości ich treści, zasięgu i ochronie.

Jego działanie jest jednak korygowane.

Nazwisko osoby fizycznej i jego ochrona podlegająca statutowi personalnemu danej osoby.

Wpływ poszczególnych zdarzeń rodzinnoprawnych na nazwisko osoby , której te zdarzenia dotyczą, powinien być oceniany wg prawa właściwego dla tych zdarzeń i ich skutków. Str107

Nazwa osoby prawnej i jej ochrona podlegająca statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi.

Firma podlega prawu siedziby przedsiębiorstwa należącego do przedsiębiorcy, o którego firmę chodzi.

Wpis nazwy (firmy) do odpowiedniego rejestru podlega prawu państwa, w którym rejestr jest prowadzony.

Duże znaczenie przy poszukiwaniu ochrony dóbr osobistych osoby fizycznej i prawnej ma statut deliktowy.

On rozstrzyga o zakresie w jakim można korzystać z postanowień reżimu deliktowego w razie naruszenia dobra osobistego.

Ze względu na znaczne różnice w sposobie kształtowania ochrony dóbr osobistych w prawie merytorycznym poszczególnych państw nieodzowne może się czasem okazać podjęcie zabiegów zmierzających bądź do odgraniczenia konkurujących ze sobą statutów tj personalnego i deliktowego, bądź do odpowiedniego dostosowania ich postanowień.

Rozporządzenie Rzym II wyłączyło z zakresu swojego zastosowania zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienie.

Kwestia ta została unormowana w projekcie ustawy o ppm z 2009.

Art. 17.1 zasada właściwości prawa ojczystego do oceny dóbr osobistych osoby fizycznej.

Art.17.2 do roszczeń z tytułu naruszania lub zagrożenia naruszenia dobra osobistego osoby fizycznej stosuje się wg wyboru prawo państwa, na terenie którego nastąpiło zdarzenie powodujące to zagrożenie lub naruszenie, lub prawo państwa na terytorium którego wystąpiły skutki tego naruszenia.

Art.17.3 jeżeli do naruszenia dobra osobistego doszło w środkach społecznego przekazu, o prawie do odpowiedzi, sprostowania lub innego środka ochronnego rozstrzyga prawo państwa, w którym ma siedzibę albo zwykły pobyt nadawca lub wydawca.

w/w przepisy stosuje się do ochrony dóbr osobistych osób prawnych i jednostek organizacyjnych występujących w roli podmiotów mniemających osobowości prawnej.

CZYNNOŚCI PRAWNE. PRZEDSTAWICIELSTWO. PRZEDAWNIENIE.

DOPUSZCZALNOŚĆ ORAZ DOKONANIE CZYNNOŚCI PRAWNEJ.

O dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju rozstrzyga prawo właściwe dla czynności prawnej, o którą chodzi.

Wg prawa właściwego dla czynności prawnej, o którą chodzi, oceniać należy także jej istnienie jako czynności prawnej.

Prawo to określa składniki hipotetycznego stanu faktycznego tworzącego czynność prawną danego rodzaju.

Wg tego prawa należy ustalić czy do dokonania czynności prawnej wystarczy złożenie jednego oświadczenia woli czy niezbędne jest złożenie dalszych oświadczeń woli.

Prawu właściwemu dla czynności prawnej podlega wymóg zgody osoby trzeciej na dokonanie danej czynności prawnej łącznie z oceną skutków braku zgody.

Dojście do skutku umowy podlega prawu rządzącemu umową.

Milczenie strony, która otrzymała odpowiednie oświadczenie drugiej strony - milczenie oblata może być traktowane na równi przyjęciem ofert tylko wtedy, gdy przewiduje to prawo jego miejsca zamieszkania lub siedziby ( okresu kiedy milczenie to miało miejsce).

Ze względu na potrzebę ochrony oferenta można rozważać wprowadzenie dodatkowego zastrzeżenia : milczenie oblata doprowadzi do zawarcia umowy, jeśli skutek taki przewiduje nadto prawo rządzące umową.

Konwencja rzymska z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

Istnienie i ważność umowy ocenia się wg prawa, które byłoby właściwe, gdyby umowa lub jej postanowienie były ważne.

Jeżeli nie byłoby uzasadnione dokonywanie oceny skutków zachowania się jednej ze stron wg prawa określonego z ust 1, strona ta w celu ustalenia, że nie wyraziła zgody na zawarcie umowy, może powołać się na prawo państwa swojego miejsca zwykłego pobytu.

Rzym I - podobne uregulowanie.

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNEJ.

I. Prawo właściwe.

Kurczy się znaczenie starej zasady locus regit formam actus.

Systemy prawne które ją do dziś zachowały przewidują od niej wyjątki.

Coraz częściej dochodzi do głosu w zakresie formy prawo właściwe dla czynności prawnej.

Art.12 ppm” forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności, wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana.”

Odrębne uregulowania właściwości prawa w zakresie formy zawierają normy

Art.15 - forma zawarcia małżeństwa

Art.35- forma czynności prawnych mortis causa

Art.78 pr,weksl - forma oświadczenia wekslowego

Art.64 pr, czek - forma oświadczenia czekowego

Formę oświadczenia wekslowego i czekowego ocenia się wg prawa państwa, w którym oświadczenie zostało podpisane.

Jeżeli oświadczenie wekslowe i czekowe, nieważne z punktu widzenia wymagań prawa miejsca podpisania, odpowiada prawu kraju w którym zostało podpisane późniejsze oświadczenie, ważność późniejszego oświadczenia nie uchybia okoliczność, że forma wcześniejszego oświadczenia była nieprawidłowa.

Obowiązania wekslowe i czekowe zaciągnięte za granicą przez obywatela polskiego są ważne w Polsce w stosunku do innego obywatela polskiego także wówczas, jeżeli zostały zaciągnięte z zachowaniem formy przewidzianej przez prawo polskie.

Konwencja rzymska z 1980.

Szczególne uregulowanie formy dotyczy wyłącznie umów obligacyjnych podlegających konwencji.

Zastosowanie art12 jest wyłączone.

Art.,9 dla umów dochodzących do skutku pomiędzy osobami znajdującymi się w tym samym państwie ustanawia alternatywna właściwość legis causae ( prawo właściwe na podstawie konwencji) oraz legis loci actus ( prawo państwa w którym umowa została zawarta).

Jeżeli umowa dochodzi do skutku między osobami znajdującymi się w różnych państwach, przy jej zawarciu wystarczy dopełnić wymagania co do formy przewidziane w prawie jednego z tych państw lub w prawie właściwym dla umowy wg postanowień konwencji.

Omawiany przepis nie określa prawa, wg którego należy oceniać sankcję niezachowania formy wymaganej przez wchodzące w grę systemy prawne.

Rozstrzygana na korzyść prawa przewidującego sankcję łagodniejszą.

Prawem właściwym wg konwencji może być prawo wybrane przez strony, wskazane przez normy konwencyjne posługujące się łącznikami obiektywnymi.

Forma dla czynności prawnych jednostronnych, odnoszących się do zamierzonej lub wcześniej zawartej umowy.

Wystarczy przy dokonaniu takiej czynności prawnej - dopełnić wymagania w zakresie formy przewidziane przez prawo właściwe na podstawie przepisów konwencji ( prawo państwa któremu umowa podlega zgodnie z konwencją lub któremu umowa podlegałaby gdyby do jej zawarcia doszło),

albo przez prawo państwa, w którym owa czynność prawna jednostronna została dokonana.

Str.114

II. Zakres zastosowania prawa właściwego dla formy. Art.12

Prawo właściwe dla formy określa wymagania dotyczące formy, sposób ich dopełniania oraz skutki niezachowania formy.

Jeżeli przy dokonaniu czynności prawnej nie zachowano ani wymagań w zakresie formy przewidzianych przez prawo właściwe dla czynności prawnej, ani wymagań ustanowionych przez prawo państwa, na którego obszarze czynność prawna została dokonana, skutki niezachowania formy będą oceniane wg prawa właściwego dla czynności prawnej.

Także w sytuacji gdy wymóg co do formy ustanowiony przez prawo miejsca dokonania czynności prawnej jest wymogiem pod rygorem ograniczeń dowodowych, natomiast prawo właściwe dla czynności prawnej przewiduje w danym przypadku formę pod rygorem nieważności.

Reguła przewidująca właściwość legis loci actus w zakresie formy czynności prawnej działa uzupełniająco, stwarza możliwość dopełnienia wymagań przewidzianych w zakresie formy w tym prawie z tym skutkiem, iż nie można kwestionować ( z powodu formy) ważność czynności prawnej.

Reguła nie jest przydatna gdy:

1. zawarcie umowy inter absentes , strony umowy w chwili jej zawarcia znajdują się w różnych państwach.

2. Gdy czynność prawna wg prawa miejsca dokonania jest niedopuszczalna

Prawu właściwemu do oceny formy podlegają nie tylko wymagania dotyczące formy, określone przez ustawodawcę, lecz również wymagania tego rodzaju ustanowione przez same strony.

Prawo to rozstrzyga o dopuszczalności ustanowienia przez strony wymagań dotyczących formy, o zakresie swobody przysługującej w tej mierze stronom oraz o skutkach niezachowania wymagań, które strony ustanowiły.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI.

Wady oświadczenia woli jako przesłanka ważności czynności prawnej podlegają prawu właściwemu dla czynności prawnej, której dotyczą (lex causae).

Także wpływ choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego na ważność czynności prawnej należy oceniać nie na podstawie prawa wskazanego przez normy kolizyjne miarodajne dla zdolności, lecz wg prawa właściwego dla czynności prawnej, o którą chodzi.

Prawu któremu dana czynność podlega, rozstrzyga o przesłankach, od których zależy prawna doniosłość poszczególnych wad i o skutkach wad.

Wg tego prawa oceniana będzie także treść powstającego w związku z wadą uprawnienia po stronie osoby, która pod wpływem wady złożyła oświadczenie woli.

Jeżeli wykonanie owego uprawnienia wymaga złożenia odpowiedniego oświadczenia woli będzie ten system prawny , któremu podlega wada oświadczenia woli .

Wymagania dotyczące formy takiego oświadczenia woli podlegają prawu wskazanemu przez normy kolizyjne miarodajne dla formy.

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ JAKO PRZESŁANKA JEJ WAŻNOŚCI.

Treść czynności prawnej jako przesłanka ważności czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla czynności prawnej, o którą chodzi lex causae.

Czynność prawna nie może naruszyć norm bezwzględnie wiążących prawa dla niej właściwego.

W prawie któremu czynność prawna podlega, poszukiwać należy dyrektyw wykładni oświadczeń woli, przy wykładni trzeba postępować zgodnie z tymi dyrektywami.

Poza oświadczeniem woli, przy ustalaniu skutków czynności prawnej - zwyczaj.

Prawo właściwe dla czynności prawnej rozstrzyga o dopuszczalności warunków lub terminów oraz określa skutki dokonania danej czynności prawnej jako warunkowej ( lub zawierającej termin).

Przy kształtowaniu treści czynności prawnej strony nadto muszą się liczyć z przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie ( obowiązującymi zwłaszcza w ich państwach lub państwie, w którym mogą nastąpić skutki czynności prawnej), które dochodzą do głosu obok statutu właściwego dla danej czynności prawnej.

PRZEDTSAWICIELSTWO.

I.Przedstawicielstwo ustawowe.

Upoważnienie do działania w charakterze przedstawiciela ustawowego powiązane jest zwykle z określonym stosunkiem rodzinnym lub opiekuńczym.

Podlega więc prawu właściwemu dla tego stosunku.

Upoważnienie rodziców do reprezentowania dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską - oceniać należy wg prawa wskazanego przez normę z art.19.1. (statut stosunków między rodzicami a dziećmi).

Przysposabiający - art.22.1 (statut przysposobienia).

Opiekun - art.23.1

Upoważnienie małżonka do reprezentowania drugiego podlega statutowi stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami art.17.

II. Pełnomocnictwo.

W ustawie z 1965 brak jest przepisu wskazującego prawo właściwe dla pełnomocnictwa.

W doktrynie zwraca się uwagę na to, że stosunki towarzyszące pełnomocnictwu przedstawiają obraz trójkąta.

Mamy do czynienia z następującymi stosunkami:

1. pomiędzy pełnomocnikiem a reprezentowanym

( stosunek podstawowy lub wewnętrzny pełnomocnictwa).

2. Pomiędzy pełnomocnikiem a osobą trzecią

( stosunek zewnętrzny pełnomocnictwa)

3. Pomiędzy reprezentowanym a osobą trzecią

powstający w wyniku działania pełnomocnika w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego (stosunkami wynikającymi z czynności wykonawczej, nazywanej czynnością główną).

Pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę.

W braku wyboru prawa pełnomocnictwa podlega prawu miejsca działania pełnomocnika.

Miejscem działania pełnomocnika jest miejsce, w którym pełnomocnik rzeczywiście wypełnił swoją misję (złożył lub przyjął oświadczenie woli).

Gdy określona osoba trudni się zawodowo działalnością w charakterze pełnomocnika i ma stałą siedzibę.

W takim przypadku miejsce stałej siedziby wyznacza statut pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo podlegać będzie prawu obowiązującemu w siedzibie pełnomocnika.

Wyjątek obejmujący pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej rozporządzającej dotyczącej nieruchomości, podlegającej prawu miejsca jej położenia.

Pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności prawnej należy oceniać również wg prawa miejsca położenia nieruchomości.

Statutowi pełnomocnictwa podlega w szczególności:

• Ocena jednostronnej czynności prawnej, mocą której mocodawca udzielił pełnomocnictwa

• Umocowanie przysługujące pełnomocnikowi

• Skutki działania bez umocowania lub jego przekroczenia

Jeżeli pełnomocnictwo zostało oparte na stosunku podstawowym (umowie zlecenia itp.) to zachodzi konieczność starannego rozgraniczenia pola działania statutu pełnomocnictwa i statutu stosunku podstawowego.

W roli obu statutów nie musi występować prawo tego samego państwa.

Statut stosunku podstawowego rozstrzyga skutkach podlegającej mu czynności prawnej m.in. o istnieniu i zasięgu umocowania, o oddziaływaniu stosunku podstawowego na umocowanie.

Skutki działania bez umocowania lub jego przekroczenia podlegają również statutowi pełnomocnictwa.

Znaczenie statutu właściwego dla czynności prawnej zdziałanej przez pełnomocnika (statut czynności prawnej wykonawczej).

Statutowi temu podlega ocena dopuszczalności działania w danym zakresie przez pełnomocnika.

Zdolność mocodawcy do udzielenia pełnomocnictwa podlega jego statutowi personalnemu.

Czy pełnomocnictwo może być udzielone osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych rozstrzyga statut pełnomocnictwa.

O zdolności pełnomocnika decyduje jego statut personalny. ( pełna czy ograniczona zdolność do czynności prawnych).

Forma pełnomocnictwa podlega prawu wskazanemu przez normy z art12 ppm.

Jest ona wyłączona z zakresu zastosowania statutu stosunku stanowiącego podstawę pełnomocnictwa i statutu czynności prawnej głównej (wykonawczej).

Do oceny formy pełnomocnictwa stosować należy prawo państwa, któremu podlega pełnomocnictwo (statut pełnomocnictwa).

W przypadku pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnej rozporządzającej dotyczącej nieruchomości, będzie nim prawo państwa miejsca położenia nieruchomości.

Przy udzielaniu pełnomocnictwa wystarczy zachowanie wymagań w zakresie formy przewidzianych przez prawo państwa, w którym pełnomocnictwo udzielono (legis loci actus) a więc prawo państwa, na obszarze którego miało miejsce zachowanie mocodawcy wyrażające wolę udzielenia pełnomocnictwa.

Nie ma powodów do wyłączenia zastosowania art.12zd.2 w razie udzielenia za granicą pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnej dotyczącej nieruchomości położonej w Polsce.

Do ważności pełnomocnictwa wystarczy dopełnienie wymagań w zakresie formy przewidzianych w prawie państwa miejsca udzielenia pełnomocnictwa.

PRZEDAWNIENIE.

Art.13 ppm przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia.

Norma ta obejmuje również inne instytucje dawności, będące wyrazem upływu biegu czasu na istnienie lub możliwość dochodzenia roszczenia.

Również do instytucji dawności przewidujących wpływ biegu czasu na istnienie praw podmiotowych lub możliwość wykonywania uprawnień nie będących roszczeniami.

Podobne rozwiązanie można przyjąć w odniesieniu do przemilczenia.

Prawu wskazanemu przez normę z art.13 ppm podlegają:

• Ocena początku biegu przedawnienia

• Długość terminów

• Przerwa lub zawieszenie biegu przedawnienia

• Skutki przedawnienia

Prawo właściwe dla przedawnienia rozstrzyga m.in. o przyczynach przerwy biegu przedawnienia.

Komplikacje gdy przyczynę ma stanowić zdarzenie które wystąpiło w innym państwie niż to którego prawu przedawnienie podlega, zwłaszcza gdy zdarzeniem tym jest czynność procesowa dostosowana do wymagań obowiązujących w siedzibie sądu.

Zajdzie wówczas konieczność oceny czy to zdarzenie jest równoważne zdarzeniom, które w świetle prawa właściwego dla przedawnienia stanowią przyczynę przerwy przedawnienia.

Str.122

ZOBOWIĄZANIA.

ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE Z CZYNNOŚCI PRAWNYCH.

W zakresie zobowiązań z czynności prawnych dopuszcza się wybór prawa.

Brak jest natomiast jednolitości przy poszukiwaniu prawa właściwego w braku wyboru prawa.

Wykorzystywany jest łącznik miejsca zawarcia kontraktu (legis loci contractus) lub łącznik miejsca dokonania czynności prawnej (legis loci actus).

Łącznik miejsca wykonania zobowiązania (legis loci solutionis).

Idea szczegółowych reguł kolizyjnych dla poszczególnych typów stosunków umownych - reguły florenckie, rezolucje wiedeńskie.

Teoria charakterystycznego świadczenia - stosunek zobowiązaniowy powinien podlegać prawu państwa, z którym za pośrednictwem domicylu lub siedziby powiązana jest strona zobowiązania do spełnienia świadczenia dla danego stosunku charakterystycznego.

Koncepcja prawa najbardziej odpowiedniego - poszukuje się prawa, z którym stosunek zobowiązaniowy wykazuje ścisły i naturalny związek.

Chodzi o poszukiwanie prawa najbardziej odpowiedniego dla danego kontraktu czy prawa pozostającego z kontraktem w najdonioślejszym związku.

Metoda a posteriori uzależniających rozstrzygnięcia kolizyjne od porównania treści, celów, rezultatów zastosowania odpowiednich norm merytorycznych konkurujących systemów prawnych.

Z chwilą wejścia w życie w Polsce Konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych postanowienia konwencji uzyskały pierwszeństwo przed krajowymi normami prawa prywatnego międzynarodowego, dotyczącymi zobowiązań umownych.

Po wejściu w życie Konwencji odpadła możliwość stosowania w Polsce norm kolizyjnych wskazujących prawo właściwe dla zobowiązań umownych zamieszczonych w Prawie lotniczym i w Kodeksie morskim.

Konwencja nie wyłącza z zakresu swojego zastosowania stosunków umownych związanych z transportem lotniczym lub morskim ani umów o budowę statku.

Utraciły moc przepisy kolizyjne dotyczące umów o pracę.

Konwencja nie obejmuje wszystkich zobowiązań umownych.

Konwencja rzymska nie uchybia stosowaniu przepisów, które w kwestiach szczególnych rozstrzygają kolizje praw w przestrzeni w zakresie zobowiązań umownych i które są lub mogą być w przyszłości zamieszczone w aktach normatywnych organów UE lub w aktach prawa wewnętrznego, wydanych w wykonywaniu aktów normatywnych organów UE.

Po wejściu w życie Konwencji pozostały w mocy przepisy kolizyjne zamieszczone w aktach normatywnych prawa wewnętrznego stanowiących implementację dyrektyw wspólnotowych.

Wejście w życie Konwencji nie uchybia stosowaniu innych konwencji, których stroną jest lub stanie się w przyszłości Polska.

Stosunek Konwencji rzymskiej do Konwencji wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z 1980.

W przypadku sprzedaży międzynarodowej podlegającej konwencji wiedeńskiej pierwszeństwo należy przyznać postanowieniom tej konwencji - przy poszukiwaniu miarodajnej regulacji.

Prawo właściwe dla kwestii nieobjętych zakresem regulacji konwencji wiedeńskiej ustalać należy przy użyciu norm kolizyjnych miarodajnych dla kwestii o jakie chodzi.

Zwrot „normy prawa prywatnego międzynarodowego” użyty w konwencji wiedeńskiej w państwach, które są stronami konwencji rzymskiej, oznacza postanowienia konwencji rzymskiej.

Przepisy szczególne regulujące właściwość prawa dla zobowiązań umownych znajdują w konwencjach bilateralnych podpisanych przez Polskę.

Przewidują dla stosunków dotyczących nieruchomości generalną właściwość prawa państwa, będącego stroną konwencji, na obszarze którego nieruchomość jest położona

W świetle postanowień konwencji bilateralnych, poddających stosunki dotyczące nieruchomości prawu państwa-strony konwencji, na którego obszarze nieruchomość jest położona , wybór prawa dla zobowiązań umownych dotyczących nieruchomości jest niedopuszczalny.

Odnosi się wyłącznie do nieruchomości położonej na obszarze państwa konwencyjnego, nie obejmuje nieruchomości położonych na obszarze państwa trzeciego, jeśli nawet transakcji dokonują między sobą obywatele państw będących stronami konwencji bilateralnej.

W wielu konwencjach których stroną jest Polska, znajdują się oddzielne postanowienia regulujące właściwość prawa dla zobowiązań umownych.

Zobowiązania umowne podlegają prawu tego państwa będącego stroną konwencji, na którego terytorium umowa została zawarta, chyba że uczestnicy stosunku zobowiązaniowego poddadzą ten stosunek wybranemu przez siebie prawu.

Właściwość legis loci contractus, następująca w razie braku wyboru prawa właściwego, odnosi się wyłącznie do przypadków, gdy umowę zawarto na obszarze państwa konwencyjnego.

W pozostałych przypadkach odszukanie prawa właściwego nastąpi na podstawie norm powszechnego prawa prywatnego międzynarodowego, obowiązujących w danym państwie konwencyjnym.

Dotyczy to także umów zawartych przez obywateli państw -strony konwencji bilateralnej na obszarze państwa trzeciego.

Od w/w schematu odbiegają unormowania znajdujące się w konwencjach podpisanych przez Polskę z :

• Bułgarią - umowy zawierane między sobą przez osoby fizyczne oraz umowy osób fizycznych z osobami prawnymi, pomija umowy zawierane między osobami prawnymi.

• Węgrami - umowy zawierane przez obywateli państw -strony konwencji. Zakresem tej normy objęte są jedynie umowy obligacyjne zawierane między sobą przez osoby fizyczne, poza zakresem regulacji konwencyjnej pozostają umowy obligacyjne zawierane przez osoby fizyczne z osobami prawnymi oraz przez osoby prawne z osobami prawnymi.

• Federacją Rosyjską :

• Zobowiązanie ze stosunków umownych podlega prawu tego państwa, które zostanie wybrane przez strony.

• W razie braku wyboru prawa stosuje się prawo tej strony konwencji, na której terytorium ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub gdzie została utworzona strona stosunku umownego, która spełnia świadczenie mające podstawowe znaczenie ze względu na treść zobowiązania

• Do umowy o utworzenie przedsiębiorstwa stosuje się prawo tej strony konwencji, na której terytorium przedsiębiorstwo ma być utworzone.

W kwestiach nieuregulowanych w konwencjach bilateralnych znajdują zastosowanie normy kolizyjne powszechnego prawa prywatnego międzynarodowego

( w państwach będących stronami konwencji rzymskiej będą to normy tej konwencji).

Ze względu na treść art.12 Konwencji rzymskiej wszystkie wymienione konwencje bilateralne pozostały w mocy po wejściu w życie w Polsce konwencji rzymskiej.

Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów.

Preambuła i 101 artykułów.

4 części:

• 1-3 tworzą prawo jednolite międzynarodowej sprzedaży towarów:

- 1 - postanowienia o przesłankach i zakresie stosowania Konwencji

- 2- o zawarciu umowy

- 3 - o prawach i obowiązkach stron

• 4 postanowienia końcowe dotyczące stosunków między państwami - stronami Konwencji.

Konwencja ma zastosowanie do umów sprzedaży.

Nie definiuje sprzedaży, ale chodzi o umowę przez którą sprzedawca zobowiązuje się dostarczyć towar i przenieść jego własność na kupującego, a kupujący zobowiązuje się do przyjęcia towaru i do zapłaty ceny.

Konwencja odnosi się do sprzedaży towarów ( rzeczy ruchome, zmysłowe).

Konwencja ma zastosowanie do umów sprzedaży między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach, jeżeli państwa te są stronami Konwencji.

w razie wielorakiej siedziby handlowej należy brać pod uwagę tę która ma najściślejszy związek z umową i z jej wykonaniem, ze względu na okoliczności znane stronom lub rozważane przez nie w jakimkolwiek czasie przed zawarciem lub w chwili zawarcia umowy.

W braku siedziby handlowej strony umowy ( w domyśle; będącej osobą fizyczną) dochodzi do głosu łącznik miejsca zwyczajnego pobytu strony.

Posiadanie przez strony siedzib handlowych w różnych państwach nie jest uwzględniane - nie dojdzie do zastosowania Konwencji, jeżeli fakt ten nie wynika z umowy, z jakichkolwiek stosunków między stronami lub z informacji ujawnionej przez strony w jakimkolwiek czasie przez zawarciem umowy.

Lista wyłączeń, sprzedaż:

• Konsumencka

• Na licytacji

• W drodze egzekucji (lub inny) przez organy wymiaru sprawiedliwości

• Udziałów, akcji, tytułów inwestycyjnych, papierów wartościowych, pieniędzy

• Okrętów, statków, poduszkowców, statków powietrznych

• Energii elektrycznej

Konwencja wiedeńska reguluje jedynie zawarcie umowy sprzedaży oraz prawa i obowiązki sprzedawcy i kupującego, wynikające z takiej umowy.

Konwencja nie reguluje ważności umowy, o ile co innego nie wynika wyraźnie z jej postanowień.

Konwencja nie normuje zdolności strona do zawarcia umowy sprzedaży.

Wiele postanowień statutu kontraktowego ( nie Konwencji) oceniać należy przesłanki prawnej doniosłości oraz skutki (wpływ na ważność umowy sprzedaży) wad oświadczeń woli.

Dla stosowania Konwencji nie ma znaczenia miejsce zawarcia umowy, miejsce składowania sprzedanego towaru ani też to, czy umowa przewiduje wysłanie towaru za granicę czy dojdzie do przemieszczenia towaru przez granicę w wykonaniu umowy.

Brak formalizmu przy zawarciu umowy sprzedaży.

Konwencja znajduje bezpośrednie zastosowanie do umów sprzedaży, które mieszczą się w zakresie jej regulacji.

Jeśli ma dojść lub doszło do zawarcia umowy która jest umową sprzedaży w rozumieniu Konwencji, jednocześnie spełnione są inne przesłanki jej zastosowania oraz brak okoliczności wyłączających zastosowanie Konwencji, umowa podlega postanowieniom Konwencji.

Powołanie się strona na Konwencję nie jest potrzebne.

Strony mogą wyłączyć zastosowanie Konwencji w całości lub w części albo zmodyfikować jej stosowanie, uchylając lub zmieniając skutki któregokolwiek z jej postanowień.

Konwencja może dojść do głosu w sposób pośredni.

Konwencję należy stosować, jeżeli z norm prawa prywatnego międzynarodowego wynika właściwość prawa państwa konwencyjnego.

W państwach konwencyjnych Konwencja ma pierwszeństwo przed ustawodawstwem krajowym.

Konwencja wiedeńska może znaleźć zastosowanie w sytuacji gdy strony umowy sprzedaży mają siedziby handlowe w różnych państwach i żadne z tych państw nie jest stroną Konwencji, jeżeli tylko ze znajdujących się w danym wypadku zastosowanie norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego wynika właściwość prawa państwa trzeciego, które jest państwem konwencyjnym.

