Królestwo: GRZYBY (MYCOTA, FUNGI)

1. Gromada: ŚLUZOROŚLA (Myxomycotina)

2. Gromada: GRZYBY WŁAŚCIWE (Eumycotina)

Ad 1. Gromada: ŚLUZOROŚLA (Myxomycotina)

1. Klasa: Śluzowce właściwe

2. Klasa: Akrazjowce,

3. Klasa: Labiryntunowce,

4. Klasa: Plazmodioforowce = śluzowce endobiotyczne= śluzowce pasożytnicze,

Ad. 4 Klasa: Plazmodioforowce = śluzowce pasożytnicze

• Kiła kapuściana (Plasmodiophora brassiceae)

• Parch prószy (Spongospora subterranea)

Ad 2. Gromada: GRZYBY WŁAŚCIWE (Eumycotina)

GRZYBY NIŻSZE GRZYBY WYŻSZE

Sprzężniaki Zoosporowce - Workowce

- Lęgniowce - Podstawczaki

- Glonowce - Grzyby niedoskonałe

Ad 2. GRZYBY NIŻSZE

Sprzężniaki

• Roztoczek czerniejący (Rhizopus nigricans)

• Pleśniak (Mucor)

• Zrywka kryształowa

• Owadomorki

Lęgniowce

• Roztoczek

• Drzewik winorośli

• Fitoftora ziemniaka = zaraza ziemniaczana

Glonowce

• Olpidium = zgorzel siewek

• Synchytrium = rak ziemniaczany

Ad 2. GRZYBY WYŻSZE

Workowce

• Drożdze piekarnicze

• Szpeciak śliwowy

• Pędzlak (Penicilinum)

• Kropidlak (Aspergillus)

• Buławinka czerwona

• Trufle

• Smardz jadalny

• Piestrzenica kasztanowa

Podstawczaki

- Cenione grzyby jadalne (czubajka kania, opieńka jadalna, borowiki,

maślaki, koźlarze).

- Grzyby trujące: muchomory (sromotnikowy, czerwony)

• Rdza źdzbłowa

• Purchawkowce

• Sromotnik bezwstydny

ZNACZENIE GRZYBÓW W ŻYCIU CZŁOWIEKA

-CHOROBY

• Grzybice (mikoryzy) =ch. skóry, paznokci, włosów, błon śluzowych, płuc organów wewnętrznych (często u osób zaburzeniami związanymi z układem odpornościowym) - grzyby niedoskonałe,

• Stany alergiczne = zarodniki rdzy źdzbłowej,

toksyny (aflatoksyny) = kropidlak (Aspergillus flavus,

-ANTYBIOTYKI ( Penicillium sp.)

• Penicylina

• Cefalosporyna

• Gryzeosporyna

• Kwas fuzydynowy

Interferony (drożdze)

GRZYBY ROŚLINY

PLANTAE ANIMALIA FUNGI

PROTISTA

JEDNOKOMÓRKOWE JEDNOMÓRKOWE

GLONY MONERA GRZYBY

ROZMNAŻANIE PŁCIOWE GRZYBÓW

• GAMETOGAMIA - POŁĄCZENIE JEDNOKOMÓRKOWYCH GAMET POWSTAŁYCH W GAMETANGIACH,

• IZO

• ANIZO

• OOGAMIA

• GAMETANGIOGAMIA-POŁĄCZENIE SIĘ GAMETANGIÓW BEZ WYKSZTAŁCENIA GAMET

• GAMETO-GAMETANGIOGAMIA - POŁĄCZENIE JEDNEJ GAMETY Z GAMETANGIUM (JĄDRO GAMETY MĘSKIEJ WĘDRUJE PRZEZ WŁOSTEK DO GAMETANGIUM ŻEŃSKIEGO

