Uniwersytet Gdański

Wydział Nauk Społecznych

Instytut Psychologii

Anna Muzińska

Jak dobierają się partnerzy w związku małżeńskim?

Motywy wyboru partnera.

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

dr M. Bidzan

Gdańsk 2005

Spis treści

Wstęp……………………………………………………………….

1.Funkcjonowanie małżeństw

1.2. Definicja małżeństwa

2.2. Funkcje małżeństwa

2.3. Rodzaje motywów wyboru partnera związku małżeńskiego

2. Potrzeby psychiczne człowieka

2.1. Definicja potrzeb psychicznych człowieka według H. A. Murra

2.2. Podział potrzeb psychicznych człowieka według H. A. Murray

2.3. Zaspokajanie potrzeb w małżeństwie

3. Dobór partnerów w małżeństwie świetle teorii Dawców i Biorców

3.1. Funkcje podstawowe u ekstrawertyka i introwertyka według Carla Junga

3.2. Dobór partnerów w małżeństwie według teorii Dawców i Biorców

3.3. Jak funkcjonują Dawcy i Biorcy?

4. Problematyka badań własnych

4.1. Charakterystyka badanej grupy

4.2. Problematyka badawcza i hipotezy

4.3. Narzędzia badawcze

4.4. Prezentacja i opis wyników dotyczących hipotezą 1

4.5. Prezentacja i opis wyników dotyczących hipotezy 2

4.6. Prezentacja i opis wyników dotyczących hipotezy 3

4.7. Wnioski końcowe

Bibliografia

Aneks

Wstęp

Małżeństwo jest najpiękniejszą formą współżycia dwojga ludzi. Nie ma doskonalszej postaci związku dwóch osób, które się kochają i podobają sobie oraz pragną posiadać dzieci i wspólnie je wychować niż związek małżeński Niestety z każdym rokiem instytucja małżeństwa staje się coraz bardziej krucha i nietrwała. Dowodem na to są częste rozwody i separacje wśród współczesnych małżeństw.

Można przypuszczać, że liczne niepowodzenia i rozczarowania wielu małżeństw są wynikiem nieprawidłowego wyboru partnera do związku, na co może mieć wpływ wiele czynników. Młody człowiek wstępując w związek małżeński nie zawsze jest dojrzały do tej decyzji, nie do końca zna siebie, możliwe, że kieruje się niewłaściwymi motywami, czasem ma nierealistyczne oczekiwania wobec partnera, często nie uświadamia sobie też wagi wyboru partnera na całe życie. Prawdopodobnie młodzi ludzie nie orientują się w tych sprawach, gdyż nie istnieje szkoła, która by ich przygotowała do podjęcia najważniejszej życiowej decyzji. Sami natomiast próbują się więc orientować na podstawie małżeństwa swoich rodziców i innych par z najbliższego otoczenia, które najczęściej nie należy do najszczęśliwszych związków.

Okazuje się, ze wybór współmałżonka jest jedną z najważniejszych i najtrudniejszych decyzji życiowych człowieka. Psychoterapeutka dr Barbara De Angeles (2000) mówi, że sprawą kluczową przy wyborze współmałżonka jest poszukiwanie odpowiedniego charakteru partnera. Według niej decyduje on o postawie jednostki wobec samej siebie, wobec partnera, a w przyszłości wobec dzieci. Wymienione przez nią cechy charakteru pozwalają ocenić czy wybrany przez jednostkę przyszły współmałżonek jest gotowy do prawidłowego funkcjonowania w partnerskich relacjach małżeńskich. Tymi cechami są: 1. Zainteresowanie własnym rozwojem wewnętrznym, 2. Otwartość emocjonalna, 3. Uczciwość, 4. Dojrzałość i odpowiedzialność, 5. Wysokie poczucie własnej wartości, 6. Pozytywne nastawienie do życia..

Celem mojej pracy jest przedstawienie motywów wyboru partnera związku małżeńskiego, pokazanie funkcjonowania małżeństwa oraz potrzeb psychicznych partnerów. W niniejszej pracy chcę również przybliżyć teorię, która mówi, jak cechy osobowości ekstrawertyka i introwertyka, mają wpływ na dobór dwóch osób w związkach uczuciowych, na rodzaj i styl reakcji jednostki na otoczenie oraz jej stopień, i zaangażowanie w związek małżeński.

1. Funkcjonowanie małżeństw

2. Definicja małżeństwa

Określenia małżeństwa mogą być różne w zależności od tego, jaka dyscyplina naukowa zajmuje się tym tematem. W „Słowniku języka polskiego” czytamy, że „małżeństwo jest to związek prawny kobiety i mężczyzny, mający na celu utworzenie rodziny, określony prawem obowiązującym w danym społeczeństwie oraz nakazami i normami ustanowionymi przez państwo lub też przez państwo i Kościół ”.

Psychologia zajmuje się przede wszystkim podkreśleniem znaczenia małżeństwa dla samych partnerów związku. Według jednej z definicji, ”małżeństwo tworzy jedność dwu różnych indywidualności, dwu niepowtarzalnych osobowości, które decydują się dalsze życie spędzić razem”.

Małżeństwo, nie tworzy się w jednym momencie, ale realizuje się stopniowo. Można je więc określić jako dynamiczny proces, w którym wspólnota jest sposobem życia. Małżonkowie, działając wspólnie, realizują przez to siebie. Wybierają dobro drugiego jako własne. Nie jest to poświecenie siebie czy przekreślenie jednostki, ale sposób jej rozwoju.Taki związek staje się nie tylko sumą dwu elementów, ale nową całością, w której elementy oddziaływują na siebie, a oddziaływanie to ma charakter sprzężeń zwrotnych.

Zawarcie związku małżeńskiego oraz przystosowanie w małżeństwie wymaga od partnerów pewnego stopnia dojrzałości. O tej dojrzałości nie świadczy jeszcze osiągniecie wieku przewidywanego prawem, choć dolna granica wieku dla dziewcząt 18 lat i 21 dla chłopców może stanowić minimum dojrzałości do małżeństwa. Przyszli małżonkowie muszą osiągnąć do małżeństwa dojrzałość fizyczną, socjalną i psychiczną.

Dojrzałość fizyczna, to stopień rozwoju biologicznego umożliwiającego ojcostwo i macierzyństwo. Dojrzałość socjalna wiąże się z osiągnięciem przez partnerów samodzielności życiowej, która pozwoli na założenie rodziny, zapewnienie jej warunków egzystencji oraz perspektywę rozwoju. Obecnie w polskiej rzeczywistości młodzi ludzie często bardzo późno osiągają dojrzałość socjalną, specyficzne warunki ekonomiczne stają się często przyczyną materialnej zależności młodych małżonków od swoich rodziców.

Dojrzałość psychiczna to stopień rozwoju umysłowego, uczuciowego i społecznego, które pozwalają na odpowiedzialne pełnienie ról małżeńskich i rodzicielskich, wyrażających się zdolnością podejmowania odpowiedzialności za innych. Dojrzałość ta ułatwia przystosowanie do zmieniających się warunków życia, pozwala krytycznie spojrzeć na siebie, a także umożliwia opanowanie stanów frustracji

Dojrzałość umysłowa niezbędna do zawarcia małżeństwa wiąże się ze zdolnością do myślenia realistycznego, zgodnego z rzeczywistością, które umożliwia dobre przystosowanie i jest rokującym czynnikiem dla powodzenia w małżeństwa. Myślenie zgodne z rzeczywistością prowadzi do trafnych ocen partnera i sytuacji, stanowi oparcie dla odpowiedniego działania, dla właściwego postępowania i zachowania się. Wiąże się to również z umiejętnością wyciągania wniosków z doświadczeń i modyfikowania dalszego postępowania zgodnie z tymi wnioskami.

Mówiąc o dojrzałości uczuciowej do małżeństwa należy pamiętać, że rozwój uczuć jest sprawą indywidualną. Dojrzałość uczuciowa jest konieczna do budowania miłości dojrzałej, opartej na poznaniu partnera, a także samego siebie, która jest związana nie tylko z odbieraniem uczuć, ale również obdarzania uczuciami. Dojrzałość uczuciowa to podstawowy warunek pozytywnego związku, budowania więzi małżeńskiej i tworzenia wspólnoty rodzinnej. Osoby, które osiągnęły dojrzałość uczuciową potrafią nawiązywać z innymi ludźmi pełny i bogaty kontakt psychiczny, obdarzać drugiego człowieka uczuciem autentycznej miłości. Są też zdolne do wczuwania się w sytuację drugich, okazania im współczucia oraz działania na rzecz dobra innych.

W rozwoju uczuć społecznych najważniejszy poziom osiągają małżeństwa, które mają nastawienie twórcze, a nie konsumpcyjne. Związki, w których partnerzy znajdują radość w wspólnej pracy oraz we wspólnej realizacji jakichś wartości nadrzędnych, doznają głębszych satysfakcji i silniej są zespolone niż małżeństwa tylko zaspakajające i kultywujące wartości cenne tyko dla poszczególnych członków. Wartości nadrzędne mogą być związane ze wspólną dziedziną zainteresowań i realizowane poprzez pracę zawodową lub społeczną albo przejawiając się we wspólnym hobby. Gdy partnerzy angażują się w realizowanie jakiejś idei, pozwala to ich małżeństwu wejść głębiej w życie społeczne i zarazem pomaga im osiągnąć wysoki stopień dojrzałości.

Osobowość dojrzała do małżeństwa oraz najlepiej do niego przystosowana, to taka, która osiągnęła poziom rozwoju uczuć społecznych pozwalający na dzielenie się, obdarzanie i twórczą współprace we współżyciu społecznym. Osiągnięcie dojrzałości uczuć społecznych nie oznacza kresu dojrzałości społecznej, podobnie jak przystosowanie w małżeństwie, proces ten trwa przez cały czas istnienia związku.

Niezwykle istotnym czynnikiem dojrzałości do małżeństwa jest jednocząca filozofia życia partnerów związku, która dostarcza motywów do działania, staje się podstawową wartością, mającą wpływ na ludzkie postępowanie. Jest ona elementem zasadniczym w podejmowaniu zadań małżeńskich i rodzicielskich, a przede wszystkim odpowiedzialności za druga osobę.

Dojrzałość nie ma charakteru statycznego - albo się rozwija, albo zanika. Jej rozwój wpływa na lepsze współzrozumienie małżonków, większą wzajemną akceptację, szacunek i tolerancję. Zanik dojrzałości może być źródłem wielu sytuacji konfliktowych, nawet prowadzić do rozkładu małżeństwa.

Wszystkie małżeńskie podsystemy muszą ustalać tematy i tożsamości, definiować swoje granice, kierować gospodarstwem domowym, zarządzać klimatem w małżeństwie. Tym, co różnicuje małżeństwa jest sposób, w jaki każda para rozwija liczne role i strategie służące wykonywaniu różnych zadań. Zawarcie związku małżeńskiego prowadzi do zmiany osobistej tożsamości. Oczekuje się od nowożeńców „ życiowego planu, „działania razem” i bycia zdolnym do planowania i organizowania wspólnego życia w sposób zgodny z określonymi kulturowymi standardami.

Tematy, które musi rozwijać małżeństwo odzwierciedlają ich sposoby reprezentowania siebie na zewnątrz. Tematy te często ujawniają etniczne, religijne i moralne przeświadczenia małżeństwa i rodziny oraz mogą również kierować strategiami pary dotyczącymi materialnych i psychicznych zasobów.

Małżeństwo niesie ze sobą konieczność pełnienia roli małżonka, czyli życiowego partnera. W początkowej fazie związku pary muszą negocjować sposób działania w nowych rolach. Jednostki zawierające związek małżeński mają określone oczekiwania czy wyobrażenia, jak one i ich partnerzy powinni funkcjonować. Gdy oczekiwania, co do wyobrażenia tego, jak małżeńskie role powinny być obsadzone są podobne, to istniej dużo większa szansa na odczuwanie satysfakcji z partnera i związku z nim. Dopasowanie pomiędzy oczekiwaniami w stosunku do partnera a jego aktualnym zachowaniem wpływa na stosunek uczuciowy do niego oraz do związku, a także samego siebie.

Każde małżeństwo musi rozwijać konsensus, co do tożsamości swoich członków. W fazie wczesnego małżeństwa pary stają przed zadaniem negocjacji zgodności małżeńskich tożsamości. Są one reprezentowane przez wyjątkowe atrybuty, cechy i charakterystyki związane z każdą jednostką jako członkiem małżeństwa Małżeńska tożsamość, która rozwija się w trakcie trwania związku wpływa w zasadniczy sposób zarówno na łatwość, jak i jakość interakcji między małżonkami. Osiągniecie konsensusu dotyczącego małżeńskich tożsamości prowadzi do ukształtowania się podstaw do oczekiwania pełnienia wyznaczonych ról i obowiązków w małżeństwie.

Małżeńskie tożsamości również wpływają na zdolność przewidywania i łatwość interakcji między małżonkami. Gdy partnerzy znają nawzajem swoja tożsamość, swoje systemy wartości oraz postawy mogą przewidywać swoje zachowania w różnych sytuacjach.

1.3. Funkcje małżeństwa

Funkcje małżeństwa są definiowane jako pewna działalność skierowana na określony cel, kontynuowana w ramach określonej struktury społecznej bądź dla podtrzymania danej społeczności w jej stanie normalnym, bądź zaspokajania potrzeb jednostkowych.Określone funkcje są przypisane diadzie małżeńskiej już w momencie zawarcia związku. Wspólne współżycie wyznacza określone zadania, które para może zminimalizować lub ograniczyć, ale nie może ich pominąć.

Funkcje odnoszące się do współczesnego małżeństwa uporządkowała Helena Sęk. Zalicza ona do nich: wzajemne zaspokajanie potrzeb (emocjonalnych, seksualnych i społecznych, pomoc w realizacji celów indywidualnych, prestiżowych i samorealizacyjnych), tworzenie ekonomicznych podstaw rodziny i wychowanie dzieci. Przyjęty model funkcji małżeństwa dopuszcza możliwość preferowania niektórych funkcji przy ograniczeniu lub rezygnacji z innych. Jednak istnienie związku małżeńskiego warunkuje realizacja podstawowych zadań, do których należą zadania seksualne i gospodarcze.

Funkcje małżeńskie oraz sposób ich realizowania jest wyznaczony bardzo dużą gamą czynników, zaliczyć do nich należy: wiek partnerów zawierających związek małżeński, poziom ich wykształcenia, kwalifikacje zawodowe, warunki materialne, poziom kulturalny rodzaje oczekiwań, poglądy religijne oraz wzory funkcji wyniesione z własnych domów rodzinnych.

Na różnice w realizacji funkcji małżeństwa wpływa szczególnie stadium, w jakim znajduje się związek małżeński. W początkowym stadium małżeństwa - do czasu urodzenia pierwszego dziecka - dominują funkcje: ekonomiczna, seksualna i emocjonalna. W stadium posiadania potomstwa następuje wzrost funkcji opiekuńczo - wychowawczej, a przeobrażeniom ulegają pozostałe funkcje. W stadium życia emerytalnego oraz w wieku senioralnym partnerów następuje redukcja funkcji projekcyjne, ekonomicznej, seksualnej i wychowawczej.

Zauważyć można, że gwałtowne przeobrażenia w sferze ekonomicznej, moralnej i kulturalnej, a także wzrost tempa życia w obecnym świecie wpływa na przeobrażanie się funkcji małżeństwa i rodziny. Niegdyś jedną z najważniejszych i najbardziej akceptowanych społecznie funkcji była prokreacyjna. We współczesnym małżeństwie funkcja ta wydaje się być zagrożona i drugorzędna. Nadal uważa się posiadanie dzieci za czynnik, który wzmacnia więź małżeńską i wypełnienie obowiązku rodziny, ale równocześnie za czynnik obciążający standard rodziny i karierę zawodową.Przyczyną tej sytuacji jest wzrost wykształcenia, zwiększenie aktywności zawodowej współczesnych kobiet oraz preferowanie nowego stylu życia opartego na preferowaniu innych wartości i przede wszystkim zaspokajaniu własnych potrzeb.

Współcześnie lansuje się tzw. nowoczesny model małżeństwa, w którym nie ma jednoznaczne określonej „głowy domu”. W takich małżeństwach partnerzy są równouprawnieni oraz są jednakowo odpowiedzialni za dom i rodzinę. Obecnie kobiety mają możliwość kształcenia się, podjęcia atrakcyjnej pracy i otrzymywania satysfakcjonujących zarobków. Kobiety na równi ze swoimi partnerami mogą poświęcić się karierze zawodowej i społecznej.Często w takich małżeństwach funkcja opieki i wychowania dzieci spoczywa na dziadkach, nianiach albo dzieci są oddawane do żłobka lub przedszkola. Istnieje też część rodzin gdzie kobieta odnosi sukces zawodowy i nadal pełni pieczę nad gospodarstwem domowym.

Jurg Willi, szwajcarski psychoterapeuta, zwraca uwagę na trzy zasady funkcjonowania związku partnerskiego. Jako pierwszą wymienia zasadę odgraniczania. Uważa on, że dobrze funkcjonująca para musi się jasno określić wewnętrznie i zewnętrznie granice. Tworząc związek małżeński, pary muszą pamiętać o zachowaniu umiaru. Zbyt sztywne granice przeszkadzają w porozumiewaniu się, wpływają na obumieranie wspólnego życia. Rozproszenie granic umożliwia dynamikę, ale także brak struktur może być przyczyną nadmiernych napięć i niepokojów utrudniających współżycie.

