Odprawa posłów greckich: Streszczenie i interpretacjaTekst właściwy tragedii poprzedza list dedykacyjny Kochanowskiego do Zamoyskiego, który wyjaśnia część okoliczności związanych z prapremierą [i]Odprawy[/i]. Kochanowski informuje Zamoyskiego o zawartości dramatu i wyraża nadzieję, że będzie mógł być obecny podczas przedstawienia. Część zasadniczą można podzielić na: prolog, epeisodiony przeplatane pieśniami chóru (stasimonami),epilog.
Prolog Trojańczyk Antenor, który gości u siebie greckich posłów, wygłasza monolog, w którym ubolewa nad sytuacją Troi. Potępia postępowanie Aleksandra (Parysa), który sprowadzając Helenę do Troi może ściągnąć na miasto nieszczęście. Antenorowi nie podoba się także to, że Aleksander próbuje zjednywać sobie przychylność trojańczyków upominkami.
Epeisodion I Na scenie pojawia się Aleksander. Między dwoma trojańczykami następuje wymiana krótkich, ciętych zdań, po których widać, że mają oni inne zasady postępowania i nie darzą się wzajemnie szacunkiem. Aleksander próbuje zjednać sobie Antenora, aby ten na radzie miasta opowiedział się za zostawieniem Heleny w Troi. Odwołuje się przy tym do przyjaźni, jaka ich łączy. Antenor negatywnie i w ostry sposób odpowiada na prośby Aleksandra. Zwraca uwagę na to, że cenniejsza od wierności przyjaźni jest wierność prawdzie i sprawiedliwości.
Pieśń chóru (stasimon) IW pieśni tej chór ubolewa nad nieroztropnością ludzi młodych, którzy poddają się swoim namiętnościom i przez to gubią samych siebie i ojczyznę.
Epeisodion II Rozmowa Heleny z Panią Starą, jej opiekunką. Helena obawia się, że zostanie źle potraktowana (nawet zabita) przez swojego męża Menelaosa, gdy ten odbierze ją z Troi. Helena żałuje zdrady i obawia się o los swoich dzieci. Pani Stara próbuje ją pocieszyć. Helena uważa, że na świecie jest o wiele więcej zła niż dobra, że życie człowieka jest nieszczęśliwe i że musi on borykać się z wieloma trudnościami. Jej opiekunka próbuje zbić te argumenty stwierdzając, że człowiek musi doświadczyć w życiu przykrych chwil, aby docenić szczęście.
Pieśń chóru II Stanowi samodzielny utwór, wydany w zbiorze Kochanowskiego Pieśni, incipit brzmi „Wy, który pospolitą rzeczą władacie”.[c]incipit - dosłownie: zaczyna się. Określenie to oznacza początkowy wyraz lub wyrazy tekstu przytaczane zwykle wtedy, gdy utwór nie ma tytułu[/c] Pieśń mówi o odpowiedzialności rządzących za powierzonych im ludzi. Zdaniem podmiotu lirycznego powinni oni troszczyć się w pierwszym rzędzie o dobro kraju, przedkładać je nad dobro własne. Albowiem gdy ktoś czyni źle tylko sobie, mniejszą karę ponosi niż ten, kto przy tej okazji gubi innych ludzi.
Epeisodion III Do Heleny i Pani Starej przybywa poseł, który zdaje im relację z przebiegu rady, podczas której trojańczycy decydowali o losie Heleny. Jest to fragment epicki w dramacie, poseł występujący w roli narratora opowiada, co się na radzie zdarzyło, cytując obszerne fragmenty przemówień jej uczestników. Radę rozpoczął król Troi, Priam, zaznaczając, że choć zależy mu na losie syna, to ważniejszy jest dla niego los ojczyzny. Aleksander namawiał współbraci do niewydawania Heleny Grekom. Tłumaczył to faktem, że Helena jest darem od samej Afrodyty, a nie wypada nie przyjąć podarunku od bogini. Aleksander powołuje się także na krzywdy, jakich Trojańczycy doświadczyli od Greków - porwanie Medei i jej brata oraz liczne szkody, wynikłe z najazdów greckich. Po Aleksandrze zabiera głos Antenor, będący przeciwnego zdania. Zwraca uwagę na niecność postępku Aleksandra, jakim było porwanie Heleny ze Sparty oraz na to, że nieoddanie Menelaosowi jego żony doprowadzi do wojny i śmierci niewinnych trojańczyków. Wydawało się już, że rada pójdzie za głosem Antenora, gdy przemówił Ikeaton. Przedstawił on w swojej mowie Greków jako wywyższających się przez to, że pochodzą z kontynentu (Troja, położona w Azji Mniejszej, była kolonią grecką) i jako czyhających na trojańskie żony i dzieci. Nawołuje do wojny z nimi, do wynagrodzenia dawnych krzywd. Proponuje, aby oddać Grekom Helenę, gdy oni zwrócą trojańczykom Medeę. Przytłaczająca większość uczestników rady popiera Ikeatona, nieliczni mający inne zdanie są uciszani przez tłum. Ostatecznie trojańczycy dzielą się na dwie grupy, aby zobaczyć, kogo jest więcej: czy zwolenników, czy przeciwników oddania Heleny Grekom. Okazuje się, że zwolenników jest zdecydowanie więcej. Król Priam, mimo że nie jest przychylny większości, zmuszony jest ją poprzeć i opowiada się za rozwiązaniem Ikeatona.