• 
  
  
  
  
  izogamia +

- anizogamia +

• 
  
  
  
  
  oogamia +

plemnik komórka jajowa

- koniugacja

• SOMATOGAMIA - POŁĄCZENIE WEGETATYWNYCH KOMÓREK

1 - syngamia (somatogamia), 2 - podstawka, 3 - kariogamia,
4 - mejoza, 5 - tworzenie bazydiospor
Cykl rozwojowy pieczarki.

powstawanie zarodni u grzybów

sprzężniaki

workowce

podstawczaki

sprzężniaki

workowce

podstwczaki

rodzaje zarodni workowców

apotecjum peritecjum klejstotecjum

cykl życiowy rdzy źdźbłowej (podstwaczak)

basidiospory - infekcja berberysu - plazmogamia (zlanie cytoplazm) - ecidiospory - infekcja trawy - na liściach uredia - na łodygach telia - kiełkowanie w glebie telisporów - powstanie basidiosporów

cykl życiowy buławinki czerwonej (workowiec)

1 - grzybnia z zarodniami tworzącymi konidia, - infekcja kolejnych kłosów zbóż, 2 - sporysze na kłosie, 3 - kiełkujący sporysz, 4 - główka z owocnikami, 5 - powstawanie zarodników workowych

MSZAKI

1. PRĄTNIKI = MCHY WŁAŚCIWE

1. WIDŁOZĄB FAŁDOWANY 2. GAJNIK LŚNIĄCY

Cykl życiowy mchu właściwego

2. TORFOWCE 1. BAGNO ZWYCZAJNE 2. ŻURAWINA BŁOTN

1 - główka, 2 - zarodnia, 3 - gałązka odstajaca,
4 - gałązka przylegajaca, 5 - łodyżka gametoforu
Torfowce.

3. PŁONNIKI - MECH PŁONNIK

4. WĄTROBOWCE - POROSTNICA WIELOKSZTAŁTNA

A - gametofit męski z plemniostanem,

B - gametofit żeński z rodniostanem
C - schemat przekroju pionowego przez częćś plemniostanu,
D - schemat przekroju pionowego przez częćś rodniostanu,
E - plemnik, F - schemat dorosłego rodniostanu z otwartymi zarodniami,
G - zarodnik, H - młodociane gametofity

Cykl rozwojowy wątrobowców

Cechami przystosowującymi mchy do życia na lądzie są:

• obecność chwytników - umożliwia to pobieranie wody z gleby,

• obecność liści o dużej powierzchni asymilującej, ułożonych skrętolegle, zwróconych powierzchnią do światła,

• utworzenie tkanek (okrywającej, przewodzącej, wzmacniającej),

• rozsiewanie zarodników podczas suszy.

PAPROTNIKI

1. WIDŁAKOWATE

JEDNOZARODNIKOWE	RÓŻNOZARODNIKOWE
WIDŁAK GOŻDZISTY WIDŁAK JAŁOWCOWATY WIDŁAK WRONIEC WIDŁAK TORFOWY WIDŁAK ALPEJSKI	PORYBLIN JEZIORNY PORYBLIN KOLCZASTY WIDLICZKA OSTROZĘBNA WIDLICZKA SZWAJCARSKA LEPIDENDRON (WYMARŁY KARBON)

WIDŁAK SKRZYP

2. SKRZYPOWE - DWUPIENNE 1. SKRZYP BAGIENNY, S. BŁOTNY, S. POLNY

A - pęd płodny, B - pedy zarodnionośne, C - kłos zarodnionośny, D - sporofit z zarodniami

3. PAPROCIOWE

JEDNOZARODNIKOWE	RÓŻNOZARODNIKOWE
ORLICA POSPOLITA PAPROTKA ZWYCZAJNA	SALWINIA PŁYWAJACA GAŁUSZKA BAGIENNA MARSYLIA CZTEROLISTNA

A - kiełkowanie mejospory, B - dojrzały gametofit, C- przedrosle w przekroju podłuznym,
D - plemnia, E - młady sporofit, F - dojrzały sporofit, G - zarodnia zamknieta,
G - zarodnia otwarta w wysuwającymi sie mejosporami
Paproć.