Druga zasada funkcjonowania stwierdza, że w małżeństwie zachowania regresywno - „dziecinne” i progresywno - „dorosłe” nie powinny być rozdzielone pomiędzy partnerów jako spolaryzowane role. W związku małżeńskim para dysponuje całą gamą regresywnych i progresywnych zachowań. W żadnym innym związku jednostki nie zbliżają się do siebie tak bardzo, jak w wczesnodziecięcej zażyłości rodzica i dziecka. Żaden inny związek nie dostarcza tak pełnego zaspokojenia elementarnych potrzeb jednostki z drugim człowiekiem. Jest to: należenia do siebie nawzajem, troska i opieka, ochrona, bezpieczeństwo i zależność. Sposób zachowania pary zakochanych pod wieloma względami przypomina zachowanie matki wobec niemowlęcia. Jest to trzymanie się w ramionach, głaskanie i dotykanie, patrzenie sobie głęboko w oczy, uśmiechanie się do siebie, żartowanie, całowanie, nawet mowa często ulega regresji do prewerbalnych dźwięków i wczesnodziecięcych sposobów wyrażania.

Z drugiej strony, żaden inny związek nie wymaga tak dużego poczucia tożsamości, stabilności, autonomii i dojrzałości, jak intymny, pełny i zobowiązujący związek dwojga ludzi. Małżonkowie oczekują od siebie głębokiego zrozumienia i rzeczywistego poparcia własnego rozwoju. W zdrowym związku małżeńskim partnerzy odnoszą korzyść z płynącej równowagi między zachowaniami progresywnymi i regresywnymi każdego nich.

Trzecia zasada dotyczy równowagi poczucia własnej wartości- oznacza to, że w małżeństwie zdolnym do funkcjonowania partnerzy muszą pamiętać, że każdy z nich jest równorzędnym członkiem związku. Jurg Willi używa określeń: partner na wyższej i niższej pozycji. Partner znajdujący się na wyższej pozycji jest przeważnie aktywniejszy, rozmowniejszy, łatwiej podejmuje decyzje i inicjatywy. Reprezentuje parę na zewnątrz i przejmuje funkcje kierowniczą. Partner na niższej pozycji jest bardziej introwertyczny, spokojniejszy, mniej rzuca się w oczy, wpływa na decyzje, sam pozostając w cieniu, steruje wydarzeniami bez podejmowania kierowniczej roli. Nie oznacza to jednak, że podlega partnerowi zajmującemu wyższa pozycje.

Patrząc realistycznie na małżeństwo i prawidłowości jego funkcjonowanie należy stwierdzić, ze najbardziej idealną jest sytuacja, gdy małżonkowie współpracują ze sobą, potrafią i chcą się porozumieć, uzgadniać i wspólnie podejmować decyzje dotyczące małżeństwa i przyszłej rodziny

Występowanie tak dużych różnic w akcentowani funkcji małżeńskich, wskazuje na fakt, że nie ma jednego spójnego wzoru zadań małżeńskich. Związki tworzą odpowiadające im układy funkcji, zgodnie ze swoimi oczekiwaniami potrzebami oraz hierarchią uznawanych wartości

2.3. Rodzaje motywów wyboru partnera związku małżeńskiego

Bez wątpienia wybór partnera związku małżeńskiego jest jedną z ważniejszych decyzji życiowych, którą ludzie podejmują na swojej drodze. Według Marii Braun - Galkowskiej odpowiedni wybór współmałżonka zaliczany jest do istotnych czynników wpływających na przyszłą jakość i trwałość funkcjonowania związku.

Zrozumienie zachowania jednostki, a w szczególności podejmowanych przez nią decyzji, wymaga zwrócenia uwagi na motywy, które pobudzają osobę do działania, nadają jej kierunek czy stanowią zasadę selekcji działań podejmowanych przez człowieka.Przy czym o działaniu człowieka decydują często nie jeden, lecz zespół motywów.

Ważne jest dla partnerów związku małżeńskiego uświadomienie sobie motywów wyboru partnera do małżeństwa oraz podtrzymywanie tej świadomości. Jest to bowiem motyw najbardziej doniosłej decyzji w życiu, która się wiąże z wyborem partnera do realizacji najważniejszych i najbardziej osobistych zadań życiowych jednostki, dzielenia intymności fizycznej i emocjonalnej, rodzenia i wychowywania dzieci oraz przyjaźni i ciągłego towarzystwa.

Z punktu widzenia badań antropologicznych motywem wyboru partnera do małżeństwa jest ich podobieństwo pod względem takich cech, jak: wzrost, waga, proporcje ciała, kształt głowy. Socjologowie natomiast stwierdzają, że przy doborze przyszłego współmałżonka partnerzy kierują się ich podobieństwem sytuacji społecznej: wieku, wykształcenia, pochodzenia społecznego, zawodu,

Z psychologicznego punktu znaczącym motywem wyboru partnera do małżeństwa jest podobieństwo partnerów związku pod względem zainteresowań, inteligencji, wartości, postaw, cech osobowości. Podstawowym założeniem tej koncepcji jest teza, że osoby podobne są bardziej atrakcyjne. Teoria ta w zastosowaniu do partnerów związku małżeńskiego stała się przedmiotem badań psychologicznych.

Wyniki tych badań potwierdzają hipotezę, że podobni do siebie małżonkowie tworzą bardziej stałe, bardziej szczęśliwe oraz bardziej przystosowane związki małżeńskie.Również na podstawie tej teorii można przypuszczać, że większą szanse na udany związek mają partnerzy podobni do siebie już w momencie małżeństwa lub ci, którzy się do siebie upodabniają w miarę trwania związku. Według Rostowskiego (1987) małżonkowie, którzy darzą się wzajemnie pozytywnymi uczuciami, równocześnie wykazują tendencje do niedostrzegania faktycznych różnic między nimi istniejących

Podobieństwo w zakresie cech osobowości, wartości, upodobań, poglądów, postaw, opinii budzi większą sympatię do partnera. Sympatia jest tym silniejsza im mniej jesteśmy pewni swoich własnych poglądów, a więc im bardziej jest nam potrzebne społeczne wsparcie. „Podobny” znaczy zarówno tyle, co „pozytywny”, gdy odnosi się do cechy i „słuszny” w odniesieniu do poglądów. Kolejny dowód na to, że podobieństwo budzi sympatię wiąże się z oczekiwaniem, że ludzie podobni do nas będą nas bardziej lubili. Ponieważ ludzkie sympatie i antypatie bardzo silnie rządzą się zasadą wzajemności, oczekiwanie, że ktoś podobny będzie nas lubił samo przez się rodzi sympatię do niego.

Maria Braun - Gałkowska (1985) podkreśla, że przy wyborze małżonka znaczenie ma podobieństwo psychicznych możliwości partnerów. Według niej występowanie tego motywu wiąże się z wzajemnym zaspakajaniem osobowych potrzeb współmałżonków poprzez interakcje, jakie mają miejsce w trakcie trwania związku, jak również możliwością wzajemnej tolerancji i akceptacji partnera takim, jaki jest faktycznie.

Ważne jest także podobieństwo partnerów w zakresie przynależności religijnej lub postaw religijnych. Można przypuszczać, że obydwa te czynniki wywierają wpływ na wybór partnera do małżeństwa. Przynależność do określonej religii może wpływać na poziom zaangażowania się wzajemnego partnerów w związek małżeński. Jest traktowana również jako swoisty przejaw całościowego, konstruktywnego i osobliwego podejścia do życia. Małżeństwa oparte na endogamii religijnej są bardziej trwałe i w mniejszym stopniu narażone na rozwody. U takich par istnieje większe prawdopodobieństwo zadowolenia i szczęścia małżeńskiego.

Murray Bowen (1972) podkreśla, że ludzie przy wyborze wspołmałżonka intuicyjnie kierują się zasadą równej wartości. Już podczas pierwszej rozmowy dwie obce sobie osoby dokonują wzajemnej oceny. Poziom zróżnicowania partnerów w małżeństwie zazwyczaj jest podobny. Poczucie własnej wartości może opierać się na różnych cechach, przejawach inteligencji, siły, piękności lub bogactwa, ale także na własnej dojrzałości, zdolności wczuwania się w partnera, pomagania mu i potwierdzania go. Wszystkie wymienione cech są ważne w związku o tyle, o ile mają wartość dla partnera. Poczucie równej wartości polega na podobieństwie walorów osobistych i społecznych. Jednostki z reguły unikają związku z partnerem, który ma nad nimi wyraźną przewagę.

W świetle wyników licznych badań najbardziej popularnym motywem wyboru partnera do związku małżeńskiego jest miłość. Według badań referowanych przez A. Sienkiewicz motyw ten występuje u 80% kobiet i 60% mężczyzn.Miłość jest również podstawowym warunkiem szczęścia małżeńskiego oraz ma ogromne znaczenie społeczne, gdyż stanowi o trwałości związku małżeńskiego. Tak więc miłość i szczęście są w bezpośrednim związku. Także pragnienie doznawania szczęścia jest motywem doboru partnerów do małżeństwa gdyż w przypadku dorosłego człowieka szczęście kojarzy się prawie nierozłącznie z udanym małżeństwem.

Pojęcie miłość może mieć różne znaczenie, generalnie miłość jest rozumiana jako zespół komponentów, zawierających w sobie zauroczenie i oczarowanie partnerem oraz głębokie dla niego uczucia. Wśród tych uczuć ważne miejsce zajmuje przywiązanie, pragnienie intymności i namiętności oraz tolerancja i lęk przed utrata osoby ukochanej, co połączone jest z niepewnością i cierpieniem.

Według Fromma (1997) istnieją cztery podstawowe elementy charakteryzujące dojrzałą miłość: 1. Aktywne skoncentrowanie się na sprawach życiowych i rozwoju, tego kogo kochamy, 2. Odpowiedzialność za zaspokajanie jego potrzeb fizycznych i psychicznych, 3. Szacunek dla tego, kogo kochamy, zdolność widzenia go takim, jaki jest i zdawania sobie sprawy z jego niepowtarzalnej osobowości, 4. Znajomość siebie, znajomość partnera i wiedza o tym, czym jest miłość dojrzała.

Miłość będąca motywem wyboru partnera do małżeństwa przybiera różne formy. Można wymienić miłość wzajemnego wsparcia, w której małżonkowie rozpatrują swój związek pod kątem przebywania z partnerem, pomagania w jego rozwoju i samorealizacji a także możliwość własnej realizacji.

Wyróżnia się miłość przyjacielską lub koleżeńską. Oparta jest ona na długoletniej znajomości i przywiązaniu, jest to typ miłości polegający na dzieleniu doświadczeń i doznań miłości, w której partnerzy wiedzą, że zawsze będą akceptowani takimi, jakimi są. Partnerzy rozpatrują ich związek małżeński pod kątem zaspakajania nawzajem swoich potrzeb, pragnienia przebywania razem, realizowania wspólnych zainteresowań, celów. Z badań wynika, że jest to najkorzystniejsza dla funkcjonowania związku małżeńskiego forma miłości.Partnerzy traktują wówczas małżeństwo jako miejsce zaspokajania przede wszystkim ich wyższych potrzeb, dzielenie ze sobą doświadczeń i przeżyć.

Bogdan Wojciszke (1993) opierając się na wynikach badań przeprowadzonych m. in. przez D. Bussa (zbadał on około 10000 osób z 37 krajów) uważa, że zdecydowanie najważniejszym kryterium wyboru partnera jest miłość wzajemna, choć jest to nietypowe i występuje na szeroką skalę od niedawna.Jeśli motywem wyboru przyszłego partnera życiowego jest miłość, którą cechuje wierność, zaufanie, wyrozumiałość, czułość, bezinteresowność, tworzy się wówczas klimat wzajemnego bezpieczeństwa, szacunku i zaufania. Taka rzeczywista miłość pozwala dostrzec całą osobę partnera z jego zaletami i wadami. Wynikająca z tego akceptacja partnera warunkuje wzajemne poczucie bezpieczeństwa, szacunku i pełnego zaufania dla własnej osoby oraz godności współmałżonka.

Często motywem wyboru partnera u osób młodych jest miłość romantyczna. Jest ona oparta na silnej wzajemnej fascynacji, często erotycznej, osobą partnera, przeważnie powodowaną jego atrakcyjnością fizyczną. Partnerzy podporządkowują całą swoją aktywność celowi wspólnego przeżywania miłości. Małżeństwa stworzone na fundamentach tylko tego typu motywacji często nie należą do związków trwałych.

Badania wskazują na różnicę w podejściu do miłości romantycznej miedzy kobietami i mężczyznami. Otóż większość badań wskazuje, ze miłość romantyczna odgrywa większe znaczeni dla mężczyzn niż u kobiet. Mężczyźni częściej niż kobiety wybierają partnerki do związku małżeńskiego na podstawie przeżywanej aktualnie miłości romantycznej. Także miłość romantyczna jest dla mężczyzn często wystarczającym warunkiem wyboru umiłowanego partnera i zawarcia z nim małżeństwa.

Kobiety są bardziej pragmatyczne w sprawach miłości. Na ogół w znacznym stopniu uwzględniają status społeczny i ekonomiczny przyszłego małżonka. Kobiety często nawet jeżeli są osobiście zaangażowane, starają się pozornie okazywać obojętność, by zmusić starającego się o nią mężczyznę do większej gorliwości starania się o nią.

Żeby miłość jako motyw wyboru partnera mogła przyczynić się do szczęścia i trwałości związku małżeńskiego, powinna spełniać dalsze wymogi. Miłość ta powinna mieć cechy na podstawie, których można ją odróżnić od przemijającego stanu fascynacji. Według badań okazuje się, że dla żon najbardziej podstawowymi cechami miłości partnerskiej w małżeństwie są: wierność, zaufanie, wyrozumiałość, czułość. Mężowie natomiast wymieniają jako najważniejsze cechy miłości małżeńskiej: zaufanie, wierność, bezinteresowność, wyrozumiałość, czułość.Wyniki te przedstawiają znaczną zbieżność w rozumieniu miłości przez żony i mężów. Taka zbieżność w pojmowaniu i oczekiwaniu względem miłości jest najlepszym gwarantem trwałości tego uczucia w obrębie interakcji interpersonalnych partnerów związku małżeńskiego, co wiąże się z jej pozytywnym oddziaływaniem na jakość funkcjonowania tegoż związku

Motywem doboru partnerów do związku małżeńskiego może być chęć realizacji wspólnych zainteresowań, wytyczonych celów, wartości, aspiracji życiowych. W związkach małżeńskich, w których zainteresowania oraz plany życiowe partnerów są podobne lub uzupełniają się, mogą stanowić podstawę głębokiej więzi. Takie związki mają dużą szanse stworzenia szczęśliwego i trwałego małżeństwa. Dzięki wspólnym zainteresowaniom pogłębia się u partnerów umiejętność wzajemnego komunikowania się, która stanowi istotne uwarunkowanie jakości funkcjonowania danego związku

Ponadto znaczenie wspólnych zainteresowań jest także ważne między innymi jeszcze dlatego, że stanowi podstawę do rozwoju i kształtowania się przyjaźni między partnerami, ma to ogromne znaczeniu na funkcjonowanie małżeństwa, jest źródłem stabilności związku i drogą do przezwyciężania trudności w małżeństwie.

Istotne jest również podobieństwo partnerów pod względem uzdolnień, w tym również w zakresie poziomu inteligencji partnerów. Odpowiedni poziom inteligencji współmałżonków wyraźnie wpływa na wzrost ich atrakcyjności społecznej, a z tym się wiąże ich znaczenie nawzajem dla siebie oraz siła ich więzi emocjonalnej. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że występuje u partnerów w większym stopniu zdolność i umiejętność wzajemnego komunikowania się.

Z badań wynika, że dla osiągnięcia wysokiej jakości związku małżeńskiego ma wpływ zbieżny poziom wykształcenia, który ułatwia przebieg interakcji małżeństwie. Natomiast zdaniem Z. Celmer zgodność zawodowa i wykształcenia małżonków nie odgrywa tak wielkiej roli, według niej ważny jest podobny poziom kulturalny i stale pogłębianie wiadomości - żywy, twórczy stosunek do życia.

Kolejnym oraz powszechnie występującym motywem wyboru partnera do małżeństwa jest potrzeba osiągnięcia stabilizacji życiowej. Przeważnie motyw ten wiąże się z ogromną chęcią i dążeniem do uniezależnienia się od rodziny i domu rodzinnego oraz założenia własnej rodziny. Dzięki stworzeniu własnego domu rodzinnego następuje znaczne uporządkowanie wielu spraw osobistych, dokonuje się ono poprze podjęcie licznych obowiązków, realizowanie wspólnie z partnerem wielu ważnych spraw. Te wspólnie i dobrowolnie podjęte decyzje, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania własnego domu, pozytywnie oddziałuje między innymi na jakość zawartego z tym cyklu związku małżeńskiego.

Motyw stabilizacji życiowej jest szczególnie silny u kobiet, które miały tzw. trudne dzieciństwo, a wiec u sierot, półsierot, wychowanek domów dziecka, a nawet u kobiet, których rodzice są rozwiedzeni. Wiąże się on u nich z ogromną potrzebą posiadania własnego związku małżeńskiego, domu, rodziny i potomstwa. Ta silna potrzeba u młodych kobiet założenia rodzinnego domu, związana jest z czymś, co można nazwać „ucieczką w małżeństwo” Kierowanie się takim motywem często wpływa na przyspieszenie zawarcia małżeństwa, bez uprzedniego dokonania analizy partnera do małżeństwa, nierzadko o decyzji zawarcia związku małżeńskiego ostatecznie decyduje zaawansowana ciąża. Takie związki małżeńskie są w znacznym stopniu nieudane i nietrwałe.

