Program Setup 651

Dodatek A Program Setup

W rozdziale tym znajdzie Czytelnik opis czterech przykładowych programów Setup, po jednym dla każdego z modeli AT: 286, 386, 486 i Pentium. Program Setup służy do kon-figurowania komputera (zapis, odczyt i modyfikacja danych w CMOS-RAM) i umiesz­czony jest wraz z procedurami BIOS-u w pamięci stałej komputera. Starsze modele AT, nie dysponujące programem Setup zapisanym w pamięci stałej, wymagały uruchomienia z poziomu systemu operacyjnego specjalnego programu narzędziowego (setup.com lub setup.exe), dostarczanego wraz z komputerem. Obecnie fakt ten ma znaczenie wyłącznie historyczne.

Rynek producentów programów BIOS zdominowany został przez trzech wytwórców: American Megatrends, Inc. (AMI), Award Software i Phoenix Technologies. Pomimo mnogości obecnych na rynku różnorodnych modeli PC/AT ukształtowały się w miarę jednorodne linie programów Setup. Wybrane przez autora przykłady reprezentują jego zdaniem najczęściej spotykane rozwiązania.

Na wstępie jednak wyjaśnienie kilku często przewijających się przez tę tematykę pojęć.

Częstotliwości taktujące (Clock)

Dla poprawnego funkcjonowania różnych elementów architektury PC potrzeba wielu częstotliwości taktujących. Rysunek A. l. przedstawia schematycznie zasadę wytwarza­nia tych częstotliwości w modelu AT-286.

Schemat ten obowiązuje w zasadzie również w stosunku do modeli AT-386 i 486SX. Płyty z procesorem 486DX i Pentium nie posiadają zwykle pierwszego dzielnika często­tliwości i zegar taktujący CPU (oznaczany w tym przypadku jako SYS) równy jest wprost częstotliwości/7 generatora OŚCI.

652

Anatomia PC

RysunekA.1.

Schemat

tworzenia

sygnałów

taktujących

w komputerze

AT-286

CPUCLK (f_cpu)

SCLK

BUSCLK (BCLK)

W dziedzinie oznaczeń częstotliwości, ich symboliki i znaczenia panuje spore zamie­szanie, toteż może się zdarzyć, że Czytelnik spotka się z systemem gdzie znaczenie skrótów CLK2 i CPUCLK (często oznaczanego też PROCCLK) należy rozumieć wręcz odwrotnie, niż opisano w niniejszym punkcie.

Główne źródło odniesienia stanowi generator kwarcowy XT AL l o częstotliwości pracy fl. System dysponuje zwykle dwoma takimi generatorami o różnych częstotliwościach, co pozwala łatwo zrealizować funkcję przełączania prędkości pracy (Turbo). Genera­tory te wykonane są w formie metalowych modułów i umieszczane w podstawce. Daje to możność łatwej wymiany kompletu CPU-generator, co często stosują producenci sprzętu.

Częstotliwość// podlega prawie zawsze (z wyjątkiem modeli 486DX i Pentium) wstęp­nemu podziałowi przez 2, co zapewnia współczynnik wypełnienia przebiegu CLK2IN równy 1/2. Widoczny na rysunku A. l. sygnał ATCLK wytwarzany jest przez rezonator kwarcowy współpracujący z bramkami logicznymi. Sygnały ATCLK i CLK2IN prze­chodzą na ogół przez różnego rodzaju dzielniki i kierowane są do różnych urządzeń. Oto kombinacje najczęściej spotykane w modelach PC/AT:

Zegar CPU	Magistrala zewnętrzna	Kanał DMA
CLK2IN	CLK2IN/2	SYSCLK/2
BUSCLK	CLK21N	SYSCLK
	ATCLK

Sygnał taktujący CPU nosi zwykle nazwę CPUCLK lub PROCCLK (Processor Clock) i może być uzyskiwany w prostej linii z jednego z przebiegów wejściowych: CLK2IN (najczęściej) lub ATCLK (rzadziej).

Najwięcej możliwości oferowanych jest zwykle dla zegara taktującego magistrali zew­nętrznej (BUSCLK lub BCLK - Bus Clock). Dla dobrych kart rozszerzających można stosować najszybszą z możliwych nastaw, tj. CLK2IN. Program Setup proponuje stan­dardowo częstotliwość CLK2IN/2, co daje gwarancję bezawaryjnej pracy większości kart. Opcja ATCLK oznacza asynchroniczny (w stosunku do CPU) tryb pracy, używany w wyjątkowych sytuacjach, gdy elementy pewnych rozszerzeń sprzętowych nie są w stanie nadążyć za cyklami magistrali.

Kanał DMA otrzymuje własny sygnał taktujący (DMA Clock) równy SCLK lub SCLK/2.

Program Setup 653

Tryb stronicowy (Page Modę)

Określenie to dotyczy fizycznej realizacji obsługi układów pamięci RAM i nie ma nic wspólnego z techniką stronicowania (ang. paging), stosowaną w procesorach 386 i lep­szych do odwzorowania pamięci logicznej w fizycznie dostępną RAM. Tryb stronicowy oznacza taki tryb adresowania pamięci dynamicznej, w którym sygnał wyboru wiersza (ang. RAS - Rów Address Strobe) utrzymywany jest przez dłuższy czas w stanie aktyw­nym. Oznacza to, że część adresu definiująca wiersz komórki pozostaje niezmienna, a co za tym idzie, sygnałem wyboru kolumny (ang. CAS - Column Address Strobe) adreso­wane są tylko komórki jednego wiersza. Niezbędne czasy regeneracji pomiędzy kolej­nymi cyklami dostępu „wbudowane są" w impulsy CAS, co wymaga akceptacji od układów pamięci. Dostępne obecnie na rynku układy scalone dostosowane są w więk­szości do tego trybu pracy.

Dostęp do pamięci ma na ogół charakter sekwencyjny i istnieje duże prawdopodobień­stwo, że znaczna część komórek może być w ten sposób osiągnięta (bez konieczności zmiany sygnału RAS). Oczywiście impuls RAS nie może być dowolnie długi; ponadto należy uwzględniać cykle odświeżania pamięci, które również przerywają dostęp do pamięci w tym trybie.

Stronicowanie (Page Modę) i nakładanie lub przeplot (Memory Interleave) występują zwykle w połączeniu, przyczyniając się do znacznego skrócenia czasu oczekiwania procesora na pobierane z pamięci dane.

Przeplot banków (Memory lnterleave)

Termin ten oznacza przyspieszony tryb adresowania układów pamięciowych płyty głównej.

Pamięć ta podzielona jest na grupy zwane bankami, zawierające, zależnie od organizacji -jedną, dwie lub cztery podstawki na moduły pamięciowe. Pojedyncze układy scalone pamięci (potocznie, acz niesłusznie zwane DRAM) wyszły już z użycia, a ich miejsce zajęły moduły SIPP (ang. Single In-line Pin Package) i SIMM (ang. Single In-line Me­mory Module), o rozmiarach 256 kB, l MB, 4 MB. Istnieją również rozwiązania płyt akceptujące zarówno pojedyncze układy jak i mieszankę różnych modułów. Nowe mo­dele oparte są o moduły pamięciowe typu SIMM PS/2 (32-bitowe) o rozmiarach l MB, 4 MB, 8 MB i 16 MB.

Przy montowaniu pamięci obowiązuje zasada wypełniania całego banku modułami tej samej wielkości. Zapełnianie banków należy zawsze rozpoczynać od banku o numerze najniższym. Dla umożliwienia realizacji funkcji przeplotu należy zapełnić co najmniej dwa banki.

Pamięć dynamiczna RAM zorganizowana jest wewnętrznie w wiersze (ang. rów) i ko­lumny (ang. column). Połowa bitów adresujących dowolną komórkę przypada na adres wiersza, a połowa na adres kolumny. Dla zaadresowania wiersza używa się sygnału RAS (Rów Address Strobe), a kolumny - CAS (Column Address Strobe). Nie wnikając w technologię układów scalonych pamięci należy przyjąć, że pomiędzy kolejnymi

654 Anatomia PC

impulsami RAS musi występować pewna przerwa czasowa przeznaczona na regene­rację układu. W tej szczelinie czasowej można więc umieścić sygnał RAS drugiego banku, nie czekając na zakończenie cyklu dostępu do banku pierwszego. To nakładanie się (ang. interleave) cykli dostępu ma szczególne znaczenie i sens, jeżeli kolejne (logiczne) komórki pamięci ulokowane są naprzemiennie w obydwu bankach (przy organizacji 16-bitowej pamięci):

słowo O bank O słowo l bank l słowo 2 bank O słowo 3 bank l słowo 4 bank O

Idea ta niekoniecznie musi być stosowana w odniesieniu do dwóch banków. Systemem tym można objąć również 4 lub 8 banków pamięci, i to niezależnie od jej organizacji (8-, 16- czy 32-bitowa).

Pipelining

Określenie to oznacza płynny dostęp do pamięci i odnosi się do takiego sposobu jej adresowania, w którym następna komórka adresowana jest jeszcze w trakcie trwania poprzedniego cyklu. Dekodery pamięci przetwarzają więc kolejny adres, podczas gdy magistrala danych transportuje wynik poprzedniej operacji.

Technika ta możliwa jest do zastosowania w procesorach 80286 i wyższych. Procesor typu 8086, na skutek multipleksowania (podwójnego wykorzystania) końcówek szyn adresowych i danych nie może pracować w tym trybie. Procesory 80386, 80486 i Pen­tium dysponują dodatkowym wyprowadzeniem NA, pozwalającym na bardzo elastycz­ne (oddzielnie dla każdego cyklu szyny) wykorzystywanie tej możliwości.

Shadow RAM

Obszar pamięci pomiędzy 640 kB i l MB przewidziany jest, jak wiadomo, dla kart gra­ficznych, dodatkowych pamięci ROM oraz rozszerzeń systemowych. Wiele płyt głów­nych AT-286, w tym płyty oparte o zestawy układów scalonych (ang. chipsei) NEAT, SCAT, Chips&Technologies, a także modele AT-386 (włączając w to 386SX) i wyższe są w stanie konfigurować wybrane fragmenty tego obszaru jako tzw. Shadow RAM. Ustalenie takie podejmuje się na etapie dialogu z programem Setup; oznacza ono, że zawartość dowolnej pamięci typu ROM kopiowana jest do leżącej praktycznie „pod" nią (w cieniu - ang. shadow) pamięci RAM. Jako że czas dostępu do układu typu RAM jest znacznie krótszy niż dla układu ROM lub EPROM, rozwiązanie to przynosi znaczne (blisko czterokrotne) skrócenie czasu dostępu do procedur programowych i jest szcze­gólnie istotne w przypadku procedur BlOS-u systemowego, który jest bardzo często wywoływany. Znacznie bardziej spektakularny efekt daje zastosowanie tej techniki do BIOS-u kart EGA i VGA (Yideo-BIOS).

Program Setup 655

Modele PC/XT i AT nie wyposażone w odpowiedni zestaw układów scalonych mogły posługiwać się tą techniką wyłącznie w sposób programowy, tj. przy użyciu specjalnych sterowników zajmujących dodatkowo miejsce w pamięci.

Pamięć EMS

EMS jest skrótem określenia Expanded Memory Specification, oznaczającego ściśle zdefiniowany sposób wykorzystania pamięci położonej powyżej 640 kB. System DOS, jak powszechnie wiadomo, może zaadresować jedynie l MB pamięci, przy czym część tego obszaru przeznaczona jest dla kart rozszerzających. Do dyspozycji programów po­zostaje więc 640 kB, w którym musi znaleźć miejsce również sam system operacyjny.