Grzyby

Chityna - nierozpuszcz. wielocukier zawierający N, buduje ściany kom. grzybów; 
Grzybnia - zbudowana ze strzępek plecha grzybów, tworząca wegetatywne ciało grzy-bów, jedno-, wielokomórkowa, luźna (nitkowata), zbita (plektenchematyczna); 
Hymenofor - cz. owocnika, workowców lub podstawczaków, na której występuje war-stwa zarodnikotwórcza (hymenium);
Kapelusz - cz. owocnika charakt. dla niektórych podstawczaków, różnorodne kształty (stożkowate, lejkowate, płaskie, wypukłe);
Komórczak - kom. lub organizm wielojądrowy, powstały przez podziały jąder bez po-działów cytoplazmy;
Owocnik- cz. grzyba zbudowana ze zbitej masy strzępek (plektenchymy), w której powstają zarodnie z zarodnikami, poszczególne gat. mają charakt. kształty; 
Plektenchyma (nibytkanka, tkanka rzekoma) - zespoły strzępek o zbitym (zwartym) ukł., "zlepione" pow. ścian komórkowych.; 
Pleśń - popularna nazwa białawych grzybni, zbudowanych z luźno ułożonych strzępek, porasta powierzchnie nieodpowiedni przechowywanych produktów żywnościowych, two-rzą ją mukowce (sprzężniaki) i kropidlakowce (workowce);
Przegroda - poprzeczna ściana dzieląca strzępkę na wielokomórkowe części;
Ryzomorfy - char. typ grzybni, grube, ciemno zabarwione sznury, zbudowane z plek-tenchymy, rosną w podłożu, mogą być długie, rozprzestrzeniają grzyb (opieńka miodowa); 
Strzępki - nitkowate, jedno-, wielokomórkowe, proste lub rozgałęzione twory tworzące grzybnię; 
Askospory - haploidalne zarodniki (mejospory) workowe, typowe dla workowców, po-wstające w workach;
Ascus(worek) - char. dla workowców zarodnia, w której wnętrzu powstaje zwykle 8 za-rodników workowych; 
Basidiospory - hapl. zarodniki (mejosp.) podstawkowe, typowe dla podstawczaków, powstające zewnętrznie na podstawkach; 
Basidium (podstawka) - u podstawczaków "buławkowate" struktury, na których wierzchołku powstają 4 wyrostki, odcinające na zewnątrz 4 zarodniki podstawkowe (basidiospory); 
Dikarion - para jąder sprzężonych (leżących obok siebie), pochodzących od różnych organizmów rodzicielskich, występują w strzępkach dikariotycznych, charakterystycz-nych dla cykli rozwojowych workow. i podstawcz.; 
Dikariofaza - faza jąder sprzężonych, stadium w cyklu rozwojowym work. i podst., cha-rakteryzujące się występowaniem grzybni o komórkach dikariotycznych (dwujądr.);
Gametangiogamia - proces zapłodnienia charakt. gł. dla work., zlewanie się ze sobą zawartości wielojądrowych gametangiów;
Kariogamia - zlewanie się hapl. jąder, który zachodzi w ostatniej fazie zapłodnienia u work. i podst.;
Konidia - zarodniki grz. tworzone zewnętrznie na specjalnych strzępkach (konidiofo-rach), powstają przez odcinanie się ścianami kom. szczytowych cz. strzępek, zanim wy-tworzone konidiospory odłączą się ze strzępek, na których powstały, tworzą charakt. łańcuszki; 
Kopulacja - zespolenie się w akcie płciowym 2 osobników odmiennej płci, umożliwiające zapłodnienie. W kopulacji u grzybów mogą brać udział gamety (gametogamia), game-tangia (gametangiogamia), strzępki (somatogamia);
Pączkowanie - sposób rozrodu bezpł. (wegetatywnego), uwypuklenie i oderwanie się cz. ciała, mniejszej od org. macierzystego;
Plazmogamia - zlewanie się (łączenie) plazmy w czasie kopulacji gamet, gametang. i strzępek; 
Somatogamia - zapłodnienie char. dla podst., kopulacja różnoimiennych (+) i (-), tzn. pochodzących od różnych osobników, hapl. strzępek wegetatywnych; 
Zygospora - otoczona grubą ścianą kom. zygota o charakterze przetrwalnikowym;