Do ważnego motywu związanego z wyborem partnera do małżeństwa, czasem często nieuświadomionym jest chęć posiadania potomstwa. W dzisiejszych czasach najczęściej owa chęć posiadania potomstwa jest realizowana po zawarciu związku małżeńskiego i osiągnięciu stabilizacji materialnej małżeństwa. Niekiedy ciąża przed zawarciem związku małżeńskiego, wpływa lub wymusza przedwczesną decyzję o małżeństwie. Istnieje przeświadczenie o istotnym zagrożeniu takich par, niekoniecznie należy przypuszczać, że takie związki są skazane na niepowodzenie. Jednak muszą one szczególnie dużo wysiłku włożyć w pierwszych latach małżeństwa dla osiągnięcia jego powodzenia.

Dla wszystkich, a szczególnie dla młodych osób oraz bardziej dla mężczyzn niż kobiet niezwykle istotnym motywem wyboru współmałżonka jest atrakcyjność fizyczna, czyli uroda partnera. Wygląd zewnętrzny jest pierwszym zespołem cech, jakie są dostrzegane w momencie poznania się. Wchodzą tu w grę trzy zasadnicze rodzaje elementów: cech stałe i zmienne np. wzrost, cechy względnie zmienne takie, jak waga, kolor włosów i cechy łatwo zmienne, jak uczesanie, ubranie, makijaż. W powstawaniu obrazu drugiej osoby rola wyglądu fizycznego jest bardzo duża.

Według wyników badań mężczyźni preferują młodsze partnerki od siebie oraz fizyczne atrakcyjne, wyraża to prawdopodobieństwo poszukiwania partnerki o możliwie wysokiej zdolności do wydawania potomstwa i rozpropagowaniu tym samym męskich genów. Mężczyźni, którzy kierowali się tym kryterium przy wyborze przyszłej partnerki, zapewnili sobie większą propagację własnych genów produkując liczne potomstwo o preferencjach podobnych do swoich własnych. Mężczyźni, którzy nie kierowali się takimi kryteriami, produkują mniej potomstwa i ich dziedziczone upodobania są mniej rozpowszechnione.

Według hipotezy właściwego doboru partnera, przyjmuje się, że człowiek dobiera sobie partnera w taki sposób, by był on mniej więcej podobny pod względem atrakcyjności fizycznej, jest to tzw. matching hypothesis - hipoteza właściwego doboru. W kontaktach interpersonalnych szczególnie cenione są osoby, które obok społecznie pożądanych cech, takich jak inteligencja, dobroć, lojalność posiadają fizyczną urodę. Większość osób przede wszystkim chce mieć partnerów obdarzonych takimi właśnie cechami. Z drugiej strony osoby będące w związkach chcą być akceptowane przez partnera, akceptacja ta zależy od tego, na ile partner uzna nas samych za posiadaczy pożądanych cech podnoszących status społeczny i interpersonalny. Te dwie tendencje razem powodują, że generalnie chcemy mniej więcej tyle ile sami możemy zaoferować. Oznacza to, że ludzie dążą do kontaktu z osobami podobnie atrakcyjnymi, a nie bardziej atrakcyjnymi.

Wpływ atrakcyjności fizycznej na wybór przyszłego partnera wynika także z potrzeb reprodukcji i wyraża się przede wszystkim w poszukiwaniu osoby, której wiek zapewni możliwość uczestnictwa w poczęciu potomka, a wygląd pozwoli na przekazanie w genach preferencji podobnych do własnych.

Najczęściej jednak partnerzy pary małżeńskiej budują swój związek na bardziej ugruntowanej i szczerej podstawie niż tylko atrakcyjność fizyczna. Rola wyglądu fizycznego jest największa w początkowym stadium poznania się, później dochodzą do głosu inne czynniki, które przysłaniają fizyczną atrakcyjność. Równocześnie badacze wskazują, że atrakcyjność fizyczna nie jest gwarantem szczęścia i trwałości związku. Wywiera ona jednak decydujący wpływ na postawy partnerów względem siebie oraz wzajemne zainteresowanie sobą.

Jednym z najczęściej pojawiających się wyników w badaniach nad doborem małżonków jest związek między częstością małżeństw a odległością między miejscami zamieszkania przyszłych małżonków. Najwięcej jest takich małżeństw, w których partnerzy mieszkali blisko siebie przed ślubem, natomiast mniej takich, których partnerzy mieszkali daleko od siebie. Wyjaśnienie tego zjawiska odwołuje się do szeroko rozumianych nagród i kar. Koncepcja ta zakłada, że tym bardziej lubimy jakąś osobę, im częściej ona nas nagradza, czyli dostarcza wszelkiego rodzaju doznań przyjemnych. Ponieważ w większości kontaktów doznań pozytywnych jest więcej niż negatywnych oraz im częstsze są kontakty między dwoma osobami, tym więcej maja one okazji do wzajemnego nagradzania się, co prowadzi do polubienia się.

Częstość kontaktów wpływa na wzrost lubienia także dlatego, że usuwa niepewność. Oczywiście jest ona redukowana w miarę wzrostu częstotliwości kontaktowania się z partnerem. I samo to, że niczego dobrego się nie dowiadujemy, wpływa na fakt, iż jednak wiemy, co będzie poprawia samopoczucie jednostki.

Innym istotnym dla tych rozważań pojęciem jest responsywność. Wojciszke (1998) wyjaśnia, że partner jest responsywny w kontakcie o tyle, o ile to, co mówi i robi, stanowi odpowiedź ( respons ) na nasze własne działanie. Partnerzy responsywni są na ogół bardziej lubiani, a brak responsywności stanowi wyraz obojętności i jest problemem nękającym nieudane małżeństwa, jakkolwiek nie pojawia się w małżeństwach udanych.

Przy wyborze współmałżonka ludzie kierują się także zaletami partnera. W większości badań stwierdzono, że za atrakcyjne dla kobiet przy wyborze partnera uważano posiadanie takich cech, jak: niezawodność, dojrzałość, wykształcenie i inteligencję, ambicję, przedsiębiorczość, dobre perspektywy finansowe. Mężczyźni bardziej cenią u kobiet: dobrą prezencję, gospodarność, umiejętność gotowania, brak uprzednich doświadczeń seksualnych oraz to, czy partnerka była młodsza od nich. Według B. Wojciszke różnice w preferowaniu odmiennych cech przy wyborze partnera zdaje się wiązać z odmiennością społecznej roli kobiety i mężczyzny, odmiennością ich pozycji ekonomicznej oraz kulturowo ukształtowanymi stereotypami tych ról. Natomiast na podstawie badań Z. Nęckiego widać, że kobiety preferują też obraz mężczyzny trochę sfeminizowanego i wskazują, że zasadniczym źródłem nagród dla kobiet jest możliwość uzyskania od partnera oparcia, pomocy i poczucia bezpieczeństwa.

Motywem wyboru partnera do małżeństwa może być satysfakcja seksualna. Mimo, że związek małżeński jest jedyną legalnie usatysfakcjonowaną i obyczajowo uznaną instytucja, w obrębie której występuje pełna możliwość osiągnąć satysfakcje seksualną, młodzi ludzie, jak się wydaje, posiadają o wiele więcej ważnych potrzeb, które oddziałując na nich i skłaniają ich do zawarcia małżeństwa; seksualność wśród nich znajduje się na dalszym planie. Wyniki badań wskazują, że partnerzy związku małżeńskiego większą wagę przywiązują do miłości, więzi emocjonalnej, przyjaźni, koleżeństwa, także do posiadania własnego domu, rodziny aniżeli do satysfakcji seksualnej jako takiej.

Ważną okolicznością związaną z wyborem partnera do małżeństwa jest okres trwania znajomości partnerów. Właściwym motywem wyboru współmałżonka jest rezultat trwania ich znajomości, a mianowicie wynikłe w jej następstwie wzajemne przywiązanie partnerów do siebie. Bez wątpienia nie jest ważna tylko długość znajomości, ale ważny jest sam jej proces, czyli co zostało dokonane w tym okresie. Proces, który umożliwia przede wszystkim wzajemne poznanie się partnerów, określenie i ustalenie podstawowych sposobów ( technik) przystosowania się do siebie, jakie mogą okazać się bardzo użyteczne w czasie trwania małżeństwa.

Motywy, które zostały rozpatrzone występują najczęściej jako racje do podjęcia tej najważniejszej decyzji życiowej, jaką jest wybór partnera i zawarcie z nim związku małżeńskiego. Przeważnie jednak jest tak, że decyzja ta jest oparta na kilku motywach, które stanowią rodzaj hierarchii, nie zaś na jednym tylko motywie. Znaczenie motywów, którymi kierowali się partnerzy i dojrzałość tych motywów w znacznym stopniu ma wpływ na powodzenie i trwałość związku małżeńskiego.

3. Potrzeby psychiczne człowieka

3.1. Definicja potrzeb psychicznych człowieka według

H. A. Murray

Dotychczas powstało bardzo wiele definicji i podziałów potrzeb człowieka. Większość psychologów zajmujących się problematyką potrzeb psychicznych lub sił im równoważnych - popędów czy instynktów, traktuje je jako dynamiczne siły czy dyspozycje osobowości, które są cechami osobowości.

Według H. A. Murray potrzeba psychiczna uważana jest za cechę osobowości i definiowana jest jako jakaś hipotetyczna siła, która organizuje specyficzne schematy reagowania jednostki. Jej celem jest bądź zmniejszenie nieprzyjemnego stanu napięcia lub osiągnięcia innych celów ( np. przełamanie określonych oporów środowiska w walce o byt, rozmnażanie się, manipulowanie środowiskiem).

Murray dokładnie określa potrzebę jako wygodną hipotetyczną fizyko - chemiczną siłę działającą w mózgu, która organizuje percepcję, napęd do działania oraz określoną grupę reakcji autonomicznych, słownych, motorycznych, wyobrażeniowych, których celem jest zmiana sytuacji niezadowalającej, wyzwalającej stan napięcia jednostki

Potrzebę można także rozumieć jako potencjalny sposób reagowania jednostki w określonych warunkach. Wówczas można patrzeć na potrzebę jako na utajoną właściwość organizmu. Potrzeby przede wszystkim najczęściej są wyzwalane przez działanie nacisków społecznych, jakie wpływają na jednostkę w określonym środowisku. Mogą być również wyzwalane przez procesy endokrynologiczne i inne procesy, które zachodzą wewnątrz organizmu jednostki.

Murray posługuje się wyrażeniami potrzeba i popęd. W jego definicji potrzeba odnosi się do procesów, które zapoczątkowują działanie, są to: napięcia, pragnienia, zamiary. Natomiast popęd definiuje jako samo dążenie do wykonania określonych czynności, które usuną stan napięć, braku lub niedoboru.

Potrzeby w jego rozumieniu są podzielone na pierwotne wiscerogenne, które są wyzwalane przez okresowo aktywizujące się procesy fizjologiczne organizmu. Wyróżnia też potrzeby wtórne psychogenne. Nie maja one zlokalizowanych cielesnych regionów pobudzenia i zmierzają do zaspokojenia psychicznego lub emocjonalnego. Bodźce, wyzwalające poszczególne potrzeby fizjologiczne są następujące:

BODŹCE WYZWALAJĄCE POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

A. BRAKI (pobudzające do wchłaniania) 1.Potrzeba oddychania

2. Potrzeba wody

3.Potrzeba jedzenia

4. Potrzeba przyjemnych doznań

zmysłowych

B. NADMIARY (pobudzające do wydzielenia) 1.Potrzeba seksualna

-sekrecja gruczołów 2. Potrzeba karmienia piersią

-wypróżnianie 1.Potrzeba wydychania dwutlenku węgla

2. Potrzeba wydalania moczu

3. Potrzeba wydawania kału

C. URAZY(pobudzające do wydobywania się 1. Potrzeba unikania czynników

z takich sytuacji) szkodliwych dla zdrowia

2. Potrzeba unikania gorąca

3. Potrzeba unikania zimna

4. Potrzeba unikania urazu

fizycznego

Drugim kryterium, według którego Murray dzieli potrzeby psychiczne jest ich jawność w zewnętrznym zachowaniu. Według niego niektóre potrzeby psychiczne nie przejawiają się w zewnętrznym zachowaniu, lecz wyrażane są w myślach lub wyobrażeniach. Uważa on, że dzieje się tak dlatego, że w procesie rozwoju niektóre schematy reagowania, które organizuje potrzeba, zostały wyparte lub stłumione, albo zostały wyparte i częściowo stłumione i wówczas potrzeba nie przejawia się jawnie. Głównym czynnikiem odpowiadającym za to, czy potrzeba zaczyna przejawiać się w ukryciu jest silne stłumienie lub wyparcie jakiejś jej tendencji. Wyróżnia on osiem potrzeb, które najczęściej przejawiają się nie jawnie. Są to potrzeby: agresywności, poniżania się, poznawcza, dominowania, ekshibicjonizmu, seksualna(zwłaszcza skłonności seksualne), potrzeba doznawania opieki i oparcia

Każdy człowiek kieruje się pewnymi potrzebami, w których jedna jest aktualnie najsilniejsza i podporządkowuje sobie inne potrzeby. W momencie, kiedy jednocześnie dwie silnie zorganizowanie potrzeby o sprzecznych tendencjach zaczynają działać, wówczas zaczynają one wpadać w konflikty, mogą to być konflikty np. między potrzebą autonomii i potrzeba doznawania opieki i oparcia lub potrzebą stowarzyszania się i potrzeba izolacji.

3.2. Podział potrzeb psychicznych według koncepcji

H. A. Murray

Murray przedstawił charakterystykę 27 potrzeb psychicznych. Każda z charakteryzowanych przez niego potrzeb zawiera kilka właściwości. Są to: typowy trend działania, czyli specyficzna tendencje aktywności jednostki, typowy zespół reakcji motorycznych, werbalnych, autonomicznych, wyobrażeniowych oraz specyficzny kierunek uwagi i zainteresowań jednostki, specyficzne uczucia lub emocją i specyficzne reakcje zadowolenia lub niezadowolenia.

Murray mówi o trzech potrzebach bezpieczeństwa. Wyróżnia on potrzebę bezpieczeństwa rozumianą jako tendencje do unikania urazu fizycznego i psychicznego. Jest to dążenie do unikania bodźców zadających ból (urazów cielesnych, zniekształceń, chorób, śmierci) oraz tendencję do odczuwania lęku przed nimi. Główną tendencją potrzeby unikania urazu psychicznego ze strony innych ma na celu unikanie potępienia ze strony innych ludzi lub odrzucenia przez nich. Charakteryzują ją uczucia leku, niepokoju, poczucia winy i wyrzuty sumienia.

Kolejna potrzeba bezpieczeństwa rozumiana jest jako tendencje do unikania poniżania we własnych oczach. Typowymi jej uczuciami są: poczucie niższości, niepokój, zakłopotanie, nerwowość, przeżywanie wstydu i upokorzenia po jakimś działaniu.

Trzecia potrzeba bezpieczeństwa rozumiana jest jako dyspozycja do bycia potępionym ze strony innych osób. Wyraża się ona w biernym poddawaniu się działaniu sił zewnętrznych, akceptowaniu kary, nagrody, krytycyzmu. Charakteryzuje ją uczucie wstydu, rezygnacji, poczucia winy, pokora, rozpacz.

Potrzeba wyczynu scharakteryzowana przez Murray to tendencja do robienia czegoś, tak dobrze jak to tylko możliwe, do wykonywania czegoś trudnego, przezwyciężanie przeszkód, do przewyższania samego siebie i innych oraz zwiększenie szacunku dla siebie poprzez rozwijanie własnych możliwości. Charakteryzuje tę potrzebę uczucie ambicji, zamiłowanie do czegoś, wysokie aspiracje i zapał.

Potrzeba stowarzyszania się jest tendencją, która przejawia się w nawiązywaniu kontaktów i współpracy z innymi, bycia lojalnym i przyjacielskim. Cechują ją uczucia wiary i zaufania do ludzi, dobrej woli, uczciwego angażowania się w stosunki z innymi, miłość, sympatia i przyjaźń.

Charakterystyczne tendencje potrzeby agresywności zmierzają do przezwyciężania opozycji, walki, atakowania, ranienia i zabijania, do pomniejszania innych, ośmieszania, cenzurowania i obniżania wartości. Charakteryzują ją cechy irytacji, złości, wściekłości, zemsty, zazdrości, nienawiści. Reakcje agresywności są wyzwalane przede wszystkim przez naciski ataku, zemstę, pomniejszania, cenzury, kary lub rywalizacją.

Potrzeba autonomii składa się z pragnienia, aby być wolnym i niezależnym w działaniu, kierowania się własnymi impulsami i zachciankami, nie brania na siebie odpowiedzialności. Dominującymi uczuciami tej potrzeby są: bunt, opór, złość, dominowanie i szczególna wrażliwość na ograniczenia.

Potrzeba kompensacji jest tendencją do przezwyciężania własnych niepowodzeń, słabości, pokonywania przeszkód i trudności. Cechuje ją uczucie wstydu, który jednostka przeżywa po jakimś niepowodzeniu i determinacji do przezwyciężania go oraz zapał i duma. Postawę tę wyraża zdecydowanie, niepoddawanie się zniechęceniu, upór, ryzykowanie i zawziętość. Jest ona wyzwalana przez stojące przed jednostką przeszkody oraz trudności w celu utrzymania szacunku dla siebie na wysokim poziomie.