Od 17 grudnia do zobowiązań umownych stosować będzie trzeba rozporządzenie Rzym I.

Rozporządzenie Rzym I zastąpi konwencję rzymską z 1980.

Do umów zawartych w okresie obowiązywania w Polsce konwencji stosować należy jej postanowienia, a nie rozporządzenie.

Rozporządzenie w stosunkach między państwami członkowskimi ma pierwszeństwo przed konwencjami zawartymi wyłącznie pomiędzy dwoma lub więcej państwami członkowskimi w zakresie, w jakim konwencje takie dotyczą kwestii uregulowanych rozporządzeniem Rzym I.

Rozporządzenie nie uchybia stosowaniu prawa wspólnotowego i stosowaniu konwencji międzynarodowych, których stronami w chwili przyjęcia rozporządzenia jest jedno lub więcej państw członkowskich, a które ustanawiają normy kolizyjne odnoszące się do zobowiązań umownych.

1. Wybór statutu kontraktowego.

Uwagi ogólne.

Określenie prawa właściwego dla umownego stosunku zobowiązaniowego może nastąpić w drodze wyboru prawa, dokonanego przez strony stosunku.

Wybór prawa, spełniającego funkcję łącznika normy kolizyjnej.

Wybór prawa stanowi przejaw autonomii woli, pozwala stronom osiągnąć znaczny stopień pewności prawnej.

Strony uzyskują możliwość dostosowania zawieranej umowy do wymagań wynikających z prawa, które w razie sporu zostanie zastosowane przez organ rozstrzygający spór.

Nie muszą zbyt szczegółowo określać w umowie swych praw i obowiązków gdyż w sposób jasny wynikają z prawa wybranego.

Mogą do treści umowy wprowadzać modyfikacje w granicach przysługujących im na podstawie prawa wybranego - swobody kontraktowej.

Wybór prawa w ustawie z 1965.

1. wstęp

Strony mogą poddać swe stosunki w zakresie zobowiązań umownych wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z zobowiązaniem.

Jednakże zobowiązania dotyczące nieruchomości podlegają prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona, wybór prawa w tym zakresie jest niedopuszczalny.

2. sposób i chwila dokonania wyboru prawa.

Wybór prawa może nastąpić tylko przez wolę rzeczywiście oświadczoną (wyraźnie i w sposób dorozumiany).

Na tle prawa polskiego nie ma znaczenia woli hipotetyczna - przypuszczenie jak strony postąpiłyby, gdyby wyboru prawa dokonały.

Strony mogą dokonać wyboru prawa równocześnie z zawarciem kontraktu przez zamieszczenie w tym celu w kontrakcie odpowiedniej klauzuli albo w oddzielnej umowie (pactum de lege utenda), zawartej wcześniej lub później niż kontrakt główny.

Strony dokonując wyboru prawa, określają zwykle bezpośrednio system prawny, któremu poddają określony stosunek zobowiązaniowy.

Wybór prawa nie musi być dokonany przez strony osobiście.

Strony mogą ograniczyć się do wskazania łącznika wskazującego prawo właściwe.

3. Charakter prawny wyboru prawa.

Wg poglądu pierwszego wolę stron prowadzącą do wyboru prawa należy traktować jako fakt społeczny, ustalony na podstawie istniejących okoliczności, bez potrzeby odniesienia się do jakiegokolwiek systemu prawnego.

Pogląd drugi uznaje że mamy do czynienia ze zdarzeniem prawnym, na które składają się oświadczenia woli stron, co pociąga konieczność korzystania przy ocenie tego zdarzenia z postanowień określonego systemu prawnego.

W Polsce przeważa drugi pogląd, wybór prawa uważany jest za czynność prawną prawa prywatnego międzynarodowego.

Czynność ta pełni funkcję łącznika normy kolizyjnej.

Wybór prawa właściwego dla stosunku zobowiązaniowego jest wyborem kolizyjnoprawnym.

Materialnoprawne wskazanie regulacji prawnej - wybór materialnoprawny.

Sposób kształtowania przez strony treści stosunku zobowiązaniowego w ramach swobody kontraktowania, polegający na odwołaniu się do określonych postanowień wchodzących w skład dowolnego zbioru przepisów.

Postanowienia te stają się z mocy odpowiedniej klauzuli kontraktowej składnikami umowy.

To co stronom wolno wynika z postanowień prawa, któremu stosunek zobowiązaniowy podlega.

Materialnoprawne wskazanie dopuszczalne jest w umowach o charakterze międzynarodowym i umowach powiązanych w całości z obszarem prawnym jednego państwa.

4. Dopuszczalność i ograniczenia wyboru prawa.

Art.25.1 wybrane może być tylko prawo oraz ze wolno wybrać jedynie prawo pozostające w związku ze stosunkiem zobowiązaniowym.

Związek wynikać musi z obiektywnie istniejących okoliczności .

Nie wystarczy subiektywne przekonanie kontrahentów że wybrane prze nich prawo jest najbardziej odpowiednie do regulowania praw i obowiązków wynikających z umowy.

Wybór prawa jest dopuszczalny tylko dla tzw transakcji międzynarodowych.

Umowy czysto wewnętrzne podlegają prawu państwa, z którego obszarem są związane.

5. Ważność wyboru prawa.

Wybór prawa jest czynnością prawną, zmusza do poszukiwania systemu prawnego właściwego do jego oceny.

Punkt wyjścia z poszukiwań powinny stanowić normy kolizyjne forum, a gdy ich zastosowanie nie jest możliwe rozstrzygnięcie rozważanych kwestii, wchodzić może w grę pomocnicze stosowanie prawa merytorycznego określonego państwa.

Zdolność stron - podlega prawu wskazanemu przez normy kolizyjne z art.9 ppm.

Wedle prawa polskiego wybór może nastąpić w formie dowolnej.

Wpływ wad oświadczenia woli oceniać należy wg prawa merytorycznego wybranego.

6. Wybór częściowy lub zbiorowy. Dopuszczalność warunku lub terminu.

Ustawa nie rozstrzyga kwestii dopuszczalności poddania przez strony umownego stosunku zobowiązaniowego właściwości więcej niż jednego systemu prawnego (złożony wybór prawa) ani też ograniczenia wyboru prawa do niektórych elementów, obejmowanych zazwyczaj zakresem zastosowania statutu kontraktowego (częściowy wybór prawa), przy pozostawieniu w pewnym zakresie właściwości prawa wskazanego przez normę kolizyjną posługującej się łącznikiem obiektywnym.

Za dopuszczalny mona uznać złożony i częściowy wybór prawa.

Strony w razie złożonego wyboru prawa określiły możliwie precyzyjne zakresy działania wybranych systemów prawnych (dokonały rozgraniczenia miarodajnych statutów), w przypadku częściowego wyboru prawa określiły zakres zastosowania prawa wybranego.

Aby strony dały wyraz temu który spośród wybranych systemów prawnych traktują jako statut obejmujący kwestie wyraźnie niewymienione we wskazówkach wytyczających zakresy zastosowania wybranych systemów prawnych.

Czyni zadość temu postulatowi posłużenie się przez strony konstrukcją statutu ubocznego, obejmującego wydzielone przez strony kwestie , przy pozostawieniu w pozostałym zakresie właściwości statutu głównego ( wybranego przez strony - w razie wyboru częściowego - ustalonego na podstawie normy kolizyjnej posługującej się łącznikiem obiektywnym).

Ze względu na grożące komplikacje związane z rozczepieniem statutu kontraktowego nieodzowne jest staranne sformułowanie klauzuli umownej przewidującej złożony lub częściowy wybór prawa.

Dopuszczalne jest uzależnienie skuteczności wyboru prawa od warunku lub terminu oraz czasowe ograniczenie działania wyboru.

7. Zmiana lub uchylenie wyboru. Skutki wyboru następczego.

Umowa o zmianę lub uchylenie wyboru prawa powinna być traktowana - podobnie ja sam wybór - jako czynność prawna z dziedziny prawa kolizyjnego.

Do oceny ważności takiej czynności prawnej stosować należy te same zasady wedle których postępuje się przy ocenie ważności wyboru.

Czy wybór prawa po powstaniu stosunku zobowiązaniowego (wybór następczy) działa wstecz oraz czy zmiana lub uchylenie wyboru mogą również działać wstecz.

Kontrahenci mogą sami określić wsteczne działanie wyboru, jego zmiany lub uchylenia.

Gdy brak wyraźnego oświadczenia stron przy formułowaniu rozstrzygnięć, należy uwzględnić cechy charakterystyczne każdego z wyszczególnionych wyżej przypadków.

Wybór prawa dokonany już w czasie istnienia stosunku zobowiązaniowego z reguły działa wstecz, chyba że strony postanowiły inaczej.

Inne rozwiązanie w odniesieniu do zobowiązania trwałego.

Stronom może zależeć na poddaniu od określonej chwili swego stosunku innemu prawu niż to któremu podlegał on dotychczas, bez uchybienia właściwości prawa poprzednio miarodajnego, gdy chodzi o ocenę stosunku zobowiązaniowego za okres poprzedzający zmianę wyboru.

Zmiana wybory zasadniczo nie działa wstecz, chyba ze strony postanowią inaczej .

Nie powinno w zasadzie działać wstecz uchylenie wyboru, jeżeli co innego nie wynika z woli stron.

8. Klauzule „usztywniające” właściwość prawa.

Wyborem prawa objęty jest określony system prawny wraz z wchodzącymi w jego skład normami intertemporalnymi.

W razie zmiany w prawie wybranym po dokonaniu wyboru prawa, o tym czy stosować prawo nowe czy stare rozstrzygają normy intertemporalne wchodzące w skład systemu prawnego wybranego.

Klauzule usztywniające właściwość prawa ( z czasowego punktu widzenia) są dopuszczalne, poprzez dodanie do klauzuli wyboru prawa postanowienia przewidującego że jako prawo wybrane należy stosować prawo jakiegoś państwa wg stanu na określony dzień.

Wprowadzając do umowy klauzulę usztywniającą strony starają się bezpośrednio ukształtować treść stosunku zobowiązaniowego.

Granice w jakim stronom wolno się poruszać, wyznacza prawo, któremu dane zobowiązanie podlega.

Odwołanie się do prawa wybranego w kształcie jaki to prawo miało we wskazanej przez strony dacie jest skuteczne tylko w granicach norm dyspozytywnych prawa właściwego dla umowy.

Jak prawo właściwe dla umowy w omawianej sytuacji ustalać.

- czy sięgnąć do norm kolizyjnych posługujących się łącznikami obiektywnymi (pozbawienie skutków wyboru prawa)

- utrzymać w mocy dokonany przez strony wybór prawa (jako prawo właściwe traktować prawo wybrane).

Nie powinno się z góry przesądzać sposobu rozstrzygania tej kwestii.

Wiele zależy od woli i znaczenia, jakie przywiązywały one do klauzuli usztywniającej.

Jeżeli bez tej klauzuli strony nie zdecydowałyby się na poddanie zobowiązania określonemu (wybranemu) prawu i dały temu wyraz lub dałoby się to ustalić w drodze interpretacji ich oświadczeń woli, jednocześnie zaś prawo wybrane rzeczywiście uległo istotnym zmianom , wówczas oceniając skutki tego, co strony uczyniły - należy postępować zgodnie z regułami przyjętymi w ramach rozwiązania pierwszego.

W zależności od okoliczności konkretnego przypadku należy - poszukując rozstrzygnięcia omawianej kwestii- pójść albo pierwszą albo drugą drogą.

W razie przyjęcia drugiego rozwiązania - prawem właściwym dla zobowiązania będzie prawo wybrane przez strony ze wszystkimi konsekwencjami (łącznie z zastosowanie norm intertemporalnych).

Na mocy klauzuli usztywniającej uwzględniane będą przepisy obowiązujące w chwili dokonania wyboru (jeżeli taka treść nadano tej klauzuli), o ile zezwala na to prawo właściwe.

Z klauzulą usztywniającą właściwość prawa nie wolno mylić klauzuli wyboru prawa, w której strony w celu wskazania prawa właściwego posługują się łącznikiem obiektywnym wraz z subokreślnikiem temporalnym, a więc wytyczają jedynie sposób ustalenia prawa właściwego.

Subokreślnik temporalny odgrywa inną rolę niż klauzula usztywniająca.

Określa on, z jakiej chwili powiązanie pomiędzy umową, o którą chodzi, a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa.

Możliwe jest uzależnienie przez strony skuteczności dokonanego przez siebie wyboru prawa od warunku, że nie ulegnie ono po dokonaniu wyboru zmianom.

Kwestią interpretacyjną jest oświadczenie woli stron, czy wprowadzona przez nie klauzula usztywniająca nie ma odgrywać takiej właśnie roli.

9. Stosowanie prawa wybranego.

Prawo wybrane powinno być zastosowane w całości do danego stosunku zobowiązaniowego, a więc nie tylko w granicach norm dyspozytywnych merytorycznej legis fori.

Prawu wybranemu podlega też ocena ważności samego kontraktu ( z wyjątkiem zdolności stron i formy, które podlegają prawu wskazanemu przez oddzielne normy kolizyjne).

Nie uwzględnia się norm prawa prywatnego międzynarodowego obowiązujących w państwie, którego prawo zostało wybrane (chyba że co innego wynika z woli stron).

Ograniczenia stosowania prawa wybranego pojawiły się w ustawach konsumenckich.

Nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć praw konsumenta w art.1-16, także w razie dokonania wyboru prawa obcego.

Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów ora odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Ogranicza zastosowanie obcego prawa wybranego przez strony, gdyby ono przewidywało niższy próg ochrony konsumenta niż ustawa.

Nie dochodzi do całkowitego wyłączenia zastosowania prawa obcego. Dalej pozostaje ono statutem kontraktowym danej umowy, z zastrzeżeniem korektury wynikającej z zastosowania odpowiednich przepisów ustawy.

Art.18pkt6 w/w ustawy do KC zostały włączone przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

„nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności określonej w przepisach niniejszego tytułu, także w razie dokonania wyboru prawa obcego”.

Podobny przepis zawiera ustawa o usługach turystycznych.

Bardziej szczegółowe normy w ustawie o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku - timesharing.

Postanowienia ustawy znajdują zastosowanie gdy umowa lub stosunek prawny, podlegają zgodnie z normami kolizyjnymi prawa prywatnego międzynarodowego - prawu polskiemu.

Jeśli ustawa lub stosunek prawny podlega prawu obcemu, a prawo to nie zapewnia nabywcy poziomu ochrony przewidzianego w ustawie, przepisy ustawy stosuje się wtedy, gdy:

• Budynek lub pomieszczenie mieszkalne położone są w Polsce, lub

• Nabywca ma miejsce zamieszkania w Polsce, lub

• Do zawarcia umowy doszło w następstwie wręczenia prospektu lub złożenia oferty przez przedsiębiorcę w Polsce, lub

• Do zawarcia umowy doszło w następstwie oferty nabywcy złożonej przedsiębiorcy w Polsce.

W razie istnienia jednego z powiązań wskazanych w art.10 ustawy jej postanowienia znajdują zastosowanie gdy umowa lub stosunek podlegają prawu obcemu w wyniku wyboru prawa i gdy prawo obce zostało wskazane przez normę kolizyjną posługującej się łącznikiem obiektywnym.

Dojdą one do głosu tylko wtedy gdy prawo obce nie zapewnia nabywcy poziomu ochrony przewidzianego w ustawie. Gdy prawo obce zapewnia poziom ochrony równorzędny lub wyższy, nie ma potrzeby sięgania do prawa polskiego.

Wybór prawa według konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

Zakresem zastosowania konwencji rzymskiej objęte są zobowiązania umowne o charakterze międzynarodowym.

Do jej postanowień należy sięgać zawsze wtedy gdy stan faktyczny , obejmujące zobowiązanie umowne, powiązany jest - za pośrednictwem obiektywnych więzi - więcej niż z jednym obszarem prawnym.

Również wtedy gdy sądem orzekającym jest sąd innego państwa konwencyjnego, niż państwo, z którego prawem jest w całości powiązany oceniany stan faktyczny, pojawi się konieczność ustalenia prawa właściwego przy użyciu konwencji.

Międzynarodowy charakter zobowiązaniom umownym nadają powiązania wynikające z okoliczności tego rodzaju, jak miejsce zwyczajnego pobytu lub siedziby stron, miejsce wykonania zobowiązania, przepływ przez granicę w wykonaniu umowy towarów, usług lub zapłaty.

Nie każde powiązanie zobowiązania umownego z obcym państwem przesądza o zastosowaniu konwencji.

Art.3 ust.3 konwencji dotyczy zobowiązań umownych w stanach faktycznych powiązanych w całości z obszarem jednego państwa.

Stwarza on podstawę do nadania wyborowi przez strony prawa obcego ( w stanie faktycznym w całości powiązanym z jednym tylko obszarem prawnym) charakteru materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej.

Prawo wskazane przez strony znajduje zastosowanie jedynie w granicach przysługującej stronom swobody kontraktowej.

Granice tej swobody wyznacza prawo państwa, któremu zobowiązanie umowne podlega, a więc prawo państwa, z którym jest ono w całości powiązane.

Pojęciu zobowiązania umownego w rozumieniu Konwencji rzymskiej, należy nadawać autonomiczne znaczenie.

Dążenie do jednolitej wykładni i stosowania przepisów konwencji we wszystkich państwach członkowskich przy uwzględnieniu międzynarodowego charakteru tych przepisów.

Uniwersalny charakter zamieszczonych w niej norm kolizyjnych.

Prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne stosuje się także wtedy gdy nie jest to prawo państwa będącego stroną konwencji.

Konwencyjne normy kolizyjne znajdują zastosowanie do zobowiązań umownych powiązanych z różnymi państwami konwencyjnymi lub powiązanych z państwem konwencyjnym i państwem niebędącym stroną konwencji, lecz także do zobowiązań umownych powiązanych z różnymi państwami niebędącymi stronami konwencji rzymskiej.

Postanowienia konwencji rzymskiej wyłączają zastosowanie krajowych norm kolizyjnych dotyczących tych samych materii.

Mają pierwszeństwo przed krajowym prawem prywatnym międzynarodowym.

Wyłączenia z zakresu zastosowania konwencji zawiera art.,1ust.2,3 :

• Zobowiązania z weksli, czeków, papierów wartościowych

• Przedstawicielstwo osób fizycznych i prawnych

• Reprezentacja przez organy osób prawnych i podmiotów mniemających osobowości prawnej

• Zobowiązania objęte regulacją prawa spadkowego lub rodzinnego

• Umowy ubezpieczenia pokrywające ryzyka zlokalizowane na terytoriach państw członkowskich.

Konwencja rzymska nie obejmuje zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych.

Unormowanie wyboru prawa w konwencji rzymskiej jest bogatsze od unormowania w ustawie z 1965 i jest ono pod wieloma względami odmienne.

Dopuszczalny jest wybór ograniczony.

Strony mogą wybrać także prawo państwa, które nie pozostaje w jakimkolwiek związku ze stosunkiem zobowiązaniowym, dla którego wybór następuje.

Mogą wybrać prawo państwa niebędącego stroną konwencji rzymskiej.

Wg konwencji wybrać można jedynie prawo obowiązujące w określonym państwie.

Konwencja nie stwarza możliwości wyłączenia umowy spod prawa.

Kwestia dopuszczalności wyboru prawa następczego i zmiany wyboru prawa art.3.2.1

Zmiana określenia prawa właściwego, dokonana po zawarciu umowy, nie narusza jej ważności ze względu na formę i nie narusza praw osób trzecich.

Koncepcja traktująca wybór prawa jako czynność prawna prawa prywatnego międzynarodowego.

Do oceny istnienia i ważności porozumienia stron w przedmiocie wyboru prawa właściwego stosować art. 8,9,11 konwencji.

Art3 konwencji rzymskiej strony mogą wybrać prawo właściwe także dla zobowiązań dotyczących nieruchomości.

Wejście w życie konwencji w Polsce spowodowało wybór prawa dla zobowiązań dotyczących nieruchomości stał się dopuszczalny.

Wybór może być wg konwencji wyraźny bądź dorozumiany.

Wymagane aby w sposób pewny wynikał on z postanowień umowy lub z okoliczności sprawy.

Dopuszczony wybór prawa dla całości i dla części umowy.

Strony mogą poddać różnym systemom prawnym poszczególne części umowy mieszanej.

Wolno im też wybrać inne prawo do oceny istnienia i ważności umowy obligacyjnej, a inne do oceny stosunku obligacyjnego wynikającego z umowy.

Strony mogą uzależnić skuteczność wyboru prawa od warunku lub terminu.

Nie jest też wykluczone zastrzeżenie klauzul „usztywniających” właściwość prawa.

Wybór prawa wg rozporządzenia Rzym I.

Art.3 rozporządzenia pokrywa się z znacznej mierze z brzmieniem art.3 konwencji.

Wybór prawa w konwencji można odnieść do uregulowania wyboru prawa w rozporządzeniu.

Nie ma odpowiednika w konwencji art.3.4 - w sytuacji gdy wszystkie inne ( poza wyborem prawa) elementy stanu faktycznego w chwili dokonania wyboru są zlokalizowane w jednym lub więcej państw członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim ostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy.

1. Poszukiwanie statutu kontraktowego w braku wyboru prawa.

1. Stan prawny na tle ustawy 1965.

• Uwagi wstępne.

W braku wyboru prawa przy ustaleniu prawa właściwego dla zobowiązań umownych stosować należy artykuły ustawy ,jeśli z odrębnych przepisów nie wynika co innego, w następującej kolejności

1 - art.28 2 - art.26 3 - art.27 4 - art.29

• Właściwość prawa siedziby giełdy lub miejsca targów publicznych art.28.

Do zobowiązań z umów giełdowych lub zawartych na targach publicznych stosować należy prawo obowiązujące w siedzibie giełdy lub w miejscu odbywania się targów publicznych.

Art.28 znajduje zastosowanie gdy zobowiązanie nie dotyczy nieruchomości i strony nie dokonały wyboru prawa.

Wąska interpretacja art.28 - ograniczenie jego zasięgu do umów, które wiążą się ściśle z daną giełdą lub targiem.

Eliminuje umowy zawarte przy okazji giełdy lub targu - wszelkiego rodzaju umowy pomocnicze zabezpieczające lub ułatwiające wykonanie umowy giełdowej lub zawartej na targu.

Jedynie umowy rzeczywiście zawarte na giełdzie lub targi publicznym.

• Właściwość prawa miejsca zamieszkania lub siedziby stron. Art.26

Zobowiązania z innych umów niż te o których mowa w art.28, jeżeli strony w chwili zawarcia umowy mają siedzibę albo w miejsce zamieszkania w tym samym państwie - przepis art.26 poddaje właściwości prawa tego państwa.

Wymóg by obie strony w chwili zawarcia umowy miały siedzibę lub miejsce zamieszkania w tym samym państwie.

Art.26 Przywiązuje wagę do powiązania istniejącego w chwili zawarcia umowy:

• Wykorzystanie w omawianym zakresie wskazówek wynikających z merytorycznej legis fori

• Przyjęcie na stałe na użytek normy z art.26 rozwiązania występującego jakimś obcym prawie merytorycznym

• Traktowanie kwestii chwili zawarcia umowy jako okoliczności czysto faktycznej, ustalone przy uwzględnieniu ogółu okoliczności konkretnego stanu faktycznego, bez skrępowania z góry rozwiązaniami występującymi w prawie merytorycznym (własnym lub obcym).

Wiele przemawia za ostatnim rozwiązaniem. Pozwala ono uwzględniać funkcję jakie pojęcie „chwila zawarcia umowy” spełnia w normie kolizyjnej z art.26, występuje ono w roli subokreślnika temporalnego tej normy.

• Właściwość prawa miejsca zamieszkania lub siedziby strony zobowiązanej do „ świadczenia charakterystycznego”. Art.27

Jeżeli nie zachodzą przesłanki z art.28 i 26, w myśl 27 stosować należy:

• Do zobowiązań z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych lub umowy dostawy - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania sprzedawca lub dostawca.

• Do zobowiązań z umowy o dzieło, umowy zlecenia, agencyjnej, komisu, przewozu, spedycji, przechowania, składu - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania przyjmujący zamówienie, zlecenie, agent, komisant, przewoźnik, spedytor, przechowawca lub przedsiębiorstwo składowe.

• Do zobowiązań z umów ubezpieczenia - prawo państwa , w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę zakład ubezpieczeń.

• Do zobowiązań z umów o przeniesienie praw autorskich - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania nabywca tych praw.

Reguły kolizyjne zwarte w art.27.1 koryguje norma z art.27.3 oraz uzupełnia norma art.27.2

Art.27.3 - do zobowiązań z umów, objętych zakresem normy kolizyjnej z art.27.1, zawieranych w zakresie przedsiębiorstwa, zamiast prawa państwa, w którym ma siedzibę osoba prawna albo miejsce zamieszkania osoba fizyczna, stosuje się prawo państwa, którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa.

Przepis ten znajduje zastosowanie gdy ustalenie siedziby przedsiębiorstwa jest możliwe.

Jeśli nie można ustalić siedziby przedsiębiorstwa należy stosować art.27.1

Art.27.2 - jeżeli nie można ustalić siedziby lub miejsca zamieszkania rozstrzyga o właściwości prawa w myśl 27.1, stosuje się prawo państwa, w którym umowa została zawarta ( właściwość legis loci contractus).

Jeżeli istnieją przesłanki umożliwiające zastosowanie art.27.3, wówczas nie zachodzi potrzeba badania, czy zachodzą przesłanki zastosowania art.27.1 lub 27.2

Normy kolizyjne z art.27.1 posługują się dwoma łącznikami personalnymi: łącznikiem miejsca zamieszkania oraz łącznikiem siedziby.

Łącznik miejsca zamieszkania brany jest pod uwagę gdy stroną zobowiązaną do świadczenia charakterystycznego jest osoba fizyczna.

Łącznik siedziby, gdy stroną jest osoba prawna.

W naszej literaturze przyjmuje się że wyliczenie rodzajów (typów) umów dokonane przez ustawodawcę w art27.1 jest taksatywne.

Możliwość szerszego ujmowania zasięgu niektórych spośród omawianych norm kolizyjnych, niżby to wynikało z zastosowania kwalifikacji wg prawa polskiego.

Np.156

Normy kolizyjne z art.27.1 posługują się subokreślnikiem temporalnym „z chwili zawarcia umowy”.

Chwilę tę należy ustalać samodzielnie na użytek omawianych norm kolizyjnych, nie krępując się unormowaniami chwili zawarcia umowy w prawie merytorycznym.

Rozstrzygać powinno powiązanie z chwili gdy miały miejsce najbardziej ważkie zdarzenia w ramach procedury zawarcia umowy.

Chwila zawarcia umowy ustalana w omawiany sposób ma znaczenie wyłącznie w sferze kolizyjnoprawnej.

Chwila zawarcia umowy na użytek prawa merytorycznego powinna być ustalona odrębnie, na podstawie prawa, któremu dana umowa podlega.

Art.27.1.4 umowa o przeniesienie praw autorskich - kategoria zbiorcza, obejmująca różne typy umów , których wspólną cechą jest przeniesienie praw autorskich.

Chodzi o takie umowy , których skutkiem jest uzyskanie przez nabywcę prawa jakiś uprawnień do korzystania z prawa autorskiego bez względu na to, jaki rodzaj rozporządzenia ze strony autorskouprawnionego.

Niektóre spośród umów uregulowanych w art.27 mogą występować w roli stosunku podstawowego pełnomocnictwa.

Najczęściej rolę tę odgrywa umowa zlecenia.

W każdym przypadku zachodzi konieczność odgraniczenia zakresu zastosowania statutu kontraktowego i pełnomocnictwa.

• Właściwość legis loci contractus . art.29

Właściwość prawa państwa, w którym umowa została zawarta przewiduje norma z art.29.

Przy ustaleniu miejsca zawarcia umowy na użytek omawianej normy kolizyjnej powinno dążyć się do samodzielnego rozstrzygnięcia.

Zabiegi kwalifikacyjne zmierzające do ustalenia państwa, z którego obszarem jest najściślej związany sam fakt powstania umownego stosunku zobowiązaniowego.

