Wprowadzenie
Eksperyment jako metoda badań naukowych.
Definicja:
Eksperyment (od łac. experimentum - doświadczenie, badanie) - to zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji.
Eksperyment pedagogiczny:
(wg W. Okonia) to metoda, której podstawową częścią jest wywołanie jakiegoś procesu lub regulowanie warunków wpływających na ten proces tak, aby umożliwić jego dokładniejsze zbadanie.
(wg M. Łobockiego) jest metodą badania zjawisk, związanych z wychowaniem, nauczaniem, kształceniem, wywołanych specjalnie przez osobę badającą w kontrolowanych przez nią warunkach, w celu poznania tych zjawisk.
Przez warunki rozumie się tu zwykle metody i formy oddziaływań pedagogicznych, jak również następstwa, jakie one za sobą pociągają.
(wg W. Zaczyńskiego) jest to metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegająca na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzanie do nich nowego czynnika i obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem
Warunki eksperymentu:
- zjawisko badane za pomocą eksperymentu musi być możliwe do wywołania
- warunki eksperymentu muszą być jasno i wyraźnie określone oraz powiny pozwalać się zmieniać, czyli podlegać manipulacji
- badania eksperymentalne można powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków, a uzyskane zmiany w wyniku eksperymentu są mierzalne
- wyniki badań powinny być łatwe do interpretacji, dokładnie uzasadnione w świetle dotychczasowej wiedzy i doświadczenia badacza
Cele eksperymentów:
- potwierdzenie bądź zweryfikowanie określonej hipotezy
- wykrycie związków pomiędzy zmienną niezależną a elementami badanego układu
Techniki eksperymentalne (schematy, plany, modele eksperymentalne)
- technika grup równoległych
- technika rotacji
- technika czterech grup
- technika jednej grupy
Technika grup równoległych (porównawczych)
- jest najczęściej stosowana w badaniach pedagogicznych
- polega na uwzględnianiu w badaniach co najmniej dwóch grup
- pierwsza grupa - eksperymentalna - jest grupą, do której wprowadza się czynnik eksperymentalny
- druga grupa - kontrolna - jest punktem odniesienia dla pierwszej, nie wprowadza się do niej czynnika eksperymentalnego (zmiennej niezależnej)
- w obu grupach dokonuje się pomiaru tych zmiennych we wstępnej i końcowej fazie eksperymentu
- istnieje możliwość wprowadzenia więcej niż jednej zmiennej w grupie eksperymentalnej
Technika rotacji (podziału krzyżowego)
- każda z uwzględnionych w niej grup pełni na przemian funkcję grupy eksperymentalne i kontrolnej
- jedna jest najpierw grupą eksperymentalną, a następnie grupą kontrolną
- druga początkowo pełni rolę grupy kontrolnej, a następnie eksperymentalnej
- do każdej z grup wprowadza się kolejno ten sam czynni eksperymentalny lub kilka tych samych czynników
Technika czterech grup (technika Salomona)
- zamiast jednej pary grup równoległych - uwzględnia dwie pary takich grup
- każda z par grup składa się z grupy eksperymentalnej i kontrolnej
Technika jednej grupy
- jest najmniej użyteczną techniką eksperymentalną
- stanowi sama dla siebie układ odniesienia, gdyż wyklucza branie pod uwagę jakiejkolwiek grupy kontrolnej
Użyteczność badań eksperymentalnych:
- umożliwiają wzrost wiarygodności badań pedagogicznych
- pozwalają na łączenie teorii z praktyką
- są źródłem innowacji
Uwiarygodnienie badań pedagogicznych:
- pozwalają rzetelnie sprawdzić przydatność stosowanych metod i form oddziaływań na dzieci i młodzież
- umożliwiają wysunięcie wniosków w postaci twierdzeń
- badacz nie musi oczekiwać na pojawienie się interesującego zjawiska, ma możliwość wywołania tego zjawiska
- badania eksperymentalne pozostają w ścisłym związku z wieloma innymi metodami i technikami badawczymi
- dają możliwość wielostronnej analizy jakościowej i ilościowej wyników
Zastrzeżenia wobec badań eksperymentalnych:
- złożoność i uciążliwość tego rodzaju badań
- niemożność dorównania przez nie założeniom metodologii nauk przyrodniczych
- możliwość zastąpienia badań eksperymentalnych innymi metodami badań
- sprzeniewierzenie się zasadom moralnym
Błędy w badaniach eksperymentalnych:
niedosyt weryfikacji wewnętrznej
- głębsza refleksja nad stopniem prawdopodobieństwa z jakim zostaną potwierdzone wysunięte hipotezy
- stopień poprawności zorganizowania badań eksperymentalnych
- czynniki zakłócające trafność wyników
niewłaściwy dobór grup
- brak wpływu na powstanie grup
- niemożność doboru grup pod względem sprawdzalności wyniku
- przeprowadzanie badań w warunkach naturalnych
brak właściwych układów odniesienia
- zbytnie zawierzanie wynikom końcowym
- niedocenianie znaczenia grup kontrolnych
pobieżna i wadliwa kontrola zmiennych niezależnych i zależnych
- badania zmiennych, których możliwość poznania jest problematyczna
- docenianie wyłącznie wyników badań końcowych, a niedocenianie wyników badań początkowych
nieodpowiedni czas trwania eksperymentu i jego rozgłos
- świadomość badanych, że są objęci eksperymentem wpływa na jakość i sposób ich zachowania
1