Główną tendencją potrzeby uległości jest admiracja innych, szukanie opieki i oparcia u innych. Uczucia charakterystyczne to: respekt, admiracja, zdumienie, szacunek. Osoby z tą potrzebą mają tendencję do łatwego ulegania sugestiom, są uczynne, potulne i lubią współpracować.

Potrzeba usprawiedliwiania się charakteryzuje się zmierzaniem do obrony siebie przed krytyką, naganą, upokorzeniem, do usprawiedliwiania własnych niepowodzeń. Dla tej potrzeby typowe jest uczucie niepokoju, niższości, poczucie winy i oburzenia na siebie.

Potrzebę dominacji wyraża pragnienie kontrolowania i przezwyciężania oporów. Ludzi z tą potrzebą cechują uczucia i postawy pewności siebie, władczość, stanowczość, wewnętrzna dyscyplina, sprawność działania. Jednostki takie kontrolę nad środowiskiem osiągają manipulowaniem nim przez perswazję, wydawanie rozkazów, zachęcanie do czegoś i sugestie.

Pragnienia i tendencje potrzeby ekshibicjonizmu zmierzają do wywołania wrażenia bycia widzianym i słyszanym, do szokowania, fascynowania, wywierania wrażenia na innych i wprawiania w zadumę. Charakterystycznymi uczuciami dla tej potrzeby są próżność, przekonanie o własnej wartości i unikalności. W życiu codziennym przejawia się ona w zachowaniach, które zwracają na siebie uwagę, w ekstrawaganckim stroju, popisywaniu się i wystawianiu swego ciała na widok publiczny.

Osoby z potrzebą żywienia i opiekowania się kimś zmierzają do pomagania osobom bezradnym, dzieciom, kalekom, chorym, starym, pocieszania i podtrzymywania na duchu. Charakterystycznymi uczuciami tej potrzeby są: żal, litość, wrażliwość na biedę i krzywdę innych.

Pragnienia i tendencje osób z potrzeba porządku skierowane są na utrzymanie rzeczy w czystości, ładzie, dbanie aby wszystko leżało „według linii”. Jednostki takie maja uczucie wstrętu do bałaganu.

Potrzeba zabawy, nie jest nastawiona na osiągnięcie określonego celu. Według Murray główną tendencją tej potrzeby jest szukanie radości dla samej radości. Postawy jednostek z tą potrzebą są: wesołe, lojalne, żartobliwe, beztroskie i lekkoduszne.

Pragnienia i tendencje osób o potrzebie seksualnej zmierzają do nawiązywania kontaktów erotycznych i do stosunków seksualnych. Charakteryzuje tę potrzebę uczucia podniecenia seksualnego, miłości i pożądania.. Może się ona wyrażać w nawiązywaniu przygodnych znajomości z mężczyznami lub kobietami, szukania przygód lub uwodzenia.

Główna tendencja potrzeby doznawania opieki i oparcia zmierza do tego, aby ktoś kogo jednostka obdarza sympatią zaspokajał lub pomagał zaspokajać jej pragnienia. Jednostki posiadające tę cechę pragną być otaczane opieką, pocieszane, kierowane lub chcą otrzymywać przywileje. Cechuje je uczucie niepokoju, bezradności, osamotnienia, czasem w skrajnych przypadkach rozpacz.

U jednostek z potrzebą rozumienia widać tendencje do analizowania własnych doświadczeń, abstrahowania, analizy pojęć, ujmowania stosunków, dokonywania syntez i sprawdzania. Potrzebę tę wyrażają uczucia zdziwienie, skłonność do zadawania pytań oraz kładzenie nacisku na logikę i rozum, samokrytycyzm, posiadanie nawyku do precyzyjnego wyrażania własnych myśli i opinii, zainteresowanie teoriami.

Główną tendencją potrzeby twórczości są zachowania, które nie powtarzają się stereotypowo, nie są zachowaniami dziwnymi, niekonsekwentnymi. Murray określa te zachowanie behawioralnym. Specyficznym dla tej potrzeby jest intuicyjne przystosowanie się do nowych warunków znajdując upust w pomysłowości lub szybkiemu uczeniu się. Używa on także określenia twórczości w znaczeniu oryginalności lub twórczej wyobrazni, może to być na przykład twórczość literacka.

Murray i Maslow zwracają uwagę na znaczenie potrzeby kontaktu interpersonalnego u człowieka i łączą ją z potrzebą afiliacji. Uważają, że są to potrzeby niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania jednostki. Maslow w swojej hierarchicznej teorii potrzeb określił przynależność jako potrzebę, wynikająca z zależności jednego człowieka od drugiego. Niezaspokojenie tej potrzeby odczuwane jest jako „ głód” stosunków emocjonalnych.

Potrzeba kontaktu jest jedną z najważniejszych potrzeb człowieka. Schutz uważa, że różnica między jednostkami w zaspokajaniu jej polega na intensywności i intymności kontaktów interpersonaknych, a także różnicy czasu ich trwania. Jednym osobom odpowiadają formy kontaktów interpersonalnych, w których przeważają bardziej intensywne i namiętne uczucia np. miłość, innym odpowiada chłodna atmosfera o mniej emocjonalnym zaangażowaniu.

3.3. Zaspokajanie potrzeb w małżeństwie

Małżeństwo obok zadań na rzecz społeczeństwa spełnia także różnego rodzaju potrzeby wobec samych współmałżonków i rodziny. W obrębie małżeństwa i rodziny zaspokajane są potrzeby bytowe oraz opiekuńcze jej członków, dokładnie zostaje zaspokajana potrzeba doznawania opieki i oparcia oraz potrzeba żywienia i opiekowania się kimś.

W małżeństwie zaspokajane są potrzeby seksualne męża i żony, pozostaje to w związku z funkcją prokreacyjną rodziny. Podobnie potrzeby rodzicielskie dotyczące wychowywania dzieci, związane z funkcją socjalizacyjną spełnianą na rzecz społeczeństwa, znajdują zaspokojenie w związku małżeńskim.

W obrębie małżeństwa i rodziny zaspakajane są potrzeby emocjonalne: miłości i przynależności, wymiany uczuć, poczucie bezpieczeństwa, uznania, szacunku oraz zrozumienia. Wyniki badań Schutza nad związkiem między wzajemnym zaspokajaniem potrzeb partnerów w małżeństwie a doborem współmałżonka wskazują, że współmałżonkowie życzą sobie, aby nawiązywali ze sobą bliskie emocjonalne kontakty i wyrażali uczuciowe zaangażowanie. W małżeństwie i rodzinie istnieją warunki stwarzające swoim członkom możliwość do kształtowania i wzbogacania własnej osobowość. Zaspokajanie tej potrzeby wiąże się ze spełnieniem funkcji psychohigienicznej rodziny.

Dla dobrego funkcjonowania małżeństwa niezmiernie ważne jest wzajemne, zaspokajanie przez małżonków potrzeby emocjonalnej, wymaga ona podmiotowego podejścia do współmałżonka. Wyrazem tej podmiotowości są na przykład takie zachowania, jak wzajemna i częsta obecność partnerów obok siebie, akceptacja swojej bliskości, jako miłej i pożądanej, okazywania sympatii również w formie dzielenia się codziennymi doświadczeniami, kontakt cielesny, zainteresowanie sprawami ważnymi dla współmałżonka, współzrozumienia i współdziałania partnerów.

Zdaniem Melibrudy (1980) ludzie mogą się do siebie zbliżać lub oddalać się od siebie, nazywa on to zjawiskami ogniskowymi, w których podkreśla ogromna rolę wzajemnego zaspokajania potrzeb uczuciowych partnerów. Wspomina również o znaczeniu wymiany opinii dotyczącej obrazu zewnętrznego świata, określeniu obrazu partnera oraz opisu i oceny wyglądu własnej osoby. Zwraca też uwagę na fakt, ze wzajemne realizowanie zadań sprzyja podobieństwu nawyków i zachowań oraz wytwarza określone wartości i postawy.

Według teorii wzajemnej tolerancji Schutza wszystkie stosunki międzyludzkie, a w tym małżeństwo oparte są na dążeniu do zaspokajania własnych potrzeb. Potrzeb tych jest niezmiernie dużo, lecz dla prawidłowego funkcjonowania małżeństwa najważniejsze są trzy główne potrzeby: włączania, kontroli i miłości. Każda z nich ma dwa bieguny, dodatni i ujemny. Potrzeba włączania wiąże się z dążeniem do nawiązywania kontaktów interpersonalnych. Potrzeba kontroli dotyczy z jednej strony dążenia do władzy i dominacji nad innymi, z drugiej z chęci bycia kontrolowanym. Kolejna bardzo istotna potrzeba w kontaktach międzyludzkich to potrzeba miłości i uczucia, która dotyczy emocjonalnej strony stosunków międzyludzkich. Jeden biegun tej potrzeby wyraża emocjonalne przywiązanie, drugi dystans i obojętność.

W oparciu o swoja teorię Schutz stworzył Kwestionariusz Stosunków Międzyludzkich FIR - B i przebadał 30 par narzeczonych w wieku między 20 i 30 la i wyższym wykształceniem. Na podstawie analizy wyników jego badań, można stwierdzić, że model narzeczeństwa planującego w krótkim czasie wstąpienie w związek małżeński jest modelem partnerskim, który łączy w sobie elementy tradycyjne i współczesne. Na tle przeprowadzonych badań model przyszłego męża posiada w sobie właściwości charakterystyczne dla tradycyjnie rozumianej roli mężczyzny, dąży on raczej do sprawowania kontroli nad żoną, lubi narzucać jej swoje zdanie, opinie i upodobania, nie chcąc pod tym względem podporządkować się partnerce. Poza realizacją tych potrzeb, przyszli mężowie akceptują partnerskie małżeństwo, chcą służyć swojej wybrance pomocą i radą, są empatyczni i otwarci.

U Kobiet (narzeczonych) w małym stopniu jest widoczna potrzeba podporządkowania się woli przyszłego męża. Przyszłe żony chcą współdecydować w małżeństwie, wyrażać swoje opinie i nie lubią być pod kontrola W kontaktach interpersonalnych narzeczone przejawiają potrzebę dużej aktywności, inicjowania zachowania włączania się do różnych grup formalnych i nieformalnych oraz są bardziej empatyczne i otwarte od swoich partnerów.

4. Dobór partnerów w małżeństwie w świetle teorii

Dawców Biorców

4.1. Funkcje podstawowe u ekstrawertyka i introwertyka według Carla junga

Carl Jung podzielił ludzi na dwa typy psychologiczne: introwertyków i ekstrawertyków. Według niego proces zróżnicowania typu często zaczyna się bardzo wcześnie, uważa on, że w pewnych przypadkach można mówić o cechach wrodzonych osób. Jung zwraca uwagę, że każda z ogólnych postaw introwersji i ekstrawersji występuje u jednostki w specyficznej formie, zależy to od stopnia dominacji jednej spośród czterech funkcji podstawowych. Jung do funkcji podstawowych zalicza: myślenie czucie, doznawanie i intuicje. Psychologiczne funkcje rzadko lub prawie wcale znajdują się w wypadku jednego i tego samego indywiduum z tą samą intensywnością lub tym samym stopniem rozwoju. Przeważnie w intensywności i stopniu rozwoju prymat wiedzie jedna z nich. W rzeczywistości nie ma po prostu ekstrawertyków i introwertyków, są natomiast zintrowertyzowane lub zektrawertyzowane typy funkcjonalne

Jeśli spośród wszystkich funkcji psychologicznych prymat przypada na myślenie, to znaczy, że jednostka, spełnia swoje dokonania życiowe kierując się przede wszystkim refleksją, także wszystkie ważne dla niej zadania wynikają z motywów intelektualnie przemyślanych. Myślenie ma charakter ideacyjny i intelektualny, jego funkcją jest rozumienie świata i siebie. Typ myślący może być zarówno introwertykiem jak i ekstrawertykiem.

Za sprawą ekstrawertycznej postawy ogólnej myślenie jest zorientowane na przedmiot i na dane obiektywne przekazywane przez zmysły. Jest to myślenie pozytywne, to znaczy twórcze. Wiedzie ono do nowych faktów i charakteryzuje je osąd syntetyczny. Ten typ myślenia występuje u osób, które nie mogą powstrzymać się od wygłaszania rozsądnej i prawdziwej uwagi na temat przeżywanego w danym momencie wrażenia lub doświadczenia, nawet jeżeli ta uwaga nie wykracza poza zakres danego doświadczenia.

Moralność ekstrawertycznego typu myślowego zabrania mu tolerowania wyjątków, jego ideał musi być urzeczywistniony niezależnie od okoliczności. Bowiem dla tego typu ideał stanowi najczystsze ujęcie obiektywnie rzeczywistości.

Myślenie introwertyczne kładzie główny akcent na proces subiektywny reprezentowany przez subiektywne poczucie orientacji, które determinuje osądy. Fakty zewnętrzne nie są przyczyną i celem tego rodzaju myślenia, mimo że introwertyk często chce nadać swemu myśleniu taki pozór. Myślenie introwertyka zaczyna się w podmiocie i prowadzi z powrotem do podmiotu. Dla takich jednostek wartość ma własny rozwój i przedstawianie subiektywnych idei.

Charakterystyczne dla introwertycznego typu myślenia są chłodne, nieugięte, bezwzględne osądy, ponieważ nie odnoszą się do przedmiotu, ile raczej do podmiotu. W urzeczywistnianiu własnych idei jednostki tego typu mogą być uparte, samolubne i nie poddające się jakimkolwiek wpływom. Osobom nie znającym ich dobrze wydaje się szorstki, bezwzględny i autokratyczny, ale im bliżej się go jednak zna tym korzystniejsze sprawia wrażenie, natomiast osoby mu najbliższe wystawiają mu najwyższe oceny jego bezwzględności.

Drugą podstawową funkcją jest czucie. Uczucia odzwierciedlają wartość, jaką rzeczy mają dla podmiotu. Ich zadaniem jest dostarczanie jednostce przeżyć przyjemności, bólu, złości, strachu, smutku i radości.

W postaci ekstrawertycznej czucie jest zorientowane na to, co obiektywne, oznacza to, że przedmiot jest niezbędną częścią sposobu czucia. Czucie, tak jak myślenie, uwalnia się od wpływów subiektywnych, akt ten jest poddawany wprost wartościom obiektywnym lub przynajmniej odpowiada tradycyjnym i wszędzie rozpowszechnionym miarom wartości..

Ponieważ według Junga uczucie niewątpliwie jest cechą osobliwości kobiecej psychiki, stąd uważa, że najbardziej zdecydowane typy uczuciowe spotkać można w wypadku kobiet. W sytuacjach nie należących do skrajnych u ekstrawertycznego typu uczuciowego element subiektywny w znacznej mierze jest stłumiony, a uczucie ma charakter osobisty. U takich jednostek uczucia odpowiadają obiektywnym sytuacjom i wartościom powszechnie obowiązującym. Szczególnie wyraźnie widać to w przypadku wyboru przedmiotu miłości. Przedstawicielki tego typu miłością darzą „odpowiedniego” mężczyznę, żadnego innego. Mężczyzna jest dla nich odpowiedni, gdy odpowiada subiektywnej naturze kobiety, wszystkim rozsądnym wymaganiom, jakie dałoby się mu postawić, co do stanu, wieku, majątku, wielkości i szacowności rodziny. Jung stwierdził, że uczucie miłości, jakie żywi owa kobieta, w pełni odpowiada jej wyborowi. Nie jest to kwestia racjonalnej techniki, ale jest czymś głęboko prawdziwym. Według Junga takich małżeństw „ z rozsądku” jest bardzo dużo i nie należą one do najgorszych. Kobiety tego rodzaju są dla swoich mężów dobrymi towarzyszkami życia, o ile ich mężowie posiadają typową dla danego kraju reprezentację psychiczną.

Jung także mówi, ze introwertyczny typ czucia spotykany jest głównie w wypadku kobiet. Przysłowie „ Cicha woda brzegi rwie” przede wszystkim odnosi do kobiet tego rodzaju. Są one przeważnie ciche, trudno znaleźć do nich dostęp, trudno je pojąć, często są to osoby o temperamencie melancholijnym. Kobiety tego rodzaju nie występują publicznie, nie błyszczą. Ich uczucia są subiektywnie zorientowane, charakteryzuje je harmonijna skromność i ujmujący spokój. Przedstawicielki tego typu najczęściej wydają się osobami chłodnymi, wykazują rezerwę, gdyż powierzchowny osąd łatwo odmawia im wszelkiego uczucia. Uczucia u tych osób są intensywne, ale rozwijają się w głąb.

Trzecia funkcja podstawowa to doznawanie. Funkcja ta jest związana z rejestrowaniem konkretnych faktów. Według Junga żaden inny typ psychologiczny nie dorównuje ekstrawertycznemu typowi doznaniowemu pod względem realizmu. Jednostki te posiadają bardzo rozwinięty obiektywny zmysł faktyczny. Ich działanie jest zdeterminowane przez intensywność oddziaływania przedmiotu i nieustannie powoduje nim chęć doznawania przedmiotu i sycenia się wrażeniami. Są to jednostki sympatyczne, cechujące się radością i witalnością.

Typ introwertyczny doznaniowy jest typem irracjonalnym, gdyż w swoich osądach, nie kieruje się na sądami rozumu, lecz raczej tym, co właśnie się dzieje. Zwraca on swoja uwagę spokojem, biernością i opanowaniem.