Epeisodion IV (Zamiast oczekiwanej IV pieśni chóru Kochanowski wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym) Epeisodion ten składa się tylko z dwóch kwestii, wypowiadanych przez greckich posłów przybyłych do Troi. Pierwszy z nich, Ulisses, potępia postępowanie trojańczyków, którzy dali się przekonać przez Aleksandra do niewydawania Grekom Heleny i przez to ściągną zagładę na własne miasto. Ulisses wyraża się negatywnie o młodzieży, która zamiast kultywować ideały cnoty i służyć ojczyźnie, gubi ją swoją bezczynnością i nieprawością. Drugi z posłów, Menelaos (mąż Heleny i król Sparty), dowodzi słuszności swoich starań o oddanie mu jego małżonki pokazując, że wcale nie chce wojny z trojańczykami, że to oni sami wybrali dla siebie taki los. Menelaos odczuwa pogardę dla Aleksandra i pragnie swój „miecz [jego] krwią napoić”.
Pieśń chóru III Najkunsztowniej skomponowana pieśń chóru w Odprawie, to o niej pisał Kochanowski w liście do Zamoyskiego, że „jakoby greckim chorom przygania” (tzn. dorównuje w kunszcie chórom antycznych tragedii greckich). Pieśń rozpoczyna się apostrofą (bezpośrednim zwrotem) do łodzi, która poniosła Aleksandra do Sparty, skąd przywiózł do Troi Helenę. Pieśń zwraca uwagę na przekleństwo, jakie ściągnęła na Troję owa wyprawa oraz na zły początek małżeństwa Aleksandra oraz zapowiada upadek miasta.
Epeisodion V Rozpoczyna się rozmową Antenora z Priamem. Wojownik radzi królowi, aby przygotowywał się do wojny, gdyż prędko nadejdzie. Nagle na scenie pojawia się Kasandra, córka Priama. Zakochany w niej Apollo obdarzył ją darem prorokowania, gdy ta jednak odrzuciła jego miłość, sprawił, że nikt nie wierzy jej proroctwom. Kasandra zachowuje się jak osoba dotknięta obłędem - ma bladą twarz, rozwiane włosy, drży na całym ciele. W sposób niejawny, posługując się metaforami, wypowiada tragiczne proroctwo dotyczące zagłady Troi. W jej wypowiedzi pojawia się łani (Helena), która przybywa morzem i przynosi ze sobą nieszczęście - krew, pożar, upadek. Kasandra przepowiada śmierć swojego brata, Hektora, którego ciało będzie wleczone na wozie przez Achillesa dookoła murów Troi. Mówi także o wykupywaniu ciała Hektora przez Priama, o śmierci Achillesa i jego narzeczonej, o koniu trojańskim, o rozpaczy żony Priama Hekuby i o zamienieniu jej przez bogów w psa. Wieszczka nie wymienia imion żadnych z bohaterów.
Epilog Antenor zwraca Priamowi uwagę na zasadność proroctw Kasandry, król jednak uważa swoją córkę za obłąkaną i nie chce jej wierzyć. Nagle na scenie pojawia się rotmistrz wraz ze schwytanym żołnierzem greckim. Rotmistrz zdaje relację z przybycia na wybrzeże greckich statków pod dowództwem Agamemnona, brata Menelaosa. Priam rozkazuje przygotowywać się do obrony. W odpowiedzi na tę wypowiedź króla Antenor zwraca uwagę na to, że lepiej jest zamiast przygotowywać obronę i czekać na pierwszy ruch nieprzyjaciela samemu wcześniej uderzyć. To zdanie utworu sprawiało niemało kłopotu interpretatorom. Dlaczego Antenor, do tej pory tak przeciwny wojnie, nagle nakłania do niej króla? Możliwe są dwie interpretacje: 1. Ten fragment ma wydźwięk polityczny, wybitnie polski. Odprawa była wystawiana w czasie, gdy Stefan Batory szykował się do wojny z carską Rosją. Zakończenie dramatu ma być więc zachętą dla polskiej szlachty do pójścia na wojnę. 2. Wojna wojnie nierówna. Antenor odwodził Priama od wojny niepotrzebnej, wynikającej z głupoty i chciwości Aleksandra, gdy jednak konflikt jest już nieunikniony, należy jak najlepiej się do niego przygotować. A najlepszą metodą obrony jest zaskoczenie przeciwnika atakiem.