Dla rozwiązania tego problemu w architekturze XT zastosowano dodatkowe karty roz­szerzenia pamięci. Ponieważ procesor 8086 nie jest w stanie zaadresować fizycznie więcej niż l MB pamięci, kart takie były wyposażane w specjalne układy realizujące tzw. przełączanie banków. Istota tego rozwiązania polega na sprzętowym udostępnieniu dla procesora (poprzez magistralę zewnętrzną) fragmentu większego obszaru pamięci zainstalowanej na karcie - tzw. banku. Specjalne układy dekoderów pozwalają CPU „widzieć" bank w segmencie położonym między 640 kB a l MB. Oczywiście implikuje to możliwość jednoczesnego dostępu tylko do fragmentu pamięci rozszerzonej - inne fragmenty (banki) są widoczne dopiero po odpowiednim przełączeniu. Tak zorganizo­wana pamięć nosi nazwę pamięci rozszerzonej (ang. expanded memory).

Aby aplikacje pracujące pod nadzorem systemu DOS mogły korzystać z dużych obsza­rów pamięci rozszerzonej, firmy Lotus, Intel i Microsoft opracowały tzw. standard LIM EMS (Lotus-Intel-Microsoft Expanded Memory Specification). Przewiduje on dostęp do pamięci rozszerzonej poprzez tzw. okno (ang. pageframe) o szerokości 64 kB, umiesz­czone logicznie w przestrzeni adresowej DOS pomiędzy 640 kB, a l MB. Okno to podzielone jest na cztery tzw. strony logiczne (ang. page) po 16 kB. Każda z nich może w danym momencie znajdować się nad dowolnym obszarem pamięci rozszerzonej. Daje to praktycznie dostęp do całej tej pamięci, chociaż niejednocześnie.

Procesor 80286, w który wyposażono modele AT, jest w stanie zaadresować więcej niż l MB pamięci. W związku z tym płyty główne AT zaczęto wzbogacać o dodatkowe megabajty, noszące nazwę pamięci dodatkowej (ang. extended memory). Komputer

• klasycznej architekturze AT nie ma niestety bezpośredniej możliwości transformacji
  pamięci dodatkowej na rozszerzoną. W maszynach takich pamięć dodatkowa wykorzy­
  stywana była głównie na potrzeby tzw. dysków wirtualnych (ydisk.sys, ramdrive.sys)

• programów buforujących dostęp do dysków twardych (tzw. disk cache, np. smartdry.
  sys, pc-cache.exe), które często posługiwały się własnymi, niestandardowymi rozwią­
  zaniami dostępu do niej. Aby zrealizować dostęp do pamięci EMS należało stosować
  specjalne karty rozszerzające spełniające wymogi tego standardu lub posługiwać się
  dodatkowymi sterownikami programowymi, które zajmowały cenne miejsce w pamięci
  podstawowej. Istnieją jednak modele AT, oparte na specjalizowanych zestawach ukła­
  dów scalonych (NEAT, SCAT, C&T), które (oprócz posiadanych innych zalet) realizują
  sprzętowo transformację zainstalowanej pamięci do postaci EMS. Procesory 80386
  i lepsze dysponują standardowo mechanizmami przeadresowywania dowolnych bloków
  pamięci i nie potrzebują w tej materii wsparcia układów dodatkowych płyty głównej.

656 Anatomia PC

Aktualnie egzystują dwie wersje standardu LIM EMS: wersja 3.2, dopuszczająca 16 MB pamięci i zezwalająca na składowanie w pamięci EMS wyłącznie danych oraz wersja 4.0, mogąca zarządzać do 32 MB pamięci i zezwalająca na umieszczanie tam fragmentów kodu programów.

Zdominowanie sprzętu PC przez procesory mogące bez wysiłku zaadresować praktycz­nie całą zainstalowaną fizycznie w komputerze pamięć uwidoczniło sztuczność standardu EMS. Standard ten, aczkolwiek w dalszym ciągu popularny ze względu na dużą liczbę posługujących się nim aplikacji (Lotus 1-2-3, WordPerfect, Turbo Pascal), powoli ustępuje znacznie nowocześniejszej normie XMS (ang. Extended Memory Specificat-ion), opracowanej przez firmy Lotus, Intel, Microsoft i AST Research. Rozwiązania standardu XMS bazują na wykorzystaniu trybu chronionego procesora 80286 i lepszych, w związku z czym jest on niedostępny dla komputerów PC/XT. W zamian za to zniesio­ne zostało ograniczenie rozmiaru dostępnej jednorazowo pamięci do okna o wielkości 64 kB, a realizacja dostępu do pamięci powyżej l MB odbywa się w sposób „natural-niejszy" i szybszy.

Setup 286

Program Setup systemu AT-286 przedstawiony zostanie na przykładzie Phoenix-BIOS w wersji 4.03.00, obsługującego płytę główną JAM-2301 taktowaną zegarem 16 MHz. Zastosowany na niej zestaw układów scalonych CS8221 realizuje standardowe funkcje NEAT: pamięć EMS według specyfikacji LIM 4.0, Shadow-RAM, przeplot (interleave) i tryb stronicowy (paging). Płyta wyposażona jest również w zintegrowany sterownik dysków twardych i elastycznych, port równoległy i dwa porty szeregowe.

Wywołanie programu Setup możliwe jest w każdym momencie poprzez naciśnięcie kombinacji klawiszy Ctrl-Alt-S (jest to typowy sposób wywołania przyjęty w BlOS-ach firmy Phoenix). Program ten zgłasza się również samoczynnie po włączeniu komputera, jeżeli stwierdzone zostały niezgodności zadeklarowanej w pamięci CMOS-RAM konfi­guracji sprzętowej z konfiguracją rzeczywistą.

Program konfiguracyjny Setup oferuje dwa tryby pracy: podstawowy (tzw. Standard CMOS Setup) i zaawansowany (tzw. Advanced CMOS Setup).

Tryb podstawowy

Ekran trybu podstawowego przedstawiony jest na rysunku A.2. Użytkownik ma możliwość wyboru opcji za pomocą klawiszy kursora T i -1. Modyfikacja danej pozycji odbywa się przez naciśnięcie klawisza —> lub <—.

Program Setup

657

Rysunek A.2.

Menu

konfiguracji systemu programu Setup 286 firmy Phoenix

system Configuration Setup Time: 07:27:26 Datę: Thu Feb 11, 1993		4.03 00
Diskette A: Dlskette b: Hard Disc 1: Hard Disc 2: Base Memory: Extended Memory: Display: Keyboard:	Not Installed not installed cyl Not Installed 615 Not Installed 640 K6 384 KB MONO Installed	Hd prę lz sec slze 4 300 615 17 20
coprocesor :	Not Installed
Dlskkette A:	Not Installed
pgup for CS8221 Fl for help. esc	options. up/Down Arrow to select to reboot	Left/Right Arrow to change.

W trybie tym definiujemy bieżący czas i datę, typy zainstalowanych napędów dysków twardych i elastycznych, ilość dostępnej pamięci i typ sterownika monitora. System ofe­ruje również krótkie teksty pomocy kontekstowej (odnoszące się do aktualnie wybranej kursorem pozycji), wywoływane klawiszem Fl.

Naciśnięcie klawisza PgUp przenosi nas w tryb zaawansowany.

Tryb zaawansowany

Ekran tego trybu widzimy na rysunku A.3.

Rysunek A.3.

Menu trybu zaawansowanego programu Setup 286

phoenix Technologies Ltd.
	CS8221 chip	set Feature control
Time: 07:29:02
Data: Thu Feb 11,	1993
shadow BIOS ROM:	Disabled	shadow 16K at ECOOO:	Disabled
shadow video rom:	Disabled	Memory Wait States:	0 wait States
shadow 16K at C4000	: Disabled	64 0-1024 K Relocation:	Enabled
shadow 16K at C8000	: Disabled	EMS Base Memory Address:	segment C800
shadow 16K at CCOOO	: Disabled	ems Base i/o Address:	208h/209h
shadow 16K at DOOOO	: Disabled	ems PAge 0 Reg. Extension:	IM to 2M
shadow 16K at D4000	: Disabled	ems PAge 1 Reg. Extension:	IM to 2M
shadow 16K at D8000	: Disabled	EMS PAge 2 Reg. Extension:	IM to 2M
shadow 16K at DCOOO	: Disabled	ems PAge 3 Reg. Extension:	IM to 2M
shadow 16K at EOOOO	: Disabled	EMS Memory size:	0. 5M
shadow 16K at E4000	: Disabled	ems wait States:	0 wait States
shadow 16K at E8000	: Disabled	EMS Memory:	Disabled
bus clock:	AT CLOCK	dma cuock:	SCLK/2
PgUp for mai n menu.	up/Down Arrow	to select. Left/Right Arrow	to change
Fl for help. ESC to	reboot

Są to klasyczne opcje oferowane przez płytę główną typu NEAT. Zasady wyboru i mo­dyfikacji poszczególnych pozycji są identyczne jak poprzednio. Możliwości konfigu­racji systemu opisano poniżej:

• Shadow BIOS ROM (Disable/Enable) - realizacja funkcji Shadow w odniesieniu
  do pamięci ROM BIOS-u systemowego.

• Shadow Video ROM (Disable/Enable) - realizacja funkcji Shadow w odniesieniu
  do pamięci ROM BIOS-u karty sterownika monitora.

658

Anatomia PC

• Shadow 16K at nnnnn (Enable/Disable) — konfiguracja obszaru C4000h-F0000h
  jako Shadow-RAM, w blokach po 16 kB. Znajduje to zastosowanie w przypadku
  obecności w systemie specjalnych kart rozszerzających (np. kart sieciowych,
  sterowników SCSI itp.) posiadających własny BIOS, w stosunku do którego
  można wówczas zastosować funkcję Shadow.

• Memory Wait States (O, l, 2, 3, 4 lub 5 Wait States) - opcja ta pozwala na ustale­
  nie liczby dodatkowych cykli magistrali danych wprowadzanych przez kontroler
  magistral w przypadku stosowania modułów pamięci o większych czasach dos­
  tępu. Zmniejszenie liczby cykli oczekiwania wpływa znacząco na wzrost mocy
  obliczeniowej komputera, lecz może powodować zawieszanie się systemu
  (zwykle zaraz przy starcie).

• 640—1024K Relocation (Enable/Disable) - opcja ta ma znaczenie tylko przy
  obsadzie banków modułami 256 K, co daje 4*256 kB = l MB pamięci (B0n+
  +BO_L+B1_H+B1_L). Włączenie tej opcji (Enable) wyklucza możliwość stosowania
  techniki Shadow RAM, ale udostępnia 384 kB pamięci dodatkowej. W każdym
  innym przypadku (EMS) opcja ta musi być wyłączona (Disable).

• EMS... — szczegółowe definicje parametrów pamięci EMS.

Prędkość zegara taktującego magistrali zewnętrznej może przyjmować dwie wartości: AT CLOCK lub CLK2IN/2. Jest to prędkość, z jaką system komunikuje się z kartami umieszczanymi w gniazdach rozszerzających. Obie możliwości pokazane są na rysun­kach A.3. i A.4.