Czwartą podstawową funkcją jest intuicja, jest to nieświadoma percepcja, która wychodzi poza fakty i konstruuje modele rzeczywistości. Ekstrawertyczny typ intuicyjny stale poszukuje nowych możliwości, nie lubi stabilizacji, a nowe przedmioty i metody chłonie z intensywnością oraz podchodzi do nich z entuzjazmem. Jest to typ stale pędzący ku nowym możliwościom. W przypadku tego typu myślenie i uczucia są funkcją mniej wartościową i nie posiadają decydującego znaczenia, jednostki te dlatego na dłuższą metę nie mogą oprzeć się intuicji. Jung twierdzi, że ten typ częściej występuje w przypadku kobiet niż mężczyzn i ujawnia się w ich życiu towarzyskim. Kobiety takie umieją wykorzystać możliwości, jakie niesie im życie towarzyskie, potrafią nawiązywać nowe znajomości oraz znajdować mężczyzn o dużych możliwościach.Często w przypadku tego typu bywa tak, że ożywia on innych ludzi, rozsiewa wokół siebie pełnię życia, z której sam nie korzysta.

Przedstawiciele introwertycznego typu intuicyjnego wypierają doznanie przedmiotu, jest to cecha charakteryzująca nieświadomość tego typu. Nieświadomą osobowość tego typu można najlepiej opisać jako ekstrawertyczny typ doznaniowy niższego, bardziej prymitywnego rodzaju. Cechy charakteryzujące go to popędliwość i umiarkowanie oraz niezwykłe przywiązanie do doznań zmysłowych.

Klasyfikacja Junga nie wyjaśnia indywidualnej duszy ludzkiej, ale dzięki zrozumieniu zjawiska typów psychologicznych, jaki on prezentuje pozwala na lepsze zrozumienie ludzi. Mimo, że istnieją indywidua w wypadku, których można na pierwszy rzut oka rozpoznać, do jakiego typu należą, to jednak nie jest, to regułą. Zgodność ludzkich charakterów stanowi bowiem tylko jedną stronę medalu, ich wyjątkowość - drugą.

4.2. Dobór partnerów w małżeństwie według teorii

Dawców i Biorców

Cris Evatt i Bruce Feld tajemnicę doboru partnerów w związkach uczuciowych uporządkowali wprowadzając nowatorski podział na Dawców i Biorców. Są to pierwsze i bardzo interesujące badania w tej dziedzinie. Swoje teoretyczne rozważania w dużej mierze oparli oni na pracy Carla Junga. Na podstawie analiz, jakie przeprowadzili badacze wynika, że prawie wszystkie pary składają się z Dawcy czyli osoby skoncentrowanej na świecie zewnętrznym i Biorcy, osoby skoncentrowanej na świecie wewnętrznym. Bycie Dawcą nie oznacza, że jest się lepszym od Biorcy. Evatt i Feld zwracają szczególną uwagę, żeby nie przypisywać tym określeniom zwyczajowo przyjętego zabarwienia emocjonalnego. Zarówno Dawcy i Biorcy pełnią w związkach uczuciowych rolę manipulacyjną.

Użyte przez Evatt i Feld terminy Dawca i Biorca odpowiadają ogólnym określeniom Junga ekstrawertyk i introwertyk. Popularne stwierdzenie, że ekstrawertyk to osoba towarzyska, a introwertyk jest osobą nieśmiałą jest błędem. Zastosowane przez Junga i amerykańskich badaczy definicje nie mają z tym nic wspólnego. Swoja teorię ujmują oni w 12 twierdzeniach, które wyjaśniają dwa typy zachowań i objawy określonej postawy.

Zasada 1 wyjaśnia, że wydatkowanie energii w związkach uczuciowych przybiera wiele form. Można odnosić wrażenie, że w małżeństwie partnerzy jednakowo dużo dają i otrzymują, czyli że wymiana energii jest zrównoważona. Z badań Evatt i Feld wynika, że Dawca wydatkuje ogromne ilości energii dla dobra swojego partnera, podczas gdy Biorca zużywa energię na swoje potrzeby.

Zasada 2 mówi, że świat składa się z obiektywnej i subiektywnej rzeczywistości, czyli zewnętrznego i wewnętrznego świata. Zalicza się do niego ludzi, rzeczy, zdarzenia i daną jednostkę. Wszystkie te składniki powinny występować w równych proporcjach. W rzeczywistości ludzie rodzą się z wrodzoną skłonnością do postrzegania albo obiektywnej, albo subiektywnej rzeczywistości. Stosunek Dawcy do rzeczywistości obiektywnej w pewnym stopniu powoduje wyrzeczenie siebie. Rzeczywistość subiektywna Biorcy, to jego wnętrze, taki sposób odczuwania powoduje, że jednostka jest zamknięta i skoncentrowana na sobie.

Zasada 3 tłumaczy wrodzoną ludzką skłonność do postrzegania jednej rzeczywistości i nie postrzegania drugiej. Dawca jest za bardzo skupiony na świecie zewnętrznym. Znalezienie miłości w takim świecie staje się funkcją stosunku do innych ludzi, służenie innym osoba odgrywa ważną rolę w jego życiu. Biorcy bardziej zajmuje się swoim wewnętrznym życiem. Kochać, to w ich przypadku otrzymywać od innych.

Zasada 4 wyjaśnia skłonność ludzką do szczególnego podkreślania dobrych stron życia i minimalizowania złych oraz do zwrotów i wygłaszania zupełnie przeciwnych opinii. Skłonność ta w dużej mierze wynika z niezdolności jednostki do określenia, który świat dominuje w jej świadomości i do podjęcia decyzji, czy jest Dawca czy Biorcą.

Zasada 5 podkreśla, że Dawcy dostrzegają pełniej obiektywną rzeczywistość. Wysyłają oni więcej energii na zewnątrz, tym samym dają siebie innym. W związkach uczuciowych Dawca bardziej niż Biorca skupia się na potrzebach partnera.

Zasada 6 wyjaśnia zachowanie Biorców, czyli osób o dominującej świadomości subiektywnej rzeczywistości. Biorcy wkładają więcej energii w swój świat wewnętrzny. Ponieważ są osobami skupionymi bardzo na sobie, swoich partnerów uczuciowych poszukują wśród ludzi, którzy są gotowi włożyć wiele wysiłku w zaspokajanie ich potrzeb. Gdy biorca pomaga komuś, podświadomie szacuje wysiłek potrzebny do wykonana tego zadania.

Zasada 7 mówi, że Dawcy czują się kochani, gdy dają, a Biorcy czują się kochani, gdy otrzymują. Prawdziwa miłość nie polega na manipulowaniu partnerem. Jest ona dawaniem i braniem bez stawiania jakichkolwiek warunków. Zachowanie Dawców i Biorców jest związane z warunkami. Dawcy podświadomie pragną, aby ich partnerzy byli uzależnieni od ich wsparcia i poświęcenia. Są oni też zaślepieni urokiem swoich partnerów. Natomiast Biorcy pragną kogoś, do kogo mogą mieć pewność, że będzie im udzielał wsparcia. Chcą by partnerzy idealizowali ich, a miłość odbierają, jako potwierdzenie swojej wartości.

Zasada 8 wyjaśniona jest trudność Dawcy związana z braniem oraz Biorcy z dawaniem. Dawcom dawanie przychodzi z łatwością, Biorca natomiast nie lubi tego, ponieważ musi w tym celu świadomie dokonać wysiłku.

Zasada 9 mówi, że to właśnie w związkach uczuciowych ludzie mogą dowiedzieć się, czy są Dawcą czy Biorcą. W obecności partnera ujawniane są wszystkie cechy jednostki. Dawcy będąc tylko ze swoim partnerem mogą chętniej służyć mu pomocą, wyraźniej go adorować, być bardziej wrażliwym na przykrości. Są oni uczuciowymi osobami i w obecności swoich partnerów mogą postępować jeszcze bardziej emocjonalnie. Również Biorcy pokazują swoje prawdziwe „ja” znajdując się sam na sam z partnerem. Mogą być bardziej zamknięci w sobie lub bardziej urzekający, mogą dać upust swojemu zimno- gorącemu zachowaniu.

Zasadzie 10 mówi, że z ponad tysiąca par, które przebadali większość składa się z Dawcy i Biorcy, tłumaczą to tym, że przeciwieństwa się przyciągają. Dawca prosperuje energią, Biorca prosperuje korzystając z energii swojego partnera Dawcy.

Zasada 11 tłumaczy rozgoryczenie Dawców i wyrzuty sumienia Biorców. Badacze stwierdzają, że w miarę upływu czasu narasta niezadowolenie Dawców, wynikające z braku równowagi, jaka panuje w ich małżeństwie. W pewnym momencie Dawcy dochodzą do wniosku, ze nie otrzymują pomocy czy wsparcia ze strony partnera, jakie sami ofiarują. Biorcy również cierpią z powodu nierównowagi, jaka panuje w ich związku, według nich wynika ona z tego, że czują iż nadmierne wykorzystują swoich współmałżonków.

Zasada 12 mówi, że dawanie nie jest lepsze niż baranie. Ważne jest czynić jedno i drugie. Uzyskanie równowagi w małżeństwie niesie ogromne korzyści dla partnerów. Biorcy, którzy będą dawać więcej pozbędą się poczucia winy a Dawcy, którzy będą więcej brali przestaną mieć pretensje do swoich partnerów.

4.3. Jak funkcjonują Dawcy i Biorcy?

Evatt i Feld na podstawie tych zasad stworzyli bardzo bogaty obraz postępowania Dawców i Biorców w relacjach partnerskich oraz ich funkcjonowania w życiu.

Między innymi uważają oni, że Dawcy są mniej asertywni. Wynika to z tego, że Dawcy wolą raczej pomagać innym niż panować nad nimi. Bardziej zależy im niż Biorcom na aprobacie ze strony otoczenia. Biorcy są uważani za bardziej asertywnych. Potrafią znakomicie zadbać, o to czego pragną. W swoim zachowaniu Biorcy posługują się wieloma chwytani, o których ich partnerzy nie mają czasem pojęcia, jest to na przykład wrodzony urok osobisty lub zastraszanie.

Atrakcyjność rozumiana jako posiadanie siły magnetyzmu, powabności, czaru jest bardziej cechą Biorcy. Dotyczy to zarówno Biorców kobiet, jak i mężczyzn. To „ coś ”, co posiadają Biorcy jest ich cecha wrodzoną. Są bardziej atrakcyjni, gdyż bardziej są skupieni na sobie oraz bardziej świadomi między innymi tego, jak się śmieją, poruszają. W porównaniu do Dawców zachowują się spokojniej oraz są bardziej oszczędni w mimice twarzy.

Na pewno wśród Dawów są bardziej i mniej powabni. Dawcom może brakować tego „czegoś”, ponieważ ich uwaga w większości czasu skupiona jest zbytnio na otoczeniu i nie myślą oni podświadomie o swoim wyglądzie.

W swoich analizach par, Evatt i Feld zwrócili uwagę na wybór zawodu przez współmałżonków. Zauważyli, że Biorcy wybierają takie zawody, w których mogą błyszczeć, potrafią też pracować w ciszy i spokoju. Przeważnie Biorcom odpowiadają profesje, w których jest ograniczony kontakt z ludźmi. Natomiast Dawcy lubią służyć społeczeństwu, wybierają prace, która wymaga opieki lub pomocy. Często ich praca jest gorzej płatna, mniej twórcza i bardziej monotonna.

Dawcy są dobrymi nauczycielami, lubią pouczać, w jaki sposób mają postępować inni. Próbują też zmieniać swoich partnerów, dają im rady, poprawiają swoich partnerów. Jest to związane z przepływem energii od nich do innych, niezależnie od tego czy inni tego chcą. Biorcy rzadko starają się zmienić swoich partnerów, pilnują oni swojej energii, oszczędzają ją by móc wykorzystać ją na swoje potrzeby.

U Biorców przeważa osobowość Typu A. Według R. H. Rosenmana i M. Friermana twórców hipotezy osobowości Typu A i B, ci pierwsi, to ludzie prawie całkowicie pochłonięci pracą zawodową, nastawieni na sukces, agresywni, silnie motywowani do pracy i rywalizacji z innymi, ich zachowanie cechuje napięcie i niecierpliwość. Biorcy zapadają częściej na poważne choroby, częściej też występują u nich ataki serca.

Osobowość Dawcy należy raczej do Typu B. Są to osoby spokojne, normalne i zdrowe. Stres występuje u nich na poziomie emocjonalnym. Mogą przez lata cierpieć na chroniczne choroby i nie zdawać sobie z tego sprawy. Pogodne i luźne usposobienie Dawców wpływa na to, że żyją dłużej.

Biorcy mogą konkurować z Dawcami w sferze komunikatywności. Dawcy uwielbiają mówić. Są tez lepszymi słuchaczami niż Biorcy, ponieważ okazują więcej współczucia ludziom oraz ich kłopotom. Biorcy mogą mieć trudności ze słownym przedstawieniem własnych wewnętrznych uczuć i niechętnie analizują je wobec partnera.

Biorcy mają zazwyczaj więcej władzy w związkach uczuciowych niż ich partnerzy. Częściej sprawują kontrolę w związku, to znaczy stanowią autorytet dla partnera lub wywierają na niego ogromny wpływ. Dawca jest partnerem, który idzie na kompromisy i lubi zakres obowiązków, w których decyduje.

Biorcy nie oczekują od swoich partnerów wiele więcej od tego, co otrzymują, tak długo, jak Dawcy służą im wsparciem i pomocą. Nie oczekują też, aby ich partnerzy wyglądali bardziej atrakcyjnie od nich lub odnosili większe sukcesy. Tego właśnie oczekują od siebie. Widzą swoich partnerów takich, jakimi są i nie są zainteresowania osiągnięciami partnera, dopóki otrzymują od niego spodziewaną pomoc.

Natomiast Dawcy oczekują więcej od swoich partnerów Biorców, stawiają ich na piedestale. Dawcy potrafią wywierać nacisk na Biorców, żeby żyli zgodnie z ich wyobrażeniami, odnosili sukcesy, których Dawcy sami sobie nie stawiają

Wynikiem skupienia uwagi Biorców na ich świecie wewnętrznym jest fakt, że mają oni mniej przyjaciół od swoich partnerów oraz częściej niż Dawcy należą do samotników. Biorcy dobrze czują się we własnym towarzystwie, ponieważ ich świat wewnętrzny oferuje im bogactwo przeżyć. Biorcy mają niewielu przyjaciół tej samej płci i są nimi przeważnie Dawcy. Dwaj Biorcy przeważnie nie zgadzają się ze sobą najlepiej i nie ma między nimi prawdziwego zainteresowania. Mają oni przeważnie przyjaciół płci przeciwnej. Kobiety - Biorcy są urzekające, przeważnie atrakcyjne, powściągliwe, często otaczane są wianuszkiem skromnych mężczyzn - Dawców. W przypadku mężczyzn Biorców częściej niż kobiet Biorców, ci pierwsi czują, że muszą przespać się ze swoja przyjaciółką Dawcą.

Dawcy mają dużo bliskich znajomych. Ich liczni przyjaciele są przeważnie osobami tej samej płci. Dawcy dużo mówią, w ten sposób czują bliskość zewnętrznego świata. Potrzebują ludzi, aby objaśniać im swoje uczucia i doradzać im. Telefon Dawcy dzwoni bez przerwy, wysyłają oni ogromne ilości kartek i listów, a spis nazwisk, do których ślą życzenia ciągle się wydłuża.

Dawcy czują najsilniejszą więź ze swoim świtem zewnętrznym, gdy robią coś dla drugiej osoby, częściej też wspierają swoich partnerów. Dawanie wiąże się natomiast z ich dobrym samopoczuciem. Biorcy mimo woli, nieświadomie przyciągają ogromne ilości energii swojego partnera - Dawcy. Potrafią wykorzystywać swój urok osobisty, gdy o coś proszą, ale żądając w mało przyjemny sposób nie uzyskują tyle energii. Potrafią oni tez służyć pomocą, jednak zazwyczaj więcej przy tym kalkulują.

Biorcy są to osoby nieustraszone, wynika to często z ich nieświadomości niebezpieczeństwa, są oni przeważnie dobrymi narciarzami, nurkami, skoczkami spadochronowymi, poszukiwaczami przygód. Wielu Biorców uwielbia szybkie samochody i emocje związane z niebezpieczną jazdą. Ich skłonność do przeżyć wewnętrznych, wpływa na ich mniejszą świadomość zewnętrznych zagrożeń. Evatt i Feld mówią, ze Biorcy częściej chorują i ulegają wypadkom.

Dawcy są bardziej ostrożni od Biorców. Obdarzeni umysłem bardziej skupionym na świecie zewnętrznym niż wewnętrznym, mają większą świadomość płynących z zewnątrz zagrożeń. Dawcy częściej cierpią na choroby chroniczne, są bardziej narażeni na stresy, ale mają miej wypadków.

Przeciętny Biorca nie jest świadomy swojego uwodzicielskiego sposobu bycia i siły wewnętrznego czaru. Gdy chce coś uzyskać, umie skorzystać z wrodzonego uroku i powabu. Jednak w większości wypadków nie jest świadomy swoich możliwości. Biorcy rzadko odczuwają zazdrość o swoich partnerów. Ich uwagę przede wszystkim zaprząta ich własna osoba.

Dawcy często doskwiera bolesne uczucie zazdrości. Dawcy zdają sobie sprawę, że niewierność, jaką mógłby sprawić im partner jest zbyt wielkim bólem, toteż żaden Dawca nie jest w stanie zranić w taki sam sposób swego ukochanego.