Hamlet
Akt I Scena I Do pełniącego wartę przed zamkiem Francisca dołączają Horacy, Marcellus oraz Bernardo. Wszyscy wspominają wizytę ducha duńskiego króla, który niedawno zmarł. Kilka minut później sytuacja się powtarza i dołącza do nich duch. Mimo prób zatrzymania zjawy duch szybko znika, a wartownicy zastanawiają się, co ta dziwna wizyta mogła znaczyć. Horacy stara się wyjaśnić towarzyszom, iż król niedawno pobił norweskiego władcę Fortynbrasa, którego syn - również nazywający się Fortynbras - zebrał wojska i jest gotowy najechać na Danię. Horacy wieszczy także, iż dziwna wizyta ducha może być zwiastunem złych wydarzeń. Duch pojawia się po raz kolejny, ale z nastaniem świtu znika, zaś wartownicy postanawiają o wszystkim powiadomić młodego księcia.
Scena II Nowy król , Klaudiusz, stwierdza, iż śmierć brata nie może wpływać negatywnie na działalność państwa, bowiem na to czeka tylko Fortynbras. Postanawia wysłać poselstwo do Norwegii, by prosić o powstrzymanie działań Fortynbrasa. Gertruda, żona zmarłego króla, namawia Hamleta, by ten przestał rozpamiętywać śmierć ojca, bowiem jego smutek i przygnębienie i tak nic nie zmienią. Gertrudę popiera Klaudiusz, który stara się wpłynąć na Hamleta i jego samopoczucie. Stara się tłumaczyć, że śmierci nie należy się sprzeciwiać, bowiem jest zgodna z wolą nieba. Stryj i matka namawiają Hamleta, by zrezygnował z dalszych studiów w Wittenberdze i pozostał przy ich boku. Książę na propozycję przystaje, ale ma żal do matki, że tak szybko porzuciła żałobę po ojcu i za męża wzięła jego brata. Hamlet spotyka się z wartownikami oraz z Horacym, swoim przyjacielem. Opowiadają mu oni o duchu, który kilka razy pojawił się już na tarasie. Hamlet postanawia następnym razem udać się wraz z nimi na wartę.
Scena III Laertes, brat Ofelii, radzi jej, by nie angażowała się zbyt mocno w uczucie do Hamleta, bowiem jako książę i następca tronu Hamlet musi mieć na pierwszym miejscu dobro kraju, a nie własne uczucia. Do pokoju wchodzi Poloniusz, który radzi Laertesowi wyjechać do Francji. Jednocześnie Ofelia wyznaje ojcu, iż Hamlet powiedział jej o swoich uczucia wobec niej. Ojciec zaś radzi córce ostrożność w lokowaniu uczuć.
Scena IV W nocy, Hamlet w towarzystwie wartowników wychodzi na taras, aby czekać na ducha ojca. W tle słychać odgłosy weselnego przyjęcia matki i stryja. Wtem zjawia się duch, który nakazuje Hamletowi pójść za nim, co tamten czyni.
Scena V Duch przedstawia się Hamletowi jako zmarły ojciec. Wyjaśnia, iż podawana publicznie do wiadomości informacja o jego śmierci spowodowanej ukąszeniem węża nie jest prawdziwa. Wyznaje, że został podstępnie zamordowany przez własnego brata podczas snu w ogrodzie, przez wlanie do ucha trucizny. Duch prosi syna o pomszczenie jego śmierci i znika, zaś Hamlet przyrzeka tak właśnie uczynić. Hamlet prosi swych towarzyszy, by tę wizytę pozostawili w tajemnicy, nie zdradza również detali swej rozmowy ze zjawą. Książę wyjaśnia również strażnikom, iż w najbliższym czasie może się zachowywać dziwnie, ale niech nie zwracają na to uwagi i niech nie opowiadają nikomu o swoich domysłach.
Akt II Scena I Poloniusz prosi swojego sługę o przekazanie listu i pieniędzy swemu synowi, Laertesowi. Wkrótce zjawia się Ofelia, zaniepokojona dziwnym zachowaniem Hamleta. Odwiedził on ją niedawno, niechlujnie ubrany, małomówny. Ojciec tłumaczy córce dziwne zachowanie księcia odrzuceniem przez nią jego zalotów (Ofelia bowiem za namową ojca nie przyjmowała listów od Hamleta). Poloniusz postanawia powiadomić o tym Klaudiusza.
Scena II Matka oraz stryj są zaniepokojeni dziwnym zachowaniem Hamleta, proszą więc Rozenkranca i Gildensterna o wybadanie przyczyn jego dziwnego zachowania. Przystają oni na propozycję królewskiej pary i udają się do komnat Hamleta. Do Klaudiusza i Gertrudy przybywa Poloniusz, który donosi, iż norweski władca zabronił Fortynbrasowi gromadzenia wojsk wokół Danii, wspomina także o swoich podejrzeniach co do źródła obłędu księcia. Poloniusz mówi o odrzuconej miłości Hamleta, a na dowód swej tezy przedstawia jeden z listów. Poloniusz postanawia z bliska przyjrzeć się spotkaniu córki z Hamletem, by sprawdzić swoje przypuszczenia.
Poloniusz spotyka Hamleta, ten jednak zdaje się go nie poznawać. Wypowiada zdania pozbawione sensu, więc Poloniusz odchodzi, zaś do Hamleta dołączają Rozenkranc i Glidenstern. Wyznają, iż przybywają na wyraźną prośbę królewskiej pary. To od nich Hamlet dowiaduje się o przybyciu na dwór aktorskiej trupy.