Rysunek AA

Menu trybu

zaawansowanego

(magistrala

taktowana

sygnałem

ĆLK2IN/2)

phoenix Technologies	Ltd.
	CS8221 chip	set Feature control
Time: 07:27:55
Datę: Thu Feb 11, 1993
Shadow BIOS ROM:	Disabled	Shadow 16K at ECOOO:	Disabled
Shadow video rom:	Disabled	Memory wait States:	0 wait States
Shadow 16K at C4000:	Disabled	640-1024K Relocafion:	Enabled
Shadow 16K at C8000:	Disabled	EMS Base Memory Address:	segment C800
Shadow 16K at ccooo:	Disabled	ems Base i/O Address:	208h/209h
Shadow 16K at 00000:	Disabled	ems PAge 0 Reg. Extension:	im to 2M
Shadow 16K at D4000:	Di sabled	EMS PAge 1 Reg. Extension:	IM tO 2M
Shadow 16K at 08000:	oisabled	ems PAge 2 Reg. Extension:	IM to 2M
Shadow 16K at DCOOO:	Disabled	ems PAge 3 Reg. Extension:	IM to 2M
Shadow 16K at EOOOO:	Disabled	ems Memory size:	0. 5M
Shadow 16K at E4000:	Disabled	ems wait States:	2 wait States
Shadow 16K at E8000:	Disabled	EMS Memory:	Disabled
bus clock:	CLK2IIM/2	dma clock:	SCLK/2
PgUp for main menu.	up/Down Arrow	to select. Left/Right Arrow	to change
Fl for help. ESC to	r eboot

Opcja AT CLOCK oznacza asynchroniczną (w stosunku do zegara CPU) pracę magi­strali zewnętrznej i znajduje zastosowanie w obsłudze wolnych kart rozszerzeń. Często­tliwość CLK2IN/2 stanowi połowę częstotliwości zegara taktującego CPU, a magistrala pracuje wówczas synchronicznie z procesorem. Prędkość pracy nie jest w tym przypad­ku jednoznacznie określona, zależy bowiem od zegara CPU (wersje AT-286-20 MHz dają przykładowo 10 MHz). Jeżeli jedna z kart nie akceptuje tak wysokiej częstotli­wości, co objawiać się może przeróżnymi błędami występującymi w nieregularnych odstępach czasu, należy obniżyć prędkość do poziomu AT CLOCK.

Prędkość pracy kanału DMA ustalona jest na stałym poziomie SCLK/2 tj. 8 MHz.

Program Setup

659

Setup 386

Konfiguracja komputera AT-386 przedstawiona zostanie na przykładzie modelu C&T 80386-25 MHz wyposażonego w AMI BIOS w wersji 1.53.

System umożliwia wejście do programu Setup po pomyślnym przejściu testów pamięci. Wyświetlany jest wówczas komunikat:

Press <DEL> key if you want to run SETUP

Zignorowanie tego komunikatu powoduje przejście do ładowania systemu operacyj­nego, natomiast naciśnięcie klawisza Del uruchamia program Setup, który zgłasza się w sposób pokazany na rysunku A.5.

Rysunek A.5.

Menu główne programu Setup 386 firmy AM

EXIT FOR BOOT RUN CMOS SETUP RUN XCMOS SETUP

Wybranie opcji RUN CMOS SETUP uruchamia podstawową część programu. Na rysunku A.6. przedstawiony jest ekran, z którego może korzystać użytkownik programu CMOS SETUP.

Rysunek A.6.

Menu

konfiguracji systemu programu Setup 386

CMOS SETUP (C) Copyright 1985-1990, American Megatrends. ,
Datę fmn/date/year) wed, Jun 09 1993 Time (hour/min/sec) 11 : 56 20 Floppy drive A: 1.44 mb, 3.25" Floppy drive B: Not Installed cylr Hard dlsk c: type 47 - USER type 936 Hard disk d: type Not installed Pr imany display vga or ega Keyboard Not Installed scratch ram optiori 1	Base memory s i ze : 640 KB Ext. memory size : 3072 KB Numeric processor : Not Installed
		Head 16	WPcom Lżone sect si ze 0 0 17 124 MB
				Sun	Mon	Tue	wed	Triu	Fri	sat
				30	31	1	2	3	4	5
				6	7	8	9	10	11	12
				13	14	15	16	17	18	19
If required, BIOS will use 256 bytes of ram CD : using BIOS stack area at 0030:0000 (2) : Reducing base memory size by 1 KB		20	21	22	23	24	25	26
				27	28	29	30	1	2	3
esc = Exit, | | - - = select, Pgup/PgDn =•	Modify	4	5	6	7	8	9	10

Mamy możność ustalenia podstawowych elementów konfiguracyjnych (bieżącego czasu i daty, parametrów zainstalowanych napędów dysków i sterownika monitora). Typ 47 dysku twardego umożliwia zadeklarowanie parametrów dysku o dowolnej geometrii. Obszar przeznaczony na te dane może być umieszczony przez BIOS w jego obszarze danych (segment 0030h) lub na szczycie pamięci operacyjnej.

Dużo więcej możliwości oferuje opcja EXTENDED CMOS SETUP. Przed przejściem do tego punktu system wyświetla komunikat ostrzegawczy przedstawiony na rysunku A.7. Decyzję o wyborze opcji należy potwierdzić naciśnięciem klawisza Enter lub wy­cofać się z niej klawiszem Esc.

660

Anatomia PC

Rysunek A. 7.

Komunikat ostrzegawczy programu Setup 386

£XT£NDED CMOS SETUP PROGRAM ver A.1.53 (O1990 American Megatrends Inc.

WARNING — IMPROPER USE TO SETUP MAY CAUSE THE SYSTEM TO FALL NORMAL OPERATIONS!

IF THE SYSTEM FAILS, PRESS AND HOŁD <INS> KEY AND TURN THE MACHINĘ OFF AND THEN ON!

RELASE THE <INS> KEY AFTER MEMORY TEST STARTS! HIT <ESC> TO STOP NÓW! HIT <ENTER> TO CONTINUE!

Ekran ten zawiera wskazówkę dotyczącą postępowania w razie zawieszenia się systemu na skutek złej obsługi programu Setup. W takiej sytuacji należy przed ponownym włą­czeniem komputera wcisnąć klawisz Ins i przytrzymać go do chwili, gdy procedury POST przejdą do testowania pamięci. Do pamięci CMOS załadowane zostaną wówczas wartości standardowe, gwarantujące w większości przypadków poprawną pracę systemu.

Rysunek A.8. przedstawia dostępne opcje programu Extended CMOS Setup.

Rysunek A.8.

Menu trybu zaawansowanego programu Setup 386

ektended cmos setup program ver A.1.53 (O1990 American Megatrends Inc.

C&T 386 CHIPSET SETUP PROGRAM

EASY C&T 386 CHIPSET REGISTER SETUP

ADVANCED C&T 386 CHIPSET REGISTER SETUP

ENABLE/DISABLE VIDEO AND MAIN BIOS SHADOW

WRITE CMOS REGISTERS AND EXIT DO NOT WRITE CMOS REGISTERS AND EXIT

Klawisze kursora umożliwiają wskazanie opcji, a klawisz Enter wybór dowolnej z nich. Wybierzmy pierwszą z opcji, tj. EASY C&T 386 CHIPSET REGISTER SETUP.

Opcja ta realizuje uproszczoną formę dostępu do rejestrów sterujących układów płyty głównej. Dla każdego z czterech banków pamięci (BO_H, BO_L, B1_H, B1_L) można określić typ zainstalowanego modułu pamięci (jego wielkość i czas dostępu wyrażony w cyklach oczekiwania). Na rysunku A.9. widzimy zestaw dopuszczalnych częstotliwości taktują­cych dla kanału DMA.

Obraz przedstawiony na rysunku A. 10. prezentuje możliwości wyboru szybkości pracy magistrali zewnętrznej.

Program Setup

661

Rysunek A.9.

Menu doboru częstotliwości sygnałów taktujących kanału DMA

Rysunek A.10.

Menu doboru

częstotliwości

sygnałów

taktujących

magistrali

zewnętrznej

EXTENDED cmos setup program ver - 1.53 (c)1990 American Megatrends mc.

Memory Configuration Bank Enable/Disable dram Type waitstate

• ENABLED 1MEG l WAIT STATE

• ENABLED 1MEG l WAIT STATE

• DISABLED l WAIT STATE

• DISABLED l WAIT STATE

clock source Processor clock Bus clock dma clock

PROCESSOR OSCILLATOR PROC CLOCK/3 SCLK/2

Shadow RAM/Memory Interleaue SCLK/2
bios Shadow video shadow Memory sclk
FOOOOH, 64K COOOOH, 16K C4000H, 16K Jnterleav

MOVE BAR-<PgUp/PgDn>

ENABLED ENABLED ENABLED ENABLED CHANGE WINDOWS H—

EXIT-<ESC>

ejctended CMOS setup PROGRAM ver - 1.53 (O1990 American Megatrends Inc.

Memory Configuration Bank Enable/Disable DRAM Type waitstate

• ENABLED 1MEG l WAIT STATE

• ENABLED 1MEG l WAIT STATE

• DISABLED l WAIT STATE

• DISABLED l WAIT STATE

Clock source Processor clock Bus clock dma clock

PROCESSOR OSCILLATOR PROC CLOCK/3 SCLK/2 ł

PROCESSOR CLOCK/3

Shadow RAM/Memory interleave PROCESSOR CLOCK/2

BIOS Shadow video Shadow Memory atclk

FOOOOH, 64K COOOOH, 16K C4000H, 16K lnterleav

move BAR-<pgup/pgon>

ENABLED ENABLED ENABLED ENABLED CHANGE WINDOWS t l —

EXIT-<ESC>

Wartością standardową jest PROCESSOR CLOCK/2, co daje w naszym przypadku 25 MHz:2 = 12.5 MHz. Prędkość tę można zmniejszyć, stosując podzielnik 1/3 (25 MHz:3 = 8 MHz), jeżeli częstotliwość pracy magistrali okaże się zbyt wysoka dla którejkol­wiek z kart. Oferowany jest również asynchroniczny (w stosunku do CPU) tryb pracy szyny (ATCLK) z prędkością 7.2 Mhz.

Częstotliwość taktowania CPU może być określona jako PROCESSOR OSCILLATOR lub SYSCLKx2, co widać na rysunku A. 11.

System oferuje możliwość realizacji funkcji Shadow RAMw stosunku do BIOS-u syste­mowego i BIOS-u karty sterownika monitora. Znaczne skrócenie czasu dostępu do pa­mięci można uzyskać włączając (Enable) opcję Memory Interleave.

Naciśnięcie klawisza Esc przenosi nas z powrotem do ekranu A.8. Możemy wybrać ko­lejny punkt programu, tzn. ADYANCED C&T 386 CHIPSET REGISTER SETUP.

Ekran odpowiadający tej opcji pokazany jest na rysunku A.12.

662

Anatomia PC

Rysunek A.11.

Menu doboru

częstotliwości

sygnału

taktującego

procesor

EXTENDED CMOS SETUP PROGRAM Ver - 1.53		(C)1990 American Megatrends Inc.
Bank	Memory Configuration Enable/Disable DRAM Type waitstate
0 ENABLED 1MEG 1 ENABLED 1MEG 2 DISABLED 3 DISABLED Clock Source Processor clock Bus clock		1 WAIT STATE 1 WAIT STATE 1 WAIT STATE 1 WAIT STATE DMA Clock
PROCESSOR OSCILLATOR PROC CLOCK/3 Shadow RAM/Memory Interleaye bios shadow video shadow FOOOOH, 64K COOOOH, 16K C4000H, 16K		SCLK/2 Memory Interleav
						PROCESSOR OSCILLATOR SYSCLKX2
						MOVE BAR-<PgUp/PgDn> CHANGE WINDOWS U--EXIT-<ESC>
ENABLED	ENABLED ENABLED		ENABLED

Rysunek A.12.