Mikoryza - ścisła współpraca między systemem korzeniowym roślin wyzszych i strzęp-kami grzybni; ektotroficzna - strz. grzyba oplatają zakończenia młodych korzeni, two-rząc mufkę, kom. grz, wnikają jedynie do zewn. warstw korzenia (nie do komórek), ko-rzenie pozbawione włośników (rolę przejmują strz.) i czapeczki, ograniczony wzrost, zwiększona pow. chłonna, sosna, świerk, dąb, grusza, śliwa; endotroficzna - strz. wnika-ją gł. do wnętrza komórek korz., opanowując całą kore pierwotną, wygląd zewn. się nie zmienia, nie ma ograniczeń, zboża, wrzos, koniczyna, luceryna, cebula; Grzyb daje ro-ślinie witaminy i subst. wzrostowe, tworzy strefę bogatą w proste zw. pokarm. Grzyb otrzymuje gotowe, org. subst. odżywcze, miejsce zamieszk.; 
Plecha (grzybnia) - musi mieć odpowiednią wilgotność, temp. (15-30), mat. orga-niczną, symbiozę z rośliną, światło (przy barwnych zarodnikach), pH środowiska;
Grzyby - plechowate (bez tkankek i organów), na ogół lądowe (cecha wtórna), heterotroficzne (bez plastydów; saprobionty, symbionty, pasożyty), gromadzą tłuszcze, glikogen; 
Porosty - gr. polifiletyczna (od różnych gr. grzybów), plecha skorupiasta (ściśle do pod-łoża, na skałach), listkowata (na drzewach, przylega mniej ścisle), krzaczkowata (na-ziemne, prztwierdzona w 1 miescu, gałązki), strzępki grzyba + glon (sinica), kora górna (ochrona), warstwa gonidalna (glon), warstwa rdzenna (luźne strzępki), kora dolna (ochr. i chwytniki), tylko grzyb rozmnaża się płciowo, wykorzystuje subst. odż. autotrof. partnera, daje mu ochr. , wodę i sole min., glon nie może uciec z plechy, wolniej się rozwija, grzyby na ogół nie mogą same żyć; org. pionierskie, bioindykatory; 
Warstwa gonidalna - warstwa glonów (sinic) w porostach, 1 warstwa (homomerycz-na), porozrzucane po rdzeniu (heteromeryczna). 
Sprzężniaki - saprobionty (rzadzije pasoż. roślin i zwierz.), duża grzybnia (komórczaki), rozmn. płciowe w war. niekorzystnych (gametangiogamia), ze strzępek wyrastają pionowo odgałęzienia z kulistymi zarodniami (sporangiami), zarodniki nieruchliwe, oto-czone grubą ścianą kom., wysypują się po jej pęknięciu; pleśniak biały, rozłożek czerniejący.
Workowce - zróżnicowane morfol., gł. lądowe, jednokom. drożdże, nitkowate pleśnie, grz. z owocnikami, często pasoż. (rośl. i zwierz.); drożdże, pędzlaki, kropidlaki, smardze, trufle, buławinka czerwona (pasoż., sporysz - przetrw.), mączniaki właściwe (pasoż, tytoń. jabłoń).
Podstawczaki - grz. owocnikowe (gł. kapeluszowe), dikariotyczna, wielkokomórkowa grzybnia (powstaje przez somat., tworzy plektenchymę), saprobionty (oraz groźne szkodniki roślin); huby (twarde owocniki, pnie, gałęzie, korzenie, korzeniowiec wieloletni (sosny, świerki), żagiew pospolita (zgnilizna drzewa)), rdza źdźbłowa (rdzawe kręgi na liściach i łodygach).
Grzyby trujące [podobne do nich jadalne]: muchomor sromotnikowy (zielony kapelyusz), [gołabek zielonawy i grynszpanowy, gaska zielona, czubajaka kania, pieczarki]; muchomor wiosenny i jadowity (wszystkie m. mają bulwiastą nasadę trzonu otoczoną błoniastą, porozrywaną pochwą), [pieczarka polna]; wieruszka zatokowata (nie ma pierścienia na trzonie) [pieczrka polna]; pieczarka żółtawa (żóta nasada trzonu, pokrojony owocnik żółknie, gotowany pachnie atramentem lub karbolem); czernidlak pospolity (trujący po spozyciu alkocholu po zjedzeniu grzyba), [czubajka kania]; krowiak podwinięty (olszówka), zasłonak rudy, strzępiak ceglasty, lejkówka biała. Sromotnik bezwstydny ("bezwstydny" kształt owocnika - skojarzenia ściśle wskazane; zapach padliny). 