Dawcy zazwyczaj wiążą się uczuciowo tylko z jedną osoba i stawiają ją na piedestale. W ich przypadku rzadko mówi się o zdradzie, ponieważ swoich partnerów idealizują. Ekstrawertycy są monogamistami i cała swoją energię poświęcają tylko jednej osobie. Oczywiście w ich przypadku też mogą się pojawić problemy w związku małżeńskim, ale w porównani z Biorcami zdarza się to rzadko.

Poligamia zdarza się raczej u Biorców. Wynika to z chęci korzystania z tak wielu źródeł przyjemności, jak to tylko możliwe. Istnieją oczywiście Biorcy, którzy są dumni ze swojej wierności małżeńskiej.

Dawcy używają pieniędzy do komunikowania się ze światem zewnętrznym, w szczególności z ukochanym partnerem. Adorują swoich partnerów kupując im prezenty, czerpią przyjemność z okazywania miłości w sposób, że wydają pieniądze na podarki i niespodzianki.

Biorca skupiony na świecie wewnętrznych doznań przeznacza większą część swoich pieniędzy na własne potrzeby. Małżonek - Biorca przeważnie przejmuje kontrole nad finansami i starannie wydziela pieniądze Dawcy. Jest też wielu Biorców, których nie interesuje zdobywanie pieniędzy i pozwalają, by utrzymywali ich Dawcy.

Żaden z Dawców nie przyzna się do zrzędzenia, chociaż wielu z nich można określić tym mianem. Biorcy mogą krytykować w sposób szybki, cięty i złośliwy, ale nie zrzędzą. Partnerów mogą nawzajem irytować ich maniery. Biorcy często nie słuchają, co się do ich mówi, bo i tak wiedza, że się nie zmienią, dlatego też rozmowa rozpoczęta przez Dawce przeradza się w zrzędzenie.

Zainteresowanie Dawcy światem zewnętrznym powoduje również, że jego sylwetka ciała wychyla się ku otoczeniu. Są to osoby, które podczas rozmowy więcej czasu spędzają w pozycji pochylonej do przodu oraz obracają się ku rozmówcy, ich ramiona zaokrąglają się i pochylają się w kierunku partnera. Biorcy też siedzą pochyleni do przodu, ale nie tak często jak Dawcy. Przeważnie siedzą wyprostowani lub odchyleni do tylu.

O Dawcach można powiedzieć, że są „cały czas tacy sami”, ich nastrój jest raczej umiarkowany i niezmienny. Są osobami pogodnymi i łatwymi we współżyciu. W porównaniu do Biorców ich świat wewnętrzny jest mniej burzliwy i dlatego ich zachowanie nie jest aż tak zależne od przeżyć wewnętrznych. Gdy zdarza im się wybuchnąć, to raczej z powodu kogoś lub czegoś należącego do świata zewnętrznego niż z powodu tłumionych przeżyć wewnętrznych.. Można powiedzieć, że Dawcy denerwują się z powodu zachowania innych, natomiast Biorców niepokoją wewnętrzne burze.

Nastrój Biorców jest zmienny i czasem nie wiadomo, co się po nich oczekiwać. Wynika to z tego, że świat ich wewnętrznych przeżyć jest bardzo bogaty i są jakby w łasce podświadomych przeżyć. Przeważnie lepiej kontrolują oni swoje nastroje w pracy, w domu mniej się kontrolują gdyż wiedzą, że partner - Dawca to zniesie

W Świetle teorii Evatt i Feld relacja między Dawcą i Biorcą przypomina rodzaj tańca tam i z powrotem, Dawcy zdobywają Biorców, chociaż czasem wygląda, że nigdy i tak nie uda mi się ich zdobyć. Synonimem dla pojęcia zdobywać są określenia idealizować, żywić szacunek, adorować. Dawcy lubią myśleć o swoich ukochanych, że są prawdziwie atrakcyjni i urzekająco piękni. Wpadają oni w taką pułapkę, ponieważ świat zewnętrzny jest dla nich prawie całym światem.

Biorca, który wie, że jest przedmiotem zainteresowania Dawcy nie będzie go raczej adorował. W wyniku tego, że Biorca jest osobą skupioną na swoich przeżyciach wewnętrznych, tak naprawdę podziwia przede wszystkim siebie.

Według Evatt i Feld w każdym związku uczuciowym jest jedna strona, która adoruje i druga, która jest adorowana. Nazywają oni to jednokierunkową miłością. Jedna strona zdobywa drugą i akcja taka przebiega raz w jednym, raz w drugim kierunku, jakkolwiek to Dawca przez większość czasu poluje na Biorcę. Gra ta jest stara jak świat.

4. Problematyka badań własnych

4.1. Charakterystyka badanej grupy

Zbadano 40 par małżeńskich. Dobór osób do badania był losowy. Osoby badane były w wieku od 25 do 65 - tego roku życia, średni wiek badanych wynosi 43 lata

Najwięcej było par ze stażem małżeńskim 23 lata, średni staż małżeński badanych par wynosi 18 lat i 6 miesięcy.

Wykres 1. Zestawienie rozkładu staży małżeńskich wśród badanych osób.

Najwięcej wśród badanych małżeństw, 49 % stanowiły osoby ze średnim wykształceniem ( w tym 44 % to były kobiety, a 56 % mężczyźni).47 % stanowiły osoby z wykształceniem wyższym ( w tym 60 % to kobiety, 40 % osób to mężczyźni). 3 % badanych ( sami mężczyźni) posiadało wykształcenie podstawowe.

4.2. Przebieg badania i narzędzia badawcze

Osoby badane były poproszone o wypełnienie( w domu) zestawu dwóch ankiet, testu „Potrzeby i Dążenia” M. Choynowskiego oraz ankiety „Dawca/Biorca” Cris Evatt i Bruce Feld. Badane małżeństwa dostały kopertę z dwoma, jednakowymi zestawami ankiet, które po wypełnieniu były zaklejane.

1.Ankieta ( aneks 1) miała na celu zebranie danych o osobie badanej, takich jak: płeć, wiek wykształcenie, miejsce wychowania, status materialny długość stażu małżeńskiego, ilość dzieci.

2. Test „Potrzeby i Dążenia” (aneks 2) M. Choynowskiego, zwany jako Autoportret Steina. Test służy do badania 25 potrzeb psychicznych wyróżnionych przez Murray. Składa się z opisów cech i reakcji osobowości, w których wyrażają się potrzeby psychiczne. Każda z potrzeb psychicznych oznaczona jest w „Autoportrecie Steina” dużą literą łacińskiego alfabetu:

A. potrzeba wyczynu

B. potrzeba informowania innych

C. potrzeba poznawcza

D. potrzeba tworzenia

E. potrzeba bezpieczeństwa (unikania urazu ze strony innych)

F. potrzeba bezpieczeństwa (unikania urazu fizycznego)

G. potrzeba nabywania

H. potrzeba bezpieczeństwa (unikania poniżenia we własnych oczach)

I. potrzeba stowarzyszania się, afiliacji

J. potrzeba uległości

K. potrzeba żywienia i opiekowania się

L. potrzeba porządku

M. potrzeba zabawy

N. potrzeba doznawania przyjemnych wrażeń zmysłowych

O. potrzeba seksualna

P. potrzeba doznawania opieki i oparcia

R. potrzeba autonomii

S. potrzeba izolacji i odrzucenia

T. potrzeba agresywności

U. potrzeba doznawania aprobaty i uznania ze strony innych ludzi

W. potrzeba ekshibicjonizmu

X. potrzeba poniżania się

Y. potrzeba kompensacji

Z. potrzeba usprawiedliwiania siebie

Zadaniem osób badanych było ustosunkowanie się do każdej pozycji i określenie trafności twierdzenia związanego z potrzebami psychicznymi na skali od 1 do 7. Badani mieli następujące odpowiedzi do wyboru:

7- doskonale mnie określa

6 - dobrze mnie określa

5 - raczej taki jestem

4 - trudno mi się zdecydować, czy taki jestem, czy nie

3 - raczej taki nie jestem

2 - wyraźnie mnie to nie dotyczy

1 - ani trochę się nie odnosi do mnie

3. Ankieta ( aneks 3) składa się z 12 pytań dotyczących motywu wyboru przez badanego partnera związku małżeńskiego. Zawiera ona miedzy innymi pytania dotyczące cech, jakich oczekiwały osoby badane od przyszłego małżonka. Badani mieli uporządkować cechy od najważniejszej, mieli do wybory następujące cechy:

a )opiekuńczość

b ) zaradność życiową

c ) poczucie humoru

d ) atrakcyjność fizyczną

e ) gospodarność

f ) inteligencję

g ) miłość

h ) zaufanie

i ) udane pożycie seksualne

j )szacunek

k ) wspólne wykonywanie prac domowych

l ) zrozumienie

ł )wierność

m ) inne...........

4. Ankieta Dawcy/ Biorcy (aneks 4) jest to ankieta zawierająca 20 pytań dotyczących zachowania się osoby badanej w związkach uczuciowych. Ankieta składa się z twierdzeń, do których badani mieli ustosunkować się dając odpowiedź prawda lub nieprawda.

Za odpowiedź zgodną z twierdzeniem odpowiadającemu Dawcy lub Biorcy, osoba badana otrzymywała 1 punkt. Zsumowane wyniki zostały wpisane do kolumn, jeżeli przeważająca część odpowiedzi osoby badanej znajdywała się w kolumnie pierwszej, świadczyło to o tym, że badany jest osobą o cechach Dawcy. Większość wyników w kolumnie drugiej otrzymywali Biorcy. Maksymalny wynik w każdej kolumnie wynosił 20punktów.

Na materiał zebrany w czasie badania składają się następujące dane:

1. Dane osobowościowe: płeć, wiek, wykształcenie, miejsce wychowania, staż małżeński, liczba i wiek dzieci

2. Dane dotyczące stosunku osób badanych do potrzeb psychicznych na podstawie wyników testu Potrzeby i Dążenia M. Choynakowskiego.

3. Dane dotyczące motywu wyboru partnera związku małżeńskiego, w tym wyboru najważniejszych cech, którymi kierowali się badani przy wyborze przyszłego partnera związku małżeńskiego

4. Dane dotyczące podziału osób w związku małżeńskim na Dawcę i Biorcę

4.3. Problematyka badawcza i hipotezy

Koncepcja Cris Evatt i Bruce Feld (1994) objaśnia międzyludzkie i emocjonalne aspekty ludzkiego życia. Ich głęboka koncepcja w bardzo uproszczony i jasny sposób pokazuje podział ludzi na Dawców i Biorców, co związane jest również z wyborem partnera do małżeństwa.

Jednym z najważniejszych problemów poruszanych w tej pracy jest dobór partnerów w związku małżeńskim.

Celem badań jest przeanalizowanie i sprawdzenie, jak koncepcja Dawców i Biorców odnosi się do związkach małżeńskich, które przebadałam. Chciałam się także dowiedzieć, jakie potrzeby psychiczne przeważają i są charakterystyczne dla każdej grupy osób oraz jakich cech Dawcy i Biorcy szukają u partnerów związku małżeńskiego.

W odniesieniu do problematyki mojej pracy sformułowałam następujące pytania badawcze:

• Czy w związkach małżeńskich występuje podział na Dawcę i Biorcę?

• Czy w związku małżeńskim Dawcy i Biorcy występuje zależność pomiędzy potrzebami psychicznymi partnerów?

• Czy występuje zależność między Dawcami i Biorcami w wyborze cech u partnera związku małżeńskiego?

W odniesieniu do przedstawionych powyżej pytań badawczych sformułowałam trzy szczegółowe hipotezy, które starałam się zweryfikować w moim badaniu.

• Hipoteza 1: W związkach małżeńskich występuje podział na Dawcę i Biorcę.

• Hipoteza 2: Bycie osobą o cechach Dawcy lub Biorcy wpływa na potrzeby psychiczne jednostki w związku małżeńskim.

• Hipoteza 3.: Bycie Dawcą lub Biorcą wpływa na cenione cech przy wyborze przyszłego partnera związku małżeńskiego

4.4. Prezentacja i opis wyników dotyczących z hipotezy 1.

W celu weryfikacji hipotezy 1, związanej z podziałem partnerów w związku małżeńskim na Dawcę i Biorcę użyłam Ankiety Dawca/Biorca, stworzonej przez Cris Evatt i Bruce Feld.

We wszystkich, 40 - tu parach związków małżeńskich, które przebadałam jeden z partnerów uzyskał większą liczbę odpowiedzi po stronie Dawcy natomiast drugi uzyskał większą liczbę odpowiedzi po stronie Biorcy. Wynika z tego, że we wszystkich małżeństwach, które przebadałam, jedna osoba jest Dawcą, a druga Biorcą. Jak tłumaczy teoria Evatt i Feld dzieje się tak dlatego, że w ogromnej ilości związków małżeńskich osoby dobierają się na zasadzie ekstrawertyka z introwertykiem.

Również Jung (1997) uważa, że partnerzy dobierają się na zasadzie introwertyk - ekstrawertyk, tłumacząc, że jeżeli introwertyk poślubiłby introwertyczkę lub ekstrawertyk ekstrawertyczne, to para ta rozpadłaby się z nudów w ciągu miesiąca.

Wśród przebadanych 40 - tu par związków małżeńskich, wyniki rozłożyły się tak, że kobiet Dawców jest 62 % i 38 % mężczyzn to Dawcy. Natomiast kobiet Biorców jest wśród badanych małżeństw 38 %, i mężczyzn Biorców 62 %. Prawdopodobnie przy przebadaniu większej liczby par rozkład Dawców i Biorców wśród kobiet i mężczyzn byłby równy, gdyż w populacji ludzkiej 50 % ludzi to ekstrawertycy i 50 % ludzi to introwertycy.

Evatt i Feld posługując się dziesięciostopniową skalą dokonują oceny obydwu typów pod względem stopnia nasilenia cechy Dawcy lub Biorcy u jednostki.

Osoby skrajne, to te które otrzymały 10 punków w Teście Dawcy/ Biorcy. Są albo drastycznymi Biorcami lub Dawcami. Do tej kategorii należą ludzie ze skomplikowanymi problemami psychicznymi, tacy jak: bite żony, samotnicy, nałogowcy, samobójcy.

Następną grupę stanowią osoby, które w teście uzyskały 7, 8 i 9 punktów. Stanowią ją tzw. Biorcy o kamiennym sercu, osoby, które nawet nie starają się być miłe, kiedy biorą, mogą być też przykrzy lub nieprzyjemni. Następnie wymieniają królewskich Biorców, są to szykowne osoby, nadzwyczaj czarujące dające się lubić. W tej grupie znajdują się też urzekająco grzeczni Biorcy, którzy są słodcy i grzeczni i pomocni prawie bez przerwy, ale zachowują się tak, dlatego żeby manipulować partnerami. Dawcy z tej grupy nazywani są rozgoryczonymi gdyż życie według nich obeszło się z nimi okrutnie. Albo też są to słodcy dawcy, który lubią gdy się ich wykorzystuje i nie proszą nigdy o nic w zamian.

Kolejną grupą są osoby umiarkowane, z wynikami w teście 3, 4 i 5 punktów. Dawcy z tej grupy dają więcej niż ich partnerzy sadzą, że otrzymują, lecz mimo to od czasu do czasu wybuchają żalem. Umiarkowani Biorcy dają znacznie mniej niż ich partnerzy, ale są przekonani, że dają mnóstwo. Ci Biorcy czują się winni tylko podświadomie. Według Evatt i Feld pary składające się z umiarkowanych partnerów wydają się tworzyć tylko połowicznie szczęśliwe związki.

Ostatnia grupa to osoby, które uzyskały 1 i 2 punkty w teście. Według teorii osoby te należą do najszczęśliwszych. Zalicza się do nich miłych Biorców, którzy dają tyle samo, co otrzymują. Są to nadal osoby z dominującą świadomością świata zewnętrznego, ale są świadomi tego, kiedy dają niż jakikolwiek Dawca. Osoby takie dobrze sprawdzają się jako wspaniali mężowie i żony. Dawcy z tej grupy są wybiórczy, gdyż są świadomi swojej energii i dużą jej część zachowują dla siebie. Wybiórcze kobiety Dawcy maja przeważnie jedno dziecko, nigdy więcej i pracę, którą lubią oraz potrafią dbać o siebie.

4.5. Prezentacja i opis wyników dotyczących hipotezy 2.

W celu weryfikacji hipotezy 2, zostały obliczone średnie (w skali od 1 do 7) wartości dla odpowiedzi Dawców i Biorców w Teście Potrzeby i Dążenia M. Choynowskiego.

Na podstawie wyników wnioskuje się, że wśród przebadanych małżeństw, Dawcy charakteryzują się: potrzebą poznawczą, potrzebą stowarzyszania się, afiliacji, potrzebą żywienia i opiekowania się, potrzebą porządku, potrzebą przyjemnych wrażeń zmysłowych oraz potrzebą autonomii.

Tabela 1. Potrzeby psychiczne charakterystyczne dla Dawców.

Dawcy	Potrzeba poznawcza	Potrzeba stowarzyszania się, afiliacji	Potrzeba żywienia i opiekowania się	Potrzeba porządku	Potrzeba doznawania przyjemnych wrażeń zmysłowych	Potrzeba autonomii
Średnia	5,30	5,58	5,45	5,13	5,00	5,13
Odchylenie standartowe	1,49	1,15	1,26	1,36	1,41	1,28

Wyniki wskazują, że Biorcy z badanych małżeństw charakteryzują się potrzebą poznawczą, potrzebą stowarzyszania się i afiliacji, potrzebą żywienia i opiekowania się oraz potrzebą poznawczą.

Tabela 2.Potrzeby psychiczne charakterystyczne dla Biorców.