Menu

konfiguracji

układów

wspomagających

procesor

EXTENDED cmos setup PROGRAM ver A. 1.53 (c)1990 American Megatrends			inc.
BITS 7-0 82C206 01H- 11000000 82C301 04H- RRROOORR 05H- 00000101 06H- 01010100 82C302 08H- RRR00011 09H- 00000001 OAH - 00000000 OBH - 00000000 OCH - 00000000 ODH - 11111111 OEH - 11111111 OFH - 11111111 10H - 10000000 11H - 11RRRRRR 12H - 00111111 13H - 11RRRRRR 28H - ORRRRRRR 2AH - RRRRRRR1		Go to Prev/Next Register - J J Go to Prev/Next Entry - — scroll bit value - pgup/F Return to mai n menu - <esc>	gon
				CLOCK AND WAIT STATE CONTROL
				XIOR/XIOW WAIT STATES 00-1 I/O WAIT STATE 00-2 I/O WAIT STATE 00=3 I/O WAIT STATE 00-4 I/O WAIT STATE

Widzimy tu klasyczny zestaw rejestrów sterujących układów scalonych płyty głównej, zintegrowanych w kilku układach scalonych wielkiej skali integracji (tzw, chipsef). Po­niżej podano krótki opis poszczególnych układów i znaczenie ich rejestrów.

Układ scalony 82C206 i jego rejestry

Układ ten zastępuje następujące tradycyjne komponenty komputera PC:

• dwa kontrolery przerwań 8259,

• dwa kontrolery DMA 8237,

• układ czasowy 8254,

• układ CMOS-RAM MC 146818,

• rejestry strony DMA (układ 74LS612),

• układy dopasowania do magistrali X.

Program Setup

663

Zintegrowane w układzie 82C206 elementy zachowują pełną zgodność funkcjonalną do poziomu rejestrów sterujących.

Wyszczególniony w programie Setup rejestr o indeksie Olh (rysunek A. 12) jest rejest­rem konfiguracyjnym (Configuration Register) tego układu. Jego opis podano poniżej.

bit?

bito

bit 5

bit 4

bit 3

bit 2

bit

bitO

bity 7-6

bity 5-4

bity 3-2

bit l

bitO

liczba cykli oczekiwania przy dostępie do urządzeń wejścia-

wyjścia (l/O Wait States):

00 = l W/S (cykl oczekiwania),

01=2 W/S,

10 = 3 W/S,

11=4 W/S.

liczba cykli oczekiwania przy 16-bitowych transferach DMA (16-bitDMA Wait States):

• = l W/S,

• =2 W/S,

• = 3 W/S,

• =4 W/S.

liczba cykli oczekiwania przy transferach 8-bitowych (8-bit Wait States):

00 = l W/S, 01=2 W/S, 10 = 3 W/S, 11=4 W/S.

funkcja Extended DMA:

• = wyłączona,

• = aktywna - sygnały sterujące dla pamięci i urządzeń wejścia-

wyjścia przesunięte o jeden cykl zegara, częstotliwość zegara DMA:

• = SCLK/2,

• = SCLK.

Układ scalony 82C301 i jego rejestry

Trzy rejestry tego układu kontrolują głównie zależności czasowe w systemie.

Rejestr Proclk (indeks 04h)

bit 7 bit 6 bit 5 bit 4 bit 3 bit 2 bit l bit O

bity 7—5 zarezerwowane;

664

Anatomia PC

bit 4 częstotliwość sygnału taktującego procesor:

• = CLK2IN,

• = BCLK;

bit 3 generacja przerwania NMI w przypadku zaniku zasilania (NMI on

Power-Fail):

• = zablokowana,

• = aktywna;

bit 2 generacja przerwania NMI w przypadku przekroczenia czasu

oczekiwania na gotowość urządzenia (Time-Out-NMI on Ready):

• = zablokowana,

• = aktywna;

bity 1—0 zarezerwowane.

Funkcja NMI on Power-Fail oznacza możliwość generowania przerwania NMI przez specjalny układ badający, czy poziom napięcia zasilającego mieści się w określonych tolerancją granicach. Rozwiązanie takie jest powszechnie stosowane w dużych syste­mach komputerowych do zabezpieczania znajdujących się w pamięci danych (przez ich zapisanie na dysku) przed skutkami awarii zasilania. W komputerach PC nie jest ono praktycznie stosowane.

Jeżeli przy ustawionym bicie 2 tego rejestru przekroczony zostanie określony czas oczekiwania na sygnał READY pochodzący od układów pamięci, wyzwolone zostanie również przerwanie NMI. Stan wydłużonego oczekiwania na sygnał READY może w praktyce oznaczać jedynie uszkodzenie jednego z modułów pamięciowych.

Rejestr Command-Delay (indeks 05h)

bit 7 bito | bit 5 bit 4 bit 3 bit 2 [ bit l | bit O

bity 7-6

bity

bity 3-2

wartość opóźnienia przy 32-bitowym dostępie do pamięci:

• = brak opóźnienia,

• = l jednostka,
  10 = 2 jednostki,
  11=3 jednostki;

wartość opóźnienia przy 16-bitowym dostępie do pamięci:

• = brak opóźnienia,

• = l jednostka,
  10 = 2 jednostki,
  11=3 jednostki;

wartość opóźnienia przy 8-bitowym dostępie do pamięci:

• = brak opóźnienia,

• = 1 jednostka,
  10 = 2 jednostki,
  11=3 jednostki;

Program Setup

665

bity 1-0 wartość opóźnienia przy dostępie do układów wejścia-wyjścia:

• = brak opóźnienia,

• = l jednostka,
  10 = 2 jednostki,
  11=3 jednostki.

Omawiane tu opóźnienie odnosi się do generacji sygnałów sterujących ~IOR, -MEMR, —IOW i -MEMW. Jednostkę opóźnienia stanowi jeden cykl zegarowy BCLK.

Rejestr Wait-State (indeks 06h)

bit?

bito

bit 5 bit 4

bit 3

bit 2

bit l bitO

bity 7-6

bity 5-4

bity 3-2

bity 1-0

liczba cykli oczekiwania (Wait States, W/S) przy 32-bitowym dostępie do pamięci:

• = O W/S,

• = l W/S,
  10 = 2 W/S,
  11=3 W/S;

liczba cykli oczekiwania przy 16-bitowym dostępie do pamięci:

• = O W/S,

• = l W/S,
  10 = 2 W/S,
  11=3 W/S;

liczba cykli oczekiwania przy 8-bitowym dostępie do pamięci: 00 = 2 W/S, 01=3 W/S, 10 = 4 W/S, 11=5 W/S;

częstotliwość pracy magistrali zewnętrznej (Bus Clock, BCLK):

• = CLK2IN/3,

• =CLK2IN/2,

• = CLK2IN,

• = ATCLK.

Cykle oczekiwania są dodatkowymi, „pustymi" cyklami magistrali danych, wprowadza­nymi przez kontroler magistrali.

Układ scalony 82C302 i jego rejestry

Układ ten, określany mianem kontrolera pamięci (Memory Controller), zawiera 14 re­jestrów:

• rejestr identyfikacji (Identification Register) - indeks 08h;

666

Anatomia PC

rejestr RAM-ROM (RAM-ROM Register) - indeks 09h;

sześć rejestrów odwzorowania adresów (Address Map Register) — indeksy OAh do OFh;

dwa rejestry typu banków (Bank Type Register) - indeksy lOh i 12h;

dwa rejestry charakterystyk czasowych banków (Bank Timing Register) — indeksy llhi 13h;

rejestr kontroli parzystości (Parity Check Register) - indeks 28h; rejestr sterujący (Control Register) - indeks 2Ah.

Rejestr identyfikacji (indeks 08h)

Rejestr ten używany jest głównie w diagnostyce płyty głównej.

hit 7

bit 6

hit 5

hit 4

bit 3

hit 2

bit l hit O

bity 7-5 bit 4 bit 3 bit 2

bit l

bitO

zarezerwowane;

l = blokada zapisu do obszaru SPEC-ROM;

l = udostępnienie obszaru SPEC-ROM;

testowanie pamięci powyżej 16 MB:

• = wyłączone,

• = włączone;

testowy tryb pracy z 256 kB pamięci:

• = dopuszczony,

• = wyłączony - automatyczne rozpoznanie rozmiaru

zainstalowanej pamięci;

wykorzystanie trybu Interleave przy obsadzeniu jednego banku:

0 = tryb Interleave zablokowany - wymagane co najmniej dwa

pełne banki,

1 = tryb Interleave dopuszczony.

Rejestr Configuration in Boot Area, RAM-ROM (indeks 09h)

Rejestr ten określa rozlokowanie bloków pamięci RAM i ROM w obszarze COOOOh-FFFFFh.

| bit 7 bito bit 5 bit 4 bit 3 bit 2 bit l | bit O

bit? bito bit 5 bit 4

l = RAM w obszarze COOOOh-CFFFFh; l = RAM w obszarze DOOOOh-DFFFFh; l = RAM w obszarze EOOOOh-EFFFFh; l = RAM w obszarze FOOOOh-FFFFFh;

Program Setup

667

bit 3 l = ROM w obszarze COOOOh-CFFFFh (BIOS kart EGA i VGA);

bit 2 l = ROM w obszarze DOOOOh-DFFFFh;

bit l l = ROM w obszarze EOOOOh-EFFFFh;

bit O l = ROM w obszarze FOOOOh-FFFFFh (BIOS systemowy).

Rejestry odwzorowania adresów

Sześć rejestrów odwzorowania adresów, oznaczonych od A do F (indeksy OAh do OFh), określa fizyczne rozlokowanie poszczególnych obszarów RAM, tj. czy znajdują się one na płycie głównej czy na kartach rozszerzających.

• Rejestr A (indeks OAh) określa umiejscowienie obszaru 40000h-5FFFFh.

• Rejestr B (indeks OBh) określa umiejscowienie obszaru 60000h-7FFFFh.

• Rejestr C (indeks OCh) określa umiejscowienie obszaru 80000h-9FFFFh.

• Rejestr D (indeks ODh) określa umiejscowienie obszaru AOOOOh-BFFFFh.

• Rejestr E (indeks OEh) określa umiejscowienie obszaru COOOOh-DFFFFh.

• Rejestr F (indeks OFh) określa umiejscowienie obszaru EOOOOh-FFFFFh.

W przypadku rejestrów A-C ustawiony bit oznacza przynależność danego obszaru do tzw. On-Board RAM, tj. pamięci zainstalowanej na płycie głównej, a bit wyzerowany — do pamięci na kartach rozszerzających. Z niewiadomych względów rejestry D-F kierują się odwrotną logiką. Rozmiar pamięci zainstalowanej na płycie głównej, odpowiadający ustawieniu bitów opisanych rejestrów, można ustalić na podstawie poniższej tabeli.

Rejestr	Bit?	Bito	Bit 5	Bit 4	Bit 3	Bit 2	Bit]	BitO
A	368K	352K	336K	320K	304K	288K	272K	256K
B	496K	480K	464K	448K	432K	416K	400K	384K
C	624K	608K	592K	576K	560K	544K	528K	512K
D	752K	736K	720K	704K	688K	672K	656K	640K
E	880K	864K	848K	832K	816K	800K	784K	768K
F	1008K	992K	976K	960K	944K	928K	912K	896K

Widoczny na rysunku A. 12 układ rejestrów A-F:

00000000 00000000 00000000 11111111 11111111 11111111

oznacza, że cała dostępna pamięć zainstalowana jest na płycie głównej.