Decydujące znaczenie będzie miało rzeczywiste ( faktyczne) umiejscowienie zdarzeń, które w ramach procedury zawarcia umowy doprowadziły (lub doprowadzić miały) do powstania umownego stosunku zobowiązaniowego.

Przepis znajdzie zastosowanie do m.in. darowizny, najmu, dzierżawy, leasingu ( o ile umowy te nie dotyczą nieruchomości), umowy kooperacyjnej zawierającej jedynie zobowiązanie do kooperacji lub umowy spółki.

• Zobowiązania dotyczące nieruchomości.

Art. 25.2 - gdy zobowiązanie dotyczy nieruchomości, podlega ono prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona.

Przepis bezwzględnie wiążący ( ius cogens).

Przy odróżnieniu ruchomości od nieruchomości rozstrzygające powinno być stanowisko prawa miejsca położenia rzeczy.

Do art.25.2 wolno sięgać dopiero gdy przedmiot, którego zobowiązanie dotyczy - wg stanowiska legis rei sitae - stanowi nieruchomość.

Łącznik situs rei odgrywa podwójną rolę:

- najpierw służy do odszukania systemu prawnego

- następnie - gdy w wyniku przeprowadzonych zabiegów kwalifikacyjnych okaże się że w danym przypadku chodzi o nieruchomość - przy jego użyciu nastąpi wskazanie prawa właściwego dla podlegającego ocenie zobowiązania.

Do umów rodzących zobowiązania dotyczące nieruchomości należy zaliczyć umowy zobowiązujące do przeniesienia własności nieruchomości, umowy zobowiązującej do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości oraz umowy o oddanie nieruchomości w używanie lub „użytkowanie”.

Nie stanowią zobowiązań dotyczących nieruchomości w rozumieniu art.25.2 umowy o świadczenie usług i umowa ubezpieczenia nieruchomości.

• Trudności występujące przy poszukiwaniu prawa właściwego dla niektórych umów.

Problem poszukiwania prawa właściwego dla umów mieszanych.

sposób postępowania przy ustalaniu prawa właściwego dla umowy mieszanej ( w braku wyboru prawa) zależy od tego, z jaką odmianą umowy mieszanej mamy do czynienia w rozpatrywanym przypadku, oraz od rodzaju składników umowy mieszanej.

Najpierw należy zbadać do jakich wyników prowadziłoby odrębne ustalenie, przy zastosowaniu miarodajnych norm kolizyjnych, prawa właściwego dla poszczególnych składników umowy mieszanej.

Jeżeli wszystkie składniki umowy mieszanej mieszczą się w zakresie tej samej normy kolizyjnej lub należy je przyporządkować do zakresów różnych norm kolizyjnych, ale każda z tych norm wskazuje ten sam system prawny, wówczas za właściwy dla całej umowy mieszanej uznać należy system prawny przez tę normę lub te normy wskazany.

Gdy zastosowanie do poszczególnych składników prawnych dwu lub więcej państw. Rozwiązania:

• Poddanie umowy mieszanej właściwości kilku systemów prawnych, dochodzących do głosu obok siebie ( koncepcja rozczłonkowania statutu umownego).

• Poddanie całego stosunku prawu właściwemu dla składnika najbardziej znaczącego umowy mieszanej ( metoda kolizyjnej absorpcji)

• Zastosowanie do oceny całego stosunku prawnego wskazanego przez normę kolizyjną z art.29

Należy posługiwać się nimi w zależności od okoliczności konkretnego przypadku.

Zachariasiewicz - metoda kolizyjnej absorpcji powinna mieć zdecydowanie pierwszeństwo przed innymi rozwiązaniami, a z koncepcji rozczłonkowania statutu umownego wolno korzystać wtedy gdy poszczególne części kontraktu są w znacznej mierze samodzielne.

W przeciwnym wypadku lepiej jest jej zdaniem sięgnąć do art.29.

W pierwszej kolejności trzeba próbować znaleźć rozwiązanie, posługując się metodą kolizyjnej absorpcji .

Powinna być wykorzystywana w przypadku umowy mieszanej, obejmujące świadczenie główne oraz świadczenia podporządkowane.

Umowę taką należy w całości poddać prawu wskazanemu przez normę kolizyjną miarodajną dla umowy, której odpowiada świadczenie główne.

Jeśli metoda kolizyjnej absorpcji nie da pozytywnego wyniku, trzeba starać się znaleźć rozwiązanie posługując się metodą pierwszą.

Dopiero w ostateczności, w braku lepszego rozwiązania, może być wykorzystana metoda trzecia.

Jeżeli jednym ze składników umowy mieszanej jest zobowiązanie dotyczące nieruchomości, pozostanie do rozważenia, czy całą umowę ( na zasadzie kolizyjnoprawnej absorpcji) poddać prawu właściwemu dla tego składnika na podstawie art.25.2 ( z taką tendencją należy się liczyć), czy też raczej zdecydować się na rozczłonkowanie statutu umownego, poszukując oddzielnie prawa właściwego dla poszczególnych składników umowy mieszanej.

Rozstrzygnięcie powinno zależeć od okoliczności konkretnej sprawy.

Trudności przy ustalaniu prawa właściwego dla umowy zamiany.

Jeżeli zobowiązanie przynajmniej jednej ze stron umowy zamiany dotyczy nieruchomości, na podstawie 25.2 należy stosować prawo miejsca położenia nieruchomości.

Jednolitość statutu kontraktowego zostanie zachowana, gdy obie podlegające zamianie nieruchomości są położone w tym samym panstwie.

Jeżeli każda z nieruchomości jest położona w innym państwie, rozwiązania:

• Kumulatywne stosowanie obu wchodzących w grę statutów ( ocena umowy i wynikającego z niej stosunku zobowiązaniowego wg obu właściwych systemów prawnych).

• Roszczenie statutu kontraktowego ( ocena zobowiązania każdej ze stron wg prawa miejsca położenia nieruchomości, którą dana strona dysponuje).

• Częściowo kumulatywne, częściowo rozłączne zastosowanie wchodzących w grę statutów.

Pazdan - za ostatnim rozwiązaniem.

To co jest dla stosunku zobowiązaniowego powstałego z umowy zamiany wspólne - jego źródło (umowa) powinno podlegać ocenie obu statutów.

Jeżeli umowa zmiany nie dotyczy nieruchomości ( zarazem brak zaś jest wyboru prawa i nie zachodzą podstawy do zastosowania art.26,28) następujące możliwości:

• Przyporządkowanie umowy zamiany do zakresu normy z art.29

• Stosowanie w drodze analogii art.27, ale tylko wtedy gdy ze względu na właściwość jednego ze świadczeń jest możliwe uznanie go za świadczenie charakterystyczne dla całego stosunku zobowiązaniowego, w braku przesłanek do analogicznego zastosowania art.27

• Rozwiązani omówione wyżej w ramach rozważań poświęconych umowie zamiany dotyczącej nieruchomości.

Pazdan drugie rozwiązanie.

Nakazuje elastyczne podejście przy poszukiwaniu rozstrzygnięć kolizyjnoprawnych, zapobiega zarówno kumulatywnemu stosowaniu różnych statutów kontraktowych, jak i rozszczepieniu statutu kontraktowego.

Właściwość prawa dla umów licencyjnych.

Zapatrywania:

• W braku wyboru prawa i przesłanek do stosowania art.26 należy stosować legem loci contractus na podstawie 29.

• Z powołaniem się na analogię z 27.1.1 do umów licencyjnych stosować prawo miejsca zamieszkania lub siedziby licencjodawcy.

• Stosować należy prawo siedziby licencjobiorcy a przy umowach multiterytorialnych - prawo państwa, w którym znajduje się centrum gospodarczego wykorzystania technologii.

• Przy poszukiwaniu prawa właściwego dl umowy licencyjnej należy przede wszystkim podjąć próbę analogicznego zastosowania 27.1

Może chodzic o stosowanie w drodze analogii 27.1.4 bądź 27.1.1

2. Stan prawny po wejściu w życie konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

art.4 .1 w braku wyboru prawa - umowa podlega prawu panstwa, z którym jest najściślej związana.

Jeżeli dająca się wydzielić część umowy wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, można w drodze wyjątku do jej oceny zastosować prawo tego innego państwa.

Postanowienia art.4 ustanawiają wiele presumpcji:

1. dla umowy której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomościach lub prawo korzystania z nieruchomości, przewiduje się właściwość prawa państwa, w którym nieruchomość jest położona.

2. Umowa o przewóz towarów podlega prawu państwa, w którym przewoźnik w chwili zawarcia umowy ma główne przedsiębiorstwo, o ile w państwie tym znajduje się miejsce załadunku lub wyładunku albo główne przedsiębiorstwo nadawcy.

3. Inne umowy podlegają prawu państwa, w którym strona mająca spełnić świadczenie charakterystyczne ma w chwili zawarcia umowy miejsce zwykłego pobytu lub siedzibę (siedzibę zarządu).

Jeżeli jednak umowa została zawarta przez tę stronę w ramach działalności zawodowej - właściwe jest prawo państwa, w której znajduje się jej główne przedsiębiorstwo lub w którym - jeżeli wg umowy świadczenie ma być spełnione przez przedsiębiorstwo inne niż główne - znajduje się to inne przedsiębiorstwo.

Wymienionych presumpcji nie stosuje się gdy z całokształtu okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejsze związki z innym państwem. - reguła korekcyjna, wykorzystująca kryterium ściślejszego związku.

Art.4.5 presumpcji przewidzianej w art.4.2 nie stosuje się jeżeli świadczenia charakterystycznego w zobowiązaniu nie da się ustalić.

Poszukiwać wówczas należy prawa państwa, z którym umowa jest najściślej związana.

Siedziba zarządu - miejsce w którym podejmowane są podstawowe decyzje kierownictwa (zarządu) „spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej”.

Siedziba głównego przedsiębiorstwa na tle omawianego przepisu oznacza miejsce, z którego osoba prawna lub inny podmiot nawiązują kontakty gospodarcze z otoczeniem bliższym lub dalszym.

Str.163

Przepis art.4.2 Konwencji nawiązał do teorii świadczenia charakterystycznego.

Ustalenie świadczenia charakterystycznego nie nastręcza problemów w obrębie umów obligacyjnych rodzących zobowiązanie tylko po jednej stronie (umów jednostronnie zobowiązujących).

W obrebie umów obligacyjnych dwustronnie zobowiązujących cechą istotną przy rozpoznawaniu świadczenia charakterystycznego jest jego niepieniężny charakter.

W umowie sprzedaży świadczenie charakterystyczne spełnia sprzedawca.

W przypadku umów, w których świadczenie obu stron ma charakter pieniężny lub do pieniężnego zbliżony.

Należy wówczas przy poszukiwaniu świadczenia charakterystycznego zwracać uwagę na znaczenie świadczeń obu stron, korzyści, ryzyka przez nie ponoszone.

Za świadczenie charakterystyczne w umowie pożyczki lub kredytu należy uznać świadczenie udzielającego pożyczki lub kredytu, dla umowy rachunku bankowego.

Jeżeli określona umowa może być oceniana jako zaciągnięcie pożyczki przez bank u klienta, wówczas świadczeniem charakterystycznym będzie świadczenie klienta.

Domniemanie na rzecz właściwości legis rei sitae w przypadku zobowiązań dotyczących nieruchomości może być wyłączone - ze względu na okoliczności konkretnego przypadku - na rzecz prawa innego państwa , jeżeli umowa pozostaje w ściślejszym związku z tym innym państwem, niż z państwem, na którego terytorium położona jest nieruchomość.

Do przełamania zasady właściwości legis rei sitae dla zobowiązań umownych dotyczących nieruchomości może wyjść w wyniku wyboru prawa, również w braku wyboru prawa - pod naporem zasady właściwości prawa najściślej z danym stosunkiem związanego.

Określając zakres normy kolizyjnej art.4.3 twórcy konwencji posłużyli się zwrotem: umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości.

Str.164

Norma kolizyjna z art.4.3 konwencji nie obejmuje umów o świadczenie usług, jeśli nawet punktem odniesienia usługi jest nieruchomość lub prawo na nieruchomości.

Prawa właściwego dla tych umów w braku wyboru prawa poszukiwać należy przy wykorzystaniu wskazówek art.4.2

Do art.4.3 konwencji wolno sięgać gdy przedmiot, którego zobowiązanie dotyczy - wg legis rei sitae - stanowi nieruchomość.

W konwencji rzymskiej znalazły się postanowienia o prawie właściwym do oceny formy wymaganej przy zawieraniu umów obligacyjnych art.9.

Wyłączają one w zakresie umów podlegających konwencji postanowienia prawa krajowego.

Oddzielnie unormowane są w konwencji umowy konsumenckie - umowy których przedmiotem jest dostarczenie rzeczy ruchomych lub świadczenie usług na rzecz osoby konsumenta, w celu który może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umów dotyczących finansowania takiej działalności.

Art.5.2 szczególny przepis konwencyjny obejmuje jedynie konsumentów pasywnych.

Nie obejmuje on umów zawieranych przez konsumentów między sobą (gdy obie strony są konsumentami).

Wybór prawa właściwego przez strony nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przysługującej mu na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących w państwie, w którym ma on miejsce zwykłego pobytu:

• Jeżeli w państwie tym zawarcie umowy zostało poprzedzone specjalnie uczynioną propozycją lub reklamą i konsument dokonał czynności, które w tym państwie są niezbędne do zawarcia umowy, albo

• Jeżeli kontrahent konsumenta lub przedstawiciel kontrahenta otrzymał w tym państwie zamówienie konsumenta, albo

• Jeżeli umowa dotyczy sprzedaży towarów, a konsument wyjechał z tego państwa za granicę i tam złożył zamówienie o ile wyjazd konsumenta został zorganizowany przez kontrahenta w celu nakłonienia konsumenta do zawarcia umowy.

Odwołanie się do łącznika miejsca zwykłego pobytu konsumenta napotykamy w art.5.3 który prawo wskazane tym łącznikiem nakazuje stosować w braku wyboru prawa.

Postanowień art.5 nie stosuje się do:

1. umów przewozu

2. umów oświadczenie usług, jeżeli usługi należne konsumentowi mają być świadczone wyłącznie w innym państwie niż państwo, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu.

W konwencji odrębne uregulowanie właściwości prawa dla formy umów konsumenckich.

Art9.5 konwencji do formy umów konsumenckich stosuje się prawo państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu.

Umowne zobowiązanie transportowe objęte są zakresem zastosowania konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

Dopuszczalny jest więc w odniesieniu do nich wybór prawa zgodnie z art3 konwencji.

W braku wyboru prawa art.4.4 konwencji w odniesieniu do umów przewozu towarów domniemywa się że wykazują one najściślejszy związek z tym państwem, w którym w chwili zawarcia umowy przewoźnik miał swoje główne przedsiębiorstwo, jeżeli w państwie tym znajduje się także miejsce załadunku i miejsce rozładunku albo główne przedsiębiorstwo nadawcy.

Do umów przewozu osób - w braku wyboru prawa - stosować należy art.4.2 konwencji rzymskiej.

3. Poszukiwanie prawa właściwego w braku wyboru prawa wg rozporządzenia Rzym I.

Jak postępować przy ustaleniu prawa właściwego dla zobowiązania umownego w braku wyboru prawa, udzielają przepisy 4-8 rozporządzenia.

Art. 4 ogólne unormowanie.

Art.5 regulacja umowy przewozu

Art.6 umowy konsumenckie

Art7 umowy ubezpieczenia

Art.8 indywidualne umowy o pracę

Str.167 (ksero)

Art.4 - twórcy rozporządzenia w szerokim zakresie wykorzystali łącznik miejsca zwykłego pobytu.

Jest to z reguły miejsce zwykłego pobytu strony stosunku zobowiązaniowego spełniającej świadczenie dla tego stosunku charakterystyczne.

Dla umów obligacyjnych, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości - właściwość legis rei sitae.

Także dla tych umów strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego.

Wyjątek od właściwości legis rei sitae - gdy chodzi o krótkoterminowe (do 6m) umowy o czasowe korzystanie z nieruchomości na użytek własny.

O właściwości prawa decyduje wówczas łącznik miejsca zwykłego pobytu strony oddającej nieruchomość do korzystania, jeżeli biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie.

Jeśli ostatnie przesłanki nie są spełnione, umowa o czasowe krótkoterminowe korzystanie z nieruchomości - podlega legi rei sitae.

Teoria charakterystycznego świadczenia w art.4.2. przepis ten należy stosować:

1. jeżeli oceniana umowa nie należy do umów wymienionych w art.4.1

2. jest umową, której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust.1 a,h.

Właściwe jest w tych sytuacjach prawo państwa miejsca zwykłego pobytu strony zobowiązanej do spełnienia świadczenia charakterystycznego.

Regułę korekcyjną, odnosząca się do wszystkich umów objętych zakresem ust.1,2 ( a więc także umów obligacyjnych dotyczących nieruchomości) ustanowiono art.4.3

„Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust.1,2, stosuje się prawo tego innego państwa”.

Art.4.4 reguła dopełniająca unormowanie właściwości prawa w omawianym zakresie.

„Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust.1,2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek”.

(ksero)

1. Zobowiązania z jednostronnych czynności prawnych.

Czynności prawne jednostronne w obrocie międzynarodowym odgrywają mniejszą rolę niż umowy:

• Przyrzeczenie publiczne

• Przyjęcie przekazu przez przekazanego

• Wystawienie dokumentu zawierającego zobowiązanie do zapłaty.

Art.30 ppm „ przepisy o prawie właściwym dla zobowiązań umownych stosuję się odpowiednio do zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych”.

Przepisy 25-29

Art.25 - zobowiązania dotyczące nieruchomości podlegają prawu państwa jej położenia (bez możliwości wyboru prawa).

Dla zobowiązań niedotyczących nieruchomości, wynikających z jednostronnych czynności prawnych, możliwy jest wybór prawa.

Wyboru może dokonać osoba dokonująca jednostronnej czynności prawnej w oświadczeniu złożonym równocześnie z jej dokonaniem albo przed lub po jej dokonaniu.

Z chwilą gdy obie strony stosunku zobowiązaniowego są już znane, wybór może nastąpić wyłącznie w drodze porozumienia obu stron stosunku zobowiązaniowego.

To samo odnosi się do uchylenia lub zmiany wyboru prawa.

W braku wyboru prawa najpierw należy rozważać możliwość wykorzystania w omawianym zakresie At.28.

W sytuacji gdy nie dokonano wyboru prawa i nie zachodzą przesłanki z art.28, zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej oceniać należy wg prawa miejsca zamieszkania lub siedziby osoby, która czynności prawnej dokonała.

Jeżeli czynność prawna stanowi czynność prawną podjętą w zakresie przedsiębiorstwa, zamiast prawa państwa, w którym ma miejsce zamieszkania lub siedzibę osoba dokonująca czynności prawnej, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa osoby dokonującej czynności prawnej.

W sytuacji gdy podjęta czynność prawna nie jest dokonana w zakresie przedsiębiorstwa oraz gdy ustalenie miejsca zamieszkania lub siedziby osoby dokonującej okaże się niemożliwe - właściwe będzie prawo państwa, w którym czynność została dokonana.

Mimo wejścia w życie konwencji rzymskiej, dzięki ustawie z 1965 zachowują znaczenie przepisy 25-29.

1. Zobowiązania wekslowe i czekowe.

Skutki zobowiązania akceptanta weksla określa miejsce płatności weksla.

Skutki zobowiązań innych osób podpisanych na wekslu określa prawo kraju, w którym osoby te złożyły podpisy. Art.79 pr.weksl.

Prawo miejsca wystawienia weksla:

• Określa terminy zwrotnego poszukiwania w stosunku do wszystkich osób, które weksel podpisały

• Rozstrzyga o tym, czy posiadacz weksla trasowanego nabywa wierzytelność, która była podstawą wystawienia weksla.

Prawo kraju miejsca płatności:

• Rozstrzyga, czy przyjęcie może być ograniczone do części sumy wekslowej i czy posiadacz jest zobowiązany do przyjęcia zapłaty częściowej.

• Określa środki, jakie należy przedsięwziąć w razie zaginięcia lub kradzieży weksla.

Skutki zobowiązań czekowych określa się wg prawa państwa, w którym zobowiązania te zostały zaciągnięte.

Terminy wykonania zwrotnego poszukiwania określa w stosunku do wszystkich osób, które czek podpisały, prawo miejsca wystawienia czeku.

Prawo miejsca płatności czeku określa:

1. Czy czek może być płatny tylko za okazaniem, czy tez może być płatny w pewien czas po okazaniu oraz jakie są skutki umieszczenia w czeku późniejszej daty wystawienia.

2. Termin do przedstawienia

3. Czy czek może być przyjęty, certyfikowany, potwierdzony, wizowany oraz jakie są skutki tych oświadczeń.

4. Czy posiadacz może żądać zapłaty częściowej oraz czy jest zobowiązany do jej przyjęcia.

5. Czy czek może być zakreślony lub zaopatrzony zastrzeżeniem „przelać na rachunek” lub innym równoznacznym i jakie są skutki tych oświadczeń.

6. Czy posiadacz ma szczególne prawa do pokrycia oraz jaki jest ich charakter.

7. Czy wystawca może czek odwołać lub sprzeciwić się jego zapłacie.

8. Jakie środki należy przedsięwziąć w razie zaginięcia lub kradzieży czeku.

1. Zakres zastosowania prawa właściwego.

1. Stan prawny na tle ustawy z 1965.

Prawu właściwemu dla czynności prawnej ( statutowi kontraktowemu lub statutowi jednostronnej czynności prawnej) podlega ocena zarówno samego źródła zobowiązania (umowy lub czynności prawnej jednostronnej), jak i powstałego z czynności prawnej stosunku zobowiązaniowego.

Wg postanowień statutu kontraktowego (lub statutu jednostronnej czynności prawnej) należy oceniać następujące kwestie:

1. Dopuszczalność dokonania czynności prawnej określonego rodzaju,

2. Przesłanki ważności czynności prawnej ( z wyłączenie zdolności i formy), w śród nich wady oświadczenia woli i treść.

3. Reguły dotyczące wykładni oświadczeń woli.

4. Warunki lub terminy

5. Treść stosunku zobowiązaniowego i zasady wykonania zobowiązania.

6. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

7. Sposób i zakres wynagrodzenia szkody.

8. Zagadnienia związane ze zmianą lub rozwiązaniem umowy.

9. Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania

10. Czy zobowiązanie jest dziedziczne.

Wykładnia umowy mieści się w zakresie zastosowania statutu kontraktowego, wynika, że w postanowieniach tego statutu poszukiwać należy reguł wykładni umów.

Str. 175

W obrocie handlowym duże znaczenie mają świadczenia pieniężne.

Znaczenie prawne waluty, czyli prawa państwa, które kreowało dany rodzaj pieniądza.

Zachodzi konieczność odgraniczenia zakresu zastosowania prawa waluty i statutu kontraktowego.

Pomocne jest odróżnienie norm kreujących system monetarny jako instytucję publicznoprawną danego państwa od norm określających rolę pieniądza w wykonaniu zobowiązania.

Zasady wykonania zobowiązania umownego podlegają statutowi kontraktowemu.

Nie da się jednak całkowicie wyłączyć w zakresie zagadnień związanych z wykonaniem zobowiązania prawa miejsca wykonania zobowiązania.

Wykonanie zobowiązania umownego pozostaje w ścisłym związku faktycznym z obszarem państwa, w którym wykonanie to następuje.

Prawo miejsca wykonania oddziałuje na zachowanie stron stosunku obligacyjnego.

Oddziaływanie to jest szczególnie wyraźne w zakresie warunków wykonania - pewne aspekty techniczne, szczegóły aktywności wykonawczej.

Owe warunki wykonania przyporządkowane są ma podstawie szczególnych norm kolizyjnych prawu miejsca wykonania.

Do zakresu zastosowania owej szczególnej normy kolizyjnej, przewidującej właściwość prawa miejsca wykonania zobowiązania, zaliczyć należy zagadnienie waluty płatności.

Dotyczy to również technicznych sposobów zrealizowania płatności.

Prawo miejsca wykonania może narzucić obowiązek zapłaty w walucie lokalnej.

Jeżeli jednak pozostawia stronom swobodę wyboru w kwestii waluty płatności, wówczas odpowiedź na pytanie czy ( w braku porozumienia stron) prawo takiego wyboru przysługuje dłużnikowi, poszukiwać należy w statucie kontraktowym.

Statutowi kontraktowemu podlegają też zagadnienia związane z umowną waloryzacją oraz określenie ewentualnego odszkodowania na rzecz wierzyciela, jeżeli w związku ze zwłoką dłużnika i deprecjacją waluty płatności wierzyciel poniósł szkodę.

Statutowi kontraktowemu podlega ocena niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania - wg jego postanowień należy ustalić czy został spełniony zespół przesłanek odpowiedzialności kontraktowej ( czy nastąpiło nienależne wykonanie zobowiązania lub czy dłużnik w ogóle nie wykonał zobowiązania, czy wierzyciel poniósł szkodę i jaką, czy spełniona jest przesłanka związku przyczynowego), rozkład ciężaru dowodu, okoliczności uwalniające od odpowiedzialności.

Statutu kontraktowy decyduje też o roszczeniach wierzyciela, czy przysługuje mu wybór między roszczeniami.

Do statutu kontraktowego należy też sięgnąć przy ocenie uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne lub prawne.

Wątpliwości w wypadku poręczenia. Czy do poręczenia należy poszukiwać odrębnego statutu czy oceniać je wedle prawa właściwego dla zobowiązania, którego poręczenie dotyczy.

W razie potrącenia wierzytelności podlegających odmiennym systemom prawnym przyjąć trzeba kumulatywną właściwość wchodzących w grę statutów, którym wierzytelności te podlegają, zarówno w zakresie przesłanek, sposobu dokonania i skutków potrącenia.

Do potrącenia dojdzie gdy spełnione są przesłanki potrącenia przewidziane w obu wchodzących w grę systemów prawnych.

W razie różnic w sposobie ujęcia skutków potrącenia uciec się trzeba do zabiegów nazywanych dostosowaniem.

O dopuszczalności przelewu rozstrzyga prawo, któremu podlega dana wierzytelność.

Prawo to należy stosować do oceny stosunku między nowym wierzycielem a dłużnikiem, przesłanek skuteczności przelewu wobec dłużnika, skutków spełnienia świadczenia przez dłużnika.

Obok statutu kontraktowego lub jednostronnej czynności prawnej w obrocie międzynarodowym liczyć się trzeba z wymuszającym stosowaniem przepisów odpowiednio powiązanych z danym stosunkiem zobowiązaniowym.

2. Stan prawny po wejściu w życie konwencji rzymskiej.

Zakres zastosowania statutu kontraktowego w konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

Art.10.1 konwencji prawu właściwemu dla umowy, ustalonemu na podstawie postanowień konwencji (3-6 i 12) podlegają w szczególności:

• Jej wykładnia,

• Wykonywanie wynikających z niej zobowiązań,

• Skutki całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa oraz w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe.

• Różne sposoby wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienie i utrata praw wynikająca z upływu terminów.

• Skutki nieważności umowy.

Modalność wykonania zobowiązania - bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie.

Prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne (konwencyjny statut kontraktowy) należy stosować zarówno do oceny umowy będącej źródłem zobowiązania jak i do oceny zobowiązania z tej umowy wynikającego.

Statut ten nie obejmuje kwestii należących do zakresu statutu personalnego wyznaczonego dla stron umownego stosunku zobowiązaniowego przez miarodajne krajowe normy prawa prywatnego międzynarodowego.

Wyjątek wprowadza art. 11.

Postanowienie to w przypadku umowy zawartej między osobami znajdującymi się w chwili zawarcia umowy w tym samym państwie, przyznaje osobie fizycznej, która miałaby zdolność do zawarcia umowy wg prawa tego państwa możność powołania się na brak zdolności wynikający z prawa innego państwa ( z prawa stanowiącego statutu personalny osoby) tylko gdy w chwili zawarcia umowy druga strona wiedziała o tym braku lub nie wiedziała o nim z powodu niedbalstwa.

Str.179

Art.10.1.b konwencyjnemu statutowi kontraktowemu podlega wykonanie zobowiązania.