Hamlet spotyka aktorów i prosi ich o zadeklamowanie fragmentu Eneidy, zaś Poloniuszowi nakazuje godnie ich przyjąć w pałacu. Następnie w rozmowie z jednym z aktorów prosi go, by na jutrzejszym przedstawieniu wystawili Zabójstwo Gonzagi dodając do niego fragment autorstwa Hamleta. Potem książę wychodzi.W monologu Hamlet stwierdza, iż nie jest w stanie wystąpić w sposób jawny przeciw mordercy ojca, czyli stryjowi. Postanawia więc do wystawianej sztuki dodać scenę, w której aktorzy przedstawią morderstwo króla. Hamlet postanawia tymczasem obserwować zachowanie Klaudiusza.
Akt III Scena I Rozenkranc i Gildenstern wyznają Klaudiuszowi, że sam Hamlet uważa się za odrobinę rozstrojonego nerwowo. Książę nie zdradził jednak powodu takiego dziwnego zachowania. W imieniu księcia zapraszają również królewską parę na przedstawienie wystawiane przez nową aktorska trupę, która zawitała do zamku. Król i Poloniusz chcą zaobserwować zachowanie Hamleta podczas spotkania z Ofelią. Hamlet rozmawia z nią ostrym tonem, wyznaje, iż nigdy jej nie kochał. Szydzi z kobiet i ich charakteru, są one dla niego fałszywe, podstępne, niegodne zaufania. Ofelii radzi wstąpić do klasztoru. Po tej rozmowie odchodzi. Z ukrycia wychodzą król z Poloniuszem. Pierwszy domyśla się, że przyczyną obłędu bratanka nie jest nieszczęśliwa miłość, ale odkrycie prawdy o śmierci ojca. Postanawia więc wysłać go do Anglii, by cała sprawa przycichła.
Scena II Hamlet rozmawia z aktorami dając im wskazówki, jak mają odegrać poszczególne sceny. Książę wyjawia Horacemu, iż dodał scenę bardzo podobną do wydarzenia śmierci jego ojca, oraz że podczas niej ma zamiar uważnie obserwować zachowanie stryja. Po przybyciu gości na przedstawienie Hamlet ponownie zakłada maskę człowieka obłąkanego i siada obok Ofelii. Jedna ze scen sztuki przedstawia śpiącego króla, któremu ktoś wlewa truciznę do ucha, po czym zaleca się do jego żony. Ta, początkowo pogrążona w żałobie, szybko godzi się na zaloty. Zdenerwowany Klaudiusz, a za nim reszta widzów, opuszcza przedstawienie. Pozostają tylko Hamlet oraz Horacy. Matka wzywa księcia na rozmowę. Hamlet chce jej wytknąć, iż zbyt szybko poślubiła stryja, postanawia sobie jednak, iż w tej rozmowie będzie delikatny, zgodnie z życzeniem ducha.
Scena III Klaudiusz zaczyna się coraz bardziej obawiać Hamleta i jego dziwnych zachowań. Zleca więc Rozenkrancowi i Gildensternowi, by towarzyszyli Hamletowi w podróży do Anglii. Uznają, iż szaleństwo księcia mogłoby być zagrożeniem dla całego kraju. Poloniusz postanawia ukryć się w komnacie Gertrudy, podsłuchać jej rozmowę z synem, a następnie powtórzyć wszystko Klaudiuszowi. Król przyznaje się do popełnienia zbrodni, jednak nie wyraża skruchy. Wie, iż odkrycie przez poddanych jego czynu równałoby się ze stratą korony, władzy, żony. Wtem wchodzi Hamlet, który najprawdopodobniej słyszał wyznanie stryja. Widzi Klaudiusza modlącego się i to go powstrzymuje od zamordowania stryja.
Scena IV Gertruda obiecuje Poloniuszowi, że porozmawia z Hamletem i go upomni. Ten chowa się, gdyż do komnaty wchodzi książę. Hamlet zachowuje się agresywnie, a królowa zaczyna się go bać i woła o pomoc. Wtem Hamlet zauważa człowieka ukrytego za zasłoną i zabija go myśląc, że to król. Widząc, iż zabił Poloniusza, zaczyna słowem atakować matkę. Zarzuca jej, że zbyt słabo kochała jego ojca, skoro tak szybko zdecydowała się na powtórny ślub i to z mordercą swojego męża. Hamletowi ukazuje się duch ojca, matka go jednak nie widzi. Widząc, jak Hamlet z nim rozmawia, odnosi ona wrażenie, że syn jest obłąkany. Po odejściu ducha książę błaga matkę, by porzuciła stryja i znowu zaczęła wieść cnotliwe życie. Wychodząc prosi matkę, by ich rozmowa została między nimi.
Akt czwarty Scena I Gertruda mówi Klaudiuszowi, że Hamlet, w przypływie obłędu, zabił Poloniusza. Król decyduje się natychmiast wysłać księcia do Anglii, a sam fakt morderstwa ukryć.