668

Anatomia PC

Rejestry typu banków (indeks 10h dla banku 0/1 i 12h dla banku 2/3)

Definiują one typ modułów pamięciowych, którymi obsadzone są dane banki. Znacze­nie pozycji bitowych obu rejestrów są identyczne.

bit?

bito

bit 5

bit 4

bit 3

bit 2

bit l

bitO

bity 7-6 typ modułów RAM:

• = bank nie obsadzony,

• = moduły SIMM/SIPP po 256 kB,

• = moduły SIMM/SIPP po l MB,

• = zarezerwowane;

bity 5-0 adres początkowy banku, zwykle wynoszący 000000.

Rejestry charakterystyk czasowych banków (indeks 11 h dla banku 0/1 i 13h dla banku 2/3)

Definiują one charakterystykę czasową modułów pamięciowych, którymi obsadzone są dane banki. Znaczenia pozycji bitowych obu rejestrów są identyczne.

bit?

bito

bit 5

bit 4

bit 3

bit 2

bit l

bitO

bit?

bit 6

bity 5-0

czas trwania cyklu RAS:

• = 3 takty zegara CPU,

• = 5 taktów zegara CPU;

liczba cykli oczekiwania (wait states, W/S):

• = 0 W/S,

• = l W/S;

zarezerwowane.

Rejestr kontroli parzystości (indeks 28h)

Funkcję kontroli parzystości pamięci można włączyć lub wyłączyć za pomocą rejestru kontroli parzystości.

bit?

bito

bit 5

bit 4

bit 3

bit 2

bit l bitO

bit?

kontrola parzystości:

• = włączona,

• = wyłączona.

bity 6-0 zarezerwowane.

Jedyny znaczący bit O rejestru sterującego o indeksie 2Ah steruje wyzwalaniem procesu przeładowania systemu (ang. system boot). W normalnych warunkach bit ten musi zaw­sze być ustawiony.

Program Setup

669

Bity oznaczane na rysunku A. 12. jako "R" stanowią pozycje bądź zarezerwowane, bądź z innych względów niedostępne. Program nie pozwala na ich modyfikację, nie umożli­wiając ich wybrania.

Zmiany wprowadzane bezpośrednio w rejestrach rzadko kiedy przynoszą znaczny wzrost mocy obliczeniowej systemu, a raczej mogą się przyczynić do jego dziwnego zachowania. Ingerencję użytkownika w tym punkcie na ogół należy uznać za zbędną. Powrót do menu nadrzędnego odbywa się poprzez naciśnięcie klawisza Esc.

Wywołanie opcji ENABLE/DISABLE VIDEO AND MAIN BIOS SHADOW powo­duje wyświetlenie ekranu pokazanego na rysunku A.13.

Rysunek A.13.

Menu

konfiguracji pamięci Shadow RAM

extendeo cmos SETUP program ver A. 1.53 (c)1990 American Megatrends Inc.
SETUP SHADOW RAM FOR 302	Go to Prev/Next Register -Go to Prev/Next Entry -scroll bit va1ue -Return to main menu -	11 pgup/pgon <ESC>
MAIN BIOS SHADOW AT FOOOOH.64K ->1 VIDEO BIOS SHADOW AT COOOOH.16K ->1
IDEO DIO5 SHADOW AT C4OOOH,J.OK >1
	MAIN BIOS SHADOW AT FOOOOH	, 64K ->1
		1-SHADOW ENABLE 0-SHADOW DISABLE

Przedstawione tu funkcje operują bezpośrednio na tych bitach rejestrów układu 82C302, które sterują funkcją Shadow RAM dla wybranych obszarów. Jedynka na danej pozycji bitowej oznacza wykorzystanie danego bloku jako pamięci Shadow, zaś zero wyłącza tę funkcję.

Powrót do menu nadrzędnego odbywa się po naciśnięciu klawisza Esc. W tym mo­mencie wprowadzone w powyższych punktach zmiany mogą być zapisane do pamięci CMOS (poleceniem WRITE CMOS REGISTERS AND EXIT) lub też użytkownik może opuścić program Setup nie dokonując żadnych zmian w konfiguracji (DO NOT WRITE CMOS AND EXIT). W obu przypadkach następuje restart systemu.

Setup 486

Setup komputera AT-486 opisany zostanie na przykładzie systemu CONTAQ-486 wyposażonego w AMI-BIOS produkcji American Megatrends, Inc. Płyta główna dysponuje procesorem 80486 taktowanym zegarem 33 MHz. Na płycie zainstalowana jest zewnętrzna pamięć podręczna (ang. Second Level Cache), zrealizowana w oparciu o układy statycznych pamięci RAM. Pod pojęciem First Leve! Cache kryje się 8 kB wewnętrznej pamięci podręcznej, zawartej w układzie scalonym 80486.

670

Anatomia PC

Wybór częstotliwości pracy magistrali zewnętrznej odbywa się tutaj za pomocą zwór konfiguracyjnych a nie programu Setup. Rozwiązanie to nie jest pozbawione sensu -szeroka rozpiętość różnych dopuszczalnych częstotliwości taktujących procesor 80486 (25-50 MHz) w połączeniu z dużą skalą możliwych dzielników (1/3, ł/4, 1/5 i ł/6) mogłaby w najbardziej niekorzystnej sytuacji (50:3=17 MHz), wynikłej z nieumiejętnej obsługi, spowodować uszkodzenie układów peryferyjnych. Na ogół zakłada się, że oso­ba dokonująca przełączeń zwór konfiguracyjnych wie co robi, co nie zawsze można po­wiedzieć o użytkowniku działającym z poziomu klawiatury. System konfigurowany jest przez producenta standardowo do pracy magistrali w trybie asynchronicznym z często­tliwością 7.2 MHz, co z jednej strony uniezależnia od możliwych zmian częstotliwości taktujących różnych wersji CPU, a z drugiej gwarantuje poprawną obsługę wszystkich typowych kart rozszerzających. Każda karta powinna pracować prawidłowo co najmniej do częstotliwości magistrali 8.33 MHz. Dzielniki są tak dobrane, że zawsze możliwe jest ustawienie prędkości nieco poniżej tej granicy.

Częstotliwość taktowania CPU	Dzielnik	Częstotliwość pracy magistrali
25 MHz	1/3	8.3 MHz
33 MHz	1/4	8.2 MHz
50 MHz	1/6	8.3 MHz
Asynchronicznie		7.2 MHz

Płyta posiada dwa banki pamięci o numerach O i l, każdy mogący pomieścić 4 moduły SIMM. Akceptowane są trzy powszechnie występujące wielkości modułów: 256 kB, l MB i 4 MB. Obowiązuje generalna zasada wypełniania w pierwszej kolejności banku o najniższym numerze (tutaj 0) w całości, i to takimi samymi modułami.

Minimalna pamięć systemu wynosi więc 4x256 kB = l MB. Po wypełnieniu banku O można zacząć zapełniać bank l, ale musi on również zostać zapełniony całkowicie i wy­łącznie tym samym rodzajem modułów. Wymóg użycia jednakowych modułów odnosi się do pojedynczych banków, ale nie do całości, tzn. bank O może mieć obsadę 4x256 kB a bank l 4x4 MB lub odwrotnie. Maksymalna ilość pamięci, którą można umieścić na płycie wynosi więc 2x4x4 MB = 32 MB.

Uruchomienie programu Setup następuje po naciśnięciu klawisza Del w momencie ukazania się na ekranie komunikatu

Hit <DEL> if you want to run SETUP

Komunikat ten wyprowadzany jest przez system po pomyślnym zakończeniu pierwszej fazy procedur testujących POST i przejściu do testów pamięci.

Rysunek A. 14. przedstawia czołówkę omawianego programu Setup. Program pracuje w kolorze, a komfort jego obsługi podnosi możliwość zmiany zestawu barw klawiszami F2 i F3. Klawisze kursora t i •l pozwalają na wybór opcji programu.

Program Setup

671

Rysunek A.14.

Menu główne programu Setup 486 firmy A MI

BIOS SETUP PROGRAM - AMIBIOS SETUP UTILITIES

Cc) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reserved

STANDARD COMS SETUP

ADVANCED CMOS SETUP

ADVANCED CHIPSET SETUP

AUTO CONFIGURATION WITH POWER-ON DEFAULTS

CHANGE PASSWORD

HARD DISC UTILITIES

WRITE TO CMOS AND EXIT

DO NOT WRITE TO CMOS AND EXIT

Standard cmos Setup for changing Time, Datę, Hard Disk Type, etc.

ESC:Exit

F2/F3:color F10:save & Exit

Próba wejścia do jednej z pierwszych trzech opcji (STANDARD CMOS SETUP, AD-YANCED CMOS SETUP, ADYANCED CHIPSET SETUP) poprzedzana jest wyświet­leniem ostrzegawczego komunikatu pokazanego na rysunku A. 15.

Rysunek A.15.

Komunikat ostrzegawczy programu Setup 486

BIOS SETUP PROGRAM - WARNING INFORMATION

(C) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reserved

Improper Use of Setup may cause Problems !! If system Hangs, Reboot system and Enter Setup by Pressing <DEL> key

Do any of thę follnwing After Entering Setup (i) After options to mąkę system work (ii) Load bios Setup Defaults (iii) Load Power-on Defaults

Hit <ESC> to stop nów, Any other Key to continue

W ten sposób system przypomina, że niewłaściwe korzystanie z programu Setup może spowodować zawieszenie komputera. W takiej sytuacji należy zrestartować system i:

• próbować przywrócić poprzednie nastawy, przy których system funkcjonował,

• zastosować jeden z proponowanych przez BIOS zestawów parametrów konfigu-
  racyjnych.

Można w tym celu nacisnąć klawisz F6 lub F7, ewentualnie wybrać odpowiadające im opcje AUTO CONFIGURATION WITH BIOS DEFAULTS lub AUTO CONFIGU­RATION WITH POWER-ON DEFAULTS, które dostępne są na ekranie A. 14. Pierwsza z tych opcji powoduje umieszczenie w CMOS-RAM wartości parametrów uznanych przez producenta płyty za optymalne (nie zawsze są to wartości optymalne dla całego systemu, na przykład liczba cykli oczekiwania zależy od czasu dostępu użytych ukła­dów pamięci oraz prędkości zastosowanych kart rozszerzenia). Wybranie drugiej opcji

672

Anatomia PC

powoduje załadowanie do CMOS-RAM zestawu parametrów gwarantujących poprawne zachowanie systemu w najgorszych warunkach (ang. worst-case defaults). Odpowiednie tablice wartości umieszczone są na stałe w pamięci ROM.

Rysunek A. 16. przedstawia ekran po wybraniu opcji STANDARD CMOS SETUP. Umożliwia ona wprowadzenie elementarnych informacji konfiguracyjnych jak data, czas, rodzaje zainstalowanych napędów dysków twardych i elastycznych oraz typ sterownika monitora.

Rysunek A.16.

Menu

konfiguracji systemu programu Setup 486

BIOS SETUP PROGRAM - STANDARD	CMOS SETUP
Cc) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reseryed
Datę (mn/date/year) wed, Jun 02 1993 Time (hour /mi n/sec) 07 : 50 : 57	Base memory : 640 KB Ext. memory : 3328 kb
cyl n Head	wpcom Lżone sect size
Hard disk C: type 47 = USER TYPE 989 12	0 0 35 203 MB
Hard disk D: type Not Installed
Floppy drive B: Not Installed		Sun	Mon	Tue	wed	Thu	Fri	sat
Keyboard Installed		30	31	1	2	3	4	5
		6	7	8	9	10	11	12
. _ .
Datę : 01, 02, 03,... 31		20	21	22	23	24	25	26
							2	3
= E5C:Exit l-t:select F2/F3:color PU/PD:Modifv -
				4	5	6	7	8	9	10

Rozmiar dostępnej pamięci rozpoznawany jest przez system automatycznie. Typ 47 dysku twardego (User Type) umożliwia zdefiniowanie parametrów napędu o dowolnej geometrii. Wybranie opcji KEYBOARD: NOT INSTALLED nie oznacza bynajmniej, że system pozbawiony jest klawiatury, a jedynie to, że procedury POST omijać będą jej diagnostykę.