Jeżeli jednak wykonanie zobowiązania polega na dokonaniu czynności prawnej to czynność ta podlega własnemu statutowi - statut czynności prawnej wykonawczej.

Odnowienie podlega prawu właściwemu dla odnawianego stosunku zobowiązaniowego.

Przelew wierzytelności.

Art.12.1 zobowiązania między cedentem i cesjonariuszem podlegają prawu, które zgodnie z postanowieniami konwencji właściwe jest dla wiążącej ich umowy.

Przepis ten nakazuje poszukiwać prawa właściwego dla określonego w nim zakresu przy zastosowaniu art.3 i n. konwencji.

Art.12.2 prawu któremu podlega wierzytelność rozstrzyga o jej zbywalności, stosunkach między cesjonariuszem a dłużnikiem, przesłankach skuteczności przelewu wobec dłużnika i skutku zwalniającym świadczenie przez dłużnika.

Brak w konwencji unormowania formy przelewu.

Art.9.1 przy zawarciu umowy o przelew przez strony znajdujące się w tym samym państwie zostaną dopełnione wymagania przewidziane przez prawo państwa, któremu umowa podlega lub przez prawo państwa, w którym doszła do skutku.

Jeżeli umowę zawarły strony znajdujące się w różnych państwach do jej ważności z punktu widzenia normy wystarczy że czyni ona zadość wymaganiom przewidzianym w prawie dla niej właściwym lub prawie jednego z państw, w którym znajdowały się w chwili zawarcia umowy osoby zawierające umowę.

Jeżeli prawo właściwe dla przelewu wymaga zgody dłużnika na przelew, oświadczenie woli dłużnika powinno być złożone w formie przewidzianej przez prawo właściwe dla przelewu lub przez prawo miejsca udzielenia zgody.

Art.13 subrogacja z mocy prawa.

Art.15 za prawo właściwe danego państwa - uważa się normy merytoryczne danego państwa ( z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego).

Oznacza to że w zakresie zastosowania konwencji odesłanie jest wyłączone.

Zastosowanie klauzuli porządku publicznego - art16 - zastosowanie prawa wskazanego przez konwencyjne normy kolizyjne można odmówić tylko wtedy gdy takie zastosowanie w sposób oczywisty byłoby nie do pogodzenia z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego.

3. Zakres zastosowania statutu kontraktowego na tle rozporządzenia Rzym I.

Art.12.1 rozporządzenia, prawo właściwe dla umowy (statutu kontraktowego) ma zastosowanie w szczególności do:

• Jej wykładni,

• Wykonywania wynikających z niej zobowiązań,

• W granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wyskokowi szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa.

• Różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikających z upływu terminów.

• Skutków nieważności umowy.

Art.12.2” bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie” w odniesieniu do „sposobu wykonania oraz środków które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania”.

Art.11 prawo właściwe dla formy umów obligacyjnych.

Rozporządzenie nie narusza stosowania postanowień statutu personalnego stron umowy ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.

Wyjątek art.13 - „w przypadku umowy zawartej między osobami, które znajdują się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która miałaby zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych wynikający z prawa innego państwa jedynie wówczas, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona umowy wiedziała o tym braku lub nie wiedziała o nim z powodu niedbalstwa.”

W rozporządzeniu uregulowano:

• Przelew wierzytelności

• Subrogacja umowna i ustawowa

• Wielość dłużników

• Potrącenie

• Niektóre kwestie związane z prowadzeniem dowodu.

Str.181

ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE ZE ZDARZEŃ NIEBĘDĄCYCH CZYNNOŚCIAMI PRAWNYMI.

1. Stan prawny w okresie obowiązywania ustawy z 1965.

1. Prawo właściwe.

Art.31 ppm - „zobowiązania nie wynikające z czynności prawnej podlega prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie będące źródłem zobowiązania.

Jednakże gdy strony są obywatelami tego samego państwa i mają w nim miejsce zamieszkania, właściwe jest prawo tego państwa”.

Łącznik lokalny i powiązanie personalne.

Od powiązania o charakterze personalnym należy rozpoczynać poszukiwanie prawa właściwego.

Dopiero w razie stwierdzenia że powiązanie to nie zachodzi należy sięgnąć do powiązania lokalnego.

Art. 31.2 wspomina o obywatelstwie i miejscu zamieszkania.

Powiązania tego rodzaju mogą dotyczyć osób fizycznych i osób prawnych.

(zamiast obywatelstwa i zamieszkania będzie brana pod uwagę siedziba osoby prawnej).

Dotyczy stosunków zobowiązaniowych których stronami są osoby prawne ( wystarczy że mają siedzibę w tym samym państwie), i między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. ( osoba prawna musi mieć siedzibę w tym państwie którego obywatelem jest i w którym ma miejsce zamieszkania osoba fizyczna).

Powiązanie 31.2, powinno istnieć w chwili nastąpienia zdarzenia będącego źródłem zobowiązania.

Późniejsze zmiany nie wpłyną już na utrwaloną w taki sposób właściwość prawa.

Pomocnicza właściwość prawa polskiego w omawianym zakresie, na podstawie art.7 ppm.

Wejdzie ona w grę gdy brak jest powiązania personalnego, zdarzenie zaś będące źródłem zobowiązania nastąpiło w miejscu niepodlegajacym suwerenności żadnego państwa.

Zakres norm kolizyjnych z art.31 obejmują nie tylko zobowiązania z czynów niedozwolonych lecz także zobowiązania wynikających z innych zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi. (prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie).

Str.185

Konwencja haska o prawie właściwym dla wypadków drogowych z 1971.

Za wypadek drogowy uważa się wypadek, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów napędem lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym, na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób.

Prawem właściwym jest prawo państwa w którym nastąpił wypadek.

Odstępstwo od zasady:

1. jeżeli w wypadku uczestniczy tylko jeden pojazd, który jest zarejestrowany w państwie innym niż to w którym nastąpił wypadek, do odpowiedzialności stosuje się prawo panstwa rejestracji:

• wobec kierowcy, posiadacza, właściciela i innej osoby mającej prawo do pojazdu, niezależnie od jej miejsca zwyczajnego pobytu.

• Wobec ofiary będącej pasażerem, jeżeli jej miejscem zwyczajnego pobytu jest państwo inne niż to, w którym nastąpił wypadek.

• Wobec ofiary znajdującej się poza pojazdem na miejscu wypadku, jeżeli miała miejsce zwyczajnego pobytu w państwie rejestracji.

Jeżeli jest wiele ofiar, określa się prawo właściwe oddzielnie dla każdej z nich.

1. Jeżeli w wypadku uczestniczy wiele pojazdów, postanowienia pk1 stosuje się tylko wtedy, gdy wszystkie pojazdy są zarejestrowane w tym samym państwie.

2. Jeżeli w wypadku uczestniczy wiele osób znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami na miejscu wypadku i mogą być one odpowiedzialne, pkt1,2 stosuje się tylko wtedy gdy wszystkie te osoby mają miejsce zwyczajnego pobytu w państwie rejestracji.

Podobnie gdy osoby te są również ofiarami wypadku.

W myśl art..5 konwencji prawu właściwemu - na podstawie art.3,4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą - podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.

Prawu właściwemu na podstawie w/w przepisów dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu - podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione wyżej.

Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu państwa, w którym nastąpił wypadek.

Odpowiedzialność za rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu państwa rejestracji, jeżeli prawo to byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z art.4

W przypadku pojazdu niezarejestrowanego lub zarejestrowanego w kilku państwach prawo państwa, w którym pojazdy te stacjonują, zastępuje prawo państwa rejestracji.

To samo gdy ani właściciel, ani posiadacz, ani kierowca pojazdu nie mają w czasie wypadku miejsca zwyczajnego pobytu w państwie rejestracji.

Niezależnie od prawa właściwego przy określaniu odpowiedzialności bierze się pod uwagę przepisy o bezpieczeństwie ruchu na drogach obowiązujące w miejscu i w czasie wypadku.

Art.8 prawo właściwe określa w szczególności:

1. przesłanki i zakres odpowiedzialności,

2. podstawy zwolnienia od odpowiedzialności, ograniczenie , podział odpowiedzialności,

3. istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie,

4. rodzaj oraz zakres szkód,

5. cesję i dziedziczność prawa do odszkodowania,

6. osoby poszkodowane i uprawnione do odszkodowania,

7. odpowiedzialność przełożonego za czyny podwładnego oraz pracodawcy za czyny pracownika,

8. przedawnienie i prekluzję łącznie z zasadami dotyczącymi początku biegu przedawnieni lub prekluzji oraz przerwy lub zawieszenia biegu,

art.9 - osoby które doznały obrażeń ciała lub szkody, mają prawo do wystąpienia z roszczeniem bezpośrednio do ubezpieczyciela osoby odpowiedzialnej, jeżeli takie uprawnienie przyznaje im prawo właściwe na podstawie 3,4,5.

Jeżeli prawo państwa rejestracji właściwe na podstawi 4,5 nie przewiduje takiego uprawnienia, można z niego korzystać, jeżeli jest przewidziane przez prawo, któremu podlega umowa ubezpieczenia.

Art.10 zastosowanie prawa właściwego na podstawie konwencji można odmówić tylko wtedy gdy jest ono oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym.

Konwencja znajduje zastosowanie nawet wtedy, gdy prawo właściwe nie jest prawem państwa konwencyjnego - art.11

2. Statut deliktowy.

1. Trudności kwalifikacyjne przy ocenie powiązania lokalnego.

Najpoważniejsze trudności kwalifikacyjne sprawia wielomiejscowość stanu faktycznego deliktu, polegająca na powiązaniu poszczególnych elementów tego stanu z obszarami prawnymi różnych państw.

• Wielomiejscowość prosta - gdy z obszarem jednego państwa związany jest czyn, z obszarem innego państwa -skutek.

• Wielomiejscowość złożona - powiązanie z więcej niż jednym obszarem prawnym dotyczy bądź czynu, skutku bądź też i czynu i skutku.

Jak postąpić w przypadku stanu faktycznego powiązanego, z omawianego punktu widzenia, więcej niż jednym obszarem prawnym.

Koncepcja Morris - zobowiązanie z czynu niedozwolonego należy poddać systemowi prawnemu odznaczającym się najściślejszym, najbardziej doniosłym powiązaniem z czynem niedozwolonym i jego następstwami.

Ustawa polska - nieodzowne jest elastyczne postępowanie przy dokonywaniu kwalifikacji powiązania lokalnego.

Wnikliwa analiza konkretnego przypadku - brak z góry przyjętych założeń.

2. Zakres statutu deliktowego.

Statutowi deliktowemu podlega ocena zarówno samego źródła zobowiązania jak i stosunku zobowiązaniowego wynikłego z czynu niedozwolonego.

Statutu deliktowy rozstrzyga więc o przesłankach odpowiedzialności deliktowej i sposobie ich ujmowania.

przy ocenie bezprawności zachowania mogą mieć znaczenie przepisy obowiązujące w miejscu zdarzenia, które należy uwzględnić niezależnie od tego, jaki system prawny występuje w roli statutu deliktowego, a więc również wtedy gdy zdarzenie będące źródłem zobowiązania miało miejsce za granicą, a statut deliktowy stanowi prawo polskie.

Np.189

Należy ustalić komu przysługują roszczenia w ramach odpowiedzialności deliktowej.

Statut określa krąg odpowiedzialnych z tytułu czynu niedozwolonego, decyduje czy osoby ponoszące odpowiedzialność odpowiadają solidarnie, oraz rozstrzyga o ewentualnych roszczeniach regresowych pomiędzy współodpowiedzialnymi.

Obejmuje on również roszczenie zwrotne osoby trzeciej, która zaspokoiła roszczenia odszkodowawcze poszkodowanego.

Do zakresu statutu deliktowego należy ocena rozkładu ciężaru dowodu.

Należy ustalić jaki rodzaj szkód podlega naprawieniu oraz czy poza odszkodowaniem należą się jeszcze i komu jakieś inne rekompensaty.

Zasady udzielania odszkodowania.

Statut deliktowy rozstrzyga czy osoba ograniczona w swej zdolności ponosi odpowiedzialność deliktową - ocena zdolności deliktowej.

3. Zbieg norm kolizyjnych dotyczących odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej.

Zwykle zakłada się że zakresy norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego, wchodzące w skład określonego systemu prawnego, wyłączają się.

W wyniku zabiegów kwalifikacyjnych z reguły dojdzie do odgraniczenia zakresów różnych norm kolizyjnych.

Wyjątek obejmujący normy kolizyjne dotyczące odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej.

Dopuszczenie zbiegu tych norm.

Obie zbiegające się normy kolizyjne traktować trzeba na równi.

3. Statut prowadzenia cudzej sprawy bez zlecenia.

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negatorium gestio) - zakres norm kolizyjnych art31 ppm.

Prawo właściwe do oceny prowadzenia cudzej sprawy bez zlecenia ( statut nagatorium gestionis) ustalić należy na podstawie tegoż przepisu.

Sprawdzamy istnienie powiązania z 31.2 - w braku przesłanek, sprawdzamy 31.1

Norma kolizyjna 31.1 posługuje się łącznikiem lokalnym - o właściwości prawa ma decydować powiązanie w postaci miejsca zdarzenia będącego źródłem zobowiązania.

Najbardziej znaczącym czynnikiem winno być uznane miejsce działalności gestora (locus gestionis).

Negotorium gestio podlega prawu państwa w którym skoncentrowana jest działalność gestora.

Jeśli w kilku państwach - w którym koncentrowała się główna działalność gestora.

Wg postanowień statutu negotorium gestionis należy oceniać przesłanki powstania stosunku zobowiązaniowego oraz jego treść.

4. Statut bezpodstawnego wzbogacenia.

Prawo właściwe do oceny bezpodstawnego wzbogacenia statut bezpodstawnego wzbogacenia wskazują normy kolizyjne art.31. pierwszeństwo art.31.2, potem 31.1

Art.31.1 - bezpodstawne wzbogacenie zostanie poddane prawu państwa, w którym nastąpiło przesunięcie majątkowe na rzecz wzbogaconego.

W sytuacji gdy bezpodstawne wzbogacenie stanowi następstwo nienależnego świadczenia, prawem właściwym będzie prawo państwa, w którym świadczenie zostało spełnione.

Gdy do przesunięcia majątkowego na rzecz wzbogaconego kosztem zubożonego doszło w kilku państwach.

Zasada najsilniejszego powiązania, uwzględniają całokształt okoliczności konkretnego przypadku i cel, któremu omawiana instytucja służy.

Wg postanowień statutu bezpodstawnego wzbogacenia ustalić należy m.in.,

• Komu i przeciwko komu roszczenie służy

• Czy i przy istnieniu jakich przesłanek zobowiązaną do zwrotu korzyści jest także osoba trzecia, na której rzecz bezpodstawnie wzbogacony korzyścią rozporządził

• Przesłanki powstania stosunku zobowiązaniowego, jego treść, skutki zużycia korzyści przez bezpodstawnie wzbogaconego.

Statut bezpodstawnego wzbogacenia obejmuje także bezpodstawne wzbogacenie będące następstwem nienależnego świadczenia.

Przy ocenie czy świadczenie było nalezne czy nienależne, decydującą rolę odegra statut, któremu podlega stosunek, w którego ramach świadczenie zostało spełnione.

Wg postanowień tego statutu oceniać m.in., należy czy podstawa prawna świadczenia w ogóle istniała i czy istniała jeszcze w chwili spełnienia świadczenia.

5. Reżim odpowiedzialności kontraktowej a zobowiązania ze zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi.

Przepisy regulujące odpowiedzialność deliktową z reguły nie zawierają pełnego odrębnego unormowania skutków naruszenia istniejącego już zobowiązania.

Wykorzystujemy w tej mierze postanowienia reżimu kontraktowego.

Decydujące znaczenie w powyższym zakresie przyznać należy systemowi prawnemu wskazanemu przez normę kolizyjną obejmującą swym zakresem czyny niedozwolone (statutowi deliktowemu).

Postanowienia statutu deliktowego rozstrzygać będą o tym czy i w jakim zakresie do kwestii nie uregulowanych w przepisach reżimu deliktowego wolno stosować przepisy o odpowiedzialności kontraktowej.

Chodzi o postanowienia reżimu kontraktowego wchodzące w skład tego systemu prawnego, który spełnia funkcję statutu deliktowego.

1. Stan prawny po wejściu w życie rozporządzenia Rzym II.

1. Zasady ogólne.

Właściwość prawa dla zobowiązań umownych - Rzym II.

Normy kolizyjne dotyczące odpowiedzialności deliktowej zamieszczone w rozporządzeniu obejmują odpowiedzialność opartą na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka.

Zakresem zastosowania statutu deliktowego objęta jest również zdolność deliktowa.

Art.28.1 rozporządzenie nie uchybia stosowaniu konwencji międzynarodowych, których stronami, w chwili wejścia w życie rozporządzeni, jest jedno lub kilka państw członkowskich.

Jednakże w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi pierwszeństwo przed konwencjami ma rozporządzenie.

Rozporządzenie nie uchybia stosowaniu wspólnotowych szczególnych regulacji cywilnoprawnych.

Jeżeli wskazanie prawa właściwego następuje na mocy rozporządzenia, stosować należy wyłącznie normy merytorycznego prawa wskazanego.

Nie wolno sięgać do norm kolizyjnych ppm wchodzących w skład tego prawa. Oznacza to że odesłanie jest wykluczone.

Art.16 potrzeba liczenia się z przepisami prawa siedziby sądu, stosowanymi bez względu na to, jakiemu prawu podlega zobowiązanie pozaumowne ( przepisy wymuszające swoje zastosowanie).

Art.17 na zasady bezpieczeństwa i postępowania, obowiązujące w miejscu i w czasie wystąpienia zdarzenia stanowiącego źródło odpowiedzialności, przy ocenie zachowania się osoby o której odpowiedzialność chodzi.

Art.21 unormowanie formy jednostronnych czynności prawnych dotyczących zobowiązania pozaumownego.

Wystarczy dopełnić wymagania w zakresie formy przewidziane przez prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego, bądź przez prawo państwa w którym czynność została dokonana.

Alternatywa legis loci actus i legis causae.

Jeżeli nie zostaną dopełnione wymagania żadnego z tych praw co do sankcji, nalezy stosować prawo przewidujące sankcję łagodniejszą.

Kwestia właściwości prawa do oceny środków dowodowych przy których użyciu można prowadzić dowód, że doszło do dokonania czynności prawnej mającej wywołać skutki prawne w obrębie zobowiązań pozaumownych.

Art.22.2 dopuszcza wszelkie środki przewidziane bądź przez prawo siedziby sądu bądź przez jedno z praw z art..21 (przez legem causae, legem loci actus), jeśli tylko taki środek dowodowy może być przeprowadzony przed sądem.

2. Wybór prawa właściwego.

Art.14.1.a dopuszcza dla zobowiązań pozaumownych jedynie tzw następczy wybór prawa.

Wybór praw może być dokonany w porozumieniu zawartym po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę.

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą , mogą dokonać wyboru prawa również w porozumieniu swobodnie wynegocjowanym przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę - uprzedni wybór prawa.

Dopuszczalność wyboru prawa następczego lecz również uprzedniego w stosunkach między przedsiębiorcami należy oceniać pozytywnie.

Wyboru prawa można dokonać w sposób wyraźny lub dorozumiany, z tym że musi on w sposób dostatecznie pewny wynikać z okoliczności sprawy.

Nie może naruszać praw osób trzecich.

Jeżeli wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę są zlokalizowane w innym państwie niż państwo, którego prawo zostało wybrane, „wybór prawa” wywołuje jedynie skutki materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej.

Taki „wybór prawa” nie wyłącza stosowania takich przepisów tego innego państwa, których nie można wyłączyć w drodze umowy.

Chodzi więc o przepisy bezwzględnie wiążące, wchodzące w skład systemu prawnego państwa, z którym w całości powiązany jest oceniany stan faktyczny.

Jeżeli lokalizacja wszystkich elementów stanu faktycznego ( w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę) kieruje nas do państwa członkowskiego (lub kilku państw członkowskich) i to w kształcie w jakim zostały one implementowane w państwie członkowskim sądu.

W zakresie niektórych zobowiązań pozaumownych wybór prawa jest wyłączony.

Dotyczy to zobowiązań pozaumownych wynikających z czynów nieuczciwej konkurencji lub praktyk ograniczających wolną konkurencję oraz zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prawa własności intelektualnej.

Art.7 dla zobowiązania pozaumownego wynikającego ze szkody w środowisku naturalnym lub ze szkody na osobie lub mieniu będącej następstwem takiej szkody, prawo właściwe wykazuje norma z 4.1 - przewiduje właściwość prawa miejsca szkody - lex loci damni.

Jednakże art.7 zezwala poszkodowanemu na poddanie swych roszczeń prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę.

3. Prawo właściwe w braku wyboru prawa.

1. czyny niedozwolone - zasady ogólne.

• 4.1 - zawarta norma podstawowa posługująca się łącznikiem miejsca powstania szkody (właściwość legis loci damni).

Prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę oraz niezależnie od tego w jakim państwie lub państwach występują skutki pośrednie tego zdarzenia. Miejsce gdzie nastąpiła szkoda bezpośrednia, miejsce szkód pośrednich nie ma żadnego znaczenia.

• 4.2 - odstępstwo od tej zasady na rzecz łącznika personalnego, przewidując właściwość prawa państwa, w którym osoba, której przypisuje się odpowiedzialność i poszkodowany mają w chwili powstania szkody miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie.

• 4.3 - reguła korekcyjna - jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem niż państwo wskazane w 4.1,2 należy stosować prawo tego innego państwa.

Str.195

W trakcie stosowania rozporządzenia w pierwszej kolejności trzeba rozważyć czy istnieją przesłanki do stosowania normy z 4.2.

W razie negatywnej odpowiedzi należy uwzględnić z 4.1

W obu przypadkach wynik trzeba zweryfikować wykorzystując wskazówki wynikające z reguły korekcyjnej z 4.3

W sytuacji wielomiejscowości szkody, prowadzącej do powiązania zobowiązania z czynu niedozwolonego z więcej niż jednym państwem, należy dążyć do znalezienia jednego systemu prawnego jako właściwego, kierując się ideą ściślejszego związku.

4.2 odwołująca się do łącznika zwykłego pobytu znajduje zastosowanie gdy stronami stosunku zobowiązaniowego są osoby fizyczne i gdy jedną ze stron jest osoba prawna lub obydwoma stronami są osoby prawne lub jednostki org bez osobowości.

Miejsce zwykłego pobytu osoby prawnej lub ułomnej osoby prawnej - art.23

Miejsce siedziby zarządu dla osoby prawnej, dla ułomnej miejsce w którym skupia się główna aktywność danego podmiotu.

W wypadku zdarzenia powodującego szkodę w ramach działalności filii, agencji lub innego oddziału, za miejsce zwykłego pobytu uznaje się filię, agencję, oddział.

Za miejsce zwykłego pobytu osoby fizycznej działającej w ramach prowadzonego przez nią działalności gospodarczej uznaje się miejsce głównego przedsiębiorstwa.

2. Odpowiedzialność za produkt.

Pierwszeństwo przy rozpatrywaniu odpowiedzialności za produkt ma art.4.2

W pierwszej kolejności właściwe jest prawo państwa, w którym w chwili powstania szkody strony mają miejsce zwykłego pobytu.

W braku przesłanek z art.4.2, zgodnie z 5.1 prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego z tytułu szkody wyrządzonej przez produkt jest:

1. prawo państwa, w którym poszkodowany ma w chwili powstania szkody, miejsce zwykłego pobytu, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie lub w braku takiego prawa.

2. Prawo państwa, w którym produkt nabyto, jeżeli został on wprowadzony do obrotu w państwie lub w przypadku gdy nie zachodzi ta okoliczność,

3. Prawo państwa, w którym powstała szkoda, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie.

Prawem właściwym jest jednak prawo państwa miejsca zwykłego pobytu osoby, której przypisuje się odpowiedzialność, jeżeli osoba ta nie mogła w uzasadniony sposób przewidzieć wprowadzenia produktu lub produktu tego samego rodzaju do obrotu w państwie, którego prawo stosuje się zgodnie z lit.a-c

Art5.2 - oddzielna reguła korekcyjna.

Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wynika że czyn niedozwolony pozostaje w znaczne ściślejszym związku z państwem innym niż państwo w ust.1, stosuje się prawo tego innego państwa.

3. Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję.

str.197

4. Szkody w środowisku naturalnym.

Art.7 -prawem właściwym dla zobowiązania umownego wynikającego ze szkody w środowisku naturalnym lub ze szkody na osobie lub w mieniu będącej następstwem takiej szkody, jest prawo określone zgodnie z 4.1, chyba ze osoba dochodząca odszkodowania decyduje się poddać swoje roszczenie prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę.

5. Naruszenie prawa własności intelektualnej.

Str.198

6. Spory zbiorowe.

Aart.4.2 ma pierwszeństwo w zakresie sporów zbiorowych (np. strajków).

Przy ustalaniu miejsca zwykłego pobytu pracodawcy będącego osobą prawną lub ułomną osobą prawną stosować należy art.,23

W braku przesłanek 4.2 prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego z tytułu odpowiedzialności osoby będącej pracownikiem lub pracodawcą, lub z tytułu odpowiedzialności organizacji reprezentujących ich interesy zawodowe za szkody spowodowane sporem zbiorowym, planowanym lub prowadzonym jest prawo państwa, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty.

7. Bezpodstawne wzbogacenie.

Str.198

8. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.

Str.199

9. Culpa in contrahendo.

Pkt 30 preambuły rozporządzenia - culpa in contrahenedo jest pojęciem autonomicznym.

Obejmuje on przypadki naruszenia obowiązku tajemnicy oraz zerwania negocjacji umownych.

Art.12 dotyczy zobowiązań pozaumownych bezpośrednio związanych z kontraktami handlowymi przed zawarciem umowy.

Culpa In contrahendo podlega prawu właściwemu dla umowy zawartej przez strony lub prawu, które byłyby dla niej właściwe, gdyby strony do zawarcia umowy doprowadziły.

Jeżeli nie da się ustalić prawa właściwego dla umowy , stosuje się art.12.2 rozporządzenia:

• Prawo państwa, w którym powstała szkoda, niezależnie od tego w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę oraz niezależnie od tego, w jakim państwie lub państwach wystąpiły skutki pośrednie tego zdarzenia, lub

• Gdy strony mają w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, prawo tego państwa, lub

• Gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika że zobowiązanie pozaumowne wynikające z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy, pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w lit.a , b, prawi tego innego państwa.

4. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Art. 15 rozporządzenia- prawu właściwemu dla zobowiązania pozaumownego podlegają w szczególności:

1. podstawa i zakres odpowiedzialności, w tym oznaczenie osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za swoje czyny,

2. przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, jej ograniczenia i współodpowiedzialność,

3. istnienie, charakter i ocena szkody lub dochodzonego sposobu jej naprawienia,

4. środki, które sąd może podjąć w celu zapobieżenia naruszeniu lub szkodzie, lub w celu zaniechania naruszenia lub wyrządzenia szkody w granicach uprawnień przyznanych sądowi na mocy właściwego dla niego prawa procesowego.

5. Kwestia zbywalności roszczenia o naprawienie szkody, w tym dopuszczalności jego dziedziczenia.

6. Osoby uprawnione do odszkodowania za szkody poniesione osobiście

7. Odpowiedzialność za czyny innych osób

8. Sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie i terminy zawite, w tym początek, przerwanie, zawieszenie biegu przedawnienia lub terminu zawitego.

Art.18 umożliwia dochodzenie roszczenia o odszkodowanie bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialnej, jeżeli przewiduje to prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego lub prawo właściwe dla umowy ubezpieczenia.

Rozporządzenie stosuje się do zobowiązań pozaumownych w sprawach cywilnych, handlowych powiązanych z prawami różnych państw.

Na użytek rozporządzenia szkoda obejmuje wszelkie następstwa czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia lub culpa in contrahendo.

Stosuje się także do zobowiązań pozaumownych, co do których zachodzi prawdopodobieństwo ich powstania.