Biorcy	Potrzeba poznawcza	Potrzeba stowarzyszania się, afiliacji	Potrzeba żywienia i opiekowania się	Potrzeba porządku
Średnia	5,10	5,28	5,50	5,30
Odchylenie standartowe	1,10	1,38	1,32	1,26

Rysującą się niewielką potrzebę autonomii wśród Dawców można wytłumaczyć tym, że w małżeństwie żaden z partnerów nie chce pozostawać pod wpływem drugiego, preferując tym samym kontrolę czynności partnera i względną niezależność od niego.

Wśród badanych małżeństw Dawcy również charakteryzują się szczególną potrzebą doznawania przyjemnych wrażeń zmysłowych. Według Murray ( 1953) potrzeba ta łączy się z potrzebą stowarzyszania.Zgodnie z założeniami koncepcji Evatt i Feld, wynik taki może wskazywać na większą tendencję Dawców niż Biorców do nawiązywania intymnych kontaktów i współpracy z innymi ludźmi. Koncepcja ta także zakłada, że potrzeba ta wyraża się w posiadaniu przez Dawców liczniejszej grupy przyjaciół. Natomiast Biorcy nie potrzebują tak dużego kontaktu ze światem zewnętrznym, jak ich partnerzy

Można byłoby przypuszczać, że osoby o cechach Dawcy i Biorcy będą się charakteryzować odmiennymi potrzebami psychicznymi. Natomiast wyniki pokazują, że wśród badanych małżeństw występują pewne podobieństwa wśród Dawców i Biorców pod względem potrzeb psychicznych. Średnie wyniki dla Dawców i Biorców dla potrzeby poznawczej, potrzeby żywienia i potrzeby porządku są bowiem bardzo zbliżone.

Na podstawie wyników badania nasuwa się wniosek, że małżeństwa dobierają się na zasadzie zgodności potrzeb, co wpływa na wyrównanie postawy partnerów. Zarówno Dawcy, jak i Biorcy poznają wzory i sposoby zachowania uznawane przez drugiego partnera oraz przyjmują je wzajemnie od siebie. Wszelkie podobieństwa między partnerami związku małżeńskiego, również pod względem potrzeb i chęci ich zaspokajania prowadzą do silnej więzi emocjonalnej partnerów i dają szansę na satysfakcję z małżeństwa. Podobieństwo pod względem potrzeb między Dawcami i Biorcami można tłumaczyć także partnerskim typem współczesnych małżeństw.

4.6. Prezentacja i opis wyników dotyczących hipotezy 3.

W celu weryfikacji hipotezy 3 obliczony został procentowy udział odpowiedzi wszystkich Dawców i Biorców na pytania dotyczące cenionych przez nich cech przy wyborze przyszłego partnera związku małżeńskiego.

Jak widać w tabeli 3 najwyżej cenioną cechą przy wyborze partnera przez 60 % Dawców jest miłość. Na drugim miejscu 60 % Dawców ceni u przyszłego partnera zrozumienie. Na trzecim miejscu 40 % Dawców wśród cenionych cech wybrało wierność Na czwartym miejscu wśród najbardziej cenionych cech u przyszłego partnera życiowego 40 % Dawców wybrało zaradność życiową.

Tabela 3.Cechy cenione przez Dawców przy wyborze przyszłego partnera związku małżeńskiego.

W przypadku Biorców również 60 % z nich za najbardziej cenioną cechę u przyszłego partnera związku małżeńskiego wybrało miłość. Na drugim miejscu 60 % Biorców ceni sobie opiekuńczość. Na kolejnym miejscu wśród szczególnie cenionych cech u przyszłego partnera życiowego 50 % Biorców wymienia zaufanie. Czwarte miejsce u 40 % Biorców wśród cenionych cech zajmuje zaradność życiowa.

Tabela 4. Cechy cenione przez Biorców przy wyborze przyszłego partnera związku małżeńskiego.

Cechy cenione przez Dawców i Biorców u przyszłego partnera związku małżeńskiego są bardzo podobne. Wyniki badania wskazuje to na, że zarówno

Dawcy, jak i Biorcy u podstaw trwałego budowania związku stawiają cech, związane z miłością romantyczną.

Wojciszke (1998) uważa, że zdecydowanie najważniejszym kryterium wyboru partnera jest na miłość i fascynacja. Wyniki badania wskazują, że równie ważną cechą, którą cenią Dawcy i Biorcy jest zaradność życiowa przyszłego partnera. Można przypuszczać, że cecha ta jest ceniona ze w względu na to, że zaradny życiowo partner daje większe poczucie bezpieczeństwa i stabilności związku.

Zgodność w zakresie cenionych cech przy wyborze partnera życiowego przez Dawców i Biorców jest bardzo duża. Według badania różnice w cenionych cechach występują natomiast w przypadku kobiet i mężczyzn. Z tabeli 3 wynika, że 60 % kobiet najbardziej ceni miłość przy wyborze partnera. Na drugim miejscu 40 % kobiet wybierało zaufanie. Trzecią szczególnie cenioną cechą przez 40 % kobiet przy wyborze przyszłego męża jest inteligencja. Na czwartym miejscu 40 % kobiet ceniona cecha jest szacunek.

Tabela 3. Cechy cenione przez kobiety przy wyborze przyszłego męża

Natomiast dla 60 % mężczyzn, według badania, cechą najbardziej cenią u przyszłej partnerki jest miłość. Na drugim miejscu 50 % mężczyzn jako ważną cechę stawia zaufanie. Na trzecim miejscu jest atrakcyjność fizyczna partnerki, która jest wymieniana przez 50 % badanych mężczyzn. Za czwartą szczególnie cenioną cechę przez 50 % badanych mężczyzn uważana jest zaradność życiowa przyszłej żony.

4. Tabela Cechy cenione przez mężczyzn przy wyborze przyszłej żony

Według badania, zarówno kobiety, jak i mężczyźni za najważniejsze kryteria budowania trwałego fundamentu związku małżeńskiego cenią miłość i zaufanie. Wojciszke ( 1998) damsko - męskie różnice, co do cenionych cech przy wyborze partnera zdaje się wiązać z odmienną społeczna rolą kobiety i mężczyzny, odmiennością ich pozycji ekonomicznej, a także ukształtowanymi stereotypami ról kobiecych i męskich.

Szczególnie ceniona jest przez badanych mężczyzn atrakcyjność fizyczna ich przyszłych partnerek. Według Wojciszke wyraża ona prawdopodobieństwo poszukiwania partnerki o możliwie wysokiej zdolności do wydawania potomstwa i rozpropagowywania tym samym męskich genów. Fizyczna atrakcyjność jest bowiem uważana za reprodukcyjną zdolność kobiety i decyduje o niej szereg cech, między innymi: młodość, zdrowie, pełne wargi, błyszczące włosy, dobre umięśnienie.

Badane kobiety nie cenią tak wysoko atrakcyjności fizycznej przy wyborze partnera. Przede wszystkim u przyszłego partnera upatrywały one cech związanych z miłością romantyczną oraz szczególne ceniona jest dla nich inteligencja przyszłego partnera życiowego.

4.7. Wnioski końcowe

Za najważniejszy wniosek tej pracy i przynoszący szczególnie ciekawe spostrzeżenia uważam motywy wyboru partnera związku małżeńskiego przez osoby o cechach Dawców i Biorców.

Teoria Cris Evatt i Bruce Feld mówi, że istnieją dwa typy osobowości - Dawcy i Biorcy. Według nich każda osoba jest albo jednym albo drugim typem, jednostki różnią się najwyżej stopniem nasilenia cech Dawcy lub Biorcy. Teoria zakłada, że Dawców zawsze fascynują Biorcy i na partnerów związków uczuciowych właśnie ich wybierają. Natomiast Biorcy zawsze chcą się wiązać z Dawcami.

Założenie tej koncepcji potwierdziło się w przeprowadzonych przeze mnie badaniach. Wszystkie małżeństwa, które zbadałam składają się z Dawcy i Biorcy.

Dalsze wyniki badań mówią, że osoby o cechach Dawcy i Biorcy nie różnią się w zakresie charakterystycznych dla nich potrzeb psychicznych. Oba typy odznaczają się potrzebą poznawczą, potrzebą stowarzyszania, afiliacji, potrzebą żywienia i opiekowania się oraz potrzebą porządku.

Wyraźne podobieństwo między Dawcami i Biorcami rysuje się także pod względem charakterystycznych cechach, które cenili oni przy wyborze współmałżonka. Wymieniane przez nich cechy to przede wszystkim miłość, zrozumienie, wierność, zaufanie, zaradność życiowa oraz opiekuńczość.

Według Evatt i Feld źródłem rozwodów wśród małżeństw jest przede wszystkim brak równowagi między „ dawaniem ” i „ braniem ”.Uważają oni, że najwięcej rozwodów jest w przypadku umiarkowanych, silnych oraz skrajnych Dawców i Biorców. Jedynie wśród par, złożonych ze słabych Dawców i Biorców, występuje równowaga i harmonia w związku. Z badań wynika, że potrzeby zarówno Dawców jak i Biorców są takie same, ale stopień ich wzajemnego zaspokajania w związku małżeńskim będzie zależał od nasilenia cech Dawcy i Biorcy u partnerów związku małżeńskiego.

Charakter związku niejednokrotnie określają zmienne poprzedzające jego zawarcie. Jeżeli młode osoby stojące przed wyborem partnera związku małżeńskiego będą umiały, sobie odpowiedzieć na pytanie:, „Jaki jestem?”, „ Do jakiego typu nalezę? ”, da im to podstawy do zrozumienia siebie. Cechy osobowościowe- introwertyka i ekstrawertyka, jakimi charakteryzują się ludzie są wrodzone i względnie stale przez całe życie i dlatego warto wiedzieć, jak mogą one wpłynąć na funkcjonowanie jednostki w życiu i w związku małżeńskim.

Bibliografia:

1. Adamski F. (1982): Socjologia małżeństwa i rodziny. PWN, Warszawa

2. Bowen M. (1972): ( red.) Framo J. On the differentiation of self. [w:] Family Interaction - A dialogue between family researchers and family tcherapists. Springer Publishing Company, Nowy Jork

3. Braun _ Gałkowska M. (1985): Miłość aktywna. Psychiczne uwarunkowania

powodzenia małżeństwa. PAX, Warszawa

4. Celmer Z. (1989): Małżeństwo. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych,

Warszawa

5. Davidson R. S.(1979): (red.) Cook Ed. M.,Wilson G. Mate Selection A Transactional Analysis Model. [w:] Love and attraction. Oxford

6. De Angeles B. (2000) Czy będzie z nas dobrana para. Książnica, Katowice

7. Drat - Ruszczak K. (2000): Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne. [w:] (red.) Strelau J.: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 GWP, Gdańsk

8. Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

9. Eysenck H. & M. (1998): Podpatrywanie umysłu. GWP, Gdańsk

10. Fromm E. (1997): O sztuce miłości. Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A., Warszawa

11. Grabowscy M. i W., Niemyscy A. i M., .Wołochowiczowie M. i P. (1998): Zanim wybierzesz. Przygotowanie do życia w rodzinie- podstawy wychowania seksualnego. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa

12. Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

13. Jung C. (1997): Typy psychologiczne Wrota, Warszawa

14. Laskowski J. (1987): Trwałość wspólnoty małżeńskiej. PXA, Warszawa

15. Maslow A. (1964): Teoria hierarchii potrzeb [w:] (red.) Reykowski J.: Problemy osobowości i motywacji w psychologii amerykańskiej. PWN, Warszawa

16. Mellibruda J. (1980): Ja - ty - my. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich. Nasza Księgarnia, Warszawa

17. Murray H. A. (1953): Explorations in personalisty. Oxford University, Nowy Jork

18. Nęcki Z. (1975): Psychologiczne uwarunkowania wzajemnej atrakcyjności. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk

19. Nęcki Z. (1996): Atrakcyjność wzajemna. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków

20. Obuchowski K. (1983): Psychologia dążeń ludzkich. PWN, Warszawa

21. Plopa M. (2004): Psychologia rodziny: teoria i badania. Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno - Ekonomicznej, Elbląg

22. Plopa M. (2005): Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Impuls, Kraków

23. Reykowski J. (1982): Z zagadnień psychologii motywacji. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

24. Rostowski J. (1986): Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego. UG, Gdańsk

25. Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa PWN, Warszawa

26. Ryś M. (1999): Psychologia małżeństwa w zarysie. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa

27. Schutz W. (1966): The interpersonal underworg. Polo Alto, Kalifornia

28. Sęk H. (1985): ( red.) Kozakiewicz M. Wybrane koncepcje teoretyczne jako podstawa poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego. [ w:] Wybrane zagadnienia poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego. PWN, Warszawa

29. Siek S. (1993): Wybrane metody badania osobowości. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa

30. Sienkiewicz A. (1986): Miłości trzeba się uczyć. PWN, Częstochowa

31. Skorupka S. (1969): Słownik języka polskiego. PWN, Warszawa, str. 369

32. Szopiński J. (1977): Więź psychiczna w małżeństwie. Problemy rodziny nr.5

33. Willi J. (1999): Związek dwojga. Psychoanaliza pary. Jacek Santorski & C O, Warszawa

34. Wojciszke B. (1998): Psychologia miłości. GWP, Gdańsk

35. Wojtyła K. (1969): Osoba i Czyn. KUL, Lublin

36. Ziemska M. (1975): Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa

Jestem studentką V roku psychologii. Prowadzę badania do mojej pracy magisterskiej. Chciałabym prosić Panią/ Pana o szczere odpowiedzi na pytania ankiet. Ankiety są anonimowe i służą do celów naukowych.

Dziękuję, Anna Muzińska

Ankieta 1

1.Pleć_________

2.Wiek ________

3.Wyksztalcenie

a) wyższe

b) średnie

c) podstawowe

4. Miejsce wychowania

a) wieś

b) małe miasto

c) średnie miasto

d) duże miasto

5.Długość Pani/Pana znajomości z Żoną/Mężem?_______________

6.Długość Pani/Pana stażu małżeńskiego?_____________________

7.Jak Pani/Pan ocenia status materialny Waszej rodziny?

a) bardzo dobry

b) dobry

c) przeciętny

d) słaby

e) zły

8.Ile ma Pani/Pan dzieci?__________

9.W jakim wieku są Pani/Pana dzieci?__________

10.Czy ma Pani/Pan problemy z dziećmi?

a) nie

b) tak

Jeśli tak, proszę podać jakie ?

a) zdrowotne

b) z zachowaniem

c) z nauką

d) z narkotykami lub alkoholem

e) inne, proszę podać jakie_______________________________________________

11.Czy jest Pani/Pan na coś przewlekle chora/chory?

a) tak

b) nie

Ankieta 2 ( Aneks 2 )

Arkusz ten zawiera krótki opis 25 różnych skłonności ludzkich, potrzeb, dążeń i upodobań. Zadaniem Twoim jest stwierdzenie, w jakim stopniu są one dla Ciebie charakterystyczne. Oceny swoje będziesz wyrażał liczbowo w skali od 1 do 7.

Przeczytaj uważnie wszystkie opisy, w jakim stopniu odnoszą się do Ciebie i dla ułatwienia sobie oceniania stawiaj przy nich od razu „plus” albo „minus”, a następnie przeczytaj jeszcze raz opis po opisie i oceniaj każdy z nich przez postawienie właściwej liczby obok danej liczby w arkuszu odpowiedzi, korzystając z podanej skali;

7 - doskonale mnie określa

6 - dobrze mnie określa

5 - raczej jestem taki

4 - trudno mi się zdecydować, czy jestem taki, czy nie

3 - raczej taki nie jestem

2 - wyraźnie mnie nie dotyczy

1 - ani trochę się nie odnosi do mnie

Nie zastanawiaj się długo i nie analizuj każdego określenia, a jeżeli w niektórych opisach pewne szczegóły będą się do Ciebie odnosić ,inne nie- kieruj się pierwszym ogólnym wrażeniem. Uważaj, żeby nie opuścić żadnego opisu.

A. Dokonuję trudnych rzeczy. Usiłuję pokonywać przeszkody i osiągać bardzo ambitne cele. Współzawodniczę z innymi i staram się ich przewyższać. Jestem ambitny i dążę do czegoś.

1 2 3 4 5 6 7

B. Lubię informować, wyjaśniać, pokazywać, wykładać. Chętnie opowiadam, uczę, tłumaczę i interpretuję. Cieszy mnie, gdy mam uczniów, słuchaczy.

1 2 3 4 5 6 7

C. Pragnę wiedzy, dążę do zaspokojenie ciekawości. Lubię badać i zadawać pytania. Chcę wiele wiedzieć i rozumieć świat i ludzi. Interesują mnie związki między zdarzeniami, faktami i teorie.

1 2 3 4 5 6 7

D. Lubię tworzyć coś nowego, chciałbym być twórczy i oryginalny w nauce i sztuce. Cieszy mnie wymyślanie nowych metod i wysuwanie nowych wyjaśnień, znajdowanie nowych form wyrazu i tworzenie pięknych rzeczy.

1 2 3 4 5 6 7

E. Unikam sytuacji, w których mógłbym być potępiony za swe postępowanie lub w których mógłbym stracić ludzką sympatię. Jestem lękliwy i zahamowany, boję się, aby kogoś nie urazić. Staram się być nieszkodliwy. Martwię się tym co inni o mnie sądzą.

1 2 3 4 5 6 7

F. Unikam bólu, zranienia się i choroby. Trzymam się z dala od niebezpiecznych sytuacji. Jestem ostrożny i wolę omijać sytuacje, w których mogłoby mi się coś stać.