Odżywianie.

Grzyby są organizmami heterotroficznymi, zróżnicowanymi na saprofity, pasożyty, symbionty.Saprofity pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża, a następnie je wchłaniając.

• pasożyty - są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów. Do pasożytów roślinnych zaliczamy buławinkę czerwoną, hubę, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię.

• symbiotyczne - współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin wyższych - tzw. mikoryza.

Wyróżniamy mikoryzę: ektotroficzną, gdy strzępki oplatają komórki korzenia oraz endotroficzną, gdy strzępki wnikają w głąb korzenia rośliny wyższej.

OddychanieGrzyby są organizmami oddychającymi tlenowo i beztlenowo (fermentacja), czyli tworzą energię do procesów życiowych

Rozmnażanie

U grzybów wyróżniamy rozmnażanie:

bezpłciowe, np.:

• fragmentacja plechy (pleśniak, kropidlak)

• rozłogi (pleśniak)

• zarodniki konidialne (pędzlak)

• zarodniki w zarodnikach (pleśniak)

• pączkowanie (drożdże)

• zarodniki workowe

• zarodniki podstawkowe

płciowe - polega na kopulacji różnoimiennych strzępek, łączeniu gametangiów, tzw. Gametangiogamii, oraz łączeniu gamet. Wyróżniamy gamety podobne, tzw. izogamety, zróżnicowane wielkością, anizogamety, oraz zróżnicowane wielkością i zdolnością poruszania się, oogamety.

Sprzężniaki - występują na lądzie, liczą ok. 300 gatunków. Przedstawiciele: rozłożek czerniejący, zrywka, pleśniak. Posiadają strzępki jednokomórkowe, wielojądrowe (komórczaki), których ściana komórkowa zbudowana jest z chityny. Rozmnażają się za pomocą nieruchomych zarodników, bezpłciowo oraz płciowo przez zespolenie wielojądrowych organów płciowych (gametangiów). W procesie tym powstaje wielojądrowa zygota, nazywana zygosporą. Zygota najpierw dzieli się mejotycznie, a następnie tworzy strzępek dzięki podziałom mitotycznym, na szczycie którego powstaje zarodnia z haploidalnymi zarodnikami.