Str.200

Wyłączenia z zakresu zastosowania rozporządzenia:

• Zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków rodzinnych oraz stosunków uznawanych, zgodnie z prawem dla nich właściwym, za mające podobne skutki, w tym zobowiązania alimentacyjne,

• Zobowiązania pozaumowne wynikające z małżeńskich ustrojów majątkowych, z ustrojów majątkowych stosunków uznawanych, zgodnie z prawem dla nich właściwym, za mające podobne skutki do małżeństwa, z dziedziczenia testamentowego i ustawowego,

• Zobowiązania pozaumowne wynikające z weksli, czeków, weksli własnych oraz innych zbywalnych papierów wartościowych w zakresie, w jakim zobowiązania z tych innych zbywalnych papierów wartościowych wynikają z ich zbywalnego charakteru,

• Zobowiązania pozaumowne wynikające z prawa spółek i innych jednostek organizacyjnych, posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadających.

• Zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków pomiędzy założycielami, powiernikami, beneficjentami trustu utworzonego dobrowolnie,

• Zobowiązania pozaumowne wynikające ze szkód jądrowych,

• Zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienie,

Art. 3 nadał normom kolizyjnym zamieszczonym w rozporządzeniu charakter uniwersalny.

Stanowi że prawo wskazane przez rozporządzenie stosuje się bez względu na to czy jest ono prawem państwa członkowskiego.

22.1 do domniemań prawnych lub reguł określających ciężar dowodu, w zakresie w jakim odnoszą się do zobowiązań pozaumownych, stosuje się lex causae - prawo wskazane jako właściwe dla zobowiązania pozaumownego mocą rozporządzenia.

Art.19 subrogacja - jeżeli określonej osobie (wierzyciel A) przysługuje wierzytelność z pozaumownego tytułu przeciwko dłużnikowi (osobie B) i gdy osoba trzecia (osoba C) ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela albo faktycznie go zaspokaja, zwalniając dłużnika ze zobowiązania, prawo któremu podlega obowiązek osoby trzeciej (osoby C), określa czy i w jakim zakresie osoba ta może wykonywać względem dłużnika (osoby B) te uprawnienia które przysługiwały wobec dłużnika (osoby B) wierzycielowi (osobie A) zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.

prawo właściwe dla roszczeń regresowych, w sytuacji gdy wierzytelność przysługiwała przeciwko kilku dłużnikom, a wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez jednego z nich - art.20-

roszczenie regresowe tego ostatniego dłużnika wobec pozostałych dłużników podlega prawu właściwemu dla pozaumownego stosunku zobowiązaniowego tego dłużnika względem wierzyciela.

Str.202

ZOBOWIĄZANIA ZWĄZANE ZE STOSUNKAMI Z INNYCH DZIEDZIN PRAWA CYWILNEGO.

Poza zobowiązaniami należącymi do zakresu norm kolizyjnych statuowanych w przepisach art.25-31 ustawy ppm, oraz rozporządzenia Rzym I, II istnieją jeszcze inne zobowiązania.

Zobowiązania przewidziane w przepisach prawa rzeczowego, prawa spadkowego, prawa rodzinnego.

Zobowiązanie tego rodzaju podlega prawu właściwemu dl stosunku, z którym jest związane.

W obrębie tego rodzaju zobowiązań zachodzi często konieczność posługiwania się normami merytorycznymi regulującymi odpowiedzialność kontraktową.

Czy i w jakim zakresie jest to dopuszczalne - rozstrzyga statut obejmujący swym zakresem dane zobowiązanie (statut rzeczowy, spadkowy, odpowiedni statut z zakresu prawa rodzinnego).

Chodzi tu o stosowanie norm o odpowiedzialności kontraktowej, wchodzących w skład systemu prawnego stanowiącego ten statut.

STOSUNKI PRACY.

1. Stan prawny w okresie obowiązywania ustawy z 1965.

1. Prawo właściwe.

Art.32 strony mogą poddać stosunek pracy wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje on w związku z tym stosunkiem.

Określenie prawa właściwego w drodze wyboru prawa nastąpić może jedynie dla stosunku pracy powiązanego z obszarami prawnymi dwu lub więcej państw.

Stosunek pracy powiązany wyłącznie z polskim obszarem prawnym podlega zawsze tylko prawu polskiemu.

Art.33 stosunek pracy podlega prawu państwa, w którym strony w chwili powstania tego stosunku mają miejsce zamieszkania albo siedzibę,

Jeżeli praca jest, była, miała być wykonywana w przedsiębiorstwie pracodawcy, rozstrzyga - zamiast miejsca jego zamieszkania lub siedziby - siedziba przedsiębiorstwa.

Subokreslnik temporalny normy z 33.1 - „chwila powstania stosunku pracy”.

Poźniejsza zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa, nie wywrze wpływu na właściwość prawa.

33.1zd.2 Jeżeli praca jest, była, miała być wykonywana w przedsiębiorstwie pracodawcy (będącego osobą fizyczną lub prawną), zamiast jego siedziby lub miejsca zamieszkania bierze się pod uwagę siedzibę przedsiębiorstwa.

Do zastosowania 33.1 wystarczy iż pracownik ma miejsce zamieszkania w państwie, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa pracodawcy, a chodzi o pracę wykonywaną w tym przedsiębiorstwie.

Praca „wykonywana w przedsiębiorstwie pracodawcy” - wykonywanie pracy w ramach zatrudnienia w przedsiębiorstwie.

Str.205

33.2 - jeżeli strony nie mają miejsca zamieszkania albo siedziby w tym samym panstwie i nie dokonały wyboru prawa, stosuje się prawo państwa, w którym praca jest lub miała być wykonywana.

Przepis ten obejmuje sytuacje gdy strony nie maja miejsca zamieszkania lub siedziby w tym samym państwie w chwili powstania stosunku pracy.

Łącznik miejsca wykonywania pracy - miejsce rzeczywistego, faktycznego wykonywania pracy, lub gdy praca miała być dopiero wykonywana w przyszłości, miejsce gdzie miało nastąpić jej rzeczywiste wykonywanie.

Wyjątki od prawideł w ppm, przepisy Kodeksu pracy.

• Stosunek pracy między obywatelem polskim a przedstawicielem , misją albo inną placówką państwa obcego lub instytucji międzynarodowej, działającymi na obszarze Polski, podlega przepisom kodeksu ( prawu polskiemu), jeżeli umowy, układy lub porozumienia międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Utracił moc z chwilą wejścia w życie konwencji rzymskiej z 1980.

• Ustawa o pracy na morskich statkach handlowych.

Stosunek pracy na statku podlega prawu państwa bandery statku, chyba że strony poddały ten stosunek innemu prawu.

Utracił moc jak wyżej.

• Unormowania w konwencjach podpisanych przez Polskę z b. Czechosłowacją, Rosją, Rumunią, Litwą, Łotwą, Ukrainą.

Strony stosunku pracy mogą poddać ten stosunek wybranemu przez siebie prawu.

Jeżeli nie dokonano wyboru prawa, to powstanie, zmiana, rozwiązanie, wygaśnięcie stosunku pracy

oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej strony konwencji, na którym terytorium praca

jest lub miała być wykonywana.

Jeżeli pracownik wykonuje pracę na terytorium jednej strony na podstawie stosunku pracy łączącego

Go z zakładem pracy, który ma siedzibę na terytorium drugiej strony, powstanie, zmiana, rozwiązanie

wygaśnięcie stosunku pracy oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej strony konwencji.

Konwencja polsko- estońska nie przewiduje wyboru prawa dla stosunków pracy.

Jej uregulowanie jest identyczne ze wspomnianymi wyżej konwencjami w sytuacji braku wyboru prawa.

Konwencja polsko- białoruska - jeżeli strony stosunku pracy nie postanowiły inaczej , powstanie, zmiana, rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej umawiającej się strony, na której terytorium praca jest, była lub miała być wykonywana.

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Str.206

2. Zakres zastosowania statutu stosunku pracy.

Statut stosunku pracy obejmuje te normy prawa pracy, które sformułowane są zgodnie z założeniami niewładczej metody regulacji.

Pojęcie „stosunek pracy” - stosunek wynikający z umowy. W ramach tego stosunku jedna strona, zwana pracownikiem (tylko osoba fizyczna), jest zobowiązana do wykonywania za wynagrodzeniem pracy dla drugiej strony, nazywanej pracodawcą ( może nim być osoba fizyczna i prawna).

Podporządkowanie pracownika pracodawcy.

Zdolność stron umowy o pracę podlega prawu wskazanemu przez odrębne normy kolizyjne, miarodajne dla zdolności.

Art.9 ppm, 10 ppm

Wymogi formy umowy o pracę podlegają prawu wskazanemu przez odrębne normy kolizyjne.

Wpływ wad oświadczenia woli na ważność umowy o pracę oraz wymagania dotyczące treści oceniać należy wg prawa właściwego dla umowy o pracę ( statutu stosunku pracy).

Statut ten obejmuje także czynności prawne dokonywane w ramach stosunku pracy ( z wyjątkiem zdolności i formy jako przesłanek ważności czynności prawnych).

Normy” wymuszające” swoje zastosowanie - normy z których treści wnosi się o ich zasięgu w przestrzeni.

Np. 207

Statutowi stosunku pracy podlega ocena treści stosunku pracy, a więc wzajemnych praw i obowiązków pracodawcy i pracownika przy uwzględnieniu norm „wymuszających” swoją właściwość.

Po stronie pracodawcy są to uprawnienia:

1. do żądania świadczenia pracy przez pracownika zgodnie z umową,

2. z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o pracę, w ramach tzw. odpowiedzialności ex contractu,

oraz obowiązki:

1. dopuszczenia pracownika do pracy,

2. zapewnienia pracownikowi właściwych warunków pracy,

3. zapłaty wynagrodzenia,

uprawnienia i obowiązki pracownika:

1. do żądania dopuszczenia do pracy,

2. do żądania wynagrodzenia za pracę,

3. z tytułu niewykonania przez pracodawcę innych obowiązków oraz odpowiadający uprawnieniom pracodawcy obowiązek należytego wykonania przez pracownika umowy o pracę.

Wypadki przy pracy.

Proponuje się stosowanie stosunku pracy, statutu deliktowego, prawa miejsca wypadku, prawa obowiązującego w siedzibie przedsiebiorstwa, dopuszcza się zbieg obu reżimów.

2. Stan prawny po wejściu w życie konwencji rzymskiej z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.

W konwencji rzymskiej znajduje się unormowanie właściwości prawa dla stosunków pracy.

Art.6 konwencji prawo właściwe dla umowy o pracę może być określone w drodze wyboru prawa.

Wybór prawa nie może pozbawić ochrony pracownika.

W braku wyboru prawa wg 6.2 konwencji stosuje się:

• Prawo państwa, w którym pracownik, wykonując umowę, zazwyczaj świadczy pracę, jeśli nawet został on tymczasowo oddelegowany do innego państwa , albo

• Prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo pracodawcy zatrudniającego pracownika, jeżeli zazwyczaj nie świadczy on pracy w jednym i tym samym państwie.

Jeżeli jednak z całokształtu okoliczności wynika że umowa o pracę wykazuje ściślejszy związek z innym państwem , stosuje się prawo innego państwa.

3. Umowa o pracę wg rozporządzenia Rzym I.

Str.210

PRAWA RZECZEOWE. POSIADANIE. PRAWA NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH.

1. Prawo właściwe.

Przy wyznaczaniu statutu rzeczowego dominującą rolę odgrywa łącznik miejsca położenia przedmiotu praw rzeczowych i posiadania.

Art.24.1 ppm - własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.

24.3 - nakazuje tę samą zasadę stosować odpowiednio do posiadania.

Bez względu czy przedmiotem prawa rzeczowego jest nieruchomość czy ruchomość.

Odrębne uregulowanie w Prawie lotniczym i w Kodeksie morskim.

Pr.lot - prawa rzeczowe na statku ocenia się wg prawa państwa przynależności danego statku.

k.m - prawa rzeczowe na statku podlegają prawu państwa jego bandery.

Prawa rzeczowe na statku wpisane w stałym rejestrze statku podlegają prawu państwa rejestru.

Prawa rzeczowe na statku w budowie podlegają prawu państwa, w którym statek jest budowany.

Do przywilejów na statku stosuje się prawo państwa, w którym dochodzone jest przed sądem roszczenie o zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej przywilejem.

Właściwość legis rei sitae dla stosunków prawnych dotyczących nieruchomości przewidują konwencje podpisane przez Polskę z b. Czechosłowacją, Białorusią, Litwą ,Łotwą, Estonią, Rumunią, Ukrainą, Węgrami, Bułgarią, b. Jugosławią.

Do dziedziczny prawa obcego należą przepisu ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

2. Zagadnienia kwalifikacyjne.

1. Łącznik miejsca położenia przedmiotu prawa rzeczowego ( lub posiadania).

Nie sprawia trudności oznaczenie położenia nieruchomości.

Wątpliwości przy oznaczeniu położenia ruchomości.

Przyjmuje się że chodzi o rzeczywiste położenie rzeczy w znaczeniu czysto fizycznym.

Brak wymogu stałego usytuowania rzeczy w jednym miejscu, ani też wymogu trwałości położenia.

Łącznik situs rei zawodzi o odniesieniu do rzeczy znajdujących się w transporcie.

Str.215 I i II nurt

Pogląd o konieczności elastycznego podejścia i poszukiwania rozwiązania de casu ad casum w zależności od okoliczności konkretnego przypadku.

Trafny wydaje się na gruncie prawa polskiego.

Należy w każdym konkretnym przypadku poszukiwać prawa najbardziej odpowiedniego ze względu na powiązanie stanu faktycznego z określonym obszarem prawnym.

Przyjmuje się że rzeczą w transporcie mamy do czynienia wtedy gdy rzecz jest przewożona z jednego państwa do drugiego przez terytorium państwa trzeciego lub przynajmniej przez pełne morze.

W wypdku wysłania rzeczy z jednego państwa do drugiego przez wspólną granicę - zmiana statutu rzeczowego, następująca w chwili gdy rzecz znajdzie się poza granicami państwa wysłania.

Kryterium miejsca położenia jest nieprzydatne przy określeniu prawa właściwego dla praw rzeczowych na statkach morskich lub powietrznych.

Łącznik bandery lub miejsca zarejestrowania statku.

Lex banderae nie obejmuje towarów przewożonych na statku morskim.

Przy wyznaczaniu ich statutu rzeczowego znajdują zastosowanie wyżej przedstawione prawdiła dotyczące rei in transitu.

Tak samo w prawie lotniczym.

Dokumenty „reprezentujące” towar - o tym czy dokument reprezentuje towar, decyduje prawo miejsca położenia towaru.

Do oceny nabycia praw na samym dokumencie właściwe jest prawo miejsca położenia dokumentu.

Jakiemu prawu ma podlegać ocena wpływu zbycia dokumentu na stosunki prawnorzeczowe towaru.

Rozwiązania:

• Właściwość prawa miejsca położenia towaru,

• Właściwość legis cartae,

• Właściwość prawa, któremu podlega stosunek prawny inkorporowany w dokumencie.

„Miejsce położenia” prawa, gdy jest ono przedmiotem prawa rzeczowego. (np. użytkowanie)

Jeżeli prawo będące przedmiotem prawa rzeczowego, ma swój zmysłowy punkt odniesienia w postaci rzeczy, decydujące znaczenie przy poszukiwaniu systemu prawnego właściwego do oceny prawa rzeczowego na prawie można przyznać miejscu położenia owej rzeczy.

Dopiero w braku tego zmysłowego punktu odniesienia należy przyjąć, że prawo będące przedmiotem prawa rzeczowego „położone” jest w państwie, którego prawu ono podlega.

„miejscem położenia” zastawionej wierzytelności będzie państwo, którego prawu wierzytelność ta podlega.

Natomiast hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie podlegać będzie prawu miejsca położenia nieruchomości obciążonej hipoteką zabezpieczającą tę wierzytelność.

2. Pojęcie praw rzeczowych i posiadania.

Zasięg norm kolizyjnych wyznaczających statut zależy od sposobu ustalania znaczenia wyrażeń określających zakres tych norm.

Sposób rozumienia terminów: własność, inne prawa rzeczowe, posiadanie.

Jak postępować przy ocenie czy w rozpatrywanym przypadku chodzi o prawo rzeczowe lub posiadanie w celu ustalenia przesłanek zastosowania norm z 24 ppm.

(katalogi te są różne w różnych systemach prawnych).

Propozycje:

• Kwalifikacja wg własnego prawa merytorycznego

• Wg systemu merytorycznego rei sitae.

3. Zakres statutu rzeczowego.

Do zakresu zastosowania statutu rzeczowego należy ocena powstania, zmiany, przeniesienia, wygaśnięcia praw rzeczowych.

Statutowi temu podlegają czynności prawne wywołujące skutki prawnorzeczowe.

Tytuł nabycia prawa rzeczowego (np. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności lub ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego) podlega - stosownie do swej natury - odrębnemu statutowi.

Statutu rzeczowy określa czy umowa wywołująca skutki prawnorzeczowe jest kauzalna lub abstrakcyjna, oraz o rodzaju kauzalności.

Sama causa podlega własnemu statutowi.

Wg postanowień statutu rzeczowego należy ustalać czy dana umowa mająca wywołać skutki prawnorzeczowe, jest umową konsensualną czy realną, oraz jaką rolę odgrywa wpis do odpowiedniego rejestru (ksiąg wieczystych, rejestru statku itp.)

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności lub umowa zobowiązująca do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, wywoła skutki obligacyjne i prawnorzeczowe, jeśli zarówno statut kontraktowy jak i statutu rzeczowy przyjmują zasadę podwójnego skutku czynności prawnych obligacyjnych oraz brak jest w danym przypadku okoliczności wyłączających jej działanie.

Jak należy postępować gdy stanowisko obu wchodzących w grę statutów co do przedstawionych kwestii jest przeciwstawne?

Str.219

Do statutu rzeczowego należy ocena nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego do rozporządzania.

Trzeba ustalić elementy hipotetyczne stanu faktycznego od którego ziszczenia się uzależniony jest zarówno skutek prawny w postaci nabycia własności rzeczy ruchomej i okoliczności wyłączające nastąpienie tego skutku.

Chodzi tu o prawo miejsca położenia rzeczy z chwili „zdarzenia” pociągającego za sobą omawiany skutek prawny.

Sytuacja gdy „zdarzenie „ mające doprowadzić do nabycia własności jest rozciągnięte w czasie a rzecz przed spełnieniem wszystkich przesłanek wymaganych do nabycia własności zostanie przewieziona do innego państwa.

Stosować należy prawo tego państwa na którego obszarze rzecz znajduje się w chwili ostatecznego „zamknięcia się” stanu faktycznego wymaganego do nabycia własności

Statutowi rzeczowemu podlegają też inne - poza czynnościami prawnymi - zdarzenia wywołujące skutki prawnorzeczowe.

Np. zasiedzenie, przemilczenie.

Statut rzeczowy rozstrzyga o treści praw rzeczowych.

Odnosi się to również do rozliczen między właścicielem a posiadaczem, wyjąwszy przypadek gdy rozliczenia te obejmuje odrębny, samodzielny stosunek łączący właściciela z posiadaczem, podlegający odrębnemu statutowi.

Majątek jako zbiór praw i obowiązków majątkowych nie podlega statutowi rzeczowemu, lecz odrębnemu zgodnie ze swą naturą.

(spadek statutowi spadkowemu, wspólny majątek małżonków - statutowi stosunków majątkowych między małżonkami).

Poszczególne prawa majątkowe wchodzące w skład określonego majątku podlegają własnym statutom.

(prawa rzeczowe- statutowi rzeczowemu)

Statut rzeczowy obejmuje swym zakresem współwłasność.

To co powiedziano wyżej o stosowaniu statutu rzeczowego do oceny praw rzeczowych, odnieść można odpowiednio także do posiadania.

Statut rzeczowy rozstrzyga m.in.,

• charakterze prawnym władztwa osoby nad rzeczą i jego skutki w sferze prawa rzeczowego,

• o sposobach nabycia, przekształcenia, przeniesienia,

• przyczyny utraty posiadania,

• stosunkach między współposiadaczami,

• jakie rzeczy mogą być przedmiotem posiadania,

zdolność i forma jako przesłanki ważności czynności prawnych występujących w obrębie prawa rzeczowego podlegają prawu wskazanemu przez odrębne normy kolizyjne.

4. Zmiana statutu rzeczowego.

Zmiana statutu rzeczowego w zakresie nieruchomości zdarza się rzadko.

Wszystkie prawa rzeczowe istniejące na rzeczy podlegają do chwili zmiany statutu dotychczasowemu statutowi, po zmianie - statutowi nowemu.

Art.24.2 ppm - Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych podlegają prawu państwa, w którym znajdował się przedmiot tych praw w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.

O tym czy określony fakt doprowadził do nabycia, zmiany, utraty prawa rzeczowego, rozstrzyga prawo państwa, w którym rzecz znajdowała się w chwili zaistnienia tego faktu.

W przypadku zmiany statutu rzeczowego nie dochodzi do ponownej oceny przesłanek nabycia prawa rzeczowego wg postanowień nowego statutu

Jeśli pod rządem dawnego statutu rzeczowego doszło do przeniesienia własności rzeczy ruchomej solo consensu, fakt że nowy statut rzeczowy wymaga do przeniesienia własności rzeczy ruchomej wydania jej nabywcy, pozostanie bez wpływu na ostateczną ocenę nabycia własności

Przyjmuje się że konsensualna umowa o przeniesienie własności, zawarta pod rządem prawa wymagającego do wywołania skutku rzeczowego wydania rzeczy, nie może automatycznie pociągnąć za sobą skutków rzeczowych tylko z powodu zmiany statutu ( z chwilą znalezienia się rzeczy na obszarze państwa, którego prawo nadaje umowie o przeniesienie własności charakter umowy konsensualnej).

Należy oczekiwać ponownego zawarcia przez strony konsensualnej umowy o przeniesienie własności wymaganej przez nowy statut.

Sytuacja gdy zdarzenie mające prowadzić do nabycia lub utraty prawa rzeczowego stanowi stan faktyczny rozciągnięty w czasie i pod rządem dotychczasowego statutu nie doszło do „zamknięcia się” owego stanu faktycznego.

Wydaje się że należy przyjąć właściwość tego prawa, pod którego rządem nastąpi ostateczne zamknięcie się stanu faktycznego, pod którego rządem będzie miał miejsce ostatni fakt wymagany do wywołania skutków prawnorzeczowych.

Czy stosując postanowienia tego statutu wolno brać pod uwagę fakty, które miały miejsce pod rządem poprzedniego statutu.

Odpowiedz poszukiwać należy w postanowieniach owego stosowanego statutu rzeczowego, wykorzystując odpowiednio jego normy intertemporalne.

Do oceny roszczeń służących do ochrony prawa rzeczowego stosować należy statut rzeczowy z chwili wytoczenia powództwa, i to także wtedy gdy zdarzenie, które spowodowało powstanie roszczenia, miało miejsce pod rządem poprzedniego statutu.

24.2 stosuje się także do posiadania.

PRAWA NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH.

1. Uwagi wstępne.

Ustawa z 1965 nie reguluje wyraźnie właściwości prawa w zakresie prawa autorskiego i wynalazczego.

Odpowiednich rozwiązań kolizyjnoprawnych dopatruje doktryna.

2. Prawo autorskie.

Autorskie prawa podmiotowe podlegają prawu państwa, w którym następuje realizacja wynikających z nich uprawnień, są zatem tam „położone” gdzie są wykorzystywane.

Terytorializm praw autorskich - powstanie, treść, zgaśnięcie praw autorskich oceniać należy wg prawa państwa, w którym dochodzi się ochrony.

Zakres praw autorskich jest terytorialnie ograniczony.

Str.225

Konwencja genewska 1952, Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych 1886.

Obie podstawowe w zakresie prawa autorskiego konwencje zawierają 3 rodzaje norm:

Normy merytoryczne, normy kolizyjne, normy prawa obcych.

Konwencyjne normy prawa obcych rozstrzygają czy dana sytuacja jest na tyle powiązana ze stronami konwencji, że należy do niej stosować konwencyjne normy merytoryczne i kolizyjne.

Do stanów faktycznych niebieszczących się w zakresie owych „sytuacji konwencyjnych” w państwach będących stronami konwencji stosowane będą wewnętrzne (pozakonwencyjne) normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego.

Konwencja berneńska znajduje zastosowanie do praw autorskich - obywateli państw członkowskich- gdy chodzi o ich dzieła nieogłoszone lub ogłoszone po raz pierwszy w jednym z państw członkowskich - oraz do praw autorów- obywateli innych państw, gdy chodzi o ich dzieła ogłoszone po raz pierwszy w jednym z państw członkowskich.

Postanowienia konwencji mogą stanowić podstawę samoistną do ochrony dzieł objętych zakresem działania Konwencji, gdy ustawodawstwo krajowe w danym zakresie ochrony nie przyznaje.

Normy kolizyjne Konwencji nawiązują do zasady terytorializmu.

„zakres ochrony, jako też środki dochodzenia jej zagwarantowane w celu ochrony jego praw, są normowane wyłącznie wg ustawodawstwa tego kraju, w którym żąda się ochrony.”

Kolizyjnoprawny charakter bywa w literaturze przypisywany temu postanowieniu Konwencji berneńskiej, który statuuje zasadę asymilacji (traktowania krajowego).

Można się dopatrzyć normy kolizyjnej przewidującej właściwość prawa państwa członkowskiego, w którym dochodzi się ochrony, skoro w myśl wyrażonej tam zasady asymilacji podmiotowi uprawnionemu wedle konwencji powinny być przyznane takie same prawa, jak obywatelom państwa, w którym podmiot ów pragnie ze swych praw skorzystać.

Nie chodzi tu o właściwość prawa tego państwa, przed którego sądem dochodzi się ochrony, ale o „właściwość prawa państwa dla którego terytorium dochodzi się ochrony”

np.227

prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne jest właściwe do oceny powstania, treści, zgaśnięcia praw autorkich.

Statut praw autorskich rozstrzyga również o przedmiocie i podmiocie prawa autorskiego oraz określa zakres i środki jego ochrony.

Nie obejmuje zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych podmiotów prawa autorskiego, zobowiązań z umów autorskich, dziedziczenia praw autorskich.

Zagadnienia te podlegają prawu wskazanemu przez odpowiednie pozakonwencyjne krajowe normy kolizyjne ppm.

3. Prawo własności przemysłowej.

Zasada terytorializmu - oznacza że o środkach i zakresie ochrony uprawnionego z patentu rozstrzyga prawo państwa, którego organy patentu udzieliły.

Skutki udzielenia patentu ograniczają się do obszaru państwa, w którym patent został uzyskany.

Konieczność ubiegania się o tytuł ochronny ( w szczególności patent) w każdym państwie oddzielnie.

Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 1883.

Polska jest stroną tekstu sztokholmskiego Konwencji .

Str.228

Jedną z podstawowych zasad w Konwencji paryskiej jest zasada asymilacji (traktowania krajowego).

Doniosła zasada - zasada pierwszeństwa konwencyjnego: patentu na wynalazek udziela się temu, kto pierwszy zgłosi taki wynalazek do właściwego organu, może on powoływać się na datę pierwszego prawidłowego zgłoszenia w jednym z państw związkowych, także w razie ubiegania się o patent w innych państwach.

Ustawa Prawo własności przemysłowej - ustawa nie narusza postanowień umów międzynarodowych .

Odpowiednie stosowanie przepisów w razie niepełnej regulacji konwencyjnej lub pozostawienia niektórych kwestii w gestii organów krajowych w zakresie trybu udzielania ochrony na wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, topografie układów scalonych.

Osoby zagraniczne korzystają z uprawnień wynikających z ustawy na podstawie umów międzynarodowych.

Osoby zagraniczne mogą, korzystać z uprawnien wynikających z ustawy na zasadzie wzajemności.

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE.

MATERIALNE PRZESŁANKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA.

1. Prawo właściwe.

Większość systemów prawnych poddaje materialne przesłanki zawarcia małżeństwa właściwości prawa ojczystego.

Można spotkać inne rozwiązania ( właściwość legis domicilii, kombinacje różnych zasad).