Naciśnięcie klawisza Esc cofa nas do poprzedniego punktu (rysunku A. 14). Mamy teraz możliwość utrwalenia w pamięci CMOS wprowadzonych danych i wyjścia z programu Setup (klawisz F10) lub wyboru innych opcji. Powtórne naciśnięcie klawisza Esc powo­duje wyświetlenie pytania

Want to Quit Without Saving (Y/N) ?

Odpowiedź twierdząca (naciśnięcie klawisza Y) powoduje opuszczenie programu Setup bez zmiany zawartości pamięci CMOS-RAM.

Uwaga:

Komputer nie dysponuje jeszcze w tym momencie jeszcze żadnym programem obsługi klawiatury. Klawisz Y odnosi się do klawiatury w układzie QWERTY. Inne odmiany klawiatur, np. niemiecka, mają w tym miejscu klawisz Z i właśnie tego klawisza należy użyć.

Po wejściu do menu ADYANCED CMOS SETUP mamy do dyspozycji ekran pokazany na rysunku A.17.

Program Setup

673

Rysunek A. 17.

Menu

dodatkowych

parametrów

konfiguracyjnych

programu

Setup 486

BIOS SETUP PROGRAM - ADVANCED CMOS SETUP (C) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reserved
Typematic Ratę programmlng Enabled Typematlc Ratę DeTay (msec) 250 Typematic Ratę (chars/sec) 30 Hard Dlsc Type 47 ram Area 0:300 System Boot up Num Lock on
Floppy Or1ve seek At Boot DisabTed System Boot up sequence c:, A: External cache Memory Enabled Password checking options Setup shadow ram optlon Both Main Memory Relocation Enabled
ESC:Ex1t J-l:se1 (Ctr1)PU/P[

Każda z dostępnych tu opcji posiada niewielki tekst pomocy wywoływany klawiszem Fl. Teksty te wyświetlane są w prawej połowie ekranu.

A oto znaczenie poszczególnych opcji:

• Typematic Ratę Programming — dopuszczenie tej możliwości (Enabled) pozwala
  na zaprogramowanie opóźnienia i prędkości powtarzania znaków generowanych
  przez klawiaturę, określanych w punkcie 2 i 3;

• Typematic Ratę Delay - czas opóźnienia autorepetycji klawisza;

• Typematic Ratę - prędkość powtarzania znaków przy stale naciśniętym klawiszu.
  Powszechnie stosuje się szybką klawiaturę, tzn. minimalne opóźnienie równe
  250 ms i maksymalną prędkość powtarzania równą 30 znaków na sekundę;

• Hard Disk Type 47 RAM Area — w zależności od ustawienia tej opcji tablica da­
  nych dysku twardego typu 47 (User Type) będzie umieszczana w obszarze
  zmiennych BIOS (0:300) lub na szczycie pamięci operacyjnej (DOS l KB);

• System Boot Up Num Lock — wybranie wartości ON powoduje inicjalizowanie
  klawiatury do pracy w trybie Num Lock (niezbędny rozkaz przekazywany jest do
  klawiatury tuż przed przekazaniem sterowania do procedury ładującej system
  operacyjny), co zwalnia użytkownika z naciskania tego klawisza po załadowaniu
  systemu. W trybie Num Lock klawisze bloku numerycznego nie pełnią funkcji
  sterowania kursorem;

• Weitek Processor — opcja ta umożliwia zablokowanie (Disabled) koprocesora
  arytmetycznego Weitek 3167 bez konieczności wyjmowania go z podstawki;

• Floppy Drive Seek At Boot - ustawienie wartości Disabled powoduje zaniecha­
  nie prób uruchamiania napędów dysków elastycznych (charakterystyczne zapale­
  nie lampki kontrolnej napędu, uruchomienie silnika i przejazd głowic) przez pro­
  cedury diagnostyczne POST (możliwe jest uruchamianie komputera z dowolną
  dyskietką włożoną do napędu). Opcja ma ogólnie na celu ochronę mechaniki
  i głowic napędów przed uszkodzeniem;

674

Anatomia PC

• System Boot Up Seąuence — Możliwe są dwa warianty: A:, C: lub C:, A:. Drugi
  z nich skraca czas ładowania systemu, nie jest bowiem przeszukiwany powolny
  napęd dyskietek. Opcja ta ma znaczenie głównie w systemach wyposażonych
  w wymienne dyski twarde, gdzie system operacyjny może być ładowany z dysku
  twardego lub dyskietki;

• External Cache Memory — dla celów diagnostycznych można wyłączyć działanie
  pamięci podręcznej (Second Level Cache) zainstalowanej na płycie głównej.
  W normalnych warunkach należy tu wybrać wartość Enabled, która pozwala na
  znaczne przyspieszenie pracy systemu. Zwykle na płycie głównej zainstalowana
  jest pamięć podręczna o wielkości 64 kB, 128 kB lub 256 kB;

• Password Checking Option — opcja ta pozwala na ustalenie, czy podanie hasła
  ma być wymagane każdorazowo przy ładowaniu systemu (Always) czy tylko
  przy próbach wejścia do programu Setup;

• Shadow RAM Option — zawartość pamięci ROM przechowującej BIOS syste­
  mowi i/lub BIOS karty graficznej może być skopiowana do pamięci RAM. Daje
  to blisko czterokrotne przyspieszenie wykonywania procedur tych programów;

• Main Memory Relocation - należy stosować zawsze wartość Enabled, chyba że
  system ma pełną obsadę pamięci, tj. 32 MB.

Wyboru wartości oferowanych w ramach każdej z opcji dokonuje się za pomocą klawiszy PgUp i PgDn. Klawisz funkcyjny F5 (Old Yalues) powoduje przywrócenie parametrów konflguracyjnych, które obowiązywały w momencie wejścia do programu Setup. Klawisze F6 i F7 pozwalają na załadowanie zestawów parametrów standar­dowych, które mogą być przydatne w próbach wyeliminowania przyczyn tajemniczego zachowywania się (czytaj: niesprawności) systemu. Naciśnięcie klawisza Esc cofa nas do ekranu pokazanego już na rysunku A. 14.

Rysunek A. 18. przedstawia ekran po przejściu do menu ADYANCED CHIPSET SETUP. Wcześniej pojawia się wspomniany już tekst ostrzegawczy (patrz rysunek A. 15), który należy zatwierdzić naciśnięciem dowolnego klawisza z wyjątkiem Esc.

Rysunek A.18.

Menu

konfiguracji

pamięci

BIOS SETUP PROGRAM - ADVANC£D CHIPSET SETUP
(c) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reserved
AUTO config Function Enabled
SRAM write wait States 1 w/s
SRAM Read Burst control 3222Slow
dram write wait State 1 w/s
DRAM Read Want State 1 w/5
RAS precharge Tirne 3 sysclk
Non-cacheabTe B"lock-0 size 64 KB
Non-cacheable Block-0 Base 640 KB
Non-cacheable Błock -1 size 64 kb
Non-cacheable Block-1 Base 640 KB
Non Cache Błock 0 Disabled
Non Cache Błock 1 Disabled
System bios is cacheable Enabled
video bios i s cacheable Enabled
. ESC:Exit l»t:sel (ctrl)pj/P[ — — F5:old yalues F6;BIOS Setup c
		efaults F7:Power on Defaults — =

Program Setup

675

Każdy z punktów menu dysponuje krótkim tekstem pomocy, wyświetlanym w prawej połowie ekranu po naciśnięciu klawisza F l.

Znaczenie poszczególnych opcji menu opisano poniżej:

• Auto Config Function -jeżeli opcja ta ma wartość Enabled, nastawy punktów 2—
  6 tego ekranu są bez znaczenia, bowiem system dobiera automatycznie stosowne
  parametry, bazując na własnych danych o zainstalowanym sprzęcie. W przeciw­
  nym razie (Disabled) wymienione punkty muszą zawierać dane odpowiadające
  ściśle parametrom obecnych w systemie komponentów i częstotliwości takto­
  wania CPU;

• opcje dla pamięci RAM (DRAM) i Cache (SRAM) - pozycje 2-6.
  Proponowane są następujące wartości parametrów:

Parametr/CPU-Clock	20/25 M/z	33MHz	SOMHz
SRAM Wait States	OW/S	OW/S	1 W/S
Burst Modę	2111	2111	3222
DRAM Write Wait States	OW/S	1 W/S	1 W/S
DRAM Read Wait States	2 W/S	2 W/S	3 W/S
RAS Precharge Time	2 Sysclk	2 Sysclk	3 Sysclk

• Non-Cacheable Block (O/l) Size/Base - pozycje 7-10: opcja ta pozwala zdefinio­
  wać dwa obszary pamięci, które nie będą podlegały działaniu pamięci podręcz­
  nej (Cache);

• Non Cache Block 0/1 - pozycje 11-12: opcja ta pozwala zatwierdzić określone
  powyżej bloki nie podlegające działaniu pamięci podręcznej;

• System/Video BIOS is Cacheable - pozycje 13-14: opcje te umożliwiają (Ena­
  bled) wykorzystanie pamięci podręcznej w odniesieniu do BIOS-u systemowego
  i BIOS-u sterownika graficznego. Obie opcje powinny być włączone (Enabled).

Naciśnięcie Esc przenosi nas z powrotem do menu głównego (rysunek A. 14.), z którego możemy jeszcze wybrać opcję CHANGE PASSWORD, umożliwiającą zdefiniowanie lub zmianę hasła broniącego dostępu do systemu. Zostaje wówczas wyświetlony ekran pokazany na rysunku A. 19.

Hasłem może być ciąg maksymalnie sześciu znaków ASCII. System wymaga od użyt­kownika dwukrotnego podania tego samego hasła zanim je zaakceptuje. Jeżeli chcemy zmienić hasło na nowe, należy najpierw podać na żądanie Enter CURRENT Password hasło dotychczasowe, a następnie dwukrotnie (na polecenia Enter NEW Password i Re-Enter NEW Password) nowe hasło. Podczas pierwszego wprowadzenia nowego hasła na żądanie Enter CURRENT Password należy odpowiedzieć podaniem domyślnego hasła „AMI", W zależności od stanu opcji Password Checking Option (Setup/Always) określonego w punkcie ADYANCED CMOS SETUP (rysunek A. 14.) podanie hasła

676

Anatomia PC

Rysunek A.19.

Wprowadzanie hasła

BIOS SETUP PROGRAM - CHANGE PASSWORD

(c) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rlghts Reseryed

Enter New Password:

use Maximutn 6 ASCII characters, ESC: Exit

wymagane będzie od użytkownika przed wejściem do programu Setup lub/i przed załadowaniem systemu. Powrót do głównego menu (rysunek A. 14.) następuje po naciś­nięciu klawisza Esc.

Opisywany program Setup dysponuje również zestawem procedur przeznaczonych dla dysków twardych. Rysunek A.20. przedstawia możliwe opcje tego punktu programu.

Rysunek A.20.