Scena II Gildenstern i Rozenkranc, wysłani przez króla, pytają Hamleta, gdzie ukrył zwłoki Poloniusza. On jednak nie chce im zdradzić tego miejsca. Zarzuca im, że nie są wobec niego lojalni, są przekupni i nie stoją po stronie prawdy. Ostrzega ich przed zmiennością decyzji króla. Wszyscy trzej ruszają do króla.
Scena III Dwaj dworzanie przyznają się przed Klaudiuszem, że nie dowiedzieli się o miejscu ukrycia zwłok Poloniusza. Hamlet wyznaje, iż pozostawił je na schodach, które wiodą ku galerii. Klaudiusz mówi Hamletowi, że dla jego bezpieczeństwa powinien natychmiast odpłynąć do Anglii, co ma uczynić jeszcze tego samego dnia. Hamlet przystaje na propozycję.Po wyjściu gości z komnaty król mówi sam do siebie, że w liście poprosi króla Anglii, by potajemnie zamordował bratanka.
Scena IV Hamlet, idąc na statek, którym miał popłynąć do Anglii, spotyka młodego Fortynbrasa, wyruszającego na wojnę z Polską. W rozmowie książę mówi mu, że dla niego takie wojny nie mają sensu. Obiecuje ponadto sobie, że pomści śmierć ojca.
Scena V Ofelia, która po śmierci ojca postradała zmysły, chce się widzieć z królewską parą. Stojąc przed nimi śpiewa dziwne piosenki i mówi zdania pozbawione sensu. Klaudiuszowi jest żal Ofelii, zleca więc Horacemu opiekę nad nią. Jednocześnie król wyjaśnia Gertrudzie, że lud zaczyna „gadać” o śmierci Poloniusza i szybkim pogrzebie, co niepokoi króla. Wtem wchodzi jeden ze sług oznajmiając, iż lud okrzyknął swoim królem syna Poloniusza, Laertesa. Wkrótce do komnat wchodzi uzbrojony Laertes, który żąda wyjaśnienia śmierci ojca - podejrzewa bowiem o to morderstwo Klaudiusza. Widzi Ofelię, swoją siostrę, która nuci dziwne piosenki i żegna się z zebranymi dając im kwiatki. Klaudiusz chcąc załagodzić gniew Laertesa każe mu wybrać jednego z grona przyjaciół, który by zadecydował, czy król jest rzeczywiście winien tej zbrodni.
Scena VI Horacy otrzymuje od Hamleta list. Wyjaśnia mu w nim, że w drodze do Anglii doszło do bitwy między jego okrętem a piratami. W trakcie zamieszania książę przedostał się na drugi statek i wraca do Danii. Prosi Horacego o wyjście mu naprzeciw.
Scena VII Król wyjawia Laertesowi, że zabójcą jego ojca jest Hamlet, który chce zabić również Laertesa. Jednocześnie Klaudiusz tłumaczy, że chciał pomścić śmierć Poloniusza i zabić Hamleta, ale ze względu na jego matkę, a swoją żonę, nie mógł tego zrobić. Służący wnosi list od księcia, w którym pisze on, że wraca do Danii i chce się widzieć z królem. Klaudiusz i Laertes chcą podstępnie zabić księcia. Król optuje za pojedynkiem, w którym księcia miałby ugodzić zatruty miecz Laertesa. Gdyby fortel zawiódł, Hamlet i tak umrze otruty winem. Wchodzi królowa donosząc, że Ofelia wpadła do rzeki i utonęła.
Akt piąty Scena I Na cmentarzu trwa kopanie grobu dla Ofelii, robotnicy zastanawiają się, czy samobójczyni może być pochowana po chrześcijańsku. Jeden stwierdza, że musiała ona być córką kogoś ważnego, więc uznano jej śmierć za naturalną. Nadchodzą Hamlet z Horacym. Książę dochodzi do wniosku, że życie ludzkie jest bardzo ulotne. Pyta grabarza, dla kogo przygotowuje ten grób. Tan, nie poznając księcia, wyraża opinię panującą wśród ogółu, jakoby Hamlet postradał zmysły na skutek śmierci ojca. Wśród znajdujących się wokoło czaszek, według grabarza, jest i czaszka dawnego królewskiego błazna - Yoryka. Hamlet znał Yoryka, więc informacja ta go dotknęła. Wtem pojawia się orszak żałobników, z królem i Laertesem. Hamlet i Horacy przyglądają się uroczystości z ukrycia i dochodzą do wniosku, iż musi to być pogrzeb Ofelii. Hamlet podchodzi do Laertesa i mówi mu, że nie wierzy w szczerość jego łez, po czym dochodzi między nimi do bójki. Następnie Hamlet mówi, że kochał Ofelię bardziej niż jej brat.