14 ppm „ O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste”.

3 ppm - jeżeli nupturient jest bezpaństwowcem, ma możność zawarcia małżeństwa.

7 ppm - gdy bezpaństwowiec nie ma miejsca zamieszkania w żadnym państwie lub jego miejsca zamieszkania ustalić się nie da, należy stosować prawo polskie.

2 ppm - w razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa nupturienta.

Klauzula porządku publicznego odgrywa dużą rolę w omawianym zakresie. Może działać w kierunku zakazującym i dozwalającym.

Łącznikiem obywatelstwa posługują się na ogół bilateralne konwencje podpisane przez Polskę.

Najczęściej poddają materialne przesłanki zawarcia małżeństwa prawu tej strony konwencji, której obywatelem jest nupturient.

W konwencjo polsko- rosyjskiej pojawiła się reguła uzupełniająca wspomnianą wyżej regułę ogólną.

W zakresie przeszkód do zawarcia małżeństwa stosuje się ponadto prawo tej strony konwencji, na której terytorium małżeństwo jest zawierane.

Konwencja polsko - jugosłowiańska przyjmuje również właściwośc prawa ojczystego, od tej zasady odstępstwo na rzecz legis loci celebrationis.

Postanowienia prawa strony konwencji, na której obszarze małżeństwo zostaje zawarte, dotyczące przeszkód wynikających z istnienia poprzedniego małżeństwa, pokrewieństwa, choroby umysłowej, braku zdolności do kierowania swym postępowaniem, stosuje się do obywateli drugiej strony.

Konwencja polsko - fińska - przesłanki zawarcia małżeństwa przez obywateli stron konwencji podlegają prawu strony, na której terytorium małżeństwo jest zawierane, jeśli jeden z nupturientów jest obywatelem tej strony lub ma na jej terytorium miejsce zamieszkania.

Zasada swobody zawierania małżeństw została wyrażona w doniosłych dokumentach międzynarodowych.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 - mężczyzna i kobieta bez względu na jakiekolwiek różnice ras, narodowości, wyznania, mają prawo po osiągnięciu pełnoletniości do zawarcia małżeństwa, założenia rodziny. Ich prawa w tym zakresie są równe.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Pogląd że w/w akty określają wspólny w skali międzynarodowej, nadrzędny system wartości i zasad, który może odegrać ogromną rolę przy posługiwaniu się klauzulą porządku publicznego.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Występujące w 14 ppm wyrażenie „możność zawarcia małżeństwa” należy rozumieć szeroko.

Obejmuje wszystkie materialne wymogi ważności małżeństwa tzw przeszkody zrywające, wymogi dotyczące prawidłowego powzięcia i oświadczenia woli oraz tzw przeszkody tamujące ( nienależące do wymogów ważności małżeństwa).

Z zakresu 14 ppm wyłączone są jedynie kwestie formy zawarcia małżeństwa.

Należą do zakresu art.,15

Możność zawarcia małżeństwa oceniania jest oddzielnie dla każdego z nupturientów wg prawa ojczystego.

Dla każdego z nupturientów należy ustalić czy może on zawrzeć małżeństwo z określonym drugim nupturientem.

Przy ocenie możności zawarcia małżeństwa mogą być brane jedynie pod uwagę okoliczności zachodzące po stronie tego nupturienta, o którego możność chodzi i tylko takie okoliczności, do których przywiązuje wagę jego prawo ojczyste.

Od tego proponowane jest odstępstwo w doktrynie w przypadku przeszkód działających dwustronnie.

Przeszkody jednostronne i dwustronne.

• Jednostronna działa tylko wtedy gdy okoliczności które je stanowią, zachodzą po stronie tego nupturienta, którego prawo ojczyste ją przewiduje.

w takim tez zakresie w jakim chodzi o przeszkody jednostronne nie są brane pod uwage okoliczności zachodzące po stronie drugiego nupturienta.

Po stronie drugiego zachodzi okoliczność, która wg prawa ojczystego pierwszego stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa, pozostanie bez znaczenia, jeśli prawo ojczyste drugiego nie przewiduje podobnej przeszkody.

• Dwustronna należy respektować także wtedy gdy obejmuje ona okoliczności dotyczące drugiego, mimo że jego prawo ojczyste przeszkody takiej nie przewiduje.

Jeżeli przeszkoda ma charakter dwustronny przy ocenie możności zawarcia małżeństwa należy brać pod uwagę nie tylko okoliczności dotyczące tego nupturienta, którego prawo ojczyste daną przeszkodę przewiduje, lecz również okoliczności zachodzące po stronie osoby, z którą ów nupturient pragnie zawrzeć małżeństwo.

Bez znaczenia jest przy tym czy prawo ojczyste tej drugiej osoby przewiduje podobna przeszkodę.

Np.233

Przeszkodom dwustronnym zarzuca się brak oparcia w ustawie, podnosi się że te same cele można osiągnąć posługując się klauzulą porządku publicznego.

Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo w Polsce ma obowiązek przedłożenia kierownikowi USC dokumentu stwierdzającego, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo.

Dla nupturienta będącego obywatelem innego państwa jest to prawo ojczyste, dla apatrydy mającego miejsce zamieszkania za granicą- prawo jego miejsca zamieszkania.

Zwolniony z tego obowiązku jest apatryda mający miejsce zamieszkania w Polsce.

Jeśli uzyskanie dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca, może go zwolnić od złożenia dokumentów.

Sąd zobowiązany jest ustalić czy osoba ubiegająca się o zwolnienie może zawrzeć małżeństwo z określoną osobą w myśl prawa w tej mierze właściwego.

Sąd może zwolnić cudzoziemca, apatrydę od złożenia dokumentu stwierdzajacego możność zawarcia małżeństwa także wtedy gdy w świetle prawa ojczystego cudzoziemca, zachodzi przeszkoda do zawarcia małżeństwa, jednakże za jej nieuwzględnieniem przemawia klauzula porządku publicznego.

Nie jest sprzeczna z polskim porządkiem publicznym przeszkoda „czasokresu wdowiego” - zakaz zawarcia małżeństwa przez osobę która przyjęła święcenia kapłańskie lub złożyła śluby zakonne, czy tez wymóg zgody rodziców lub opiekunów na zawarcie małżeństwa.

Sąd polski powinien odmówić wydania zezwolenia bez dokumentu, gdy po stronie cudzoziemca zachodzą tego rodzaju okoliczności, że zawarcie małżeństwa musiałoby być w danych warunkach sprzeczne z podstawowymi zasadami naszego porządku prawnego, jeśli nawet prawo ojczyste cudzoziemca do okoliczności tych nie przywiązuje znaczenia.

Brak podstaw do odmowy zwolnienia, gdy prawo ojczyste cudzoziemca dopuszcza wielożeństwo, jednakże cudzoziemiec jest stanu wolnego.

Wydanie zaświadczenia o możności zawarcia małżeństwa obywatelom polskim lub apatrydom zamieszkałym w Polsce, którzy chcą zawrzeć małżeństwo za granicą.

Kierownik USC, miejsce zamieszkania za granicą lub nie da się ustalić - konsul (także gdy obywatel polski wyjechał za granicę przed ukończeniem 16 lat i stale tam przebywa).

Nie jest wykluczone zawarcie w naszym kraju małżeństwa, które będzie wadliwe (nieważne lub unieważnialne) z punktu widzenia jego prawa ojczystego - małżeństwo ułomne.

FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA.

1. Prawo właściwe.

15.ppm „Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu [państwa, w którym jest ono zawierane.

Jednakże gdy małżeństwo jest zawierane poza granicami Polski, wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków”.

W przypadku małżeństwa zawieranego w Polsce - musi być zachowana forma przewidziana przez prawo polskie. - zasada właściwości legis loci celebrationis.

Gdy małżeństwo zawierane jest poza granicami Polski wówczas wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga nupturientów. (lub prawo miejsca zamieszkania).

Jeśli nie dojdzie do zachowania wymogów dotyczących formy zawarcia małżeństwa przewidzianych zarówno w prawie państwa, na którego terytorium małżeństwo zostało zawarte, jak i w prawie ojczystym obojga małżonków, następstwa niezachowania wymagań w zakresie formy oceniane będą wg prawa wskazanego przez prawidło pierwsze - wg legis loci celebrationis matrimonii.

Reguła druga zadowala się zachowaniem wymagań przewidzianych przez prawo ojczyste obojga nupturientów.

Jeżeli są obywatelami różnych państw, muszą być zachowane wymagania przewidziane w obu ojczystych systemach prawnych.

Zachodzi przypadek łącznej właściwości dwu systemów prawnych.

Podpisane przez Polskę bilateralne konwencje przewidują w zakresie formy zawarcia małżeństwa bądź właściwość prawa państwa (strony konwencji) na obszarze którego małżeństwo jest zawierane, bądź prawa państwa przed którego organem małżeństwo jest zawierane.

Swoista możliwość uzupełnienia aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą w obcym urzędzie stanu cywilnego.

„ Jeżeli obywatel polski zawierający małżeństwo w urzędzie stanu cywilnego nie złożył oświadczenia w sprawie swojego nazwiska, może je złożyć wraz z wnioskiem o wpisanie aktu małżeństwa do polskiej księgi małżeństw, a gdy małżeństwo zawierali obywatele polscy, mogą także złożyć oświadczenie o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa”.

Możliwość złożenia takiego oświadczenia przed konsulem.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Forma zawarcia małżeństwa -> wyrażenie to należy rozumieć szeroko. Art.15ppm

Obejmuje:

• sposób w jaki powinny być złożone oświadczenia woli nupturientów,

• kwestię uczestnictwa przy złożeniu oświadczeń woli organu państwowego,

• udział świadków,

• wymagane dokumenty,

• wymóg podania do publicznej wiadomości informacji o zamiarze zawarcia małżeństwa,

• kwestię dopuszczalności zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika,

• zagadnienia związane ze sporządzeniem odpowiedniego aktu stanu cywilnego.

Przy ustalaniu prawa właściwego do oceny wymagań formalnych dotyczących zaręczyn stosować należy per analogiam art.15 ppm

3. Małżeństwo konsularne.

Małżeństwa konsularne zawierane są w formie przewidzianej przez prawo państwa, w którego imieniu działa przedstawiciel dyplomatyczny lub konsularny.

Zawarcie takiego małżeństwa jest zwykle dopuszczalne, gdy zachodzą następujące przesłanki:

• Żaden z nupturientów nie jest obywatelem państwa, na którego terytorium małżeństwo jest zawierane.

• Przynajmniej jeden jest obywatelem państwa, w którego przedstawicielstwie małżeństwo jest zawierane,

• Placówka dyplomatyczna lub konsularna, w której małżeństwo ma być zawarte, ma w tej mierze uprawnienia przyznane przez prawo państwa wysyłającego,

• Na zawieranie takich małżeństw zezwala prawo państwa, na którego obszarze przedstawicielstwo działa.

Do przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński nupturientów, będących obywatelami polskimi, uprawniony jest konsul.

Oświadczenie o nazwiskach małżonków i dzieci, przyjęcie oświadczenia od rozwiedzionego małżonka o powrocie do swojego nazwiska.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA. USTALENIE ISTNIENIA LUB NIEISTNIENIA MAŁŻEŃSTWA.

1. Prawo właściwe.

Ustawa z 1965 reguluje jedynie właściwość prawa dla unieważnienia małżeństwa :

Art.16 - „ Do unieważnienia małżeństwa stosuje się prawo określone w art.14,15”.

W obu przypadkach o właściwości prawa będzie decydować powiązanie z chwili zawarcia małżeństwa.

Podobnie jak w przypadku unieważnienia, mimo braku wyraźnego rozstrzygnięcia w ustawie - w odniesieniu do ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

Powiązanie z chwili zawarcia małżeństwa lub z chwili rzekomego zawarcia małżeństwa.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Art. 16 ppm zwrot „unieważnienie małżeństwa” należy pojmować szeroko.

Zakres normy kolizyjnej z art16 należy objąć ogół sankcji w razie naruszenia prawa właściwego do oceny materialnych i formalnych przesłanek zawarcia małżeństwa.

Norma obejmuje swym zasięgiem sankcje na wypadek naruszenia przepisów określających materialne i formalne przesłanki zawarcia małżeństwa, które znane są polskiemu prawu rodzinnemu lecz również sankcje występujące jedynie w obcym prawie.

Sąd powinien wziąć pod uwagę całokształt okoliczności, składających się na podstawę faktyczną powództwa, przy czym użyte przez powoda słowa nie przesądzają o charakterze sprawy.

Wg postanowień statutu unieważnienia małżeństwa ustalić należy w szczególności:

• Podstawy unieważnienia

• Przyczyny unieważnienia

• Przyczyny konwalidacji małżeństwa

• Krąg osób upoważnionych do wytoczenia powództwa

• Dopuszczalność wytoczenia powództwa po śmierci jednego z małżonków.

Unieważnienie małżeństwa może niekiedy podlegać dwóm systemom prawnym stosowanym łącznie

Np. małżonkowie SA obywatelami różnych państw, a unieważnienie ma nastąpić na podstawie prawa wskazanego z art.14.

Konieczność dostosowania obu systemów prawnych - należy dać pierwszeństwo surowszemu systemowi prawnemu, przyjąć skutki dalej idące.

To co powiedziano wyżej o zakresie stosowania statutu unieważnienia małżeństwa, odnieść należy do ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

STOSUNKI OSOBISTE I MAJĄTKOWE MIĘDZY MAŁŻONKAMI.

1. Prawo właściwe.

Wśród unormowań właściwości prawa dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami wyróżnić można :

• Takie które przywiązują wagę do okoliczności związanych z osobą jednego z małżonka

• Takie które wiążą właściwość prawa z okolicznościami zachodzącymi po stronie obojga małżonków

• Wyjątki na rzecz legis rei sitae

• Możliwy w niektórych systemach wybór prawa

17.1 ppm „Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają ich każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.

Każdoczesne wspólne prawo ojczyste stron rozstrzyga także o dopuszczalności zawarcia, zmiany, rozwiązania majątkowej umowy małżeńskiej.”

17.2 dotyczy stosunków majątkowych wynikających z majątkowych umów małżeńskich.

Stosunki te podlegają wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili zawarcia umowy.

Do stosunków z 17.1 i 17.2, odnosi się 17.3 „ w braku wspólnego prawa ojczystego małżonków prawem właściwym jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a gdy małżonkowie nie mają miejsca zamieszkania w tym samym państwie, właściwe jest prawo polskie”.

Przy ustaleniu istnienia wspólnego prawa ojczystego małżonków - w razie wielorakiego obywatelstwa któregokolwiek z nich lub obojga - wskazówki w aart.2 ppm

Jeśli strony mają wspólne prawo ojczyste, lecz nie można ustalić jego treści, stosować należy 17.3m- właściwa będzie wspólna lex domicilli.

Ujęcie subokreślnika temporalnego:

- 17.1 - właściwość każdoczesnego statutu

- 17.2 - przywiązuje wagę do powiązania z chwili zawarcia umowy

Uzupełnić

Kilkustopniowe rozwiązanie przewidują bilateralne konwencje podpisane przez Polskę.

Występujące w nich reguły w grupy ujęto:

1. jeżeli małżonkowie są obywatelami tego samego państwa - stosuje się prawo tego państwa.

2. Jeżeli każdy z małżonków jest obywatelem innej strony konwencji - właściwe jest prawo tej strony, na której terytorium małżonkowie mają miejsce zamieszkania.

3. Jeżeli jednak w sytuacji opisanej w 2 każdy z małżonków mieszka na terytorium innej strony konwencji - stosuje się albo prawo tej strony, na której obszarze oboje mieszkali ostatnio, albo prawo te strony konwencji, przed której sądem toczy się postępowanie.

4. W braku ostatniego miejsca zamieszkania na terytorium jednej ze stron konwencji - właściwość prawa tej strony w której zawisł spór - polsko - węgierska.

5. Oddzielne kolizyjne uregulowanie majątkowych umów małżeńskich zawierają konwencję z Francją i Austrią.

Konwencja polsko - francuska - przesłanki ważności i skutki majątkowych umów małżeńskich określa prawo tej strony, które wybrali małżonkowie.

W braku wyraźnego wyboru prawa stosuje się prawo tej strony, na której terytorium umowa została zawarta.

Zdolność stron podlega prawu tej strony, której dana osoba jest obywatelem.

W zakresie formy właściwe jest prawo strony, na której terytorium umowa została zawarta.

Konwencja polsko-austriacka - majątkowa umowa małżeńska podlega prawu strony, której obywatelami są małżonkowie w chwili zawarcia umowy.

Jeżeli każdy z małżonków jest obywatelem innej strony - „rodzaj i treść umowy są dopuszczalne gdy odpowiadają prawu jednej ze stron, skutki ocenia się wg prawa strony, które małżonkowie przyjęli za podstawę przy zawieraniu umowy.

Umowa jest ważna co do formy jeżeli forma ta odpowiada prawu jednej ze stron lub prawu miejsca zawarcia umowy.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Prawu w art.17.1 (statutowi stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami) podlega ocena ogółu kwestii określanych mianem stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami.

Należą tu osobiste uprawnienia i obowiązki małżonków, ewentualny obowiązek wspólnego zamieszkania, dopuszczalność zawarcia, zmiany, rozwiązania majątkowej umowy małżeńskiej, reżim wspólności lub rozdzielności majątkowej, zarząd majątkiem wspólnym, upoważnienie do działania za drugiego małżonka, obowiązek alimentacyjny między małżonkami, odpowiedzialność za długi.

Prawem właściwym do oceny ważności majątkowej umowy małżeńskiej oraz stosunków majątkowych wynikających z takiej umowy jest prawo wskazane przez 17.2

Zdolność i forma podlegają prawu wskazanemu przez odrębne normy kolizyjne, miarodajne dla zdolności 9.1 i formy 12 ppm.

ROZWÓD I SEPARACJA.

1. Prawo właściwe dla rozwodu.

Unormowania kolizyjne dla rozwodu w poszczególnych systemach prawnych są różne.

Ustawa z 1965 art.18 przewiduje dla rozwodu właściwość wspólnego prawa ojczystego małżonków z chwili wystąpienia z żądaniem rozwodu,

W braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania,

A gdy małżonkowie nie mają miejsca zamieszkania w tym samym państwie właściwe jest prawo polskie.

W razie wielorakiego lub podwójnego obywatelstwa jednego lub obojga małżonków ustalenie, czy małżonkowie mają wspólne prawo ojczyste, powinno nastąpić przy wykorzystaniu wskazówek z 2 ppm.

Zastosowaniu wspólnego prawa ojczystego nie powinno stanąć na przeszkodzie to że prawo jest niejednolite.

Przy usuwaniu kolizji wynikłych z niejednolitości prawa właściwego należy zgodnie z wskazówką z 5ppm.

Gdy małżonkowie są obywatelami tego samego państwa, lecz brak jest możliwości stwierdzenia treści wspólnego prawa ojczystego, w poszukiwaniu prawa właściwego dla rozwodu trzeba sięgnąć do drugiej reguły z 18 ppm ( przyjąć właściwość wspólnej legis domicilii).

Art.4 ppm odesłanie - do odesłania może dojść także wtedy, gdy norma kolizyjna systemu prawnego wskazanego przez 18 posługuje się łącznikiem obejmującym okoliczności dotyczące tylko jednego z małżonków, nie wydaje się by należało odesłanie korygować za pomocą klauzuli porządku publicznego.

Do odesłania zwrotnego może dojść także wtedy gdy prawo wskazane przez 18 przyjmuje w zakresie rozwodu właściwość legis fori, jednocześnie zaś okoliczności decydujące wg prawa wskazanego o jurysdykcji krajowej zlokalizowane są w naszym państwie.

Polska jest stroną Konwencji o uznawaniu rozwodów i separacji, sporządzonej w Hadze 1 czerwca 1970.

Str.247 ksero

Postanowienia dotycząc rozwodu znajdują się w konwencjach bilateralnych.

Charakterystyka reguł przyjętych w konwencjach:

1. rozwód podlega prawu tej strony konwencji, której obywatelami są małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania.

2. Jeżeli małżonkowie będący obywatelami jednej strony konwencji mają miejsce zamieszkania na terytorium drugiej strony - wówczas stosuje się prawo tej drugiej strony.

3. Gdy każde z małżonków jest obywatelem innej strony danej konwencji, unormowania są zróżnicowane:

• Sąd rozpoznający sprawę stosuje własne prawo,

• Jeżeli oboje małżonkowie mieszkają na obszarze tej samej strony konwencji , właściwe jest prawo tej strony,

• Stosuje się prawo strony konwencji, na której obszarze małżonkowie mają lub mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania,

• Jeżeli miejsce zamieszkania każdego z małżonków znajduje się na obszarze innej strony konwencji, właściwe jest prawo tej strony, której organa rozpoznaje sprawę.

2. Zakres zastosowania statutu rozwodowego.

Rozwód w rozumieniu polskiego KRiO oznacza konstytutywne orzeczenie sądowe powodujące rozwiązanie małżeństwa.

Istnieją systemy które przewidują w omawiany zakresie bądź kompetencję innego organu państwowego, bądź niepaństwowego działającego z upoważnienia państwa.

Wg niektórych systemów możliwe jest rozwiązanie małżeństwa w drodze jedno lub dwustronnej czynności prawnej, dokonanej przez samych małżonków.

Przy interpretacji „rozwód” w 18 ppm należy uwzględniać wszystkie w/w sytuacje.

Sąd polski jeśli jest uzasadniona jego jurysdykcja może działać także wtedy gdy obce prawo właściwe przyznaje kompetencję w zakresie rozwodów innemu organowi państwowemu niż sąd lub sądowi wyznaniowemu.

Jeżeli rozwiązanie małżeństwa następuje przez czynność prawną , prawem właściwym dla tej czynności prawnej jest prawo wskazane przez 18 (statut rozwodowy).

Wg statutu należy oceniać dopuszczalność takiej czynności prawnej i jej ważność.

Wymagania dotyczące formy - art12

Przy ocenie zdolności do dokonania czynności prawnej trzeba brać pod uwagę ewentualne wymagania dotyczące zdolności , przewidziane w statucie rozwodowym, jednakże to jaka zdolnośc do czynności prawnych dana osoba posiada, ustalać należy zgodnie z prawem 9.1

Rozwiązanie małżeństwa w drodze orzeczenia sądu, statut rozwodowy rozstrzyga o dopuszczalności rozwiązania małżeństwa.

Jeżeli obcy statut rozwodowy stoi na gruncie nierozwiązalności małżeństwa, nie jest wykluczona ingerencja klauzuli porządku publicznego.

Wg statutu należy ustalić krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa oraz przesłanki rozwodu.

Należy oceniać znaczenie winy.

Główny skutek rozwodu w postaci rozwiązania małżeństwa podlega statutowi rozwodowemu.

Wpływ rozwodu na stosunki majątkowe powstałe w trakcie trwania małżeństwa podlega prawu wskazanemu w 17 - statutowi stosunków osobistych i majątkowych małżonków.

19.1 - władza rodzicielska

20 - obowiązek alimentacyjny.

Możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia gdy istniały podstawy do rozwodu, lecz za życia nie został orzeczony, oceniać należy na podstawie statutu spadkowego.

Możliwość analogicznego stosowania 18 w innych przypadkach ustania małżeństwa niż rozwód.

Np. skazanie małżonka na karę dożywotniego więzienia - powoduje wg niektórych stanów USA - ustanie małżeństwa ipso iure.

Kwestie procesowe w zakresie rozwodu podlegają właściwości legis fori processualis.

3. Separacja.

Separacja spotykana jest w niektórych systemach prawa rodzinnego.

Bywa ze stanowi konieczną przesłankę rozwodu, lub ułatwia jego otrzymanie.

Prawem właściwym dla separacji jest art18 ppm normując właściwość prawa dla rozwodu.

Doktryna dopuszcza możliwość orzeczenia separacji przez sąd polski, jeśli tylko przewidywało ją obce prawo właściwe i były spełnione określone w tym państwie przesłanki do jej orzeczenia.

POCHODZENIE DZIECKA. STOSUNKI PRAWNE POMIĘDZY RODZICAMI A DZIECKIEM.

1. Pochodzenie dziecka.

1. Prawo właściwe.

Art.19.2 - 3 reguły związane z pochodzeniem dziecka:

• Ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia,

• Uznanie dziecka podlega prawu państwa, którego dziecko jest obywatelem w chwili jego uznania,

• Uznanie dziecka poczętego, podlega prawu ojczystemu matki.

Dwie pierwsze reguły potwierdzają ogólną zasadę właściwości prawa ojczystego dziecka.

Reguła trzecia posługuje się łącznikiem obywatelstwa matki.

Reguła ta nie zawiera wyraźnego określenia chwili miarodajnej dla wyznaczenia prawa właściwego.

Decydujące znaczenie ma powiązanie - za pośrednictwem łącznika obywatelstwa matki - z chwili dokonania uznania.

W razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa dziecka (w przypadku 2 pierwszych reguł) lub matki ( w wypadku reguły trzeciej) znajdzie zastosowanie art2.

Jeśli dziecka lub matka są bezpaństwowcami należy postąpić zgodnie z 3 ppm.

Art.4 -możliwość odesłania ze względu na częste występowanie w obcych systemach prawnych odmiennych rozwiązań.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Reguła pierwsza obejmuje wszelkie przesłanki ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa i macierzyństwa.

W wypadku zastosowania omawianej reguły do ustalenia pochodzenia dziecka urodzonego w małżeństwie prawu właściwemu podlega domniemanie pochodzenia z małżeństwa, kwestia dopuszczalności powództwa o ustalenie pochodzenia oraz skutek ustalenia ojcostwa w postaci więzi rodzinnoprawnej pomiędzy mężem matki jako ojcem dziecka a dzieckiem.

Odrębny statut dla stosunków prawnych pomiędzy rodzicami a dzieckiem art.19.1

19.2 - zaprzeczenie ojcostwa.

Krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, legitymacji biernej, materialnoprawnych przesłankach zaprzeczenia, domniemaniach wpływających na ciężar dowodu, ograniczeniach czasowych zaprzeczenia.

19.2 - jeżeli prawo to stosowane jest do oceny sądowego ustalenia ojcostwa, prawu właściwemu podlegają:

Legitymacja czynna i bierna, ewentualny wymóg zgody dziecka na wytoczenie powództwa przez osobę, której służy legitymacja czynna, dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, ocena natury prawnej powództwa o ustalenie ojcostwa i jego przesłanki, domniemania prawne, zasadniczy skutek sądowego ustalenia ojcostwa.

To co powiedziano o ustaleniu i zaprzeczeniu ojcostwa, odnieść można do ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa.

Reguła druga i trzecia dotyczą uznania dziecka.

Wg statutu uznania oceniać należy:

Kwalifikacje personalne wymagane po stronie uznającego, charakter prawny uznania, prawną doniosłość wad oświadczenia woli, wymóg zgody matki, zgody ustawowego przedstawiciela dziecka lub samego dziecka, treść aktu uznania, dopuszczalność uznania dziecka po jego śmierci, przesłanki unieważnienia lub odwołania dziecka.

Podlega też statutowi zasadniczy skutek uznania w postaci powstania stosunku pokrewieństwa pomiędzy ojcem a dzieckiem.

Forma - art.12

2. Stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem.

1. Prawo właściwe.

Art19 ppm - stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem poddaje prawu ojczystemu dziecka.

Art2,3 - trzeba się liczyć z możliwością odesłania w związku z występowaniem w obcym systemach kolizyjnych odmiennych rozwiązań.

Nie ma podstaw do wyłączenia odesłania, jeżeli norma kolizyjna wchodząca w skład ojczystego systemu prawnego dziecka wskazuje prawo merytoryczne za pośrednictwem łącznika obywatelstwa lub domicylu męża matki lub domniemanego ojca.

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

Statut stosunków między rodzicami a dzieckiem obejmuje w szczególności wszelkie kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej.

Wg statutu należy ustalać miejsce zamieszkania dziecka.

Statutowi poddawana jest kwestia nabycia przez dziecko nazwiska.

Do zakresu normy z 19.1 nie należą roszczenia alimentacyjne między rodzicami a dziećmi, gdyż podlegają one statutowi alimentacyjnemu. 20 ppm.