Workowce - są bardzo liczną grupą (ok. 30000 gatunków) występującą na różnych podłożach. Przedstawicielami są: drożdze, kropidlaki, pędzlak, smardz, buławinka czerwona, trufla. Ich strzępki mają postać nitkową (wyjątek stanowią drożdżaki posiadające komórki owalne), są wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Wytwarzają owocniki o kształtach miseczek, kul, butelek, konsoli. Rozmnażają się bezpłciowo przy pomocy: zarodników konidialnych, zarodników workowych. Cykl rozwojowy z procesem płciowym rozpoczyna się od gametangiogamii, czyli połączenia gametangium męskiego - plemni z gametangium żeńskim - lęgni. Następuje plazmogamia, czyli połączenie cytoplazmy jednej i drugiej struktury. Jądra komórkowe nie łączą się, lecz tworzą pary, nazywane jądrami sprzężonymi. Z połączonych gametangiów wyrastają strzępki zaopatrzone w jądra sprzężone. Następnie tworzą owocniki, w których w komórkach szczytowych powstają zarodnie w kształcie worka. W zarodni następuje zlanie jąder sprzężonych - kariogamia. Powstałe diploidalne jądro dzieli się mejotycznie i mitotycznie, tworząc 8 haploidalnych zarodników workowych.

Podstawczaki - to bardzo pospolite grzyby, występujące we wszystkich biocenozach. Przedstawicielami są np.: borowik, muchomor czerwony, rydz, pieczarka polna, krowiak podwinięty, rdza źdźbłowa. Posiadają strzępki nitkowe, rozgałęzione, wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Tworzą najczęściej owocniki kapeluszowe, owalne, miseczkowe. Rozmnażają się przez zarodniki podstawkowe. Cykl rozwojowy z procesem płciowym wygląda następująco: z haploidalnych zarodników wyrastają strzępki. Brak u podstawczaków gametangiów. Proces płciowy ogranicza się do połączenia różnoimiennych strzępek. Jądra strzępek nie zlewają się, lecz tworzą pary jąder sprzężonych, a strzępka nazywana jest dikariotyczną. Strzępki tworzą rozrastającą się grzybnię, która wytwarza owocniki. Owocnik zawiera tzw. hymenofor (miejsce, gdzie powstają zarodnie z zarodnikami). Hymenofor ma postać blaszek lub rurek. W części szczytowej hymenofora powstaje zarodnia w kształcie podstawki. Jądra sprzężone łączą się (kariogamia), tworząc jądro zygotyczne, które dzieli się mejotycznie, tworząc 4 haploidalne zarodniki.

 Mszaki są grupą roślin lądowych. Systematycznie gromadę mszaków podzielono na klasy: wątrobowce i mchy. W ich rozwoju występuje dominujący gametofit oraz mały sporofit.

Wątrobowce - ok. 10 000 gatunków, przykładem jest porostnica wielokształtna, posiadająca blaszkowaty, plechokształtny gametofit o wysokiej organizacji wewnętrznej. Gametofit jest dwupienny, a plemnie i rodnie powstają na specjalnych pionowych odgałęzieniach. Sporofit porostnicy jest nieduży, trwale łączący okrągłe zarodnie z zarodnikami przez krótki trzonek z rodnią.

A - gametofit męski z plemniostanem, B - gametofit żeński z rodniostanem
C - schemat przekroju pionowego przez częćś plemniostanu,
D - schemat przekroju pionowego przez częćś rodniostanu,
E - plemnik, F - schemat dorosłego rodniostanu z otwartymi zarodniami,
G - zarodnik, H - młodociane gametofity

Cykl rozwojowy wątrobowców.

Mchy - obejmują ok. 15 000 gatunków z rzędów: Torfowce, Mchy właściwe.

Torfowce - przedstawicielem jest torfowiec. Występuje na torfowiskach. W rozwoju z zarodnika powstaje blaszkowaty splątek, który rozrasta się w rozgałęziony gametofit w postaci łodyżki otoczonej drobnymi liśćmi. Liście torfowca mają charakterystyczną budowę umożliwiającą pobieranie i magazynowanie wody. Gametofit ciągle rośnie. Na oddzielnych gałązkach powstają gametangia. W rodni wyrasta sporofit w formie kuli zawierajacej zarodnie z zarodnikami.