Scena II Hamlet wyjaśnia swojemu przyjacielowi, Horacemu, czemu powrócił wcześniej do Danii. W listach, które znalazł przy Rozenkrancu i Gildensternie, a które zostały napisane przez jego stryja, znalazła się prośba o zamordowanie go zaraz po przybyciu do Anglii. Hamlet więc napisał nowy list i podłożył go w miejsce starego. Znalazł się w nim rozkaz zamordowania dwóch dworzan. Ozyryk oznajmia Hamletowi, że król założył się o to, czy Hamlet zdoła pokonać w pojedynku Laertesa. Hamlet przystaje na zakład, choć czuje niepokój. Horacy natomiast radzi, by książę zrezygnował z walki, bo nie przyniesie ona nic dobrego. Po wejściu królewskiej pary, Laertesa i orszaku, książę przeprasza brata Ofelii za swoje zachowanie na jej pogrzebie. Rozpoczyna się pojedynek. Hamlet zyskuje niewielką przewagę, więc król podaje mu puchar z winem. Ten jednak nie wypija i kontynuuje pojedynek, zaś zatrute wino wypija królowa, matka Hamleta. Wtem Laertes rani Hamleta, lecz w pojedynku nieświadomie zamieniają się bronią i Hamlet zatrutym mieczem rani Laertesa. Królowa umiera mówiąc, że jest to wina zatrutego trunku. Laetres mówi Hamletowi, iż autorem podstępnego planu był Klaudiusz. Mówi mu również, iż obaj wkrótce umrą, bowiem sztylet był zatruty. Hamlet zabija Klaudiusza, a obaj młodzieńcy przebaczają sobie. Umiera Laertes. Horacy również chce umrzeć, lecz Hamlet prosi go, by został przy życiu i wyjawił całą prawdę o tym zdarzeniu. Hamlet umiera. Wchodzi poseł od króla angielskiego mówiący, iż zgodnie z życzeniem Rozenkranci i Gildenstern zostali zabici. Wchodzi także książę Fortynbras. Horacy obiecuje im, że wyjaśni prawdę o morderstwie Hamleta i jego rodziny. Fortynbras nakazuje swoim żołnierzom pochować Hamleta jako bohatera.
Romeo i Julia
Akt I Scena I W scenie pierwszej od razu pokazany jest problem rodowej nienawiści między rodami Kapuletich i Montekich w atmosferze rosnącego napięcia. Wadzą się ze sobą służący, pojedynkują krewniacy (Benwolio i Tybalt), Kapulet spotyka się z Montekim w atmosferze kłótni. Przybycie Księcia, połączone z zakazem prowadzenia wszelkich walk ulicznych, przerywa starcie. Benwolio i Monteki, ojciec Romea, rozmawiają o przyczynach melancholii chłopca. W rozmowie z samym Romeem Benwolio dowiaduje się, że chodzi o nieodwzajemnioną miłość do Rozaliny.
Scena II Kapulet rozmawia z Parysem. Parys bezowocnie stara się o rękę Julii u jej ojca. Kapulet uważa, że córka jest zbyt młoda, a Parys winien najpierw zyskać jej przychylność. Zaprasza Parysa na wieczorne przyjęcie, doradzając wybór z większej liczby dziewcząt. Zleca także służącemu zaproszenie gości na bal, dając mu listę z nazwiskami. Niestety służący nie umie czytać, prosi więc o pomoc Romea i Benwolia, których akurat spotkał na ulicy. Gdy młodzieńcy dowiadują się o balu organizowanym u Kapuletów, postanawiają pójść tam w maskach na twarzy - tak, aby nikt ich nie rozpoznał. Scena III
Pokój w domu Kapuletów. Z rozmowy pani Kapulet z Julią dowiadujemy się, że wbrew zdaniu męża chce ona wydać córkę za Parysa. Wspomagana przez gadatliwą Nianię (Martę), wychwala kandydata. Julia, czternastoletnie dziecko, dla którego miłość i małżeństwo to sprawy nowe i nieznane, gotowa jest podporządkować się matce, najwyraźniej nie pojmując wagi narzuconej jej decyzji.
Scena IV i V Na bal u Kapuletów przybywa trójka przyjaciół: Romeo, Merkucjo i Benwolio. Romeo, demonstracyjnie ponury i udręczony, niechętnie podąża na przyjęcie. Wieczór w domu Kapuletów gromadzi niemal wszystkie poznane dotąd postaci. Romeo przyszedł tu, by patrzeć na Rozalinę, Julia winna przyjrzeć się Parysowi - tak się jednak nie dzieje. Wzajemna miłość „od pierwszego wejrzenia” odmienia Julię i Romea gwałtownie.
Akt II Scena I i II Podczas gdy Merkucjo i Benwolio nadal uważają Rozalinę za obiekt zainteresowań przyjaciela, Romeo podsłuchuje w ogrodzie tajemne wyznanie Julii. Prowadzą rozmowę, która - pełna wyznań i obaw związanych z pochodzeniem z dwóch zwaśnionych rodów - kończy się planem potajemnego ślubu.
Scena III Cela ojca Laurentego. Do ojca przychodzi Romeo, opowiadając o swojej miłości do Julii i prosząc go o ślub. Ojciec Laurenty, zaskoczony zmiennością uczuć Romea (niedawno jeszcze kochał się w Rozalii, a teraz obiektem jego miłości jest Julia), przystaje na pospieszny ślub tylko dlatego, iż dostrzega w nim szansę pogodzenia zwaśnionych rodów.