1 2 3 4 5 6 7

G. Chętnie zdobywam coś na własność. Lubię zarabiać pieniądze. Jestem oszczędny, unikam niepotrzebnych wydatków, dawania i pożyczania. Lubię robić zapasy.

1 2 3 4 5 6 7

H. Unikam sytuacji, które mogą być dla mnie upokarzające lub kłopotliwe. Jestem skłonny unikać działania, ponieważ boję się niepowodzenia. Gdy mam przeżywać lub przeżywam coś nieprzyjemnego, ogarnia mnie zakłopotanie i zdenerwowanie, czuję się potem zawstydzony i upokorzony.

1 2 3 4 5 6 7

I. Lubię być z innymi ludźmi i współpracować z nimi. Staram się być miły dla ludzi i pozyskiwać sobie ich sympatie tych, których lubię. Lubię towarzystwo przyjaciół, jestem wobec nich lojalny. Lubię ludzi i mam do nich zaufanie.

1 2 3 4 5 6 7

J. Podziwiam i popieram ludzi, którzy nade mną górują. Uważam, że powinienem podporządkować się woli swoich zwierzchników. Stosuje się do zwyczajów. Jestem usłużny. Podziwiam, szanuję i uwielbiam innych.

1 2 3 4 5 6 7

K. Jestem życzliwy. Lubię pomagać potrzebującym pomocy. Jestem skłonny popierać, bronić i pocieszać innych. Unikam robienia innym przykrości.

1 2 3 4 5 6 7

L. Lubię robić porządek. Jest dla mnie rzeczą bardzo ważną być schludnym, czystym, porządnym i ścisłym. Lubię wprowadzać ład i organizować.

1 2 3 4 5 6 7

M. Robię wiele rzeczy dla przyjemności i bez żadnego określonego celu. Lubię się bawić i odprężać, śmiać się i żartować. Jestem beztroski, lekkomyślny i wesoły.

1 2 3 4 5 6 7

N. Poszukuję wrażeń zmysłowych i rozkoszuję się nimi. Uważam je za piękne i przyjemne. Mam i lubię przeżycia estetyczne.

1 2 3 4 5 6 7

O. Lubię nawiązywać stosunki z osobami innej płci. Nie boję się swych pragnień seksualnych. Lubię przeżywać miłość i odczuwać pociąg do osób innej płci.

1 2 3 4 5 6 7

P. Pociągają mnie ludzie, którzy mają do mnie sympatię. Potrzebuję ludzi, którzy mogą mi dawać rady, kierować mną i w których mam uczciwe oparcie. Szukam u innych uczucia i czułości.

1 2 3 4 5 6 7

R. Sprzeciwiam się przymusowi i ograniczeniom. Unikam lub wycofuje się z zajęć, w których inni usiłują mną rządzić. Jestem niezależny i robię to, co chcę.

1 2 3 4 5 6 7

S. Lubię samotność i odosobnienie. Czuje się najlepiej, gdy jestem sam. Jestem bardzo krytyczny i wybredny w wyborze przyjaciół. Trzymam się z dala od ludzi, których nie lubię. Ludzie mnie nudzą i mam ich dosyć.

1 2 3 4 5 6 7

T. Przełamuję opór siłą. Walczę i atakuję. W tym, co mówię, pomniejszam, ganię i ośmieszam innych. Lubię atakować. Jestem surowy dla innych.

1 2 3 4 5 6 7

U. Lubię być chwalony. Zależy mi na uznaniu, zaszczytach, wyróżnieniach. Sprawia mi przyjemność, gdy ludzie wiedzą o moich osiągnięciach.

1 2 3 4 5 6 7

V. Panuję nad swoim otoczeniem. Mam wpływ na innych. Jestem mocny, władczy i kategoryczny, autorytatywny. Jestem pewien siebie w stosunku do innych.

1 2 3 4 5 6 7

W. Staram się wywrzeć na innych wrażenie, być widziany, słyszany i podziwiany. Lubię zwracać na siebie uwagę, fascynować, zachwycać i zabawiać innych.

1 2 3 4 5 6 7

X. Biernie ulegam zewnętrznym siłom. Pozwalam się krzywdzić, przyjmuję naganę, krytykę i karę. Poddaję się i godzę z losem. Przyznaję się do wad, błędów, wykroczeń i klęsk. Przyjmuję na siebie winę.

1 2 3 4 5 6 7

Y. Jeśli mi się coś nie uda, próbuję jeszcze raz. Przezwyciężam swe słabe strony i tłumię swe obawy. Robię pewne rzeczy, aby pokazać, że potrafię zrobić. Jestem zdecydowany. Mam dużo szacunku dla samego siebie.

1 2 3 4 5 6 7

Z. Bronię się przed krytyką, naganą, atakami. Ukrywam lub usprawiedliwiam swe pomyłki i niepowodzenia. Nie chcę przyznawać się do swych słabych stron.

1 2 3 4 5 6 7

Ankieta 3

1. Czy motywem Pani/Pana decyzji o małżeństwie była chęć realizowania wspólnych zainteresowań?

a) tak, w dużym stopniu

b) raczej tak

c) nie mieliśmy wspólnych zainteresowań przed ślubem

d) nie

2. Czy wchodząc w związek małżeński kierował(a) się Pan/Pani fizyczna atrakcyjnością Partnerki/Partnera?

a) tak, miała ona duży wpływ

b) raczej tak

c) raczej nie

d) zdecydowanie nie

3. Czy motywem Pani/Pana decyzji o małżeństwie była miłość do Partnera/Partnerki?

a) zdecydowanie tak

b) raczej tak

c) raczej nie

d) nie

4. Czy kierował(a) się Pan/Pani przy decyzji o małżeństwie podobnym usposobieniem Partnerki /Partnera?

a) tak, w dużym stopniu

b) w niektórych sprawach tak, w niektórych sprawach nie

c) raczej nie

d) nie

5. Czy kierował(a) się Pan/ Pani przy decyzji o małżeństwie podobnym światopoglądem Partnerki/Partnera?

a) tak, w dużym stopniu

b) w niektórych sprawach tak, w niektórych sprawach nie

c) raczej nie

d) nie

6. Czy motywem Pani/Pana wyboru Partnera/ Partnerki do małżeństwa była Wasza satysfakcja seksualna?

a) tak, przede wszystkim

b) częściowo

c) w niewielkim stopniu

d) nie

7. Czy czuł(a) się Pan/ Pani przymuszony/ona do małżeństwa?

a) tak

b) częściowo tak

c) raczej nie

d) nie

8. Czy motywem Pani/Pana wyboru Partnera/Partnerki do małżeństwa była Jego/ Jej atrakcyjność społeczna i dobra materialne?

a) tak, w zdecydowanym stopniu

b) raczej tak

c) raczej tak, ale w połączeniu z innymi cechami Partnera

d) raczej nie

e) zdecydowanie nie

9. Czy motywem Pani/ Pana zawarcia związku małżeńskiego była chęć posiadania potomstwa?

a) tak, w zdecydowanym stopniu

b) raczej tak

c) raczej nie

d) zdecydowanie nie

10. Jak ocenia Pani/ Pan Waszą przedmałżeńską komunikację i porozumienie?

a) bardzo dobrze

b) dobrze

c) czasem bardzo dobrze, czasem słabo, zależy od sytuacji

d) słabo

e) źle

11. Jakich cech oczekiwał(a) Pan/ Pani od przyszłej Żony/ Męża?(Proszę, wybrać kilka najważniejszych i uszeregować wg stopnia ważności, 1-najważniejsza)

a) opiekuńczości

b) zaradności życiowej

c) poczucia humoru

d) atrakcyjności fizycznej

e) gospodarności

f) inteligencji

g) miłości

h) zaufania

i) udanego pożycia seksualnego

j) szacunku

k) wspólnego wykonywania prac domowych

l) zrozumienia

ł) wierności

m) inne, proszę wymień jakie___________________________________________________

12. Ile trwał Pani/Pan okres narzeczeński?

a) pół roku lub mniej

b) do roku

c) od roku do dwóch lat

d) ponad dwa lata

Ankieta 4

Poniżej znajdują się pytania dotyczące Twojego typowego zachowania w związkach uczuciowych. Odpowiedz na nie tak szczerze, jak tylko potrafisz. Myśl o tym, jak postępowałeś(aś), a nie jak chciałeś(aś) postępować. Przy udzielaniu odpowiedzi ważniejsze są Twoje typowe, powtarzające się zachowanie niż takie, które zdarza się wyjątkowo.

Postaw znaczek X przy odpowiedzi PRAWDA lub NIEPRAWDA.

1. Mężczyźni(kobiety), z którymi chodziłam(em) byli(ły) bardziej zazdrośni o mnie niż ja o nich(nie).Prawda_______ Nieprawda_______

2. Moi partnerzy wydają się cichsi ode mnie. Prawda_______ Nieprawda_______

3. Pragnę mieć dzieci z moim Partnerem/ Partnerką. Jestem bardziej opiekuńcza(y) niż mój Partner. Prawda_______ Nieprawda_______

4. Pamiętam do dziś partnera, który wyrządził mi wyjątkowo wiele przykrości.

Prawda_______ Nieprawda_______

5. Rzadko interesuję się kimś, kto jest mniej atrakcyjny niż ja.

Prawda_______ Nieprawda_______

6. Nie chodzę długo z kimś, kto jest mniej atrakcyjny ode mnie.

Prawda_______ Nieprawda_______

7. Mój partner rządzi naszym życiem seksualnym, chociaż ja jestem bardziej zaangażowany(a) uczuciowo. Prawda_______ Nieprawda_______

8. Umawiam się z partnerami lgnącymi do mnie i dążącymi bardziej niż ja do wyraźnego określenia sytuacji (albo) mój współmałżonek lgnie do mnie bardziej niż ja do niego.

Prawda_______ Nieprawda_______

9. Mój partner jest bardziej ostrożny niż ja

. Prawda______________ Nieprawda____________

10. Mój partner lubi dawać mi prezenty. Prawda_______ Nieprawda_______

11. Zazwyczaj mam więcej przyjaciół swojej płci niż mój partner.

Prawda_______ Nieprawda_______

12. Pociąga mnie praca, w której służy się bezpośrednio ludziom.

Prawda_______ Nieprawda_______

13. Czasami trudno mi spowodować, by mój partner `otworzył się”.

Prawda_______ Nieprawda_______

14. Mój partner jest często zmęczony moimi gwałtownymi reakcjami emocjonalnymi.

Prawda_______ Nieprawda_______

15. W naszym związku ja jestem poważniejszy(a) i bardziej powściągliwy(powściągliwy).

Prawda_______ Nieprawda_______

16. Częściej niż mój partner jestem miły(a) i pogodny(a).Prawda_______ Nieprawda_______

17. Mam temperament, który można określić jako zimno-gorący, podczas gdy mój partner zawsze jest taki sam. Prawda_______ Nieprawda______

18. Moi partnerzy chcieli dokonywać pewnych zmian we mnie, natomiast ja przeważnie akceptuję ich takimi, jacy są Prawda_______ Nieprawda_______

19. Właściwie mogę powiedzieć, że ufam ludziom.

Prawda_______ Nieprawda_______

20. W większości wypadków ja jestem adorowaną stroną związku.

Prawda_______ Nieprawda_______

De Angeles B. (2000) Czy będzie z nas dobrana para. Książnica, Katowice

Skorupka S. (1969): Słownik języka polskiego. PWN, Warszawa, str. 369

Ziemska M. (1975): Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa

Wojtyła K. (1969): Osoba i czyn. KUL, Lublin

Ziemska M. (1975): Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa

Ryś M. (1999): Psychologia małżeństwa w zarysie. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa

Ryś M. (1999): Psychologia małżeństwa zarysie. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa

Plopa M. (2005): Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Impuls, Kraków

Plopa M. (2005): Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Impuls, Kraków

tamże

Adamski F. (1982): Socjologia małżeństwa i rodziny. PWN, Warszawa

Sęk H. (1985): ( red.) Kozakiewicz M. Wybrane koncepcje teoretyczne jako podstawa poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego. [ w:] Wybrane zagadnienia poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego. PWN, Warszawa

Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Grabowscy M. i W., Niemyscy A. i M., .Wołochowiczowie M. i P. (1998): Zanim wybierzesz. Przygotowanie do życia w rodzinie- podstawy wychowania seksualnego. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa

Willi J. (1999): Związek dwojga. Psychoanaliza pary. Jacek Santorski & C O, Warszawa

Willi J. (1996): Związek dwojga. Psychoanaliza pary. Jacek Santorski & C O, Warszawa

tamże

tamże

Braun - Gałkowska M. (1985): Miłość aktywna. Psychiczne uwarunkowania powodzenia małżeństwa. PAX, Warszawa

Reykowski J. (1982): Z zagadnień psychologii motywacji. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

Davidson R. S.(1979): (red.) Cook Ed. M.,Wilson G. Mate Selection A Transactional Analysis Model. [w:] Love and attraction. Oxford

Ryś M. (1999): Psychologia małżeństwa w zarysie. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa

Plopa M. (2004): Psychologia rodziny: teoria i badania. Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno - Ekonomicznej, Elbląg

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Wojciszke B. (1998): Psychologia miłości. GWP, Gdańsk

Braun _ Gałkowska M. (1985): Miłość aktywna. Psychiczne uwarunkowania powodzenia małżeństwa. PAX, Warszawa

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Bowen M. (1972): ( red.) Framo J. On the differentiation of self. [w:] Family Interaction - A dialogue between family researchers and family tcherapists. Springer Publishing Company, Nowy Jork

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa PWN, Warszawa

. Sienkiewicz A. (1986): Miłości trzeba się uczyć.PWN, Częstochowa

Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Fromm E. (1997): O sztuce miłości. Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A., Warszawa

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Ryś M. (1999): Psychologia małżeństwa w zarysie. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa

Wojciszke B. (1998) Psychologia miłości. GWP, Gdańsk

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Rostowski J. (1986): Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego. UG, Gdańsk

Laskowski J. (1987): Trwałość wspólnoty małżeńskiej. PXA, Warszawa

Celmer Z. (1989): .Małżeństwo. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

Nęcki Z. (1996): Atrakcyjność wzajemna. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków

Wojciszke B. (1996): Psychologia miłości. GWP, Gdańsk

Nęcki Z. (1996): Atrakcyjność wzajemna. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków

Wojciszke B. (1996): Psychologia miłości. GWP, Gdańsk

tamże

Nęcki Z. (1975): Psychologiczne uwarunkowania wzajemnej atrakcyjności. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk

Rostowski J. (1987): Zarys psychologii małżeństwa. PWN, Warszawa

tamże

Obuchowski K. (1983): Psychologia dążeń ludzkich. PWN, Warszawa

Siek S. (1993): Wybrane metody badania osobowości. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa

Murray H. A. (1953): Explrations in personalisty. Oxford Uniwersity Press, Nowy Jork

Siek S. (1993): Wybrane metody badania osobowości. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa

Siek S. (1993): Wybrane metody badania osobowości. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa

Siek S. (1993): Wybrane metody badania osobowości. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa

tamże

Murray H.A. (1953): Explorations in personalisty Oxford Universty Press, Nowy Jork

Murray H.A. (1953): Explorations in personality. Oxford University Press, Nowy Jork

tamże

tamże

tamże

Murray H. A. (1953): Explorations in personality. Oxford Uniwersity Press, Nowy Jork

tamże

tamże

tamże

tamże

Murray H. A. (1951): Explorations in personalisty. Oxford University Press ,Nowy Jork

tamże

tamże

tamże

tamże

tamże

Maslow A. (1964): Teoria hierarchii potrzeb [w:] (red.) Reykowski J.: Problemy osobowości i motywacji w psychologii amerykańskiej. PWN, Warszawa

Schutz W. (1966): The international underword. Polo Alto, Calfornia

Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Ziemska M. (1975): Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa

Szopiński J. (1977): Więź psychiczna w małżeństwie. Problemy rodziny nr.5

Mellibruda J. (1980): Ja - ty - my. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich. Nasza Księgarnia, Warszawa

Schutz W. (1966): The interpersonal underworg. Polo Alto, Kalifornia

Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Jung C. (1997): Typy psychologiczne. Wrota, Warszawa

Drat - Ruszczak K. (2000): Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne. [w:] (red.) Strelau J.: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 GWP, Gdańsk

Jung C. (1997): Typy psychologiczne Wrota, Warszawa

Drat - Ruszczak K. (2000): Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne. [w:] (red.) Strelau J.: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 GWP, Gdańsk

Jung C. (1997): Typy psychologiczne. Wrota, Warszawa

tamże

tamże

Jung C. (1997): Typy psychologiczne. Wrota, Warszawa

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

tamże

Eysenck H. & M. (1998): Podpatrywanie umysłu. GWP, Gdańsk

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i biorcy. GWP, Gdańsk

tamze

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

Jung C. (1997): Typy psychologiczne. Wrota, Warszawa

Evatt C., Feld B. (1994):Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

tamże

tamże

tamże

Janicka I., Niebrzydowski L. (1994): Psychologia małżeństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Murray H. A. (1953): Explorations in personalisty. Oxford University, Nowy Jork

Evatt C., Feld B.( 1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

Wojciszke B. (1998): Psychologia Miłości. GWP, Gdańsk

Wojciszke B. (1998) „Psychologia miłości” GWP Gdańsk

tamże

Evatt C., Feld B. (1994): Dawcy i Biorcy GWP, Gdańsk

Evatt C., Feld B. ( 1994): Dawcy i Biorcy. GWP, Gdańsk

Praca Magisterska Anna Muzińska

1

---