Menu obsługi dysków twardych

BIOS SETUP PROGRAM - HARD DISC UTILITY

(C) 1991 American Megatrends Inc., Ali Rights Reserved

cyln Head wpcom LZone sect size (mb)

Hard Disk C: Type : 47=USER TYPE 989 12 O O 35 203

Hard Disk d: Type : Nor Installed

Hard Disc Type can be changed from standard cmos setup option i n Mai n Menu

Hard Disk Format Auto Interleave Media Analysis

F2/F3:color

Należy przestrzec przed pochopnym użyciem którejkolwiek z tych funkcji. Wykonanie każdej z nich powoduje nieodwracalne zniszczenie wszystkich obecnych na dysku danych. Dysk twardy typu AT-BUS (a takie stosowane są obecnie w przeważającej większości) poddany działaniu którejkolwiek z wyżej wymienionych operacji może się po jej zakończeniu nie nadawać do użytku. Dyski tego typu współpracują bardzo ściśle ze swoim zintegrowanym kontrolerem i żaden program nie jest w stanie poprawić ich parametrów. Optymalny współczynnik przeplotu (interleave) oraz administracja uszko­dzonymi sektorami realizowane są przez kontroler danego dysku w sposób całkowicie niewidoczny (i niemożliwy do zmiany) przez użytkownika.

Program Setup 677

Setup Pentium

Program Setup komputera Pentium zostanie omówiony na przykładzie płyty JT-586SP6 wyposażonej w Award BIOS produkcji Award Software, Inc.

Na płycie głównej umieszczony jest procesor Pentium taktowany zegarem 100 MHz oraz zewnętrzna pamięć podręczna (Second Level Cache), zrealizowana w oparciu o układy statycznych pamięci RAM. First Level Cache oznacza 16 kB wewnętrznej pamięci pod­ręcznej, zawartej w układzie scalonym Pentium.

Płyta posiada trzy banki pamięci o numerach O, l i 2, każdy z nich może pomieścić 2 moduły typu SIMM PS/2 (organizacja pamięci jest 64-bitowa, a nie jak w modelach 386 i 486 32-bitowa, ponieważ procesor Pentium jest 64-bitowy). Akceptowane są pow­szechnie występujące wielkości modułów. Obowiązuje generalna zasada wypełniania w pierwszej kolejności banku o najniższym numerze (tutaj 0), w całości takimi samymi modułami. Minimalna pamięć systemu wynosi 2x4 MB = 8 MB. Po wypełnieniu banku

0 można zacząć zapełniać bank l, ale musi on również zostać zapełniony całkowicie

1 wyłącznie tym samym rodzajem modułów. Wymóg użycia jednakowych modułów
odnosi się do pojedynczych banków, ale nie do całości, tzn. bank O może mieć obsadę
2x4 MB, a bank l 2x8 MB lub odwrotnie.

Płyta główna wyposażona jest w magistralę PCI i ISA, co umożliwia optymalne wyko­rzystanie możliwości procesora. Wybór częstotliwości pracy magistral dokonywany jest z poziomu programu Setup.

Uruchomienie programu Setup następuje po naciśnięciu klawisza Del w momencie ukazania się na ekranie komunikatu:

Press DEL to cntcr SETUP

Komunikat ten wyprowadzany jest przez system po pomyślnym zakończeniu pierwszej fazy procedur testujących POST i przejściu do testów pamięci.

Rysunek A.21. przedstawia czołówkę omawianego programu Setup. Program pracuje w kolorze, a komfort jego obsługi podnosi możliwość zmiany zestawu barw klawiszami (Shift) F2. Klawisze kursora t, 4-, -» i <- pozwalają na wybór opcji programu.

Rysunek A.22. przedstawia ekran po wybraniu opcji STANDARD CMOS SETUP -umożliwia ona wprowadzenie elementarnych informacji konfiguracyjnych jak data, czas, rodzaje zainstalowanych napędów dysków twardych i elastycznych oraz typ sterownika monitora.

Rozmiar dostępnej pamięci rozpoznawany jest przez system automatycznie. Typ 47 dysku twardego {User Define Type) umożliwia zdefiniowanie parametrów napędu o do­wolnej geometrii. Z kolei typ dysku Auto sprawia, że podczas startu system automa­tycznie rozpozna parametry podłączonych dysków twardych (wykorzysta do tego celu rozkaz samoidentyfikacji dysku).

678

Anatomia PC

Rysunek A.21.

Menu główne programu Setup Pentium firmy A war d Software, Inc

ROM PCI/ISA BIOS (2A5IAJ61) CMOS SETUP UTILITY AWARD SOFTWARE, INC.
STANDARD CMOS SETUP BIOS FEATURES SETUP CHIPSET FEATURES SETUP POWER MAMAGEMENT SETUP PCI CONFIGURATION SETUP LOAD SETUP DEFAULTS	PASSWORD SETTING IDE HDD AUTO DETECTION SAVE & EXIT SETUP EXIT WITHOUT SAVING
Esc : Quit 1 1— : F10 : Save and Exit Setup (shift) F2 :		Select Item change color
Time, Datę, Hard Disk Type. . .

Rysunek A.22.

Menu

konfiguracji systemu programu Setup Pentium

ROM

PCI/ISA BIOS C2A5IAJ61) STANDARD CMOS SETUP AWARD SOFTWARE, INC.

Datę Time

(mm/dd/yy) : (hh:mm:ss) :

Thu, Jan 31 15:23:15

1994

PRIM. MASTER : ( OMb) PRIM. SLAVE : ( OMb) SEC. MASTER : ( OMb) SEC. SLAVE : ( OMb) Orive A : 1.44M 3. 5in Drive B : Mone vi deo : ega/vga Halt on : Ali Errors

TYPE AUtO AUtO AUtO AUtO

CYLS 0 0 0 0

HEAC C C C C

S

PRECOMP LANDZONE SECTORS 000 000 000 000

MODĘ AUTO AUTO AUTO AUTO

Base Extendec other

Memory: Memory: Memory:

64 OK 7168K 384K

Total

Memory:

8192 K

Esc : Fl :

Quit Help

II — (Shift)

F2 :

select Change

Item color

PU/PD/+/- : Mddify F3 : Toggle calendar

Naciśnięcie klawisza Esc cofa nas do poprzedniego punktu, znanego już z rysunku A.21. Mamy teraz możliwość utrwalenia w pamięci CMOS wprowadzonych danych i wyjścia z programu Setup (klawisz F10) lub wyboru innych opcji. Powtórne naciśnię­cie klawisza Esc powoduje wyświetlenie pytania:

Quit Without Saving (Y/N) ?

Odpowiedź twierdząca (naciśnięcie klawisza Y) powoduje opuszczenie programu Setup bez zmiany zawartości pamięci CMOS-RAM.

Uwaga:

Komputer nie dysponuje w tym momencie jeszcze żadnym programem obsługi klawia­tury. Klawisz Y odnosi się do klawiatury w układzie QWERTY. Inne odmiany klawia­tur, np. niemiecka, mają w tym miejscu klawisz Z i właśnie tego klawisza należy użyć.

Po wejściu do menu BIOS FEATURES SETUP mamy do dyspozycji ekran pokazany na rysunku A.23. Każda z dostępnych tu opcji posiada niewielki tekst pomocy wywoły­wany klawiszem F l.

Program Setup

679

Rysunek A.23.

Menu

dodatkowych

parametrów

konfiguracyjnych

programu

Setup Pentium

ROM PCI/ISA BIOS (2A5IAJ61) BIOS FEATURES SETUP AWARD SOFTWARE, INC.
Virus warmng	:0isabled	video bios shadow	:Enabled
CPU interna! cache	: Enabled	C8000-CBFFFF shadow	: Disabled
External cache	: Enabled	ccooo-cfffff shadow	: Disabled
Qu1ck Power on self Test	:Enabled	DOOOO-D3FFFF shadow	: Disabled
Boot Sequence	:C,A	D4000-D7FFFF shadow	: Disabled
swap Floppy or1ve Boot up Floppy seek	: Disabled :Enabled	D8000-DBFFFF Shadow DCOOO-DFFFFF Shadow	Disabled Disabled
Boot up NumLock status	:on
Boot up system speed	:High
Memory Parity check	: Enabled
secunty option	: setup
		esc : Quit U — Fl : Help pu/pd/+/-	: Select : Modify
		F5 : Ol d value (shift)F2	: color
		F6 : Load BIOS Defaults
		F7 : Load Setup Defaults

A oto znaczenie poszczególnych opcji:

• Yirus Warning — włączenie tej opcji (Enabled) uniemożliwia zapis danych w boot-
  sektorze dysku twardego i dyskietek, dzięki czemu uniemożliwiona jest infekcja
  większości wirusów dyskowych;

• CPU Interna! Cache — opcja ta umożliwia wyłączenie pamięci cache umiesz­
  czonej w procesorze Pentium. W normalnych warunkach opcja ta powinna być
  włączona (Enabled), gdyż wielokrotnie przyspiesza działanie systemu;

• External Cache - dla celów diagnostycznych można wyłączyć działanie pamięci
  podręcznej (Second Level Cache) zainstalowanej na płycie głównej. W normal­
  nych warunkach należy tu wybrać wartość Enabled, która pozwala na znaczne
  przyspieszenie pracy systemu. Na płycie głównej może być zainstalowana
  pamięć podręczna o wielkości 256 kB, 512 kB lub l MB;

• Quick Power On Self Test - włączenie tej opcji (Enabled) powoduje pominięcie
  niektórych testów podczas startu systemu, dzięki czemu skraca się czas startu
  systemu. Opcję tę warto jest wyłączyć podczas testowania systemu;

• Boot Seąuence — możliwe są dwa warianty — A:, C: lub C:, A:. Drugi z nich skra­
  ca czas ładowania systemu, nie jest bowiem przeszukiwany powolny napęd dys­
  kietek. Opcja ta ma znaczenie głównie w systemach wyposażonych w wymienne
  dyski twarde gdzie system operacyjny może być ładowany z dysku twardego lub
  dyskietki;

• Swap Floppy Drive — opcja ta umożliwia zmianę kolejności napędów dyskietek,
  bez zmiany kolejności podłączenia napędów do taśmy informacyjnej. W normal­
  nych warunkach opcja ta powinna być wyłączona (Disabled);

• Boot Up Floppy Seek - ustawienie wartości Disabled powoduje zaniechanie prób
  uruchamiania napędów dysków elastycznych (charakterystyczne zapalenie lam­
  pki kontrolnej napędu, uruchomienie silnika i przejazd głowic) przez procedury
  diagnostyczne POST. Jest więc możliwe uruchamianie komputera z dowolną
  dyskietką włożoną do napędu. Opcja ma na celu ochronę mechaniki i głowic na­
  pędów przed uszkodzeniem;

680 Anatomia PC

• Boot Up Num Lock Status — wybranie wartości On powoduje inicjalizowanie
  klawiatury do pracy w trybie Num Lock (niezbędny rozkaz przekazywany jest do
  klawiatury tuż przed przekazaniem sterowania do procedury ładującej system
  operacyjny), co zwalnia użytkownika z naciskania tego klawisza po załadowaniu
  systemu. W trybie Num Lock klawisze bloku numerycznego nie pełnią funkcji
  sterowania kursorem;

• Boot Up System Speed- wybranie wartości High powoduje, że po uruchomieniu
  komputer pracuje w trybie Turbo',

• Memory Parity Check — wyłączenie tej opcji (Disabled) powoduje wyłączenie
  kontroli parzystości przez BIOS. Opcja ta powinna być włączona przy korzysta­
  niu z 36-bitowych modułów SIMM PS/2 (32 bity + 4 bity parzystości), a wyłą­
  czona podczas korzystania z 32-bitowych modułów pamięci;

• Security Option — opcja ta pozwala na ustalenie, czy podanie hasła ma być wy­
  magane każdorazowo przy ładowaniu systemu (Always) czy tylko przy próbach
  wejścia do programu Setup;

• Video BIOS Shadow - zawartość pamięci ROM BIOS karty graficznej może być
  skopiowana do pamięci RAM. Daje to blisko czterokrotne przyspieszenie wy­
  konywania jego procedur;

• C8000-DFFFF Shadow - zawartość pamięci ROM przechowującej BIOS dodat­
  kowych kart rozszerzających możliwości systemu może być skopiowana do pa­
  mięci RAM. Daje to blisko czterokrotne przyspieszenie wykonywania procedur
  tych programów.