Scena IV-V Romeo przekazuje Marcie plan dalszego działania. Julia ma przyjść do celi Laurentego pod pozorem spowiedzi.
Scena VI Ojciec Laurenty potajemnie udziela ślubu Romeowi i Julii.
Akt III Scena I Nieoczekiwanie dla siebie samego Romeo wdaje się w uliczną bójkę. Próbuje pogodzić Merkucja i Tybalta, obrzucających się obelgami, ale jego słowa zaogniają jedynie sytuację. Ostatecznie dochodzi do pojedynku, w którym Merkucjo ginie. Śmierć Merkucja, przez samego Romea w gruncie rzeczy zawiniona, stawia Romea w sytuacji tragicznej. Pomszczenie przyjaciela, za którego śmierć czuje się współodpowiedzialny, wymaga nie tylko walki z krewnym żony, ale i niebezpiecznego złamania książęcego zakazu. Odstąpienie od starcia obciąży zarzutem zniewieściałości, może nawet tchórzostwa. Ostatecznie gniew przeważa i Tybalt ginie, zabity przez Romea w pojedynku. Młodzieniec musi uciekać, Książę skazuje go na dożywotnie wygnanie za zabójstwo Tybalta.
Scena II Pokój w domu Kapuletów. Do Julii przybywa Marta, opowiadając o tragicznych wydarzeniach. Okazuje się, że Tybalt był „najlepszym przyjacielem” Marty, zatem nie może ona dobrze życzyć jego zabójcy. W pierwszym odruchu również Julia oskarża Romea, ale miłość jest silniejsza, pozwala i nakazuje usprawiedliwić uczynek męża. Krańcowo zrozpaczonej dziewczynie wygnanie Romea zdaje się równoznaczne ze śmiercią i dopiero szansa spotkania uspokaja ją nieco.
Scena III Cela ojca Laurentego. Romeo, powiadomiony przez Martę o rozpaczy Julii, próbuje popełnić samobójstwo, dając ostateczny wyraz swojej bezsilności. Ojciec Laurenty, gotów pomagać kochankom we wszystkim, podpowiada pewne rozwiązanie - Romeo powinien zostać na noc u Julii, aby dopełnić obowiązków małżeńskich, a następnie uciec do Mantui. Po ogłoszeniu małżeństwa młodych rodzice będą musieli pogodzić się z tym faktem i trudniej będzie unieważnić małżeństwo.
Scena IV Pokój w domu Kapuletów. Kapulet, dzień wcześniej przeciwny małżeństwu Julii, raptownie zmienia zdanie. Bez porozumienia z córką wręcz nalega na jej szybki ślub z Parysem, i to mimo rodzinnej żałoby.
Scena V Pokój Julii. Scena ta zaczyna się najsłynniejszym fragmentem całej tragedii - lirycznym sporem kochanków o świcie. Na wieść, że do pokoju Julii ma przyjść jej matka, Romeo szybko znika za oknem. Do pokoju wchodzi pani Kapulet i przedstawia córce plany wydania jej za Parysa. Julia nie chce wyjść za wybranego przez rodziców kandydata, rozpacza, nie może pogodzić się ze swoim losem. Kapulet wchodzi do pokoju, grożąc wydziedziczeniem córki, jeżeli nie będzie posłuszna jego woli.
Akt IV Scena I Cela ojca Laurentego. Parys omawia z zakonnikiem szczegóły ceremonii ślubnej. Do ojca Laurentego przychodzi Julia pod pozorem spowiedzi przedślubnej. Julia jest zrozpaczona przebiegiem wypadków, przypomina jednak ojcu Laurentemu o nierozerwalności małżeństwa i ostro stawia sprawę: albo zakonnik jej pomoże, albo ona popełni samobójstwo. Laurenty układa misterny plan: Julia ma na pozór zgadzać się z wolą ojca, a w przeddzień ślubu, wieczorem, wypić płyn otrzymany od zakonnika. Po jego wypiciu zapadnie w sen imitujący śmierć. Specyfik działa przez 42 godziny. Kiedy Julia będzie leżała w trumnie, Romeo zaczeka aż się obudzi i uprowadzi ją do Mantui.
Scena II W domu Kapuletów trwają przygotowania do ślubu. Julia udaje przed rodzicami, że zgadza się na ślub z Parysem.
Scena III Julia zostaje sama w swoim pokoju, wypija miksturę ojca Laurentego i zasypia.
Scena IV-V Marta stwierdza, że Julia nie żyje. Trzeba przerwać zaawansowane przygotowania do uczty weselnej. Wszyscy rozpaczają po śmierci Julii.
Akt V Scena I Akcja dramatu przenosi się na chwilę do Mantui. Do Romea przybywa Baltazar z tragiczną wieścią o śmierci Julii. Romeo kupuje w aptece truciznę i rusza do Werony.
Scena II Cela ojca Laurentego. Zakonnik rozmawia z bratem Janem, który miał przekazać Romeowi list z informacją o pozorowanej jedynie śmierci Julii. Niestety, Jan nie mógł opuścić miasta i nie dostarczył listu. Ojciec Laurenty spieszy na cmentarz, żeby wytłumaczyć całą sprawę Romeowi.