 

1 - główka, 2 - zarodnia, 3 - gałązka odstajaca,
4 - gałązka przylegajaca, 5 - łodyżka gametoforu
Torfowce.

Mchy właściwe są roślinami lądowymi, rozpowszechnionymi w różnych siedliskach Ziemi (nieliczne występują w wodzie). Tereny porośnięte mchami nazywamy darniami. W rozwoju mchów występuje przemiana pokoleń. Pokoleniem dominującym jest wieloletni gametofit, powstający z haploidalnego zarodnika, który tworzy początkowo stadium nazywane splątkiem. Gametofit ma postać wzniosłej ulistnionej łodygi, przytwierdzonej do podłoża chwytnikami. Na szczycie wytwarzana jest plemnia lub rodnia, w której po zapłodnieniu komórki jajowej wyrasta diploidalny sporofit. Jest pokoleniem bezzieleniowym uzależnionym od gametofitu. Najczęściej wyrasta z rodni jako bezlistna łodyżka tzw. trzonek. Na szczycie sporofitu powstaje zarodnia z zarodnikami. Zarodnię okrywa fragment rodni tworząc czepek. Zarodnia przykryta jest wieczkiem, które otwiera się, gdy dojrzeją zarodniki. Zarodniki powstają z tkanki archeosporialnej, której komórki dzielą się mejotycznie. Mchy są pierwszymi organowcami. Wytworzyły łodyżkę i listki o zróżnicowanej budowie anatomicznej.

A - jaja i plemniki, B - urzęsiona larwa, C - polip,
D, E, F - wzrost i podział polipa na młode meduzy,
G - młoda, niedojrzała meduza, H - dorosła meduza
Schemat: Mech budowa anatomiczna

 

Od zewnątrz można wyróżnić w łodyżce tkankę okrywającą, korę - tworzą ją owalne komórki pełniące funkcję tkanki mechanicznej i miękiszowej. Centralnie ułożona jest prymitywna wiązka przewodząca.

Cechami przystosowującymi mchy do życia na lądzie są:

• obecność chwytników - umożliwia to pobieranie wody z gleby,

• obecność liści o dużej powierzchni asymilującej, ułożonych skrętolegle, zwróconych powierzchnią do światła,

• utworzenie tkanek (okrywającej, przewodzącej, wzmacniającej),

• rozsiewanie zarodników podczas suszy.

 

Są grupą lądowych roślin organowych, obejmujących klasy: paprocie, widłakowe, skrzypowe oraz wymarłe psylofity. U paprotników występuje w rozwoju przemiana pokoleń z drobnym gametofitem, nazywanym przedroślem.

Psylofity. Wymarłe paprotniki żyjące w sylurze. Przedstawicielem była Rhynia, najstarszy przedstawiciel lądowych roślin naczyniowych. Gametofit i sporofit u tej rośliny były podobne do siebie (różniły się wielkością na korzyść sporofitu) - tworzyły bezlistny, prawie metrowy pęd.

 

Rhyna - psylofit.