3. Unormowania konwencyjne.

Większość bilateralnych konwencji podpisanych przez Polskę przyjęła dla stosunków prawnych między rodzicami a dzieckiem właściwość prawa tej strony konwencji, której obywatelem jest dziecko.

Do łącznika obywatelstwa dziecka nawiązała także konwencja polsko - rumuńska.

Konwencja z b. Czechosłowacją odrębnie uregulowano ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka, poddając je prawu tej strony konwencji, której obywatelem jest matka dziecka w chwili jego urodzenia.

Jeżeli obywatelstwo matki jest nieznane, stosuje się prawo tej strony konwencji, na której terytorium się dziecko urodziło.

Konwencja polsko - rosyjska - stosunki poddano prawu tej strony konwencji, na której terytorium osoby, mają miejsce zamieszkania.

Jeżeli któryś z rodziców lub dziecko mają miejsce zamieszkania na terytorium drugiej strony, to stosunki o których mowa podlegają prawu tej strony, której obywatelem jest dziecko.

Konwencja polsko - ukraińska - stosunki poddaje prawu tej strony konwencji, której obywatelem jest dziecko.

Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka od określonej osoby podlega prawu tej strony konwencji, której obywatelem jest matka dziecka.

Konwencja polsko - francuska - stosunki podlegają prawu tej strony konwencji, na której terytorium mają oni miejsce zamieszkania.

Jeżeli rodzice lub jedno z nich zamieszkują na terytorium innej strony, a dziecko na terytorium drugiej ich stosunki podlegają prawu tej strony której obywatelem jest dziecko.

Dziecko pozamałżeńskie - podlegają prawu tek strony konwencji której obywatelem jest dziecko.

Konwencja polsko - austriacka - poddaje pochodzenia dziecka z małżeństwa prawu strony, której obywatelstwo posiadali małżonkowie w czasie urodzenia się dziecka.

Jeżeli w tym samym czasie nie byli oni obywatelami tej samej strony, właściwe jest prawo strony, której obywatelstwo posiadali ostatnio.

Ustalenie pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego właściwe jest prawo tej strony, której obywatelstwo posiadała matka w czasie urodzenia się dziecka.

Str.261

PRZYSPOSOBIENIE.

I. Prawo właściwe.

Str.263

Ustawa z 1965 - przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego, nie może jednak nastąpić bez zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona, dotyczących zgody tej osoby, jej przedstawiciela ustawowego, zezwolenia właściwego organu państwowego lub ograniczeń przysposobienia związanych ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w innym państwie. Art.22.1,2

Art.3 jeśli przysposabiający lub przysposabiany jest bezpaństwowcem, uwzględnia się w miejsce prawa ojczystego prawo miejsca zamieszkania.

Art.4 w zakresie przysposobienia należy liczyć się z odesłaniem.

Polska jest stroną konwencji multilateralnych dotyczących przysposobienia:

1. Europejska konwencja o przysposobieniu dzieci - 1967

2. Konwencja o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego -1993

Najczęściej spotykane rozwiązania:

• Reguła 1: przysposobienie podlega prawu strony konwencji, której obywatelem jest przysposabiający,

• Reguła 2 : jeżeli przysposobiony jest obywatelem drugiej strony konwencji, prawo tej strony powinno być brane pod uwagę, gdy przewiduje wymóg zgody osoby, która ma być przysposobiona, zgody jej przedstawiciela ustawowego, właściwego organu państwowego.

• Reguła 3: jeżeli przysposobienia dokonują małżonkowie, z których jedno jest obywatelem jednej, a drugie - drugiej strony konwencji, wówczas przysposobienie powinno odpowiadać wymaganiom przewidzianym w prawach obu stron konwencji.

Redakcja wymienionych postanowień nie jest jednolita.

W niektórych konwencjach łącznik obywatelstwa przysposabiającego nie dochodzi do głosu, gdy przysposabiający, będący obywatelem jednej strony konwencji, ma miejsce zamieszkania na terytorium drugiej strony konwencji.

Przysposobienie podlega wówczas prawu miejsca zamieszkania przysposabiającego.

W niektórych konwencjach regułę 2 uzupełniono o ograniczenia przysposobienia z powodu zmiany miejsca zamieszkania przysposabiającego na miejsce zamieszkania w innym państwie.

Największe różnice dotyczą sposobu ujęcia reguły 3, obejmującej przysposobienie dokonane przez małżonków, z których każdy jest obywatelem innej strony konwencji.

Występujące w omawianych konwencjach sformułowania można ująć w następujące 2 grupy:

1. „ przysposobienie powinno być dopuszczalne”, „ muszą być spełnione wymagania”, „dopełnione warunki”, „przysposobienie powinno być zgodne z wymaganiami obu stron konwencji”.

2. przysposobienie powinno być dokonane zgodnie z prawem obu stron konwencji.

W wymienionych przypadkach mamy do czynienia z kumulatywną właściwością obu systemów prawnych.

Przepisy wymienione w pkt 1 ograniczają zakres kumulatywnego stosowania obu systemów prawnych jedynie do przesłanek adopcji.

Stwarza to wprawdzie:

- jak w każdym przypadku kumulatywnego stosowania dwu systemów prawnych - trudności, jednakże są to trudności przezwyciężane. Jednocześnie zaś

- w przypadkach, o których mowa - sam stosunek przysposobienia mógłby podlegać jednolitemu statutowi adopcyjnemu .

Brak wskazówek na podstawie jakich czynników taki jednolity statut adopcyjny ustalać.

Pozostaje do wykorzystania postanowienie wyrażają regułę1, która do jednolitości nie prowadzi, gdyz odwołuje się do obywatelstw adoptującego, a w omawianych sytuacjach chodzi o dwoje przysposabiających, mających różne obywatelstwo.

Postanowienia konwencyjne w pkt2 zmuszają do kumulatywnego stosowania dwu systemów prawnych - na podstawie reguły 3 - nie tylko do oceny przesłanek przysposobienia.

Sąd orzekając o przysposobieniu i nadając odpowiedni kształt stosunkowi przysposobienia, musi stosować normy różniące się, należące do różnych systemów prawnych.

Trudnościom tym starano się zapobiec w konwencji polsko - austriackiej.

Jeżeli przysposobienia dokonują małżonkowie, z których jeden jest obywatelem jednej strony, drugi obywatelem drugiej strony, właściwe jest prawo tej stronna której obszarze adopcja następuje.

Polsko - rosyjska - jeżeli małżonkowie maja miejsce zamieszkania na terytorium jednej ze stron konwencji, do przysposobienia stosuje się prawo tej strony konwencji.

Polsko - francuska - warunki i skutki przysposobienia podlegają prawu strony, na której terytorium zamieszkują przysposabiany i przysposabiający lub małżonkowie wspólnie przysposabiający.

Jeżeli przysposabiający lub małżonkowie wspólnie przysposabiający zamieszkują na terytorium jednej strony, przysposabiany - na terytorium drugiej strony, warunki i skutki przysposobienia podlegają prawu strony, na której terytorium następuje przysposobienie.

3. Stosunek normy z art.22.2 do normy z art.22.1

Wątpliwości przy ocenie stosunku normy z 22.2 do normy z art.22.1

22.2 - przepis ten obejmuje swym zakresem tylko niektóre przesłanki przysposobienia po stronie przysposabiającego:

• Wymóg jego zgody, wymóg zgody jego przedstawiciela ustawowego,

• Zezwolenia właściwego organu państwowego

• Ograniczenia przysposobienia związane ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w innym państwie

Przysposobienie nie może nastąpić bez zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona, przewidujących wymienione w nim wymagania lub ograniczenia.

Inne przesłanki przysposobienia dotyczące osoby, która ma być przysposobiona, niewymienione w 22.2 będą wymagane wyłącznie wtedy, gdy przewiduje je statut adopcyjny.

W zakresie przesłanek wymienionych w 22.2 należy brać pod uwagę zarówno stanowisko legis adoptionis ( prawa wskazanego przez normę z 22.1) jak i prawa wskazanego przez normę z 22.2

oba systemy prawne rozstrzygają, która spośród wymienionych przesłanek jest wymagana w danym przypadku, a także o tym czy przesłanka, o którą chodzi została spełniona.

Mamy do czynienia z równoległą (i tylko w tym sensie kumulatywną)właściwością dwu systemów prawnych, stosowanych jednak oddzielnie.

W procesie stosowania prawa nie dochodzi w omawianych przypadkach do tworzenia syntezy norm należących do różnych systemów prawnych, tak jak gdyby pochodziły od jednego ustawodawcy, lecz normy każdego z tych systemów stosowane są samodzielnie.

Kwestię stosunku normy z 22.2 do normy z 22.1 trzeba uznać za dyskusyjną.

4. Zakres statutu adopcyjnego.

Pojęcie „przysposobienie” występujące w 22 należy rozumieć szeroko.

Obejmuje wszelkie instytucje , których celem jest doprowadzenie do powstania między zainteresowanymi osobami stosunku podobnego do tego, jaki istnieje między rodzicami a dziećmi, jednakże stosunku nieopartego na pochodzeniu.

Norma z 22 obejmuje również instytucje różniące się znacznie od instytucji przysposobienia w ujęciu prawa polskiego.

Do jej zakresu trzeba przyporządkować także przysposobienie do którego dochodzi w wyniku zawarcia umowy ( a więc na podstawie orzeczenia sądu) oraz przysposobienie osoby pełnoletniej.

Art.23 instytucje spełniające funkcje opiekuńcze.

Art.22 odnosi się także do przysposobienia wspólnego.

Dokonanie przysposobienia podlega statutowi adopcyjnemu ustalonemu wg chwili w jakiej do przysposobienia dochodzi. (statut niezmienny).

Wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku przysposobienia (treść stosunku przysposobienia) podlegają każdoczesnemu statutowi adopcyjnemu.

Rozwiązanie przysposobienia oceniać należy wg statutu adopcyjnego z chwili rozwiązania.

Statut adopcyjny określa sposób przysposobienia ( rodzaj zdarzenia powodującego powstanie stosunku przysposobienia).

Jeśli zgodnie ze statutem przysposobienie następuje w drodze orzeczenia sądu, wszystkie kwestie dotyczące postępowania podlegają legi fori processualis.

Przysposobienie w Polsce może nastąpić tylko na podstawie orzeczenia sądowego.

Statutowi adopcyjnemu podlegają materialnoprawne przesłanki przysposobienia wymagane zarówno po stronie przysposabiającego i po stronie przysposabianego.

Chodzi o kwestię : kto może przysposobić, kogo można przysposobić, jaka powinna istnieć różnica wieku, czy istnieją między nimi węzły pokrewieństwa, czyja zgoda jest wymagana.

Str.269

Statutowi adopcyjnemu podlega ocena typu (rodzaju) przysposobienia.

Wg jego postanowień należy ustalać czy przysposobienie jest przysposobieniem rozwiązywalnym, nierozwiązywalnym czy ma charakter przysposobienia pełnego, niepełnego i jakie to rodzi konsekwencje w sferze rodzinnoprawnej.

Statut adopcyjny obejmuje zagadnienia związane ze zmianą nazwiska przysposabianego.

Jego ocenie należy poddać kwestię wpływu przysposobienia na więzy łączące przysposobionego - w sferze rodzinnoprawnej - z jego rodziną naturalną.

Treść stosunku przysposobienia należy do zakresu statutu adopcyjnego.

Do zakresu statutu zaliczyć należy wzajemne uprawnienia i obowiązki alimentacyjne między przysposabiającym a przysposobionym.

Inne skutki przysposobienia:

• Czy przysposobienie stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa - 14

O tym czy do kręgu spadkobierców ustawowych po przysposabiającym lub jego krewnych należy przysposobiony i jego zstępni, decyduje zasadniczo statut spadkowy (lex successionis).

O tym czy przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych decyduje statut spadkowy.

Jeśli statut spadkowy nie przewiduje dziedziczenia przysposabiającego i jego krewnych po przysposobionym i jego zstępnych, należy to uszanować.

Gdy statut adopcyjny przewiduje dokonanie lub rozwiązanie przysposobienia w drodze umowy należy brać pod uwagę - przy ocenie zdolności i formy- prawo wskazane przez miarodajne w tej mierze normy kolizyjne.

Kwesta dziedziczenia przysposobionego po jego naturalnych krewnych - czy przysposobienie spowodowało całkowite czy częściowe zerwanie więzów przysposobionego z jego naturalną rodziną.

Kwestia ta podlega statutowi adopcyjnemu.

ALIMENTACJA.

1. Prawo właściwe.

W ustawie ppm w sposób wyraźny zostały uregulowane jedynie roszczenia alimentacyjne oparte na węźle pokrewieństwa i powinowactwa.

Art. 20 „ Roszczenia alimentacyjne między krewnymi lub powinowatymi podlegają prawu ojczystemu osoby uprawnionej do alimentacji”.

Ar.21 „ Roszczenia matki przeciwko ojcu dziecka nie pochodzącego z małżeństwa, związane z poczęciem i urodzeniem się dziecka, podlegają prawu ojczystemu matki”.

Jeżeli osoba której obywatelstwo - na podstawie 20,21 - rozstrzyga o właściwości prawa, jest bezpaństwowcem, w miejsce prawa ojczystego należy brać pod uwagę prawo miejsca zamieszkania osoby, o którą chodzi. Art3

Art.7 W braku miejsca zamieszkania bezpaństwowca lub gdy jego miejsce zamieszkania nie można ustalić, stosuje się prawo polskie.

Art.2 W wypadku podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa osoby, o którą chodzi, postępować należy ze wskazówkami w 2 ppm.

Nie ulega wątpliwości że norma z art. 20 przewiduje właściwość każdoczesnego statutu alimentacyjnego.

W razie zmiany statutu - nowy statut stanowić będzie podstawę rozstrzygnięcia w odniesieniu do roszczeń za okres od chwili zmiany statutu i obowiązku przyszłych świadczeń alimentacyjnych.

Art.21 - chodzi tu o roszczenie związane z poczęciem i urodzeniem dziecka, zasadniczo o właściwości prawa powinno decydować powiązanie z chwili urodzenia się dziecka lub wyjątkowo z chwili orzekania, jeśli sprawa dotyczy roszczeń związanych z poczęciem dziecka i jest rozstrzygana przed urodzeniem się dziecka.

Ustawa ppm nie reguluje wyraźnie właściwości prawa do oceny roszczeń alimentacyjnych opartych na węźle małżeństwa.

Rozstrzygnięcie powinno zależeć od tego czy chodzi o roszczenie w czasie trwania małżeństwa czy po jego rozwiązaniu.

Art.17,18,16.

Wątpliwości budzi przynależność roszczeń alimentacyjnych opartych na węźle przysposobienia.

Bądź analogia z 20, bądź zastosowanie statutu adopcyjnego z 22.1.

Wydaje się lepsze drugie rozwiązanie z 22.1

Polska jest stroną multilateralnej Konwencji o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą, sporządzoną w Nowym Jorku 20 czerwca 1956.

Ułatwia dochodzenie roszczeń alimentacyjnych za granicą bez względu na rodzaj podstawy roszczenia.

Zawiera jedynie wskazówkę: „ przy rozstrzyganiu wszelkich spraw o alimenty oraz wszelkich kwestii wynikających w związku z tym, należy stosować prawo Państwa, do którego należy zobowiązany, wyłącznie z przepisami międzynarodowego prawa prywatnego tego państwa”

Polska jest też stroną dwu dalszych konwencji dotyczących alimentacji:

1. Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych, Haga 2 X 1973.

2. Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń odnoszących się do obowiązków alimentacyjnych, Haga 2 X 1973. (ksero str.273) , konwencje str.276

2. Zakres zastosowania prawa właściwego.

prawo, któremu podlega ocena roszczenia alimentacyjnego, rozstrzyga o jego przesłankach, rozmiarze, sposobie określenia wysokości świadczenia alimentacyjnego.

Należy ustalić kolejność zobowiązań do alimentacji.

Kwestia stosunku normy z 20 do normy z 19.1 ppm.

Czy roszczenia alimentacyjne w stosunkach pomiędzy rodzicami a dziećmi należy objąć zakresem statutu alimentacyjnego czy też statutu stosunków między rodzicami a dziećmi.

Trafny wydaje się pogląd, że roszczenia te podlegają prawu wskazanemu przez normę z 20 - zakres statutu alimentacyjnego.

OPIEKA I KURATELA.

1. Prawo właściwe.

Art.23.1 - „Opieka podlega prawu ojczystemu osoby, dla której jest lub ma być ustanowiona”.

Art.23.2 - „przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do kurateli”.

3 ppm - jeżeli podopieczny (pupil) jest bezpaństwowcem, opieka lub kuratela - podlegają prawu miejsca zamieszkania pupila, w braku miejsca zamieszkania lub gdy nie można go ustalić - stosuje się prawo polskie art7.

Art.2 wielorakie lub podwójne obywatelstwo.

Art.4 możliwe jest odesłanie

W zakresie opieki i kurateli - 23.1 - działa zasada właściwości każdoczesnego statutu.

Zmiana obywatelstwa podopiecznego, lub zmiana miejsca zamieszkania pociągnie za sobą zmianę statutu.

Wg postanowień nowego statutu trzeba oceniać czy stosunek opieki i kurateli trwa nadal i jaką ma treść oraz czy nie zachodzi potrzeba wprowadzenia zmian w jego ukształtowaniu.

Odmiennie uregulowano kuratelę do załatwienia poszczególnej sprawy ( cura ad actum).

23.2 - dla kurateli tego rodzaju właściwe jest prawo, któremu dana sprawa podlega (właściwość legi causae).

Polska jest stroną :

• Konwencji haskiej dotyczącej uregulowania opieki nad małoletnimi,

• Konwencja haska dotycząca ubezwłasnowolnienia i analogicznych zarządzeń opiekuńczych.

Obie przewidują właściwość prawa ojczystego osoby, o którą chodzi.

• Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich,

• Konwencja o prawach dziecka przyjęte przez ONZ

• Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka.

Ksero str.279

1. Zakres zastosowania statutu opieki lub kurateli.

Zachodzi potrzeba odgraniczenia zakresu działania norm kolizyjnych z 9.1 oraz 23.2.

Statutowi opieki lub kurateli podlegają wszystkie akty o charakterze opiekuńczym, jakie względem określonej osoby wolno przedsięwziąć.

Dotyczy to m.in., upełnoletnienia lub uwłasnowolnienia.

Statut o którym mowa, określa przesłanki tego rodzaju aktów oraz wyznacza organ do tego uprawniony.

Wpływ tych aktów na zdolność do czynności prawnych danej osoby, należy oceniać wg jej statutu personalnego. 9.1

Zakresem normy kolizyjnej z 23.1,2 należy objąć też instytucję ubezwłasnowolnienia.

Statut kurateli lub opieki rozstrzyga o przesłankach i rodzaju ubezwłasnowolnienia oraz o pieczy nad ubezwłasnowolnionym.

Wpływ ubezwłasnowolnienia na zdolność do czynności prawnych ubezwłasnowolnionego podlega statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi.

W zakresie o ubezwłasnowolnienie obowiązuje zasada właściwości legis fori processualis.

Statut opieki uzaleznia na ogół ustanowienie opiekuna od tego, by dziecko nie pozostawało pod władzą rodzicielską. Art.19.1

Brak przeszkód do respektowana w Polsce przepisów prawa obcego właściwego (statut opieki lub kurateli) przewidujących ustanowienie opieki ex lege ( bez orzeczenia sądu).

Statut opieki lub kurateli określa kwalifikacje wymagane od kandydata na opiekuna lub kuratora, w zakresie przysługującej im pieczy względem pupila, nadzór nad wypełnianiem przez nich uprawnień i obowiązków.

Także stosunki pomiędzy podopiecznym a opiekunem lub kuratorem podlegają omawianemu statutowi.

SPRAWY SPADKOWE.

1. Prawo właściwe.

W Polskiej ustawie statut spadkowy (lex successionis) art.34.

„ W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci”.

Dziedziczenie po bezpaństwowcu podlega prawu jego miejsca zamieszkania w chwili jego śmierci.

W braku miejsca zamieszkania stosuje się prawo polskie.

Różne systemy prawne:

Uregulowania gwarantujące jednolitość statusu spadkowego ( jak u nas), oraz takie które prowadzą do kolizyjnego rozczłonkowania spadku (wielość statutów spadkowych) na skutek dopuszczenia do głosu obok siebie dwu łączników - systemy które dziedziczenie nieruchomości poddają legi situs, a dziedziczenie ruchomości - legi domicilii lub legi patriae spadkodawcy.

Wg niektórych konwencji podpisanych przez Polskę, wg nich jedynie dziedziczenie ruchomości podlega prawu państwa, którego obywatelem był spadkodawca w chwili śmierci, natomiast dziedziczenie nieruchomości oceniać należy wg prawa państwa, na którego obszarze nieruchomości są położone.

2. Zakres statutu spadkowego.

1. Przesłanki dziedziczenia.

• Otwarcie spadku.

Otwarcie spadku podlega statutowi spadkowemu.

Statut ten rozstrzyga o przyczynie, chwili i skutkach otwarcia spadku.

Domniemania dotyczące życia i śmierci podlegają statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi.

• Zdolność dziedziczenia.

Wymagania odnoszące się do zdolności prawnej kandydata na spadkobiercę, będącego osobą fizyczną, a więc wymagania od których zależy możność stania się podmiotem praw i obowiązków, podlegają statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi a nie statutowi spadkowemu. (9.1)

Spadkobiercą może być tylko taka osoba fizyczna, która przeżyła spadkodawcę.

Przy ocenie istnienia przesłanek dziedziczenia zachodzi konieczność porównania chwili śmierci spadkodawcy z chwilą śmierci kandydata na spadkobiercę.

Str.287

Wymagania z zakresu zdolności prawnej, które działają jedynie w sferze prawnospadkowej, powodując utratę lub ograniczenie możliwości dziedziczenia po kimkolwiek, podlegają statutowi spadkowemu.

O tym czy dziecko poczęte może dziedziczyć, rozstrzyga statut spadkowy.

Niektóre prawodawstwa dopuszczają możliwość ustanowienia spadkobiercą dziecka w chwili otwarcia spadku jeszcze niepoczętego (nondum conceptus).

Statut spadkowy rozstrzyga.

Statutowi personalnemu osoby prawnej podlega ocena, czy dany twór jest osobą ( ma osobowość prawną i zdolność prawną)oraz czy osoba prawna mająca dziedziczyć istniała ( już i jeszcze) w chwili otwarcia spadku.

Niektóre prawodawstwa dopuszczają możliwość ustanowienia spadkobiercą takiej osoby prawnej, która powstanie dopiero po otwarciu spadku.

Do zakresu działania statutu spadkowego należy przyporządkować kwestię czy osoba prawna, uważana przez swój statut personalny za osobę prawną lub ułomną osobę prawna wyposażoną w zdolność prawną może być spadkobiercą.

Dotyczy to ewentualnego wymogu uzyskania zgody organu państwowego na przyjęcie spadku.

• Niegodność dziedziczenia.

Niegodność dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu.

Statut ten rozstrzyga m.in., o sposobie działania niegodności, jej przesłankach i skutkach.

Trzeba też oceniać znaczenie przebaczenia ze strony spadkodawcy.

Dotyczy przewidzianego w niektórych systemach prawnych wymogu zachowania określonej formy oraz dopuszczalności stosowania w drodze analogii w zakresie przebaczania przepisów o wadach oświadczeń woli.

Jeśli postanowienia statutu spadkowego wymagają, by przebaczenie nastąpiło w testamencie, o tym czy testament który zawiera przebaczenie jest ważny, rozstrzyga statut czynności prawnych mortis causa. 35 ppm

• Szczególne zakazy dziedziczenia.

Przepisy wyłączające od dziedziczenia na podstawie testamentu lub innego rozrządzenia ostatniej woli, osoby które w okresie poprzedzającym śmierć spadkodawcy pozostawały z nim w bliskich stosunkach.

Celem przepisów: mają zabezpieczyć spadkodawcę przed wpływami z zewnątrz na jego ostatnią wolę, chronią swobodę testowania w ostatnich chwilach życia spadkodawcy.

Zakaz tego rodzaju należy oceniać wg postanowień statutu spadkowego.

Prawo polskie takich zakazów nie przewiduje.

• Umowy o zrzeczenie się dziedziczenia.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu - 34.

Co do kwestii w 35 stosować należy prawo wskazane przez ten przepis - statut czynności prawnych mortis causa.

Skutki umowy o zrzeczenie się dziedziczenia oceniane będą wg statutu spadkowego.

2. Ustalenie zawartości spadku.

O zasięgu spadku decyduje statut spadkowy.

Z postanowień legis successionis czerpać należy ogólne reguły służące w tym prawie do określenia pojęcia spadku.

Statutowi spadkowemu podlegają tzw. długi spadkowe powstające z chwilą śmierci spadkodawcy lub po jego śmierci.

Do statutu spadkowego należy sięgać w poszukiwaniu szczegółowych reguł prawnospadkowych spełniających pomocniczą rolę przy ustalaniu zawartości sched spadkowych lub innych korzyści osiąganych ze spadku przez określone osoby.

Znaczenie ogólne mają następujące prawidła:

• O istnieniu danego prawa lub obowiązku rozstrzyga system prawny, któremu to prawo lub ten obowiązek podlegają, lex causae

• Lex causa decyduje również o tym, kto jest z tytułu danego prawa uprawniony lub kogo dany obowiązek obciąża.

Szczególna doniosłość trzecie prawidło: o dziedziczności danego prawa lub obowiązku rozstrzyga statut, któremu dane prawo lub obowiązek podlegają.

Niekiedy statut uzależnia jego nabycie od spełnienia się pewnych przesłanek.

W tej mierze musi być uwzględniany statut miarodajny dla prawa o które w danym przypadku chodzi ( lex causa) .

Lex causa określa również losy prawa nie wchodzącego do spadku na wypadek śmierci uprawnionego.

C. Powołanie do dziedziczenia.

Powołanie do dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu.

Statut ten decyduje o powołaniu z ustawy i z woli spadkodawcy.

Na podstawie statutu spadkowego należy ustalić krąg spadkobierców ustawowych oraz porządek ich dziedziczenia.

Statutowi spadkowemu podlega także ocena transmisji.

Wyznaczenie kręgu spadkobierców ustawowych następuje przy użyciu odpowiednich kryteriów (probierzy).

W ich roli występują różne typy więzów łączących spadkobierców ze spadkodawcą.

Czynniki określające powołanie do dziedziczenia z ustawy, stosunek przysposobienia, mają cegły tzw. kwestii wstępnych.

Nie ma charakteru kwestii wstępnej węzeł, z którym mamy do czynienia w wypadku powołania do dziedziczenia tzw. wychowańców, czyli osób które w okresie poprzedzającym śmierć spadkodawcy pozostawały z nim w określonym związku faktycznym.

Przesłanki istnienia owego węzła należy oceniać na podstawie miarodajnej w danym przypadku merytorycznej legis successionis.

Zagadnienie stanowiące część główną spraw spadkowej.

Statut spadkowy decyduje zarówno o wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców o charakterze praw przypadających spadkobiercom.

Należy uciec się do klauzuli porządku publicznego, jeżeli obce prawo spadkowe przewiduje pierwszeństwo dziedziczenia dzieci małżeńskich w stosunku do dzieci pozamałżeńskich, gdy przyznaje dziecku pozamałżeńskiemu mniejszy udział w spadku niż dziecku pochodzącemu z małżeństwa lub gdy wyklucza od dziedziczenia dzieci zrodzone ze stosunków kazirodczych lub w wyniku zdrady małżeńskiej.

Statut spadkowy rozstrzyga o dziedziczeniu małżonka.

Wg postanowień statutu należy oceniać czy małżonek jest dopuszczony do dziedziczenia ustawowego, wspólnie z jakimi innymi spadkobiercami dziedziczy, a jakich od dziedziczenia wyłącza.

Dopuszczenie małżonka do dziedziczenia dopiero w braku dzieci lub innych zstępnych nie może usprawiedliwiać ingerencji klauzuli porządku publicznego.

Odwołanie się do klauzuli porządku publicznego nie będzie uzasadnione nawet gdy statut spadkowy pomija całkowicie małżonka przy dziedziczeniu.