Wyboru wartości oferowanych w ramach każdej z opcji dokonuje się za pomocą klawi­szy PgUp i PgDn. Klawisz funkcyjny F5 (Old Value) powoduje przywrócenie paramet­rów konfiguracyjnych, które obowiązywały w momencie wejścia do programu Setup. Klawisze F6 i F7 pozwalają na załadowanie zestawów parametrów standardowych, które mogą być przydatne w próbach wyeliminowania przyczyn tajemniczego zachowy­wania się (czytaj: niesprawności) systemu. Naciśnięcie klawisza Esc cofa nas do ekranu pokazanego już na rysunku A.21.

Rysunek A.24. przedstawia ekran menu CHIPSET FEATURES SETUP. Każda z po­zycji menu dysponuje krótkim tekstem pomocy, wyświetlanym po naciśnięciu klawisza Fl.

Znaczenie poszczególnych opcji menu opisano poniżej:

• Auto Configuration — jeżeli opcja ta ma wartość Enabled, nastawy punktów 2-6
tego ekranu są bez znaczenia, bowiem system dobiera automatycznie stosowne
parametry, bazując na własnych danych o zainstalowanym sprzęcie. W przeciw­
nym razie (Disabled) wymienione punkty muszą zawierać dane odpowiadające
ściśle parametrom obecnych w systemie komponentów i częstotliwości takto­
wania CPU;

Program Setup

681

Rysunek A.24.

Menu

konfiguracji

pamięci

ROM PCI/ISA BIOS (2A5IAJ61) CMOS SETUP UTILITY CHIPSET FEATURES SETUP
Auto conflguration DRAM Read wal t States DRAM wrlte wait States Externa1 cache wb/wt internal cache wb/wt DRAM Relocate (2,4&8m) SRAM speed option Burst cache R/w cycle Burst SRAM Burst Cycle Slot Refresh (1:4) system bios cacheable video BIOS cacheable	: Enabled :3T :2T :wr :WB :Disabled :Faster :2T :4-l-l-l :Dlsabled :Disabled	Latency f r om ADS*status pci clock Frequency Max. Burstable Rangę cpu/pci Burst Mem. write cpu/pci Post Mem. wrlte Non-cacheable Błock 1 Błock 1 start ADDRESS Błock 1 sn ze	:2T :CPUCLK/2 :0. 5Kb :Dlsab1ed :Disabled :Dlsabled :0500000h :64KB
			Esc : Quit U — Fl : Help pu/pd/+/-F5 : old value (shift)F2 F6 : uoad bios Defaults F7 : Load Setup Defaults	: select : Modify : Color

Opcje dla pamięci RAM (DRAM) i Cache (SRAM) - pozycje 2-3 i 6-10. Proponowane są następujące wartości parametrów:

CPU-Clock	75MHz	90MHz	JOOMHz
DRAM Read Wait Status	2T	3T	4T
DRAM Write Wait Status	2T	3T	3T
SRAM Speed Options	Faster	Faster	Slower
Burst Cache R/W Cycle	1T	2T	3T
Burst SRAM Burst Cycle	3-1-1-1	4-1-1-1	4-1-1-1

Opcje External Cache WB/WT i Internal Cache WB/WT określają sposób zapisu danych do pamięci cache;

• System/Yideo BIOS Cacheable — pozycje 11-12: opcje te umożliwiają (Enabled)
  wykorzystanie pamięci podręcznej w odniesieniu do BIOS-u systemowego
  i BIOS-u sterownika graficznego. Obie opcje powinny być włączone (Enabled);

• opcje dla magistral PCI i ISA - pozycje 13-18: opcje te umożliwiają ustalenie
  częstotliwości i trybu pracy magistrali PCI i częstotliwości pracy magistrali ISA.
  Na niektórych typach płyt parametry te są ustalane przy pomocy zwór, w celu
  uniknięcia ingerencji przez niepowołane osoby, gdyż częstotliwości pracy magi­
  stral mają duży wpływ na stabilne działanie systemu;

• Non-Cacheable Block l — pozycje 19—21: opcja ta pozwala zdefiniować obszar
  pamięci, który nie będzie podlegał działaniu pamięci podręcznej (Cache).

Naciśnięcie Esc przenosi nas z powrotem do menu głównego (rysunek A.21.), z którego możemy wybrać opcję POWER MANAGEMENT SETUP, umożliwiającą kontrolę nad systemem oszczędzania energii, który jest obecnie implementowany w większości komputerów. Umożliwia on zmniejszenie poboru mocy poprzez wyłączenie nieaktyw­nych układów.

Po wybraniu tej opcji zostaje wyświetlony ekran pokazany na rysunku A.25.

682

Anatomia PC

Rysunek A.25.

Zarządzanie systemem oszczędzania energii

ROM PCI/ISA BIOS (2A5IAJ61) CMOS SETUP UTILITY POWER MANAGEMENT SETUP
Power Management pm control By apm	:Max sauing :ves	""PM Timer"" IRQ1-15 Activity	< :£nable
video OFF option video off Method	:Susp, stby->OFF : Blank Screen	vga Actiuity Monito IRQ5	:Disab1e :Enable
Dozę Speed (div by)	:2	Monito IRQ7	:Enable
standby Speed (div by)	:3	Monito IRQ9	:Enable
		Monito IRQ10	:Enable
""PM Timer**		Monito IRQ11	:Enable
HDD Power Down	:Disab1e	Monito IRQ15	:Enable
Dozę Modę	:20 sec
Standby Modę	:20 sec
Suspend Modę	:20 sec
		ESC Quit Fl Help	tl-- : select pu/pd/+/- : Modify
		F 5 ol d value	(Shift)F2 : color
		F6 Load BIOS c	efaults
		F7 Load Setup	Defaults

Poniżej opisano znaczenie poszczególnych opcji:

• Power Management — opcja ta umożliwia wybranie trybu pracy układu oszczę­
  dzania energii;

• PM Control by APM— wybranie Yes sprawia, że układ oszczędzania energii za­
  rządzany jest przez APM (Adaptor Power Management);

• Video Option OFF — opcja ta, umożliwia określenie, w których trybach oszczę­
  dzania energii karta graficzna ma być wyłączona;

• Video OFF Method - określa w jaki sposób BIOS ma dezaktywować kartę gra­
  ficzną (wyświetlanie pustego ekranu, wyłączenie sygnałów synchronizacji pio­
  nowej i poziomej);

• Dozę, Stand by Speed (div by) - kolejne dwie opcje określają ilokrotnie ma
  zostać zmniejszona częstotliwość zegara systemowego (CPUCLK) w trybach
  oszczędzania energii;

• HDD Power Down — opcja ta umożliwia określenie czasu, po którym może
  zostać wyłączony dysk twardy, jeżeli nie jest wykorzystywany;

• Dozę, Stand by, Suspend Modę - trzy kolejne opcje umożliwiają określenie
  czasów, po których zostaną włączone kolejne tryby oszczędzania energii;

• grupa opcji oznaczona **PM Event** umożliwia wykluczenie poszczególnych
  urządzeń spod kontroli systemu oszczędzania energii.

Naciśnięcie Esc przenosi nas z powrotem do menu głównego (rysunek A.21.), z którego możemy wybrać opcję PCI CONFIGURATION SETUP, umożliwiającą konfigurację urządzeń podłączonych do magistrali PCI.

Po wybraniu tej opcji zostaje wyświetlony ekran pokazany na rysunku A.26.

Program Setup

683

Rysunek A.26.

Menu

konfiguracji urządzeń PCI

ROM PCI/ISA BIOS (2A5IAJ61) PCI CONFIGURATION SETUP AWARD SOFTWARE, INC.
Slot 1 using INT* słot 2 uslng int* Slot 3 Using INT* Slot 4 using INT* Ist Available irq 2nd Available IRQ 3rd Available irq 4th Available IRQ PCI IRQ Actived By PCI IDE IRQ Map TO Primary IDE int* Secondary IDE INT*	:auto :auto :auto :auto :9 :10 :11 :12 :Edge : pc i -auto :a :b
				Esc Quit tl — : Select Fl Help PU/PD/+/- : Modify F5 old value (Snift)F2 : color F6 Load bios Defaults F7 Load setup Defaults

Znaczenie poszczególnych opcji opisano poniżej:

• grupa opcji Slot # Using INT# - umożliwia przypisanie przerwań magistrali PCI
  urządzeniom podłączonym do określonych gniazd magistrali PCI. Wybranie
  wartości AUTO sprawi, że podczas uruchamiania komputera system automatycz­
  nie przypisze urządzeniom odpowiednie przerwania;

• grupa opcji # Avilable IRQ określa numery przerwań magistrali ISA, które mogą
  być wykorzystane do mapowania przerwań magistrali PCI;

• PCIIRQ Actived By — określa sposób wywoływania przerwania PCI.

• PCI IDE IRQ Map To - wybranie opcji PCI-AUTO sprawi, że system automa­
  tycznie dokona mapowania przerwań kontrolerów dysków twardych;

• Primary/Secondary IDE INT # - określa przerwania PCI przypisane kontrolerom
  dysków twardych.

Naciśnięcie Esc przenosi nas z powrotem do menu głównego (rysunek A.21.), z którego możemy wybrać opcję PASSWORD SETTING umożliwiającą zablokowanie hasłem dostępu do komputera.

Hasłem może być ciąg maksymalnie sześciu znaków ASCII. System wymaga od użyt­kownika dwukrotnego podania tego samego hasła, zanim je zaakceptuje. Jeżeli pragnie­my zmienić hasło na nowe, należy najpierw podać na żądanie hasło dotychczasowe, a następnie dwukrotnie nowe hasło. W zależności od stanu opcji Security Option (Setup/ Always) określonego w punkcie BIOS FEATURES SETUP (rysunek A.23) podanie hasła wymagane będzie od użytkownika przed wejściem do programu Setup lub/i przed załadowaniem systemu. Powrót do głównego menu (rysunek A.21.) następuje po na­ciśnięciu klawisza Esc.

Opisywany program Setup dysponuje również zestawem procedur do wykrywania para­metrów zainstalowanych dysków twardych IDE (IDE HDD AUTO DETECTION). Opcja ta nie jest niezbędna, gdyż dubluje możliwość automatycznego wykrywania dysków podczas restartu systemu (Typ dysku Auto w STANDARD CMOS SETUP).

684 Anatomia PC

Opisane tutaj programy Setup są co prawda reprezentatywne dla ich wytwórców, nie oznacza to jednak, że wszystkie są jednakowe. Zwykle różne wersje programu Setup nie posiadają wszystkich możliwości opisanych powyżej. Niekiedy, pomimo istnienia pew­nych opcji, dla danej płyty niemożliwe jest ich ustawienie lub zmiana ich nie powoduje widocznych efektów, gdyż w rzeczywistości podczas startu komputera jest ona ustalana przez BIOS niezależnie od ustawienia odpowiedniej opcji programu Setup.

---