Paprocie. Są roślinami zielnymi występującymi na lądzie (nieliczne występują w wodzie). W rozwoju tych roślin, np. narecznicy samczej, występuje małe (do 1 cm wielkości) sercowate przedrośle (gametofit). Jest jednopienne, samożywne, krótkotrwałe, przytwierdzone do podłoża chwytnikami. Wytwarza rodnie oraz plemnie, a do zapłodnienia (oogamii) dochodzi w kropli wody. W rodni po zapłodnieniu powstaje diploidalna zygota, która dzieląc się mitotycznie tworzy sporofit. Sporofit jest dominującym wieloletnim pokoleniem utworzonym z korzeni, łodygi i liści. Korzenie, tzw. przybyszowe, umożliwiają pobieranie wody i soli mineralnych z podłoża. Łodyga, występuje w ziemi w postaci kłącza, gromadzi produkty fotosyntezy, może służyć do rozmnażania wegetatywnego rośliny. Liście paproci są duże, pierzaste, wykazują ustawienie lejowate, które zapewnia dobre oświetlenie oraz umożliwia spływanie wody deszczowej na korzenie. Młode liście są zwinięte, pokryte brunatnymi łuskami, chroniącymi przed parowaniem. Na dolnej stronie wykształconych liści powstają zarodnie z zarodnikami - przykryte są ciemną (brązową) osłonką, nazywaną zawijką. Liście u paproci pełnią funkcje: asymilacyjną (troficzną) oraz zarodnikową (sporofilową). Zarodnia ma postać owalnego zbiorniczka o jednowarstwowej ścianie, zaopatrzonej w półpierścień z komórek o zgrubiałych ściankach. W czasie suszy komórki kurczą się, powodując rozerwanie ściany zarodni i umożliwiając wysypanie zarodników. Powstanie zarodników poprzedza proces mejozy.

 

A - kiełkowanie mejospory, B - dojrzały gametofit, C- przedrosle w przekroju podłuznym,
D - plemnia, E - młady sporofit, F - dojrzały sporofit, G - zarodnia zamknieta,
G - zarodnia otwarta w wysuwającymi sie mejosporami
Paparoć.

 

Budowa anatomiczna łodygi paproci.

Od zewnątrz łodygę pokrywa tkanka okrywająca z aparatami szparkowymi. Wnętrze wypełnia kora pierwotna, utworzona z tkanki miękiszowej, między którą ułożone są liczne, koncentryczne (w środku cewki na obwodzie rurki sitowej) wiązki przewodzące.

Widłakowe. Współczesne widłaki są niewielkimi roślinami o pędach widlasto rozgałęzionych. Przedstawicielem jest np. widłak goździsty. Przedrośle widłaka jest heterotroficzne (żyje w symbiozie z grzybami), rozwija się z zarodnika około 7 lat, a wytwarza gamety dopiero po 12 latach.

 

Widłak

 

Sporofit jest samożywny, wieloletni. Liście zróżnicowane na trofofile oraz sporofile, tworzące kłosy zarodnionośne. W zarodniach wytwarzane są jednakowe zarodniki (jednakozarodnikowe). Do widłakowych zaliczamy rośliny tzw. różnozarodnikowe; przedstawicielem jest widliczka. Rośliny należące do tej grupy wytwarzają dwa rodzaje zarodników - mikro- i makrospory.

Skrzypowe. Przedstawicielami są skrzypy. Lądowe rośliny zielne. Gametofit skrzypów jest dwupienny, samożywny, kilkumilimetrowy, żeński większy od męskiego. Powstaje z jednakowych morfologicznie, a zróżnicowanych fizjologicznie zarodników. Sporofit zawiera pustą w środku łodygę utrzymywaną w podłożu przy pomocy korzeni przybyszowych. W łodydze wyraźne są międzywęźla i węzły, z których wyrastają okółkowo ułożone liście (w czasie wiosny łuskowate, zrośnięte, latem zielone, wąskie). Sporofile tworzą kłosy zbudowane z tarczek, zawierających zarodnie z zarodnikami.

 

A - pęd płodny, B - pedy zarodnionośne,
C - kłos zarodnionośny, D - sporofit z zarodniami
Skrzyp

 

Paprotniki kopalne. Żyły przed 300 milionami lat w tzw. okresie węglowym - karbonie. Miały postać drzewiastą. Występowały na terenach bagiennych w klimacie wilgotnym, ciepłym. Z obumarłych szczątków tworzyły złoża torfu, a następnie węgiel kamienny. Do kopalnych paprotników należą: Lepidodendrony, Sigillarie, Kalamity.

 

1 - syngamia (somatogamia), 2 - podstawka, 3 - kariogamia,
4 - mejoza, 5 - tworzenie bazydiospor
Cykl rozwojowy pieczarki.

 

---