Dopiero w sytuacji gdy małżonek nie otrzymuje nic lub otrzymuje niewiele z tytułu podziału majątkowej wspólności małżeńskiej ani też nie jest zaliczony do kręgu spadkobierców ustawowych, można rozważać czy nie należy się odwołać do klauzuli porządku publicznego.

Z tym że najpierw trzeba zbadać czy pretensji małżonka nie da się zaspokoić na innej drodze.

Statut spadkowy określa przesłanki wyłączenia od dziedziczenia małżonków ocenić należy wg postanowień statutu miarodajnego dla unieważnienia.

To samo można odnieść do ustalenia nieistnienia małżeństwa.

Do postanowień statutu spadkowego należy też sięgnąć przy określeniu losów spadku bezdziedzicznego.

3. Nabycie spadku oraz kwestie związane z nabyciem spadku.

• Sposób dziedziczenia.

Sposób przejścia spadku na spadkobierców oraz sposób uzyskania korzyści ze spadku przez innych beneficjariuszy spadkowych określa statut spadkowy.

Statut spadkowy decyduje czy przejście spadku następuje ipso iure w chwili otwarcia spadku, czy po zaistnieniu dodatkowych zdarzeń ( złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku, faktyczne objecie spadku we władanie, odpowiednie orzeczenie sądowe).

Wg jego postanowień należy oceniać sytuację prawną spadku „spoczywającego”.

Decyduje on również o tym czy spadek „przechodzi” najpierw na „egzekutora” lub „administratora” spadku i dopiero za ich pośrednictwem, po zaspokojeniu długów, na właściwych beneficjariuszy spadkowych, czy bezpośrednio na spadkobierców.

• Przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Statutowi spadkowemu podlega ocena możności przyjęcia lub odrzucenia spadku, dopuszczalność częściowego przyjęcia lub odrzucenia spadku, treść składanego oświadczenia woli, czasowe granice, w jakich przyjęcie lub odrzucenie spadku może nastąpić, a także skutki przyjęcia lub odrzucenia spadku.

Statut spadkowy decyduje też o tym czy przyjęcia spadku wprost dokonać może osoba fizyczna mniemająca pełnej zdolności do czynności prawnych.

O tym jaką zdolność ma dany spadkobierca rozstrzyga jego statut personalny.

Wpływ wad oświadczenia woli na ważność oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku podlega statutowi spadkowemu.

• Stosunki między współspadkobiercami. Odpowiedzialność za długi spadkowe.

Zarówno stosunki między współspadkobiercami i odpowiedzialność za długi spadkowe oceniać należy wg legis successionis.

Wg statutu spadkowego należy ocenić czy i pod jakimi warunkami spadkobiercy przysługuje uprawnienie do rozporządzania udziałem spadku, czy współspadkobiercom służy w takim wypadku prawo pierwokupu.

Zakresem działania statutu spadkowego należy objąć prawnospadkowe postaci ograniczenia odpowiedzialności typu cum viribus hereditatis lub pro viribus hereditatis kwestie związane ze współodpowiedzialnością współspadkobierców, a więc czy odpowiadają solidarnie czy wedle innych zasad oraz zagadnienie regresów.

Statut spadkowy jest miarodajny do oceny przesłanek i skutków oddzielenia spadku os majątku spadkobiercy.

• Ochrona dziedziczenia.

Statutowi spadkowemu podlega ochrona dziedziczenia ( hereditatis petitio).

Wg statutu należy oceniać komu i przeciwko komu służą roszczenia mające na celu ochronę dziedziczenia oraz jaką mają treść.

Statut spadkowy określa też legitymację czynną w omawianym zakresie, zasady wedle których powinno nastąpić rozliczenie między powodem pozwanym, który władał przez jakiś czas spadkiem.

Samo postępowanie w sprawach o których mowa podlega legi fori.

• Rezerwa lub zachowek.

Statutowi spadkowemu podlegają ograniczenia w rozrządzaniu na wypadek śmierci.

Wedle postanowień statutu należy oceniać:

- naturę prawną przysługujących określonym osobom uprawnień ( rezerwa czy zachowek)

- krąg osób uprawnionych,

- wielkość przypadającego udziału w spadku lub w wysokości należnej wierzytelności.

Z polskiego punktu widzenia brak jest podstaw do ingerencji klauzuli porządku publicznego, gdy obcy statut spadkowy nie przewiduje w ogóle rezerwy lub zachowku albo nie przyznaje uprawnień z tego tytułu w sytuacji, w której uprawnienia takie służyłyby wg prawa polskiego.

Także wydziedziczenie - jako sposób pozbawienia rezerwy lub zachowku - należy oceniać wg postanowień statutu spadkowego. 34 ppm

Jeśli statut spadkowy przewiduje wymóg wydziedziczenia w testamencie to o tym czy testament zwierający wydziedziczenie jest ważny, rozstrzyga prawo wskazane przez 35.

Jednak wymóg podania w testamencie przyczyny wydziedziczenia obowiązuje tylko gdy przewidziany jest w prawie wskazanym przez 34.

• Zapis testamentowy.

Zapis testamentowy podlega statutowi spadkowemu.

Dotyczy to zwłaszcza skutków zapisu.

Zapis testamentowy wywoła bezpośrednie skutki prawnorzeczowe, gdy skutki takie łączy z zapisem zarówno statut spadkowy, jak i statut rzeczowy. - statut rzeczowy z chwili otwarcia spadku.

Późniejsza zmiana statutu rzeczowego nie może szkodzić skutkom prawnorzeczowym zapisu, które już zaistniały, ani też nie może samoczynnie wywołać skutków prawnorzeczowych, jeśli one do chwili statutu nie nastąpiły.

Statut spadkowy nie może sam doprowadzić do powstania skutków prawnorzeczowych zapisu wbrew stanowisku statutu rzeczowego.

• Wykonawca testamentu.

Pozycję prawną wykonawcy testamentu określa statut spadkowy.

Ważność rozrządzenia, którego mocą wykonawca testamentu został ustanowiony, jest jedną z kwestii objętych zakresem działania statutu czynności prawnych mortis causa. 35ppm.

4. Dział spadku.

Dział spadku zarówno umowny jak i ustawowy podlega statutowi spadkowemu.

Statut ten rozstrzyga czy współspadkobiercom przysługuje wybór sposobu działu spadku, czy też sądowy dział spadku jest obligatoryjny.

Podlega mu także umowa o dział spadku.

Zdolność do zawarcia takiej umowy oraz wymagania dotyczące formy podlegają prawu wskazanemu przez oddzielne normy kolizyjne, 9, 12.

O zakresie swobody przysługującej stronom przy kształtowaniu treści umowy o dział spadku decyduje statut spadkowy.

W niektórych systemach prawnych można spotkać przepisy ograniczające podział określonych substratów majątkowych ( mieszkań, gospodarstw rolnych).

Wskazówki co do ich zasięgu w przestrzeni :

Pod uwagę należy brać przepisy obowiązujące w miejscu położenia przedmiotów spadkowych, których ograniczenia dotyczą, z tym, że będą one stosowane jedynie przez sądy państwa, na którego obszarze owe przedmioty się znajdują.

Czyli: sądy danego państwa zastosują jedynie własne przepisy tego rodzaju, i to tylko w odniesieniu do przedmiotów spadkowych znajdujących się na obszarze własnego państwa.

Komplikacje w rozbieżności w ujmowaniu skutków umownego działu spadku.

Str.295

Nie jest możliwe - także w zakresie działu spadku- całkowite wyłączenie doniosłości statutów miarodajnych dla poszczególnych praw wchodzących do spadku.

Chodzi zwłaszcza o statut rzeczowy, ustalony na podstawie miejsca położenia przedmiotów wchodzących w skład spadku.

Wynikające z jego postanowień wymagania dotyczące nabycia prawa własności lub innych prawach rzeczowych muszą być spełnione także wtedy gdy nabycie własności lub innego prawa rzeczowego następuje w ramach działu spadku.

STATUT CZYNNOŚCI PRAWNYCH MORTIS CAUSA.

1. Prawo właściwe.

Art.35 o ważności testamentu i innych czynnościach prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności, wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynności zostaje dokonana.

Jeżeli spadkodawca z chwili dokonania czynności prawnej mortis causa był apatrydą, zamiast prawa ojczystego właściwe będzie prawo miejsca zamieszkania spadkodawcy z chwili dokonania czynności, w braku miejsca zamieszkania - sąd polski.

Prawo właściwe do oceny formy testamentu określają postanowienia Konwencji haskiej z 5 października 1961 dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozrządzeń testamentowych.

Art.1 stanowi że testament jest ważny z punktu widzenia wymagań dotyczących formy, jeżeli jest ona zgodna z prawem wewnętrznym:

1. miejsca, w którym spadkodawca dokonał rozrządzenia, albo

2. obowiązującym w państwie, którego obywatelem był spadkodawca bądź w chwili dokonania rozrządzenia, bądź w chwili śmierci, albo

3. miejsca, w którym spadkodawca miał miejsce zamieszkania bądź w chwili dokonania rozrządzenia, bądź w chwili śmierci, albo

4. miejsca, w którym spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu bądź w chwili dokonywania rozrządzenia, bądź w chwili śmierci, albo

5. w odniesieniu do nieruchomości - miejsca ich położenia.

Rozrządzenia testamentowe obejmuje rozrządzenia majątkowe spadkodawcy na wypadek śmierci, także inne jego dyspozycje mortis causa np. uznanie dziecka.

Art.12 konwencji dopuścił możliwość zastrzeżenia przez każde z umawiających się państw, że z zakresu stosowania konwencji wyłączone będą takie klauzule testamentowe, które wg prawa państwa dokonującego zastrzeżenia nie mają charakteru spadkowego.

Polska z możliwości takiego zastrzeżenia skorzystała.

W myśl art.4 konwencji jej postanowienia odnoszą się także do formy rozrządzeń testamentowych, dokonanych w tym samym dokumencie przez dwie lub więcej osób.

Art. 5 postanawia że przepisy ograniczające formy rozrządzeń testamentowych, wiążące się z wiekiem, obywatelstwem, lub innymi przymiotami testatora, uważać należy za przynależne do zakresu formy.

Art.6 konwencja powinna być stosowana nawet w przypadku gdy zainteresowana osoba nie ma obywatelstwa żadnego z umawiających się państw lub gdy prawo właściwe ( na podstawie konwencyjnych norm kolizyjnych) nie jest prawem któregokolwiek z tych państw.

Przepis podkreśla że stosowanie konwencyjnych norm kolizyjnych jest niezależne od jakiegokolwiek warunku wzajemności.

2. Zakres statutu czynności prawnych mortis causa.

Przepis art35 jest przepisem szczególnym w stosunku do art.34.

Statut czynności prawnych mortis causa, ustalony na podstawie normy kolizyjnej z art.35 jest statutem szczególnym względem ogólnego statutu spadkowego określonego w art.34.

Art.35 jest szczególny także wobec 9.1 i 12.

W art.35 jest mowa o „ testamentach i innych czynnościach prawnych na wypadek śmierci”.

Przepis ten obejmuje oprócz testamentów także umowy dziedziczenia.

Art.35 zd1 dotyczy „ważności” czynności prawnych o których mowa - ogół ważności przesłanek czynności prawnej.

Prawu wskazanemu przez normę kolizyjną z art.35 zd1 podlega ocena:

1. Dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju.

Tylko testament jest dopuszczalny niemal powszechnie na świecie, sytuacja w obrębie innych mortis causa jest zróżnicowana.

2. Wymagań dotyczących zdolności jako przesłanki ważności tak testamentów i innych czynności prawnych na wypadek śmierci.

3. Wymagań dotyczących formy.

4. Wad oświadczeń woli.

5. Dopuszczalnej treści danej czynności prawnej na wypadek śmierci.

Skutki czynności prawnych na wypadek śmierci podlegają prawu wskazanemu przez normę z art.34 (ogólnemu statutowi spadkowemu).

Jeżeli w treści czynności prawnej na wypadek śmierci spadkodawca obok rozrządzeń o charakterze majątkowym zamieścił postanowienia o charakterze niemajątkowym (uznał dziecko itp.), skuteczność takiego postanowienia oceniana będzie wg miarodajnego w danym zakresie prawa a nie wg statutu spadkowego.

Postanowienia statutu czynności prawnej na wypadek śmierci, regulujące wymagania dotyczące zdolności w zakresie określonej czynności prawnej mortis causa, często posługują się kryteriami, które mogą być wyjaśnione tylko przy zastosowaniu prawa wskazanego przez normę kolizyjną z art.9.1

Wówczas gdy używają one zwrotu :pełna lub nieograniczona zdolność do czynności prawnych, pełnoletniość itp.

Art.35 zd2 obejmuje wymagania dotyczące formy czynności prawnych na wypadek śmierci.

Po wejściu w życie konwencji haskiej z 1961 regulującej właściwość prawa w zakresie formy testamentów, przepis ten ma praktyczne znaczenie tylko w odniesieniu do innych niż testament czynności prawnych na wypadek śmierci.

Przepis z art35 zd2 ppm brzmi identycznie jak z art.12.2 ppm.

Postanowienia konwencji bilateralnej wyłączają z reguły dotyczących podobnej materii postanowienia konwencji multilateralnej w stosunkach pomiędzy państwami, które są jednocześnie stronami konwencji bilateralnej i multilateralnej.

Odmienny punkt widzenia wydaje się uzasadniony przy rozpatrywaniu Konwencji haskiej z 1961 do postanowień występujących w konwencjach bilateralnych łączących Polskę z państwami, które jednocześnie są stronami Konwencji haskiej.

Należy postanowieniom Konwencji haskiej przyznać pierwszeństwo przed postanowieniami wspomnianych konwencji bilateralnych.

Kwestia dopuszczalności testamentów wspólnych,

- jakie prawo rozstrzyga o dopuszczalności połączenia testamentów kilku osób w jednym dokumencie - prawo właściwe dla formy.

- prawo właściwe do oceny związanych z tym następstw - prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.

Norma 35 obejmuje swym zasięgiem także odwołanie testamentu w drodze czynności prawnej - rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania wcześniejszej czynności.

Normy z 35 nie można rozciągnąć na inne przyczyny pozbawienia skuteczności testamentu, zaistniałe po jego sporządzeniu np. urodzenie się dziecka testatora, zawarcie przez niego małżeństwa.

Rozstrzygające stanowisko w tej mierze art.34.

DZIEDZICZENIE GOSPODARSTWA ROLNEGO POŁOŻONEGO W POLSCE.

Odrębne rozważania dotyczące problemu dziedziczenia gospodarstwa rolnego (lub udziału w gospodarstwie rolnym) położonego w Polsce, gdy wchodzi ono w skład spadku po obywatelu obcego państwa lub bezpaństwowcu z ostatnim miejscem zamieszkania za granicą.

Str.300

Wątpliwości gdy gospodarstwo rolne położone w Polsce należało do spadkodawcy będącego w chwili śmierci obywatelem obcego państwa lub bezpaństwowcem z ostatnim miejscem zamieszkania za granicą.

W literaturze i judykaturze przeważa pogląd, że statutowi spadkowemu, na który składają się przepisy powszechnego prawa spadkowego polskiego lub obcego, podlega także dziedziczenie gospodarstwa rolnego położonego w Polsce, jednak ze zmianami wynikającymi z polskich przepisów szczególnych o dziedziczeniu gospodarstw rolnych.

3 koncepcje - str301

Trafny wydaje się trzeci pogląd - polskie przepisy szczególne odnoszące się do dziedziczenia gospodarstwa rolnego powinny być stosowane przy ocenie dziedziczenia gospodarstwa rolnego położonego w Polsce na podstawie niepisanej szczególnej normy kolizyjnej, wyjątek od normy z 34 ppm.

Skutki zastosowania przepisów szczególnych dotyczących dziedziczenia gospodarstwa rolnego koryguje kc: spadkobiercom lub zapisobiercom będącym obywatelami państwa obcego, których prawa do gospodarstwa rolnego zostały wyłączone lub ograniczone na podstawie przepisu szczególnego, należy się od spadkobierców, na których rzecz to wyłączenie lub ograniczenie nastąpiło, równowartość pieniężna spadku lub zapisu w takim zakresie, w jakim spadek - po odliczeniu długów- lub zapis przypadałby spadkobiercom lub zapisobiercom będącym obywatelami państwa obcego, gdyby ich prawo do dziedziczenia lub otrzymania zapisu nie zostało wyłączone lub ograniczone.

Przepis ten stosuje się pod warunkiem istnienia wzajemności w państwie, którego obywatelem jest spadkobierca lub zapisobierca uprawniony do otrzymania równowartości pieniężnej.

Norma ta może być traktowania jak norma merytoryczna naszego ppm.

Normy tego rodzaju wyznaczają zakres swego stosowania.

Należy go stosować w każdym przypadku gdy na podstawie polskich przepisów szczególnych o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego doszło do wyłączenia lub ograniczenia praw spadkowych lub zapisobierców, będących obywatelami państwa obcego a więc także gdy przepisy te były stosowane jako przepisy szczególne w stosunku do zasadniczo właściwego obcego prawa spadkowego.

JURYSDYKCJA, UZNANIE, WYKONYWANIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH.

Unifikacja regulacji jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w ramach EWG - przygotowanie konwencji podpisanej 27 września 1968 w Brukseli.

Weszła w życie 1 lutego 1973 - ustanowiła jednolite normy jurysdykcji oraz jednolitą procedurę uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych, starając się urzeczywistnić ideę łatwego dostępu do sądu i wolnego przepływu orzeczeń sądowych na obszarze swego obowiązywania.

1 marca 2002 Konwencję brukselską zastąpiło rozporządzenie 44/2001 Rady UE.

16 września 1988 w Lugano konwencja równoległa (bliźniacza) - poszerzenie rozwiązań przyjętych w Konwencji brukselskiej.

Weszła w życie 1 lutego 1992.

Polska od 1 lutego 2000.

Praktyczne znaczenie ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 805/2004 z 21 kwietnia 2004 w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla wierzytelności bezspornych.

Reguluje ono przesłanki i postępowanie umożliwiające rozciągnięcie wierzytelności orzeczeń, ugód sądowych i dokumentów urzędowych na cały obszar Wspólnoty.

Dążenie do zapewnienia jednolitej wykładni postanowień Konwencji lugańskiej.

Konwencja ta nie jest aktem wspólnotowym, dlatego nie obejmują jej kompetencje interpretacyjne Trybunału Sprawiedliwości WE.

Przepis art.65 konwencji zalicza do jej załączników m.in., protokół nr 2 o jednolitej wykładni, zarazem też postanawia że wymienione w nim protokoły stanowią integralną część konwencji.

Art.1 sądy w każdym państwie konwencyjnym w trakcie stosowania i wykładni postanowień konwencji powinny brać pod uwagę zasady przyjęte w orzecznictwie innych państw konwencyjnych, dotyczącym konwencji.

Jednocześnie zapowiedziano ustanowienie systemu wymiany informacji o orzecznictwie dotyczącym Konwencji lugańskiej i Konwencji brukselskiej.

16 września 1988 w Lugano sporządzono deklarację przedstawiciele rządów państw stron Konwencji z Lugano, w której stwierdzili iż uważają za właściwe, aby sądy przy dokonywaniu wykładni Konwencji lugańskiej brały pod uwagę zasady przyjęte w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i sądów państw członkowskich Wspólnot Europejskich, odnoszącym się do tych postanowień Konwencji brukselskiej, które w głównych zarysach zostały powtórzone w Konwencji luganskiej.

Stwierdzili w złożonej deklaracji że uważają za właściwe, aby Trybunał Sprawiedliwości, przy dokonywaniu wykładni Konwencji brukselskiej, brał pod uwagę zasady przyjęte w orzecznictwie opartym na Konwencji lugańskiej.

Zakres zastosowania Konwencji lugańskiej - znajduje ona zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, bez względu na to, jaki sąd je rozpatruje.

Czyli konwencji znajduje zastosowanie także wtedy gdy sprawę cywilną rozstrzyga w postępowaniu adhezyjnym sąd karny lub gdy do jej rozstrzygnięcia dochodzi w postępowaniu administracyjnym.

Z zakresu zastosowania Konwencji wyłączono:

1. Sprawy dotyczące stanu cywilnego i zdolności osób fizycznych, ustroju majątkowego małżeńskiego, testamentów i dziedziczenia.

2. Sprawy z zakresu postępowania układowego i upadłościowego oraz innych podobnych postępowań.

3. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych,

4. Sądownictwo polubowne.

Wyraźnie podkreślono że konwencja nie obejmuje spraw podatkowych, celnych i administracyjnych.

Reguła ogólna - zasad actor sequitur forum rei - osoba mająca miejsce zamieszkania w państwie konwencyjnym ( bez względu na obywatelstwo) powinna być pozywana przed sądy tego państwa, chyba że z dalszych postanowień konwencji wynika co innego.

Gdy pozwany nie ma miejsca zamieszkania w państwie konwencyjnym - w takim przypadku w każdym z państw konwencyjnych stosowane będą jego własne (krajowe) normy jurysdykcyjne.

Wśród szczegółowych norm jurysdykcyjnych na uwagę zasługują te, które dopuszczają możliwość pozwania osoby mieszkającej w państwie konwencyjnym przed sądy innego państwa konwencyjnego niż państwo miejsca zamieszkania pozwanego, gdy uzasadnia to:

• Dla umów zobowiązaniowych - locus executionis

• Dla umów o pracę - locus laboris, w jego braku miejsce siedziby przedsiębiorstwa pracodawcy,

• W sprawach alimentacyjnych - domicyl lub miejsce zwyczajnego pobytu uprawnionego,

• W sprawach z czynów niedozwolonych lub quasi deliktów - miejsce zdarzenia wyrządzającego szkodę.

• W sprawach z powództwa konsumenta - domicyl pozwanego lub konsumenta.

Zobowiązanie umowne - sytuacja, w której obie strony zaangażowały się dobrowolnie w stosunek zobowiązaniowy.

Przy poszukiwaniu miejsca wykonania zobowiązania, które odgrywa rolę łącznika rozstrzygającego o jurysdykcji, należy brać pod uwagę miejsce wykonania tego zobowiązania, którego niewykonanie stanowi podstawę powództwa.

TS przyjął że miejsce to należy określać zgodnie z prawem, któremu umowa podlega.

Ustala się je, stosując normy prawa prywatnego międzynarodowego obowiązujące w siedzibie sądu.

W razie wielomiejscowości deliktu powód może dochodzić odszkodowania zarówno w państwie miejsca działania sprawcy i w państwie w którym nastąpiła szkoda.

Np. str 312

Jeśli szkoda nastąpi w kilku państwach konwencyjnych, stosowanych roszczeń można dochodzić w każdym z tych państw, jednak tylko w zakresie szkód w każdym z tych państw poniesionych.

Czyn niedozwolony lub czyn podobny - wszystkie powództwa wiążące się z odpowiedzialnością cywilną pozwanego, nieopartą na umowie w rozumieniu art. 5 pk1 (7)

Jurysdykcję uzasadnia stawienie się pozwanego przed sąd państwa konwencyjnego, wyjąwszy przypadki gdy pozwany stawi się w celu zaprzeczenia jurysdykcji sądu, przed który został pozwany, lub gdy sądy innego państwa są wyłącznie właściwe na podstawie art.16 konwencji.

Porozumienia stron w sprawie jurysdykcji oraz ograniczenia w tej mierze autonomii stron.

Gdy przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania w państwie konwencyjnym, a strony poddadzą rozpoznawanie sporów, które powstały lub mogą powstać między nimi w związku z określonym stosunkiem, sądowi lub sądom państwa konwencyjnego, ustanowiona w ten sposób jurysdykcja ma charakter jurysdykcji wyłącznej.

Jeżeli porozumienie ustanawiające jurysdykcję sądów państwa konwencyjnego zostanie zawarte przez strony, z których żadna nie ma miejsca zamieszkania w państwie konwencyjnym, sądy innych państw konwencyjnych mogą rozpoznawać wniesioną do nich sprawę dopiero wtedy gdy sąd wskazany w porozumieniu jurysdykcyjnym prawomocnie stwierdzi brak swej jurysdykcji.

Wyłącznie właściwe są sądy tego państwa konwencyjnego, które wskazują łączniki występujące w ustanowionych w tym przepisie normach jurysdykcyjnych.

Są to:

• W sprawach dotyczących praw rzeczowych na nieruchomości oraz najmu i dzierżawy nieruchomości,

• W sprawach dotyczących ważności, nieważności lub rozwiązania spółki lub osoby prawnej mającej siedzibę w państwie konwencyjnym, albo tez decyzji jej organów - sądy państwa siedziby spółki lub osoby prawnej.

• W sprawach dotyczących ważności wpisów w rejestrach publicznych - sądy państwa konwencyjnego, w którym rejestr jest prowadzony.

• W sprawach dotyczących wpisu do rejestru lub ważności patentów, znaków towarowych, wzorów, modeli wymagających złożenia lub wpisu do rejestru albo tych czynności dokonano, albo też na podstawie umowy międzynarodowej czynności te uważane są za dokonane.

• W sprawach dotyczących wykonywania orzeczeń - sądy państwa konwencyjnego miejsca wykonania orzeczenia.

Środki tymczasowe i zabezpieczające.

Można wnosić o zastosowanie takiego środka przewidzianego przez prawo krajowe danego państwa konwencyjnego do właściwych władz tego państwa, jeśli nawet na mocy konwencji właściwym do rozpatrzenia meritum sprawy jest sąd innego państwa konwencyjnego.

Nie ogranicza to kompetencji sądu właściwego do stosowania środków tymczasowych i zabezpieczających.

Uznanie i wykonywanie orzeczeń.

Zasada automatycznego uznania orzeczeń wydawanych przez sąd państwa konwencyjnego w każdym innym państwie konwencyjnym bez potrzeby przeprowadzenia postępowania.

Nie ma znaczenia czy jurysdykcja sądu orzekającego opiera się na postanowieniach konwencji, czy na innych normach jurysdykcyjnych, ani czy w stanie faktycznym rozpoznanej sprawy występowało powiązanie z obszarem innego państwa konwencyjnego.

Pojęcie orzeczenia zostało ujęte szeroko.

Przyczyny wyłączające uznanie stanowią zamkniętą listę i są ujęte dość wąsko. 27,28.

W razie sporu między stronami o to czy orzeczenie podlega uznaniu, każda ze stron może się zwrócić do sądu o stwierdzenie tego w postępowaniu przewidzianym w III tytule konwencji.

Nie jest wykluczone oddzielne postępowanie o stwierdzenie, czy orzeczenie spełnia przesłanki uznania czy zachodzi okoliczność wyłączająca uznanie.

Postanowienia dotyczące wykonywania zagranicznych orzeczeń.

Art.31 ust1 orzeczenia wydane w państwie konwencyjnym i w nim wykonalne są wykonywane w innym państwie konwencyjnym po stwierdzeniu tam - na wniosek osoby zainteresowanej - ich wykonalności.

Art32 określa sądy które w poszczególnych państwach konwencyjnych są w omawianym zakresie właściwe ( w Polsce jest to sąd okręgowy).

O sposobie występowania z wnioskiem rozstrzyga prawo krajowe państwa, w którym dochodzi do stwierdzenia wykonalności.

Odmowa stwierdzenia wykonalności może nastąpić tylko z tych przyczyn, które wyłączają uznanie orzeczenia.

Przy rozpatrywaniu sprawy stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia merytorycznej słuszności tego orzeczenia.

W tym stadium postępowania dłużnik nie ma możliwości obrony, gdyż nie bierze w nim udziału.

Konwencja reguluje tez postępowanie odwoławcze od orzeczenia dotyczącego wykonalności zagranicznego orzeczenia oraz zaskarżenie orzeczeń zapadłych w postępowaniu odwoławczym.

Brak prawomocności orzeczenia w państwie jego pochodzenia nie stanowi przeszkody do ubiegania się o stwierdzenie wykonalności orzeczenia w innym państwie konwencyjnym.

Od orzeczenia zapadłego w wyniku wniesienia środka zaskarżenia określonego w 40 dopuszczalna jest w Polsce kasacja.

Postanowienia przechodnie Konwencji lugańskiej.

108

---