Scena III Przy grobowcu Kapuletów Romeo spotyka Parysa i podejmuje z nim walkę. Zabija go, składa ciało pokonanego rywala w grobowcu, ostatni raz patrzy na ukochaną, wypija przyniesioną truciznę i umiera. Obudzona niedługo później Julia pyta: „Gdzie mój kochanek?” Przybyły właśnie ojciec Laurenty opowiada jej straszne fakty - obaj starający się o nią młodzieńcy nie żyją. Zakonnik chce zabrać Julię do klasztoru, ona jednak postanawia zostać w grobowcu. Kiedy ojciec Laurenty odchodzi, Julia dostrzega flakon po truciźnie w ręku ukochanego. Rozgoryczona czyni mu wyrzuty, że nie zostawił jej ani kropli. Przebija się sztyletem i pada na ciało ukochanego.
Dowódca straży rozkazuje zawiadomić o zdarzeniach Montekich i Kapuletów. Ojciec Laurenty przedstawia przybyłym historię miłości dwojga kochanków, w którą od początku był wtajemniczony. Wobec ogromu nieszczęścia, jakie spadło na zwaśnione i rywalizujące ze sobą rody, obaj ojcowie podają sobie ręce na zgodę i postanawiają wznieść nieszczęsnym nagrobek z ich figurami ze szczerego złota.
Kazania sejmowe[/i] Piotra Skargi po raz pierwszy zostały opublikowane w roku 1597 w tomie zatytułowanym [i]Kazaniach na niedziele i święta całego roku[/i]. Według tradycji miały być one wygłoszone w trakcie sejmu 1597 roku. Dziś wiemy, że [i]Kazania sejmowe[/i] nie zostały wtedy zaprezentowane publicznie, a tytuł tego dzieła jest wynikiem konwencji. Jak podaje Jerzy Ziomek (s. 406) :[c]Kazanie było gatunkiem publicystycznym o specyficznych cechach, wśród których najważniejszą rolę odgrywał podmiot nauczający, czerpiący uprawnienie nie ze społecznego nadania, lecz z reprezentacji nauczającego urzędu Kościoła.[/c]Kazań sejmowych powstało osiem, przynoszą one ocenę ówczesnej sytuacji w Rzeczypospolitej. W kolejnych kazaniach Skarga wylicza i charakteryzuje sześć najgroźniejszych chorób, które trawią jego ojczyznę:Kazanie pierwsze. Na początku sejmu przy ś. Mszy sejmowej; Kazanie wtóre. O miłości ku Ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku Ojczyźnie; Kazanie trzecie. O drugiej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z niezgody domowej; Kazanie czwarte. O trzeciej chorobie Rzeczypospolitej, która jest naruszenie religijej katolickiej przez zarazę heretycką; Kazanie piąte: Jako katolicka wiara policyj i królestw szczęśliwie dochowywa, a heretyctwo je obala; Kazanie szóste: O monarchijej i królestwie, albo o czwartej chorbie Rzeczypospolitej, która jest z osłabienia królewskiej dostojności i władzej; Kazanie siódme: O prawach niesprawiedliwych, abo o piątej chorobie Rzeczypospolitej; Kazanie ósme: O szóstej chorobie Rzeczypospolitej, która jest dla grzechów jawnych i niekarności ich. W swoich kazaniach Skarga zastosował popularną ówcześnie stylizację biblijną, powoływał się często na autorytet [i]Pisma Świętego[/i] szczególnie [i]Starego Testamentu[/i]. W jego wywodach widoczna jest zasada prefiguracyjnego myślenia, tzn. przekonania, że wydarzenia biblijne przewidują i wyobrażają wydarzenia późniejsze. Czasem owa prefiguracja prowadziła go do przeinaczania faktów. Wykorzystał ponadto zasady retorycznej perswazji, naśladując typ mowy, nazywanej genus deliberativum (rodzaj doradczy, refleksyjny). Do najczęściej stosowanych w [i]Kazaniach...[/i] środków stylistycznych należą: epitety, przenośnie, oraz porównania zaczerpniętym z ksiąg prorockich. Z kazań wyłania się wyraźny program społeczno-polityczny. Do najważniejszych postulatów Skargi należy wzmocnienie władzy królewskiej, która jednak miała być podporządkowana Kościołowi. Uważał, że należy ograniczyć pozycję sejmu w państwie oraz ukrócić przywileje szlacheckie. Twierdził, że tak samo jak ciało Kościoła składa się z różnych, nie zawsze tak samo ważnych, członków, tak w Rzeczypospolitej powinna panować swoista konieczna nierówność. Postulował usprawnienie sądownictwa, potępiał szlachecką anarchię, mężobójstwo i ucisk chłopów. [i]Kazania sejmowe[/i] nie miały istotnego wpływu na współczesność Skargi, odegrały jednak istotną rolę w XIX wieku, czyli w okresie zaborów, kiedy to zaczęto je interpretować jako zapowiedź wielkich narodowych nieszczęść. Skarga został uznany przez romantyków za natchnionego proroka.